Profilaktyka zakażeń miejsca operowanego

(1)

 PRZEGLĄD AKTUALNYCH WYTYCZNYCH

PREVENTION OF SURGICAL SITE INFECTIONS  REVIEW OF CURRENT GUIDELINES

1 Katedra i Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej i Parazytologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu 2 Zespół Diagnostyki Laboratoryjnej

Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej we Wrocławiu

} MARZENNA BARTOSZEWICZ

Katedra i Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej i Parazytologii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, ul. Borowska 211a, 50-556 Wrocław, Tel.: 717840510, Fax: 717840674, e-mail: marzenna.bartoszewicz @umed.wroc.pl Wpłynęło: 12.04.2018 Zaakceptowano: 23.04.2018 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2018017

STRESZCZENIE: Jednym z najczęściej występujących powikłań po wykonanych zabiegach chirurgicznych są zakażenia miejsca operowanego (ZMO). W pracy przedstawiono przegląd aktualnych wytycznych WHO dotyczących procedur zapobiegania tego rodzaju infekcjom. SŁOWA KLUCZOWE: antyseptyki, proﬁlaktyka antybiotykowa, zakażenia miejsca operowanego ABSTRACT: One of the most common complications after surgical procedures are surgical site infections (SSI). The paper presents an overview of the current WHO guidelines on procedures for the prevention of such infections.

KEY WORDS: antibiotic prophylaxis, antiseptics, surgical site infection

-HGQ\P ] QDMF]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMąF\FK SRZLNáDĔ SR Z\-NRQDQ\FK ]DELHJDFK FKLUXUJLF]Q\FK Vą ]DNDĪHQLD PLHMVFD RSHURZDQHJR =02 5R]SR]QDZDQH Vą RQH MDNR ]DNDĪH-QLDV]SLWDOQHDQJKRVSLWDODFTXLUHGLQIHFWLRQ±+$,JG\ Z\VWĊSXMąGRGQLRGZ\NRQDQLD]DELHJXFKLUXUJLF]QHJR LGRGQLMHĞOLRSHUDFMDSROHJDáDQDZV]F]HSLHQLXLPSODQ- WX>@:(XURSLHL6WDQDFK=MHGQRF]RQ\FKLQIHNFMHPLHM- VFDRSHURZDQHJRVWDQRZLąGUXJLFRGRF]ĊVWRĞFLZ\VWĊSR- ZDQLDW\S]DNDĪHĔ]ZLą]DQ\FK]XG]LHODQąSDFMHQWRPRSLH-Ną]GURZRWQą>@6]DFXMHVLĊĪHZ3ROVFHGRW\F]ąRQH ZV]\VWNLFK +$, L ]DMPXMą GUXJLH PLHMVFH SRG Z]JOĊGHP F]ĊVWRĞFL Z\VWĊSRZDQLD SR ]DNDĪHQLDFK XNáDGX PRF]RZH- JR=80>@:HGáXJGDQ\FK3ROVNLHM*UXS\6HSV\ZOD-WDFK±=02VWDQRZLá\JáyZQąSU]\F]\QĊVHSV\ 5\]\NRUR]ZLQLĊFLDLQIHNFMLZUDQLHSRRSHUDF\MQHM]DOH- Ī\RGZLHOXF]\QQLNyZ0RĪHE\ü]ZLą]DQH]RJyOQ\PVWD-QHP ]GURZLD FKRUHJR ] F]\VWRĞFLą PLNURELRORJLF]Qą VDOL RSHUDF\MQHM D WDNĪH ] URG]DMHP SU]HSURZDG]DQHM SURFHGX-U\OHF]QLF]HMGáXJRĞFLąMHMWUZDQLDLMDNRĞFLąVSUDZRZDQHM QDVWĊSQLH RSLHNL QDG SDFMHQWHP : W]Z ]DELHJDFK RSHUD-F\MQ\FKF]\VW\FK=02Z\VWĊSXMą]F]ĊVWRWOLZRĞFLą± SRGF]DVJG\Z]DELHJDFKEUXGQ\FKPRJąE\üREVHUZRZDQH QDZHWXRSHURZDQ\FK>@1DUR]ZyMLQIHNFMLZUD- QLHZSá\ZPDUyZQLHĪSRWHQFMDáFKRURERWZyUF]\NRORQL]X- MąF\FKMąGUREQRXVWURMyZRUD]REHFQRĞüPHFKDQL]PyZQD-WXUDOQHMOXEQDE\WHMRSRUQRĞFLQDDQW\ELRW\NL'RQDMF]ĊĞFLHM L]RORZDQ\FKSDWRJHQyZ]ZLą]DQ\FK]]DNDĪHQLDPLPLHMVFD RSHURZDQHJRQDOHĪąStaphylococcus aureusLLQQHJURQNRZFH NRDJXOD]RXMHPQHRUD]Enterococcus faecalis:ĞUyG*UDP XMHPQ\FK SDáHF]HN QDMF]ĊĞFLHM L]RORZDQH Vą Escherichia

