Znaczenie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w realizacji inwestycji proekologicznych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 842. 2010. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Artur Hołuj Katedra Gospodarki Regionalnej. Znaczenie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w realizacji inwestycji proekologicznych 1. Ogólna charakterystyka systemu finansowego ochrony środowiska w Polsce W celu poprawy stanu środowiska naturalnego oraz jego ochrony niezbędne stają się inwestycje proekologiczne z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego, wód, powierzchni ziemi, przyrody, krajobrazu, przed hałasem, promieniowaniem jonizującym i in. Wydatki, jakie ponoszą na ten cel przedsiębiorcy, fundusze ekologiczne, samorządy terytorialne oraz całe społeczeństwo, niewątpliwie przyniosą wymierne korzyści w najbliższym czasie. W latach 1999–2004 ograniczono nakłady inwestycyjne o 3,24 mld zł, od 2003 r. zauważalna jest jednak poprawa oraz tendencja wzrostowa w tym zakresie (7,52 mld zł w 2007 r.). Bardzo ważną miarą inwestowania w ochronę środowiska jest wskaźnik udziału w dochodzie narodowym (PKB), który w latach 1996–1998 wyniósł 1,6% (pomijając nakłady w przeliczeniu na jednego mieszkańca, taka wartość wskaźnika jest już porównywalna z wskaźnikami krajów Unii Europejskiej), a następnie, niestety, zmalał do 0,8% w 2001 r. oraz 0,6% w latach 2002–2005. Tak niska wartość wskaźnika, wynikająca z malejącego tempa inwestowania w ochronę środowiska, jest porównywalna ze stanem jeszcze z lat 1991–1992. Zmniejszenie nakładów na inwestycje proekologiczne pokrywa się z malejącymi nakładami inwestycyjnymi w całej gospodarce. Najwyższy udział nakładów na ochronę środowiska w nakładach inwestycyjnych ogółem osiągnięto w 1996 r. (9,4%). W latach 1997–1998 był to udział 8-procentowy, natomiast od.

(2) 22. Artur Hołuj. 1999 r. (6,8%) miał miejsce wyraźny spadek i w 2004 r. odnotowano poziom najniższy wynoszący od blisko 15 lat 4,4% (tabela 1). Tabela 1. Wielkość nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce w latach 1999–2007 Wyszczególnienie Nakłady inwestycyjne w mld zł (ceny bieżące) Dynamika nakładów inwestycyjnych w cenach bieżących (rok poprzedni = 100) Udział (w %). 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 8,58. 6,57. 6,17. 5,03. 5,14. 5,34. 5,99. 6,88. 7,52. –. 76,57 93,91 81,52 102,19 103,89 112,17 114,86 109,30. w PKB. 1,4. 0,9. 0,8. 0,6. 0,6. 0,6. 0,6. 0,7. 0,6. ogółem w nakładach inwestycyjnych w kraju. 6,8. 4,9. 5,1. 4,6. 4,6. 4,4. 4,6. 4,4. 3,9. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2005–2008, s. 406–435.. Od 1997 r. dynamika nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska zaczęła maleć, podobnie zresztą jak nakłady inwestycyjne w cenach stałych, które w latach 1998–2001 zmniejszyły się aż o ok. 30%. Dynamika nakładów inwestycyjnych w cenach bieżących od 2002 r. sukcesywnie, chociaż bardzo powoli, rosła do 2006 r. W 2007 r. wraz z największym obniżeniem udziału nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w gospodarce narodowej (3,9%) zmalała także dynamika nakładów inwestycyjnych o 5,6% w stosunku do 2006 r. Najważniejsze źródło finansowania inwestycji proekologicznych w Polsce stanowiły w latach 1999–2007 środki własne podmiotów gospodarczych. Drugie w kolejności są fundusze ekologiczne, których udział w latach 1999–2001 wyniósł średnio 22%, a więc znacznie mniej niż w poprzednich okresach. W 2002 r. wskaźnik ten wzrósł do 26%. Od 2003 r. do 2006 r. miał miejsce spadek udziału funduszy w omawianej strukturze, ale ponowna średnioroczna 22-procentowa w niej partycypacja świadczy o ich dużym znaczeniu w prowadzonych działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego w kraju. Ostatni analizowany rok wskazuje na poprawę stanu rzeczy: z blisko 21-procentowym udziałem fundusze umocniły się w 2007 r. w rankingu podmiotów finansujących inwestycje proekologiczne w Polsce. Udział środków z budżetu państwa regularnie maleje, z poziomu 7,6% w 1997 r. spadł do 2,7% w 2006 r. Środki pochodzące z zagranicy są źródłem finansowania inwestycji służących środowisku, których udział wzrósł.

