pełnią Rektor Stefan Jurga oraz M etropolita G nieźnieński ks. abp Henryk M uszyński. Ten ostatni dokonał pośw ięcenia budynku. Na zakończenie pierw szej części uroczystości chór zaprezentował program artystyczny.
O godz. 10.30 rozpoczęła się uroczysta inauguracja roku akadem ickiego 2004/2005. Prorektor UAM prof. dr hab. Bogdan W alczak witając gości, pracowników CEG oraz studentów, podkreślił, jak ważne m iejsce zajmuje UAM wśród uniw ersytetów polskich. U w ydatnił rolę CEG w integracji kulturowej Europy oraz w kształtowaniu tożsam ości narodowej i europejskiej polskiej młodzieży. W itając studentów, docenił ich siłę, zapał oraz entuzjazm młodzieńczy. Przede w szystkim zaakcentował grupę studentów pierw szego roku, kształcących się już w zjednoczonej Europie, którzy w pluralistyczną tożsamość Europy w pisują sw oją tożsam ość ojczystą.
Dyrektor naukowy CEG prof. dr hab. Aleksander M ikołajczak zapoznał zebranych z osiągnięciami naukowymi Collegium, tematami konferencji naukow ych oraz z podjętymi działaniam i na rzecz badań kulturowych korzeni Europy.
Studenci nowego pierw szego roku edukacji europejskiej, europejskiej kom unikacji społecznej oraz politologii złożyli ślubowanie oraz odebrali indeksy z rąk Prorektora UAM prof. dr hab. Bogdana Walczaka. Uroczystości towarzyszył chór Schola Cantora z Kalisza.
Prof. dr hab. B. W alczak w ręczył medale pamiątkow e CEG M etropolicie Gnieźnieńskiem u ks. abp Henrykowi M uszyńskiemu oraz Rektorow i prof. dr hab. Stefanowi Jurdze za pomoc w realizacji idei powstania Collegium. W podziękowaniach abp H. M uszyński podkreślił rolę UAM i CEG w kształ towaniu przyszłego oblicza nowej Europy i ojczyzny, którego podstaw ą jest bogactwo wewnętrzne każdego człowieka. Prof. dr hab. S. Jurga zwrócił uwagę na nowe w yzwania, jakie pow inno podjąć Collegium: kulturowy dialog m łodzieży, wyrażany także przez m uzykę, teatr, ideę sportu. Przypomniał również, że CEG je s t „dzieckiem ” II Historycznego Zjazdu Gnieźnieńskiego.
W ykład inauguracyjny pt. „N a szlakach renesansow ej Europy” w ygłosiła prof. dr hab. Dorota Żołądź-Strzelczyk. Prelegentka przedstaw iła nie tylko kierunki podróży renesansow ej młodzieży polskiej, ale także zaprezentow ała dodatnie, ja k i ujem ne skutki peregrynacji w opinii ówczesnych myślicieli.
N a zakończenie uroczystości zostały wręczone wyróżnienia dla sportowców CEG oraz odśpiewano Gaudeamus.
Justyna Gulczyńska Katarzyna Kabacińska
Powiązania rodzinne wśród twórców polskiej teorii i praktyki
edukacyjnej, konferencja naukowa, Gniezno, 28-30.11.2004 r.
W dniach 28 - 30 listopada 2004 r. w Collegium Europaeum G nesnense odbyła się ogólnopolska sesja naukowa pośw ięcona znaczeniu rodziny w życiu i w działalności tw órców koncepcji i ideologii wychowawczych. Przesłankę do zorganizow ania konferencji stanowiła problem atyka, nie będąca do tej pory przedmiotem głębszych rozważań na żadnym zjeździe historyków wychowania, a pozwalająca poznać uczestnikom, jak dokonyw ała się transm isja m iędzypokoleniow a w różnych środowiskach, epokach, w różnych regionach Polski.
Jej organizatorami były dwie placówki uniwersyteckie: Zakład Historii W ychow ania Uniwersytetu Adam a M ickiewicza w Poznaniu i Zakład Historii Edukacji U niwersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu, a także dwie młode placów ki naukowo-dydaktyczne: Collegium Europaeum Gnesnense i Łużycka W yższa Szkoła H um anistyczna w Żarach.