coli Pseudomonas aeruginosa Enterobacter VSS L Klebsiella

VSSZĞUyGNWyU\FKFRUD]F]ĊĞFLHMZ\VWĊSXMąV]F]HS\ZLHOR-OHNRRSRUQHPLQRSRUQHQDNDUEDSHQHP\>@

=DNDĪHQLD PLHMVFD RSHURZDQHJR PDMą QLHNRU]\VWQ\ ZSá\ZQD]GURZLHSDFMHQWD1DMF]ĊĞFLHMZLąĪąVLĊ]SU]HGáX-ĪRQ\P SRE\WHP FKRUHJR Z V]SLWDOX GáXĪV]ą QLH]GROQRĞFLą GRSUDF\RNUHVRZ\POXEWUZDá\PNDOHFWZHPDZV]F]HJyO-Q\FKV\WXDFMDFKQDZHW]XWUDWąĪ\FLD1HJDW\ZQHVNXWNLWHJR W\SX LQIHNFML GRW\NDMą MHGQDN QLH W\ONR FKRUHJR OHF] WDNĪH RGELMDMąVLĊQLHNRU]\VWQLHQDSUHVWLĪXLV\WXDFMLHNRQRPLF]QHM SODFyZNLPHG\F]QHMV]SLWDOD:]URVWNRV]WyZOHF]HQLD]ZLą- ]DQ\MHVWQDMF]ĊĞFLHM]SU]HZOHNDMąF\PVLĊF]DVHPKRVSLWDOL- ]DFMLNRQLHF]QRĞFLąSRQRZQHMRSHUDFMLZ\NRQDQLHPGRGDW-NRZ\FKEDGDĔGLDJQRVW\F]Q\FKDQW\ELRW\NRWHUDSLąDWDNĪH

(2)

RSLHNąSLHOĊJQLDUVNą&RUD]F]ĊĞFLHMVWUDW\¿QDQVRZHZ\QL- NDMąWHĪ]NRV]WyZSURZDG]RQ\FKSURFHVyZVąGRZ\FKLZ\-SáDW\ RGV]NRGRZDĔ : 6WDQDFK =MHGQRF]RQ\FK ]DNDĪHQLD EĊGąFH NRQVHNZHQFMą XG]LHODQ\FK ĞZLDGF]HĔ ]GURZRWQ\FK ]ZLĊNV]DMąURF]QHNRV]W\EXGĪHWXV]SLWDOLRSRQDGPLOLDU-GDDZ(XURSLHRGGRPLOLDUGD¼ZVNDOLURNX>@ -HGQRF]HĞQLHV]DFXMHVLĊĪHRJUDQLF]HQLH+$,RREQLĪD NRV]W\LFKOHF]HQLDR±>@%LRUąFSRGXZDJĊSRZ\ĪV]ą VWDW\VW\NĊVWDOHGąĪ\VLĊGRZSURZDG]DQLDSURFHGXURJUDQL-F]DMąF\FKPRĪOLZRĞüUR]ZRMXLQIHNFMLPLHMVFDRSHURZDQHJR 2EHMPXMąRQHSU]\JRWRZDQLHSDFMHQWDGR]DELHJXRUD]VWR-VRZDQLH ĞURGNyZ SU]HFLZG]LDáDMąF\FK V]\ENLHM NRQWDPLQD- FMLUDQ\ZWUDNFLHLSRRSHUDFML2SLHUDMąFVLĊQDSXEOLNRZD- Q\FKZ\QLNDFKEDGDĔQDXNRZ\FKUyĪQHRUJDQL]DFMHLNUDMR- ZHWRZDU]\VWZD]DMPXMąFHVLĊSUHZHQFMą]DNDĪHĔSU]\JRWR-ZXMą]DOHFHQLDNWyUHVąQDVWĊSQLHRNUHVRZRDNWXDOL]RZDQH

: ]ZLą]NX ] EUDNLHP UHNRPHQGDFML PLĊG]\QDURGRZ\FK RUD]LVWQLHMąF\PLUyĪQLFDPLZNUDMRZ\FKZ\W\F]Q\FKZOL-VWRSDG]LH URNX ĝZLDWRZD 2UJDQL]DFMD =GURZLD DQJ :RUOG+HDOWK2UJDQLVDWLRQ±:+2SU]HGVWDZLáDRSDUWHQD GRZRGDFKQDXNRZ\FK]DOHFHQLDGRW\F]ąFHSUR¿ODNW\NL]DND- ĪHĔPLHMVFDRSHURZDQHJR>@=DPLHV]F]RQRZQLFKZ\- W\F]Q\FK]NWyU\FKZLĊNV]RĞüGRW\F]\SUR¿ODNW\NLSU]HGRSH-UDF\MQHM D F]ĊĞü VSRVREyZ ]DSRELHJDQLD ]DNDĪHQLRP SRG- F]DVLSR]DNRĔF]RQHMRSHUDFML6NUyFRQąZHUVMĊW\FKUHNR- PHQGDFMLZMĊ]\NXSROVNLP]QDOHĨüPRĪQDQDVWURQLHLQWHUQH- WRZHM6WRZDU]\V]HQLD(SLGHPLRORJLL6]SLWDOQHM>@:QLQLHM-V]HMSUDF\]RVWDQąNUyWNRRPyZLRQHSURFHGXU\RQDMZLĊNV]HM VLOHLMDNRĞFL]DOHFHĔ]HV]F]HJyOQ\PXZ]JOĊGQLHQLHPSURFH-GXUGRW\F]ąF\FKDQW\VHSW\NLSRODRSHUDF\MQHJRLVWRVRZDQLD ZSUR¿ODNW\FHĞURGNyZSU]HFLZGUREQRXVWURMRZ\FK