(3) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 23. z średnio 5% (fundusze przedakcesyjne) do ok. 12% w 2004 r., a w latach 2005 i 2006 odpowiednio do 16% i 19%. W 2007 r. udział ten znacząco się obniżył (14,8%), ponieważ pojawiły się problemy z wydatkowaniem unijnych pieniędzy. Niedostateczne dostosowanie polskiego prawodawstwa do dyrektyw UE w zakresie ochrony środowiska czy zamówień publicznych spowodowało, że samorządy terytorialne wstrzymywały się z dotacjami. Zastrzeżenia Komisji Europejskiej dotyczyły przede wszystkim budowy dróg oraz innych przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach programu „Infrastruktura i środowisko”, a także pozostałych programów operacyjnych. Komisja zakwestionowała m.in. procedury konsultacji społecznych przeprowadzanych w związku z oceną oddziaływania inwestycji na środowisko. Ważnym zagadnieniem jest także ustawowe wytyczenie obszarów „Natura 2000”, ponieważ brak uregulowań w tej kwestii może w wielu przypadkach zablokować realizację projektów. Najważniejszym elementem sprzyjającym tworzeniu funduszy ochrony środowiska jest zasada sprawstwa zanieczyszczenia i degradacji środowiska. Na rzecz funduszy przekazywane są ściągane przez wojewodów – a obecnie przez urzędy marszałkowskie – opłaty za korzystanie ze środowiska oraz kary za naruszanie norm dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń i innych przepisów ekologicznych. Środki funduszy są wyodrębnione z innych środków finansowych oraz przeznaczone na realizację konkretnych zadań. Należy zwrócić uwagę, że opłaty ekologiczne – oprócz funkcji funduszowej – spełniają również funkcję bodźcową, pobudzając przedsiębiorstwa do postępowania ochronnego, oraz funkcję transferową, dzięki której występuje ciągły przepływ środków finansowych. Zyski z działalności kapitałowej czy też z oprocentowania udzielanych pożyczek to środki, które również zaliczamy do dochodów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz funduszy wojewódzkich. Dzięki posiadanej przez te fundusze osobowości prawnej mogą one na własną odpowiedzialność podejmować decyzje dotyczące rodzaju finansowanego przedsięwzięcia, jego formy oraz warunków, na podstawie których ogół działań będzie realizowany. Stwarza to możliwość finansowania przedsięwzięć ochronnych ze środków publicznych za pośrednictwem zdywersyfikowanej terytorialnie oferty. Cele zapisane w aktach prawnych obligują fundusze do wspierania przedsięwzięć proekologicznych oraz wskazują podmiotowe i przedmiotowe ograniczenia dla limitowanych środków finansowych. Na ich podstawie fundusze wyznaczają warunki i formy oceny, a także dokonują wyboru spośród sugerowanych do realizacji przedsięwzięć, jak również udzielają i umarzają pożyczki na podstawie własnych przepisów wewnętrznych..