W trzydniowych obradach wzięło udział siedem naście ośrodków akademickich, w tym jedenaście uniwersyteckich. Na podkreślenie zasługuje fakt aktyw nego udziału młodych historyków wychowania.
U roczystego otwarcia konferencji dokonał prof. dr hab. W iesław Jam rożek - kierow nik Zakładu Historii W ychow ania UAM i rektor Łużyckiej W yższej Szkoły Humanistycznej. Natomiast kanclerz tejże uczelni m gr inż. Izabela K um or-Pilarczyk przedstaw iła krótki rys historyczny uczelni w Żarach. W imieniu prorektora UA M w Poznaniu oraz dziekana W ydziału Studiów Edukacyjnych UAM, prof. dr. hab. W iesław a Am brozika, uczestników pow itała z kolei prodziekan W SE prof. dr hab. Dorota Żołądż-Strzelczyk. Zgromadzonych gości przywitali także studenci gnieźnieńskiego Collegium, którzy zaprezentowali przygotow any przez siebie film dotyczący uczelni i zapoznali uczestników z osiąg nięciam i, działalnością i dokonaniam i szkoły.
W plenarnych częściach konferencji przedstawiono w sumie 10 referatów. Obradom przew od niczyli profesorowie: Eleonora Sapia-D rew niak (w pierw szym dniu), W ładysław a Szulakiewicz (w drugim dniu) i Grzegorz M ichalski (w trzecim dniu). W ramach dwóch sekcji zaprezentowano z kolei 16 referatów . Przewodniczącym i pierw szej sekcji były profesor: A gnieszka Stopińska-Pająk i Danuta K oźmian, drugiej - prof. Tadeusz Jałmużna.
Obrady zainaugurow ała prof. dr hab. W ładysław a Szulakiewicz (UAM ) w ystąpieniem zatytułow a nym „Biografistyka i je j miejsce w historii edukacji”. Swoje rozważania na pow yższy tem at podzieliła na cztery części. Pierw sza dotyczyła tradycji badań biograficznych, om ów iona została biografia i jej rodzaje. D ruga poruszała problem y źródeł w badaniach biograficznych. Szczególną uw agę referentka zw róciła na m ateriały pam iętnikarskie i ich wartość poznawczą, na dylem aty odczytywania źródeł, znaczenie literatury pamiętnikarskiej w rekonstrukcji dziejów ośw iaty i pedagogiki. Kolejna część - trzecia pośw ięcona była problem atyce miejsca biografistyki w historii edukacji. W. Szulakiewicz dokonała tu przeglądu piśm iennictwa, zwracając przede wszystkim uwagę na zasadnicze kierunki biografistyki galicyjskiej i tem atykę biografistyki międzywojennej i powojennej. Czwarta, ostatnia część obejm ow ała zagadnienia wartości poznawczej biografistyki edukacyjnej i określała postawę badaw czą historyka. Prof. dr hab. W. Szulakiewicz, podsum ow ując wyraziła sw oją opinię, że badania biograficzne, tak ja k inne badania nad kulturą polską należy kontynuować w celu przybliżenia Europie polskiej kultury i jej twórców.
W referacie „Rodzina i je j wpływ na poglądy i działalność H eleny W itkowskiej (1 8 7 0 -1 9 3 8 ) oraz Janusza Jędrzejew icza (1 8 8 5 -1 9 5 1 )’’ prof. dr hab. D anuta Koźmian (US) przybliżyła uczestnikom konferencji poglądy, działalność, koncepcje i losy życia w ym ienionych w tytule wystąpienia przedstaw icieli pedagogiki. O osiągnięciach i pracy H. W itkowskiej, w spółtwórczyni koncepcji w ychow ania obywatelskiego, autorka jedynie wspomniała, skupiając się przede w szystkim na osobie J. Jędrzejew icza, pedagoga, którego myśl i działalność pedagogiczna kształtow ała się pod znaczącym w pływ em rodziny. Prof. dr hab. D. Koźmian zw róciła uw agę na fakt, iż wszystko, co było ważne i m iało zw iązek z biografią J. Jędrzejew icza zaczęło się w rodzinie. Źródła jeg o działalności wojskowej i politycznej tkw ią według niej w patriotycznym i religijnym w ychowaniu domowym.