: SLHUZV]\P HWDSLH SU]\JRWRZDQLD SDFMHQWD GR ]DELH-JX]DOHFDQHMHVWZ\NRQDQLHNąSLHOLOXESU\V]QLFD]XĪ\FLHP ]Z\NáHJR OXE SU]HFLZEDNWHU\MQHJR P\GáD >@ ']LDáDQLH WR PDQDFHOXRF]\V]F]HQLHSRZLHU]FKQLFLDáDRUD]RJUDQLF]HQLH REHFQHMQDVNyU]HQDWXUDOQHMPLNURELRW\PRJąFHMVWDQRZLü SRWHQFMDOQH U\]\NR ]DNDĪHQLD Z PLHMVFX SODQRZDQHJR QD- FLĊFLDLSRZVWDQLDUDQ\SRRSHUDF\MQHM1LHVWZLHUG]RQRMHG-QDNE\P\GáR]DZLHUDMąFHDQW\VHSW\NNWyU\PF]ĊVWRMHVW UR]WZyUGZXJOXNRQLDQXFKORUKHNV\G\Q\&+*Z\ND]\ZD-áRZ\ĪV]ąVNXWHF]QRĞüRG]Z\NáHJRP\GáDZUHGXNFML=02 >@ 3RGREQH VWDQRZLVNR SUH]HQWRZDQH MHVW Z UHNRPHQGD-FMDFK &'& DQJ &HQWHUV IRU 'LVHDVH &RQWURO DQG 3UHYHQ-WLRQZ\GDQ\FKZURNXJG]LHRSUyF]P\GáDGRSXV]F]D VLĊXĪ\FLHGRNąSLHOLUR]WZRUXĞURGNDGH]\QIHNF\MQHJR>@ =HZ]JOĊGXQDQLVNąMDNRĞüGRZRGyZQDXNRZ\FKHNVSHUFL :+2L&'&QLHVIRUPXáRZDOL]DOHFHĔGRW\F]ąF\FKVWRVRZD- QLDP\MHNQDVąF]RQ\FKUR]WZRUHPFKORUKHNV\G\Q\VX- JHUXMąFĪHPRJąRQHSU]\F]\QLDüVLĊGRQDE\ZDQLD]PQLHM-V]RQHM ZUDĪOLZRĞFL QD DQW\VHSW\N 2VWDWQLH EDGDQLD :DQG L ZVS ZVND]XMą ĪH RSRUQRĞü QD &+* PRĪH ZDUXQNRZDü NU]\ĪRZąRSRUQRĞüQDQLHNWyUH]HVWRVRZDQ\FKREHFQLHDQ-W\ELRW\NyZRVWDWQLHMV]DQV\GRNWyU\FKQDOHĪ\NROLVW\QD>@

:]DOHFHQLDFKQLHRGQLHVLRQRVLĊGRLQQ\FKĞURGNyZDQ-W\VHSW\F]Q\FKWDNLFKMDNRNWHQLG\QD]HZ]JOĊGXQDEUDN Z\VWDUF]DMąF\FK GRZRGyZ Z\QLNDMąF\FK ] UDQGRPL]R-ZDQ\FKEDGDĔWHJRSUHSDUDWX5HLVHULZVSRUD]0HLEQHU LZVSSU]HGVWDZLOLMHGQH]SLHUZV]\FKZ\QLNyZVWRVRZDQLD WHJRDQW\VHSW\NXZSUR¿ODNW\FH]DNDĪHĔPLHMVFDRSHURZD- QHJRZNWyU\FKQLHZ\NOXF]DMąĪHPRĪHPLHüRQNRU]\VW- QHG]LDáDQLH>@:UHNRPHQGDFMDFKQLHRNUHĞORQRNLH-G\VWRVRZDQLHSURFHGXU\NąSLHOLMHVWQDMEDUG]LHMHIHNW\ZQH Z]DSRELHJDQLX]DNDĪHQLRP1LHPDWHĪZVND]yZHN:+2 L&'&GRW\F]ąF\FKRSW\PDOQHJRF]DVXWUZDQLDF]ĊVWRĞFL Z\NRQ\ZDQLDNąSLHOLOXESU\V]QLFDRUD]LORĞFLDSOLNRZDQH- JRP\GáD3RZRáDQRVLĊMHGQDNQD]DOHFHQLDLQQ\FKRUJDQL-]DFML:HGáXJ+36DQJ+HDOWK3URWHFWLRQ6FRWODQGRUD] 7KH 5R\DO &ROOHJH RI 3K\VLFLDQV RI ,UHODQG SRZLQQD E\ü RQDZ\NRQDQDZGQLX]DELHJXOXEG]LHĔSU]HG=NROHL,+, DQJ86,QVWLWXWHRI+HDOWKFDUH,PSURYHPHQWUHNRPHQ-GXMHNąSLHO]XĪ\FLHPP\GáD]FKORUKHNV\G\QąFRQDMPQLHM QDGQLSU]HG]DELHJLHP>@=HV]F]HJyáRZ\PZ]R- UHPLQVWUXNFMLNąSLHOLFKRUHJRSU]\MPRZDQHJRGRSODQRZD-QHJR]DELHJXRSHUDF\MQHJRPRĪQD]DSR]QDüVLĊZMHGQ\P ] QXPHUyZ F]DVRSLVPD Ä)RUXP =DNDĪHĔ´>@ =DOHFHQLD GRW\F]ąFHNąSLHOLSU]HGRSHUDF\MQHMPRĪQDVWRVRZDüXSD- FMHQWyZSHGLDWU\F]Q\FKSDPLĊWDMąFMHGQDNE\SU]\VWRVR-ZDQLX P\GáD ]H ĞURGNLHP SU]HFLZEDNWHU\MQ\P SU]HVWU]H-JDü ]DOHFHĔ SURGXFHQWyZ RGQRV]ąF\FK VLĊ GR VWRVRZDQLD SUHSDUDWXZ]DOHĪQRĞFLRGNDWHJRULLZLHNRZHM>@ 8SDFMHQWyZSU]\JRWRZ\ZDQ\FKGR]DELHJyZNDUGLRFKL- UXUJLF]Q\FKLRUWRSHG\F]Q\FKEĊGąF\FKQRVLFLHODPLJURQ- NRZFD]áRFLVWHJRZFHOX]PLQLPDOL]RZDQLDU\]\NDZ\VWą-SLHQLD]DNDĪHĔPLHMVFDRSHURZDQHJR]GHF\GRZDQLH]DOHFD VLĊRNRáRRSHUDF\MQąGRQRVRZąDSOLNDFMĊPDĞFL]PXSL- URF\QąZFHOXOLNZLGDFMLQRVLFLHOVWZDNWyUDPRĪHE\üSRáą- F]RQD]NąSLHOąSU]\XĪ\FLXUR]WZRUXFKORUKHNV\G\Q\3R- VWĊSRZDQLHWDNLHPRĪQDUR]ZDĪ\üUyZQLHĪXQRVLFLHOLJURQ-NRZFD]áRFLVWHJRNLHURZDQ\FKQDLQQHJRURG]DMX]DELHJL 1LH RNUHĞORQR F]ĊVWRĞFLVWRVRZDQLDL F]DVXWUZDQLDGHNR- ORQL]DFMLSU]\XĪ\FLXPDĞFL]PXSLURF\Qą3U]\SU]\JRWR-Z\ZDQLXZ\W\F]Q\FKRSLHUDQRVLĊQDEDGDQLDFKZNWyU\FK QDMF]ĊĞFLHMPDĞüSRGDZDQDE\áDGZDUD]\G]LHQQLHRGGR GQLSU]HG]DELHJLHP5HNRPHQGDFMHWHQLHPDMą]DVWRVR-ZDQLDXSDFMHQWyZSHGLDWU\F]Q\FK>@ 1D RJUDQLF]HQLH Z\VWĊSRZDQLD =02 ZSá\Z PD SUR¿-ODNW\F]QHVWRVRZDQLHSRMHG\QF]HMGDZNLDQW\ELRW\NXSU]HG ]DELHJLHP%LRUąFSRGXZDJĊNRQLHF]QRĞüRVLąJQLĊFLDRG- SRZLHGQLFKVWĊĪHĔOHNXZRSHURZDQHMWNDQFH]GHF\GRZD- QLH]DOHFDVLĊ]DVWRVRZDQLHSUR¿ODNW\NLZFLąJX±PL-QXWSU]HGZ\NRQDQLHPQDFLĊFLDVNyU\JG]LHF]DVSRGDQLD ]DOHĪ\RGRNUHVXSyáWUZDQLDZ\EUDQHJRDQW\ELRW\NX>@ 1DMF]ĊĞFLHMVWRVRZDQHZ3ROVFHFHIDORVSRU\Q\RNUyWNLP F]DVLHSyáWUZDQLDFHID]ROLQDFHIDPDQGROSRZLQQ\E\üSR- GDZDQHGRPLQXWSU]HGZ\NRQDQLHPQDFLĊFLD6NXWHF]-QRĞüWDNLHJRG]LDáDQLDZUHGXNFMLF]ĊVWRĞFL]DNDĪHĔPLHMVFD

(3)

© Evereth Publishing, 2018 RSHURZDQHJR]RVWDáDSRWZLHUG]RQDZEDGDQLXZLHORRĞURGNR- Z\PREHMPXMąF\PSUyEĊEOLVNR]DELHJyZJG]LHQDM-QLĪV]\RGVHWHN]DNDĪHĔZ\QRVLáLGRW\F]\áSDFMHQWyZ RWU]\PXMąF\FKSUR¿ODNW\NĊGRSyáJRG]LQ\SU]HG]DELHJLHP = NROHL X SRWZLHUG]RQ\FK QRVLFLHOL 056$ DQJ PH-WKLFLOOLQUHVLVWDQW Staphylococcus aureus SU]\ ]DVWRVRZD-QLXZDQNRP\F\Q\ZSUR¿ODNW\FHF]DVSRGDQLDMHVWGáXĪV]\ LZ\QRVLRGGRPLQXWSU]HGQDFLĊFLHP>@2NUHV SyáWUZDQLDOHNXSRZLQLHQE\üWHĪXZ]JOĊGQLRQ\JG\UR]- ZDĪDVLĊSRGDQLHNROHMQHMGDZNLOHNXSRGF]DVGáXJRWUZD-áHM RSHUDFML >@$6+63 DQJ$PHULFDQ 6RFLHW\ RI +HDO- WK6\VWHP3KDUPDFLVWVVXJHUXMHE\SRGDQLHĞUyGRSHUDF\M-QLH NROHMQHM GDZNL QDVWĊSRZDáR ZyZF]DV JG\ F]DV WUZD-QLD RSHUDFML SU]HNUDF]D GZD RNUHV\ SyáWUZDWUZD-QLD OHNX OXE ZSU]\SDGNXQDGPLHUQHMXWUDW\NUZLSRGF]DV]DELHJX>@ :FHOXUHGXNFMLU\]\NDZ\VWąSLHQLD=02XSDFMHQWyZSRG-GDZDQ\FKSODQRZ\PRSHUDFMRPZREUĊELHMHOLWDJUXEHJR RSUyF] GRĪ\OQHM SUR¿ODNW\NL DQW\ELRW\NRZHM F]ĊĞü DXWR- UyZ]DOHFD]DVWRVRZDQLHDQW\ELRW\NXGRXVWQLHZSRáąF]H-QLX ]PHFKDQLF]Q\P SU]\JRWRZDQLHPMHOLWDJUXEHJR MHG- QDNĪHEUDNGDQ\FKZ\UDĨQLHZVND]XMąF\FKQDSU]HZDJĊWD- NLHJRSRVWĊSRZDQLD>@3UR¿ODNW\NDDQW\ELRW\NRZDQLHSR-ZLQQDE\üNRQW\QXRZDQDSR]DNRĔF]RQHMRSHUDFMLZFHOX ]DSRELHJDQLD=02SRQLHZDĪPRĪHSU]\F]\QLDüVLĊGRVH-OHNFML GUREQRXVWURMyZ RSRUQ\FK QD DQW\ELRW\NL 'RGDWNR-ZRPRĪHPLHüQLHNRU]\VWQ\ZSá\ZQDPLNURELRPSDFMHQWD Z\ZRáXMąFNUyWNROXEGáXJRWHUPLQRZHSRZLNáDQLDZSU]H-ZRG]LH SRNDUPRZ\P : UHNRPHQGDFMDFK 6+($ ,'6$ L$6+6]DOHFDVLĊE\SUR¿ODNW\NĊ]DNRĔF]\üZFLąJX JRG]LQ>@7KH5R\DO&ROOHJHRI3K\VLFLDQVZ,UODQGLL RUD],+,GRSXV]F]DMąMHMVWRVRZDQLHGRJRG]LQXSDFMHQ-WyZ SRGGDQ\FK RSHUDFMRP NDUGLRFKLUXUJLF]Q\P 3UR¿ODN-W\NDDQW\ELRW\NRZDQLHSRZLQQDE\üNRQW\QXRZDQDZFHOX ]DSRELHJDQLD =02 WDNĪH ZWHG\ JG\ Z UDQLH RSHUDF\MQHM SR]RVWDMHGUHQ1DOHĪ\JRXVXQąü]JRGQLH]HZVND]DQLDPL NOLQLF]Q\PL>@