Punktem wyjścia dla referatu pt. „W kład rodziny M oszczeńskich w rozwój polskiej edukacji” prof. dr hab. Agnieszka Stopińska-Pająk (UŚ) uczyniła postać Izabeli M oszczeńskiej, osoby zaangażowanej na polu pedagogiki, andragogiki, działaczki społecznej i ruchu kobiecego, bardzo aktywnej w działalno ści politycznej i edukacyjnej. I. M oszczeńska pochodziła ze środow iska rodzinnego o silnych tradycjach patriotycznych, zaangażow anego na polu oświaty. W szyscy członkowie rodziny uczestniczyli zatem w kreowaniu polskiej edukacji. A utorka w skazała na to, że w spólna działalność M oszczeńskich, ich m isja ośw iatow a były ściśle zw iązane z w alką o polską szkołę i kulturę. Zw róciła uwagę na fakt, że niezbędne jest zatem ocalenie od zapom nienia ich dorobku i dokonań, że ich osiągnięcia są godne badań i pogłębionych analiz.
Interesujący, jednak m ało znany wizerunek polskiego pedagoga, nauczyciela, wykładowcy — S. Dobrow olskiego zaprezentow ał na konferencji prof. dr hab. Tadeusz Jałm użna (UŁ) w referacie pt. „Dom rodzinny i je g o oddziaływanie na zainteresow ania i działalność pedagogiczna, Stanisława M ariana Dobrowolskiego”. Profesor om ówił historię życia, losy, edukację i działalność pedagogiczną
bohatera swojego wystąpienia, skoncentrow aną wokół dwóch problem ów: oświaty rolniczej i pedeuto- logii. Zwrócił uwagę na fakt, że aktywność S. Dobrow olskiego zw iązana była z jego dom em rodzinnym i z własną rodziną, która wspierała go i uczestniczyła w jego działaniach pedagogiczno-ośw iatowych. Prof. dr hab. T. Jałmużna kończąc swoje w ystąpienie podkreślił, że wśród podstaw ow ych kręgów środowiskowych rodzina spełnia rolę najw ażniejszą, je s t autorytetem w ychowawczym , który rodzi się w czasie bezpośrednich kontaktów m iędzy w ychow ującym a wychowankiem.
Drugi dzień obrad plenarnych rozpoczął się referatem prof. dr hab. Eleonory Sapi-D rew niak (UO) pt. „Rola dziadków w kształtowaniu postaw y życiow ej Stefanii M azurek - organizatorki edukacji dzieci i dorosłych na Śląsku”. A utorka scharakteryzow ała rolę i znaczenie Franciszki M orgałowej w życiu jej wnuczki - Stefanii. M ów iła o tym, ja k kontakty z babcią przyczyniły się do w yboru drogi osobistej i zawodowej Stefanii M azurek, która dzięki norm om i wartościom politycznym w yniesionym z domu rodzinnego stała się osobą o silnie ukształtowanej przynależności narodowej, angażującą się w sprawy kraju, dla której, tak jak i dla babci, celem życia była Polska. Referentka zw róciła uw agę na to, że starsze pokolenia dążą do tego, aby przekazać m łodym dotychczasow ą historię, którą w iążą ze środowiskiem lokalnym. Działania te służą, jej zdaniem , w zm ocnieniu więzi między nimi i rozbudzeniu tożsamości narodowej, a także w pływ ają na dalsze losy najmłodszych.