2EHFQLH X SDFMHQWyZ SRGGDZDQ\FK ]DELHJRP QLH MHVW ]DOHFDQHSU]HGRSHUDF\MQHXVXZDQLHRZáRVLHQLD-HĞOLMHG-QDN MHVW WR EH]Z]JOĊGQLH NRQLHF]QH ZáRV\ SRZLQQ\ E\ü XVXQLĊWH]DSRPRFąHOHNWU\F]QHMVWU]\JDUNLNWyUDQLHSR-ZRGXMHSRZVWDZDQLDPLNURXV]NRG]HĔVNyU\WDNMDNPRĪH WRURELüJRODUND1LHZ\GDQR]DOHFHĔFRGRF]DVXZ\NR-QDQLDVWU]\ĪHQLD1,&(DQJ1DWLRQDO,QVWLWXWHIRU+HDOWK DQG &DUH ([FHOODQFH UHNRPHQGXMH SU]HSURZDG]HQLH WHM SURFHGXU\ Z GQLX ]DELHJX ZHGáXJ 6+($ DQJ 6RFLHW\ IRU+HDOWKFDUH(SLGHPLRORJ\RI$PHULFDL,'6$DQJ,Q- IHFWLRXV'LVHDVHV6RFLHW\RI$PHULFDSRZLQQDPLHüPLHM-VFHSR]DVDOąRSHUDF\MQą>@

: GQLX ]DELHJX GR SU]\JRWRZDQLD SROD RSHUDF\MQH-JR HNVSHUFL :+2 ]GHF\GRZDQLH UHNRPHQGXMą ]DVWRVRZD- QLHDONRKRORZ\FKUR]WZRUyZDQW\VHSW\NyZQDED]LHFKORU-KHNV\G\Q\ 8ZDĪDQH Vą RQH ]D VNXWHF]QLHMV]H RG UR]WZR-UyZZRGQ\FKDQW\VHSW\NyZ1LVNDMDNRĞüGRZRGyZXĪ\FLD DONRKRORZ\FKUR]WZRUyZFKORUKHNV\G\Q\NLHUXMHXZDJĊGR DONRKRORZ\FKUR]WZRUyZMRGRSRZLGRQX=DOHFHQLDWHREHM-PXMąMHG\QLHRVRE\GRURVáHSRQLHZDĪEDGDQLDVNXWHF]QRĞFL DQW\VHSW\NyZQDNWyU\FKRSLHUDMąVLĊUHNRPHQGDFMHQLHGR-W\F]\á\SDFMHQWyZSHGLDWU\F]Q\FK5R]WZRU\DQW\VHSW\NyZ QDED]LHDONRKROXQLHSRZLQQ\PLHüNRQWDNWX]EáRQDPLĞOX-]RZ\PL WNDQNą Py]JX RSRQDPL Py]JRZRUG]HQLRZ\PL 1LHPRJąWHĪGRVWDüVLĊGRRNDF]\XFKDĞURGNRZHJR-HGQR-F]HĞQLHQLH]RVWDá\RNUHĞORQHUHNRPHQGRZDQHSU]H]:+2 VWĊĪHQLD SRV]F]HJyOQ\FK VNáDGQLNyZ DQW\VHSW\NyZ SRQLH-ZDĪZEDGDQLDFK±QDNWyU\FKVLĊRSLHUDQR±PLHĞFLá\VLĊRQH ZV]HURNLP]DNUHVLHVWRVRZDQ\FKVWĊĪHĔDONRKROL]RSURS\-ORZ\±FKORUKHNV\G\QD±MRGRIRU\± >@7KH 5R\DO &ROOHJH RI 3K\VLFLDQV Z ,UODQGLL RUD] +36 ]DOHFDMąGZXJOXNRQLDQFKORUKHNV\G\Q\ZUR]ZR- U]HDONRKROXL]RSURS\ORZHJRZRSDNRZDQLXMHGQRUD]RZH-JRXĪ\WNXDZSU]\SDGNXDOHUJLLQDWHQSUHSDUDWDONRKRORZ\ UR]WZyUSRZLGRQXMRGX>@3RGREQH]DOHFHQLDSURSRQXMH 1+6DQJ1DWLRQDO+HDOWK6HUYLFHZ$QJOLLFKRüSURFHGX- UDWDGRW\F]\PLHMVFDZNáXFLDLZSURZDG]HQLDFHZQLNDQD-F]\QLRZHJR:DUWRWXZVSRPQLHüR]DOHWDFKZVSRPQLDQ\FK DQW\VHSW\NyZ3RZLGRQMRGXZ\ND]XMHVLOQHG]LDáDQLHEDN- WHULREyMF]HQLHW\ONRZ]JOĊGHPZHJHWDW\ZQ\FKIRUPEDNWH-ULL *UDPGRGDWQLFK L *UDPXMHPQ\FK OHF] WDNĪH G]LDáDQLH VSRUREyMF]H&KDUDNWHU\]XMHVLĊXQLNDWRZ\PPHFKDQL]PHP G]LDáDQLDPD]GROQRĞüSHQHWURZDQLDZVWUXNWXUĊELR¿OPX áDWZR SU]HQLND SU]H] RVáRQ\ NRPyUNRZH GUREQRXVWURMyZ -HGQRF]HĞQLHQLHZDUXQNXMHNU]\ĪRZHMRSRUQRĞFL]DQW\ELR- W\NDPLLPDQLVNąF\WRWRNV\F]QRĞü>@'R]DOHWSRZLGR- QXMRGXQDOHĪ\]DOLF]\üKDPRZDQLHDNW\ZQRĞFLWRNV\QEDN- WHU\MQ\FKLLQDNW\ZDFMĊHQ]\PyZQLV]F]ąF\FKWNDQNL$QW\- VHSW\NWHQMHVW]ZLą]NLHPEDUZQ\PG]LĊNLF]HPXSR]DVWR- VRZDQLXZSUR¿ODNW\FH=02áDWZRMHVWRFHQLü]GH]\QIHNR-ZDQ\QLPREV]DU3RNUyWNLPF]DVLHXOHJDRGEDUZLHQLXFR ]NROHLQLH]DEXU]DRFHQ\PLHMVFDRSHURZDQHJRSR]DPNQLĊ-FLXUDQ\3U]HFLZZVND]DQLHPGRVWRVRZDQLDMRGRIRUyZMHVW VWZLHUG]HQLHQDGF]\QQRĞFLWDUF]\F\RSU\V]F]NRZHJR]DSD-OHQLH VNyU\ ]HVSRáX 'XKULQJD L QDGUDĪOLZRĞFL QD MRG >@ 'ZXJOXNRQLDQ FKORUKHNV\G\Q\ Z\ZLHUD VLOQH G]LDáDQLH QD EDNWHULH*UDPGRGDWQLHLQLHFRVáDEV]HQD*UDPXMHPQHQLH MHVWDNW\ZQ\Z]JOĊGHPIRUPSU]HWUZDOQ\FKGUREQRXVWURMyZ ZMHJRVSHNWUXPG]LDáDQLDVąQDWRPLDVWGURĪGĪDNLLZLUXV\ RWRF]NRZH$QW\VHSW\NWHQQDOHĪ\GRSRZV]HFKQLHVWRVRZD- Q\FKPLHMVFRZRG]LDáDMąF\FKĞURGNyZSU]HFLZGUREQRXVWUR-MRZ\FK 3RMDZLDMą VLĊ MHGQDN GRQLHVLHQLD R Z\VWĊSRZDQLX V]F]HSyZSDáHF]HNPseudomonas aeruginosaLLQQ\FKSDáH-F]HN *UDPXMHPQ\FK SRVLDGDMąF\FK PHFKDQL]P RSRUQRĞFL QDFKORUKHNV\G\QĊLXVXZDMąF\FKMą]NRPyUNLSU]\XG]LD-OH EDNWHU\MQ\FK ELDáHN WUDQVSRUWRZ\FK DQJ H൷X[ PHFKD- QLVP>@7UDQVSRUWHU\PRJąWHĪZDUXQNRZDüNU]\ĪR- ZąRSRUQRĞüQDÀXRURFKLQRORQ\LDPLQRJOLNR]\G\6WZLHU- G]RQRUyZQLHĪĪHUR]WZRU\&+*PRJąSRZRGRZDüSRGUDĪ-QLHQLHVNyU\NRQWDNWRZH]DSDOHQLHVNyU\QDGZUDĪOLZRĞüQD

(4)

ĞZLDWáRRUD]U]DGNRQDZHWZVWU]ąVDQD¿ODNW\F]Q\PLQXSD-FMHQWyZNDUGLRORJLF]Q\FK>@ 5yZQLHVLOQąUHNRPHQGDFMąMDNGH]\QIHNFMDSRODRSHUD- F\MQHJRMHVWFKLUXUJLF]QHP\FLHUąNSU]H]Z\NRQXMąF\RSH- UDFMĊSHUVRQHO'H]\QIHNFMD]DSRPRFąP\GáDSU]HFLZEDN- WHU\MQHJRLZRG\OXE]XĪ\FLHPSUHSDUDWyZQDED]LHDONR- KROXRJUDQLF]DÀRUĊSU]HMĞFLRZąLVWDáąRUD]V]\ENLHMHMQD-PQDĪDQLHQDVNyU]HGáRQLSR]DáRĪHQLXVWHU\OQ\FKUĊNDZLF 6]F]HJyáRZH ]DVDG\ KLJLHQ\ UąN ]DZDUWR Z GRNXPHQFLH :+2]URNX>@