Kwestii „ Działałności rodziny A rctów na rzecz edukacji” pośw ięcone było w ystąpienie dr Iwonny Michalskiej i prof. dr hab. Grzegorza M ichalskiego (UŁ). W prezentow anym referacie wyodrębniono trzy części. Pierwsza dotyczyła koligacji rodzinnych, określała funkcje i role, jak ie pełnili w firmie Arctów poszczególni członkowie rodziny, a także sposób, w jak i przygotow ani byli do zawodu księgarskiego. Druga została pośw ięcona historii i dziejom firmy Arctów, założonej przez Stanisława Arcta w Lublinie, w roku 1838. Trzeci problem koncentrował się wokół dbałości Arctów o edukację, czyli ich działalności wydawniczej nastaw ionej na rozpowszechnianie dzieł pedagogicznych, książek szkolnych i literatury dla dzieci i młodzieży. Referenci zwrócili uwagę na to, że ta rodzina księgarzy i wydawców potrafiła zaspokoić wym agania sw oich czytelników i w znacznym stopniu przyczyniła się do edukowania społeczeństw a polskiego.
Kolejny referat, wygłoszony przez dr Edytę G łowacką-Sobiech pt. „Kamykowe małżeństwo. Rzecz 0 Janinie i A leksandrze K am ińskich”, był próbą pokazania, jak ważne jest będąc osobą publiczną mieć zw yczajną rodzinę i oparcie w życiowej partnerce. Referentka wskazała na rolę, ja k ą odegrała w życiu Kamińskiego jego żona, która dzieliła z nim w spólne pasje, zainteresowania, w spierała go moralnie, opiekow ała się nim, była jego najlepszym przyjacielem , a po śmierci m ęża, utrw alała jeg o nazwisko 1 pielęgnowała spuściznę po nim.
Należy rów nież wspomnieć o tym, że niew ątpliw ą atrakcją, przygotow aną przez organizatorów w drugim dniu konferencji było zw iedzanie Gniezna, w ycieczka „śladam i pierw szych Piastów ” . W M uzeum Początków Państw a Polskiego goście mieli okazję obejrzeć prezentację typu światło i dźwięk, która ukazywała najstarsze dzieje i kulturę państwa Piastów. Im ponująca była także kolekcja obrazów historycznych polskich m alarzy z XIX w. i zbiory archeologiczne. K olejny etap wycieczki stanowiło M uzeum A rchidiecezji G nieźnieńskiej, z ciekaw ą ekspozycją sztuki sakralnej. Zwiedzanie miasta zakończyło się w K atedrze pw. W niebow zięcia N M P i św. W ojciecha.
Obrady popołudniow e odbyły się w dwóch sekcjach. N a posiedzeniu sekcji I, której przew od niczyły prof. dr hab. D. Koźmian i prof. dr hab. A. Stopińska-Pająk zaprezentowano następujące referaty:
- ,J a d w ig a i Jagiełło a odnowienie Uniwersytetu K rakow skiego” - dr K. Ratajczak - „Działalność oświatowa przedstaw icieli rodu Potockich” - dr hab. A dam W iniarz - „Ekologiczne przesłanki w twórczości naukow ej Jana i Jędrzeja Śniadeckich” - dr E. W olter - „Ideały wychowawcze w rodzinie Ledóchow skich” - ks. dr E. W ieczorek
- „W krąg u H offm anow ej" - dr J. D ąbrowska
- „ W spółpraca M ieczysława i A dam a Baranowskich z czasopism em Szkoła” - m gr D. Łęcka - „Rzeczpospolita Lutycka - m arzenie Olgi i Andrzeja M ałkow skich” - m gr S. Hubicka - „Bogactwo życia i działalność M arii W eryho-Radziwiłłowiczowej” - m gr K. W ira-Świątkow ska
W sekcji II, której przew odniczył prof. dr hab. T. Jałmużna, przedstawiono z kolei referaty o tematyce:
- „W kład Teodory i Wacława M ączkow skich w rozwój polskiej pedagogiki" - dr M. Posłuszna - „Działalność pedagogiczna i ośw iatow a Czackich" - dr D. Apanel
- „Społeczno-edukacyjna działalność sióstr Sokolnickich” - dr J. Gulczyńska - „Społeczno-edukacyjna aktyw ność rodziny K rzyw ickich” - m gr K. Łozowska - „Jan H ulewicz - łwowsko-krakowskie korzenie” - dr K. Buczek
„Społeczno-edukacyjna działalność Ludwika i Stefam i Posadzy" - m gr J. Kowalska - „Środowisko rodzinne a działalność pedagogiczna Wandy i Stefana Szum anów ” - m er A
W ałęga 6
- „Ewy i Feliksa Przyłubskich oraz Janiny i Antoniego M aćkowiaków działalność na rzecz edukacji wczesnoszkolnej — m gr S. W aszczykow ska
K oncepcję W iejskiego U niw ersytetu Ludowego, będącego instytucją ośw iaty dorosłych , omówił w ostatnim dniu obrad prof. dr hab. W iesław Jam rożek (UA M i ŁW SH) w referacie zatytułowanym ,,Ignacy i Zofia Solarzowie twórcy Uniwersytetu Ludowego w Szycach”. Prof. W. Jam rożek wypowiadał się na tem at działalności Ignacego i Zofii Solarzów , którzy stworzyli Uniwersytet mający być zakładem wychowawczym o charakterze ogólnokształcącym ; chodziło im przede wszystkim o kształtowanie św iatopoglądu, świadomości społecznej, o przygotow anie do w spółuczestnictwa w społeczno-kulturo- wym życiu wsi i narodu.