%UDN MHVW MHGQR]QDF]Q\FK L ZLDU\JRGQ\FK EDGDĔ GRW\- F]ąF\FKVNXWHF]QRĞFLSáXNDQLDUDQ\UR]WZRUHPVROL¿]MROR- JLF]QHMSU]HGMHM]DPNQLĊFLHPZFHOX]DSRELHJDQLD]DNDĪH- QLRPPLHMVFDRSHURZDQHJR=HVSyáHNVSHUWyZ:+2VXJH- UXMHMHGQDNE\ZSU]\SDGNXUDQF]\VW\FKLF]\VW\FKVNDĪR- Q\FKUR]ZDĪ\üSáXNDQLHUDQ\ZRGQ\PUR]WZRUHPMRGRSR-ZLGRQX1LH]DOHFDQDWRPLDVWVWRVRZDQLDGRSáXNDQLDUDQ UR]WZRUyZ DQW\ELRW\NyZ SRQLHZDĪ PRĪH WR SU]\F]\QLDü VLĊ GR QDE\ZDQLD OHNRRSRUQRĞFL SU]H] GUREQRXVWURMH 1LH PD WHĪ Z\VWDQGDU\]RZDQ\FK PHWRG GR SU]\JRWRZ\ZDQLD UR]WZRUXDQW\ELRW\NXGRSáXNDQLDUDQ>@ 3R]RVWDáHZ\W\F]QH:+2NWyUHQLHVą]ZLą]DQH]HVWR-VRZDQLHP ĞURGNyZ SU]HFLZGUREQRXVWURMRZ\FK D PRJą PLHüZSá\ZQD]PQLHMV]HQLHZ\VWĊSRZDQLD]DNDĪHĔPLHM-VFDRSHURZDQHJR]DPLHV]F]RQRZ7DEHOL =02 WR MHGQR ] QDMSRZDĪQLHMV]\FK SRZLNáDĔ ZVSyá-F]HVQHM FKLUXUJLL: RVWDWQLFK ODWDFK QD RGG]LDáDFK LQWHQ-V\ZQHM WHUDSLL 2,7 VWZLHUG]D VLĊ ĪH ]DNDĪHQLD PLHMVFD

RSHURZDQHJR Vą QDMF]ĊVWV]ą SU]\F]\Qą UR]ZRMX ]DNDĪHĔ VHSW\F]Q\FKMDNUyZQLHĪGUXJLPFRGRF]ĊVWRĞFLZ\VWĊSR-ZDQLD ]DNDĪHQLHP V]SLWDOQ\P ']LĊNL ZSURZDG]HQLX RG-SRZLHGQLFK SURFHGXU SU]\JRWRZDQLD SDFMHQWD GR ]DELHJX PRĪQDMHGQDNVNXWHF]QLHMHRJUDQLF]Dü3URFHGXU\±WDNLH MDN NąSLHO SU]HGRSHUDF\MQD ZáDĞFLZLH ]DVWRVRZDQD SUR¿-ODNW\ND DQW\ELRW\NRZD F]\ GH]\QIHNFMD SROD RSHUDF\MQH-JR±WRW\ONRZ\EUDQHG]LDáDQLDVáXĪąFHSRSUDZLHMDNRĞFL RSLHNLLUH]XOWDWyZOHF]HQLDSDFMHQWyZ5R]SRZV]HFKQLDQLH L ZGUDĪDQLH W\FK Z\W\F]Q\FK SRZLQQR E\ü SRGHMPRZDQH SU]H]VSRáHF]QRĞüPLĊG]\QDURGRZąMDNUyZQLHĪSU]H]NUD-MRZHLORNDOQHVáXĪE\]GURZLD

KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.

PIŚMIENNICTWO

1. Różańska A. Nadzór nad zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną. In: Bu-landa M, Wójkowska-Mach J (eds). Zakażenia Szpitalne w Jednostkach Opieki Zdrowotnej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2016.

2. World Health Organization. Global guidelines for the prevention of surgical site infection. WHO (online) 2016; http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/250680/9789241549882-eng.pdf;jsessionid=ABBEB02555B76A-5657A67CBC33E013B0?sequence=1

3. Szkaradkiewicz A. Antybiotykoterapia w zakażeniach szpitalnych. In: Drews M, Marciniak R (eds). Zakażenia Chirurgiczne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersy-tetu Medycznego, Poznań, 2008, pp. 107–114.

4. Franco LM, Cota GF, Pinto TS et al. Preoperative bathing of the surgical site with chlorhexidine for infection prevention: systematic review with meta-analysis. Am J Infect Control 2017;45(4):343–349.

Podanie doustne lub dojelitowe preparatów wzbogaconych w składniki odżywcze u pacjentów z niedowagą przed rozle-głymi zabiegami operacyjnymi

Warunkowa Bardzo niska

Brak konieczności przerywania terapii immunosupresyjnej przed zabiegiem operacyjnym

Stosowanie mieszaniny oddechowej zawierającej 80% tlenu u dorosłych poddawanych znieczuleniu ogólnemu z intubacją w trakcie zabiegu i do 2–6 godzin po zabiegu

Silna Średnia

Ogrzewanie ciała pacjenta na sali operacyjnej i podczas zabiegu Warunkowa Średnia Stosowanie u wszystkich pacjentów protokołów intensywnej

kontroli glikemii w okresie okołooperacyjnym

Warunkowa Niska

Stosowanie śródoperacyjne celowanej płynoterapii Warunkowa Niska Używanie jedno- i wielorazowych obłożeń i fartuchów

opera-cyjnych, niestosowanie samoprzylepnych foliowych obłożeń z lub bez środka antybakteryjnego

Warunkowa Średnia do bardzo niskiej

Rozważenie użycia urządzeń do ochrony rany w czystych- -skażonych, skażonych i brudnych zabiegach w obrębie jamy brzusznej

Stosowanie terapii podciśnieniowej przy pierwotnym zamknię-ciu rany wysokiego ryzyka

Warunkowa Niska

Stosowanie nici chirurgicznych pokrytych triklosanem nieza-leżnie od rodzaju procedury

Warunkowa Średnia

Stosowanie standardowych jałowych opatrunków przy pier-wotnym zamknięciu rany operacyjnej, niestosowanie opatrun-ków specjalistycznych

Warunkowa Niska

WHO w celu ograniczenia występowania za-każeń miejsca operowanego. Opracowano na podstawie [2].

(5)

biotyków w wybranych zakażeniach skóry i tkanek miękkich. Narodowy Pro-gram Ochrony Antybiotyków (online) 2012; http://www.antybiotyki.edu.pl/ pdf/rekomendacje-stosowanie-ant-w-wybranych-zak-skory.pdf

6. Privitera GP, Costa AL, Brusaferro S. Skin antisepsis with chlorhexidine versus io-dine for the prevention of surgical site infection: a systematic review and me-ta-analysis. Am J Infect Control 2017;45(4):180–189.

7. http://www.ses.edu.pl/rekomendacje

8. Berríos-Torres SI, Umscheid CA, Bratzler DW et al. Centers for Disease Control and Prevention guideline for the prevention of surgical site infection, 2017. JAMA Surg 2017;152(8):784–791.

9. Wand ME, Bock LJ, Bonney LC et al. Mechanisms of increased resistance to chlorhexidine and cross-resistance to colistin following exposure of Klebsiella

pneumoniae clinical isolates to chlorhexidine. Antimicrob Agents Chemother

(online) 2016; http://aac.asm.org/content/61/1/e01162-16.abstract?site=An- timicrobAgentsChemother&utm_source=TrendMDAntimicrobAgentsChe- mother&utm_medium=trendmdantimicrobagentschemother&utm_campa-ign=TrendMD_AACCLIN_0

10. Reiser M, Scherag A, Forstner C et al. Eﬀect of pre-operative octenidine na-sal ointment and showering on surgical site infections in patients undergoing cardiac surgery. J Hosp Infect 2017;95(2):137–143.

11. Meißner A, Hasenclever D, Brosteanu O. Eﬀect of daily antiseptic body wash with octenidine on nosocomial primary bacteraemia and nosocomial multi-drugresistant organisms in intensive care units: design of a multicentre, cluster-randomised, double-blind, crossover study. BMJ Open 2017;7(11):e016251. 12. Health Protection Scotland; National Services Scotland. Targeted literature

re-view: what are the key infection prevention and control recommendations to inform a surgical site infection (SSI) prevention quality improvement tool? HPS (online) 2015; http://www.hps.scot.nhs.uk/resourcedocument.aspx?id=2805 13. Owens P, McHugh S, Clarke-Moloney M et al. Improving surgical site infec-tion preveninfec-tion practices through a multifaceted educainfec-tional interveninfec-tion. Ir Med J 2015;108(3):78–81.

Forum Zakażeń 2015;6(6):425–428.

15. Anderson DJ, Podgorny K, Berrios-Torres SI et al. Strategies to prevent surgical site infections in acute care hospitals: 2014 update. Infect Control Hosp Epidemiol 2014;35(Suppl. 2):S66–S88.

16. Hryniewicz W, Kulig J, Ozorowski, Kulig P, Wąchol D. Stosowanie antybiotyków w proﬁlaktyce okołooperacyjnej. Narodowy Program Ochrony Antybioty-ków (online) 2011; http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/szpitalna/stosowa-nie-antybiotykow.pdf

17. Bratzler DW, Dellinger EP, Olsen KM et al. Clinical practice guidelines for antimi-crobial prophylaxis in surgery. Surg Infect (Larchmt) 2013;14(1):73–156. 18. Yildiz B, Abbasoglu O, Tirnaksiz B et al. Determinants of postoperative

in-fection after laparoscopic cholecystectomy. Hepatogastroenterology 2009;56(91–92):589–592.

19. Loveday HP, Wilson JA, Pratt RJ et al. epic3: national evidence-based guidelines for preventing healthcare-associated infections in NHS hospitals in England. J Hosp Infect 2014;86(Suppl. 1):S1–S70.

20. Jawień A, Bartoszewicz M, Przondo-Mordarska A et al. Wytyczne postę-powania miejscowego i ogólnego w ranach objętych procesem infekcji. Leczenie Ran 2012;9(3):59–75.

21. Fraud S, Campigotto AJ, Chen Z, Poole K. MexCD-OprJ multidrug eﬄux system of Pseudomonas aeruginosa: involvement in chlorhexidine resistance and in-duction by membranę-damaging agents dependent upon the AlgU stress re-sponse sigma factor. Antimicrob Agents Chemother 2008;52(12):4478–4482. 22. Thomas L, Maillard JY, Lambert RJ, Russell Ad. Development of resistance to

chlorhexidine diacetate in Pseudomonas aeruginosa and the eﬀect of a “resi-dual” concentration. J Hosp Inf 2000;46(4):297–303.

23. World Health Organization. WHO guidelines on hand hygiene in health care. First global patient safety challenge clean care is safer care. WHO (online) 2009; http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44102/9789241597906_ eng.pdf?sequence=1