Bohaterem następnego z kolei wystąpienia dr N ella Stolińska-Pobralska i m gr Jerzy Pobral- ski (UL) uczynili pedagoga opiekuńczego, twórcę systemu w ychowawczego ognisk - Kazimierza lsieckiego.^ W referacie pt. „ Biograficzne uwarunkowania systemu wychowania Kazimierza Lisieckiego zaprezentowali koncepcję ognisk wychowawczych, przeznaczonych dla dzieci i mło- dziezy dotkniętych sieroctwem społecznym, sprawiających problem y społeczne, pochodzących z rodzin o trudnych w arunkach bytowych. Celem K. Lisieckiego było nadanie tym ośrodkom rodzinnego charakteru. Autorzy referatu przyznali, że tem at konferencji „Pow iązania rodzinne...” został potraktow any przez nich dosyć przewrotnie, bow iem K. Lisiecki był sierotą rodzinę stracił w wieku 13 lat. W związku z tym w ystąpieniem starano się udowodnić tezę, że rodzina duchowa, z którą me w iążą człow ieka w ięzy krwi może być tak samo ważna, jak rodzina naturalna.
Referat zatytułow any „Studenci z rodzin nauczycielskich w Akadem ii Pedagogicznej w Krakowie w latach 1 9 9 9 -2 0 0 4 ” przedstaw iła dwójka krakow skich historyków d r Jan Ryś i d r Ryszard Ślęczka. Celem ich badań, które objęły studentów uczelni pedagogicznej, było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: „Jak w rodzinach nauczycielskich w ygląda proces dziedziczenia zaw odu?” . Starali się sprawdzić, czy m łodzież pochodząca z rodzin nauczycielskich jest bardziej dojrzała do wykonywania tego zawodu, czy jej decyzje są przem yślane, jakie są ich motyw acje, czy dobrze znają ten zawód i czy rokują, iż będą w przyszłości dobrym i pedagogami. Podsum ow ując swoje badania autorzy wyrazili niepokój, że w śród m łodych ludzi decydujących się na pełnienie roli w ychowawców jest tak niewiele m iłości i powołania, a przecież od tego, jakich mamy nauczycieli zależy, ja k ą będziem y mieć szkołę.
O statecznej oceny przebiegu i efektów trzydniowego spotkania podjęła się prof. dr hab. W. Szulakiewicz. W sw oim w ystąpieniu zaakcentow ała znaczenie rodziny dla szeroko rozumianej praktyki e ukacyjnej i działalności kulturalnej. W yniki obrad w sekcjach przedstaw ili z kolei ich przew od niczący, czyli: prof. dr hab. T. Jałm użna (sekcja II) i ks. dr E. W ieczorek, występujący w imieniu przew odniczących sekcji I. Uroczystego i oficjalnego zam knięcia obrad na temat: „Pow iązania rodzinne wsrod tw órców teorii i praktyki edukacyjnej” dokonał prof. dr hab. W. Jamrożek, współorganizator konferencji.