(4) 24. Artur Hołuj. 3,78 3,46. 3,36. 3,17. 3,18 2,81. 2,87 2,49. 2,56. 2,77 2,47 2,15. 2,02. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. Rys. 1. Wpływy funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 1995–2007 (w mld zł) Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2003–2007; Zbiorcza informacja o gospodarowaniu środkami w narodowym, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 2005–2007, NFOŚiGW, Warszawa 2008, s. 18.. W latach 1995–2000 wpływy funduszy ekologicznych charakteryzowały się tendencją wzrostową, natomiast od 2001 r. sukcesywnie się zmniejszały (rys. 1). Struktura wpływów funduszy wskazuje na opłaty i kary jako najważniejsze źródło zasilające ich budżety. W latach 1995–2001 nastąpił jednak spadek udziału wpływów z tego źródła z 63% do 37%. Stan ten mógł być konsekwencją wystąpienia trzech czynników. Pierwszy z nich to nowelizacja zasad naliczania opłat ekologicznych (jednostki gospodarcze musiały prowadzić ewidencję zanieczyszczeń oraz same naliczać wysokość opłat na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów, za czym szły znaczne nieścisłości w deklaracjach i stanie faktycznym). Kolejny to brak należytej kontroli ze strony właściwych organów samorządowych. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń to ostatni czynnik wynikający z poprawy świadomości społeczeństwa, malejącej liczby uciążliwych przedsiębiorstw oraz wprowadzania coraz to lepszych technologii produkcji. Niemniej jednak w ostatnich latach badanego okresu sytuacja zmieniła się na korzyść wpływów z tytułu opłat i kar. W 2006 r. ich udział we wszystkich wpływach funduszy był bliski 80%. W analizie dynamiki zwiększenia stanu funduszy szczególną uwagę zwraca 2007 r., ponieważ w stosunku do 2006 r. odnotowano blisko 15-procentowy, a w stosunku do 2005 r. aż 48-procentowy wzrost wpływów na ich rachunki bankowe. W związku z wdrażaniem przepisów prawnych od 2006 r. pobiera się już opłaty za wycofanie pojazdów z eksploatacji, co w latach 2006–2007 dało 846 mln zł. Blisko 18 razy wzrosły wpływy z tytułu kar za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska. Na ten stan rzeczy największy wpływ miały kary z tytułu.

(5) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 25. nieprzestrzegania obowiązków wynikających ze współpracy z jednostkami upoważnionymi do dysponowania energią elektryczną oraz paliwami gazowymi (w 2007 r. odprowadzono na rzecz funduszu blisko 90 mln zł). W latach 2002–2007 łącznie na fundusze ekologiczne wpłynęło ponad 15,9 mld zł, z czego 11,4 mld zł to opłaty za korzystanie ze środowiska, głównie z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu (3,3 mld zł) oraz gospodarki ściekowej i ochrony wód (blisko 2,1 mld zł). Opłaty za korzystanie stanowiły więc 72% zwiększeń stanu funduszu dla wszystkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Pozostałe ważne źródła środków wykorzystywanych do finansowania ochrony środowiska to przychody finansowe (średniorocznie kształtowały się na poziomie 412 mln zł) oraz opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów. W pierwszym przypadku środki te zasiliły fundusz w badanym okresie łącznie na kwotę 2,47 mld zł. Jest to ważna składowa wszystkich wpływów, ponieważ tworzą je odsetki z oprocentowania od udzielonych pożyczek i kredytów, a także odsetki z lokowanych przejściowo wolnych środków. W związku ze zmianami na rynku finansowym w 2007 r., a szczególnie pod koniec 2008 r., rosnące stopy procentowe mogą w dalszym ciągu bardzo mocno oddziaływać na wysokość oprocentowania udzielanych przez fundusze pożyczek i kredytów, a co za tym idzie – wysokość wpływów z tego tytułu. W drugim przypadku opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów, zasilające wyłącznie fundusze gminne, w latach 2002–2007 cechowały się tendencją rosnącą. Łącznie wpłynęło z tego tytułu ponad 1 mld zł, średnio na rok 167,5 mln zł. W stosunku do 2004 r., w którym przedmiotowe opłaty i kary stanowiły 4,7% całkowitych zwiększeń stanu funduszy (115,8 mln zł), stan rachunku funduszu poprawił się w 2007 r. o 52%, co daje równowartość 176,4 mln zł. Środki z tego źródła przeznaczane na realizację działań proekologicznych w gminach w 2007 r. stanowiły 5,6% udziału w globalnych wpływach funduszy (średniorocznie w latach 2002–2007 6,31%). Stan funduszy na dzień 1 stycznia 2007 r. wzrósł o 27% w stosunku do 2002 r. i wynosił 10,48 mld zł. Tendencja ta znalazła swoje odzwierciedlenie w jego głównych składowych, tj. środkach pieniężnych i papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu, które wykazały się w 2007 r. dynamiką na poziomie 198% (2002 r. = 100) oraz w należnościach z tytułu udzielonych pożyczek i kredytów ze środków funduszu, które także systematycznie rosły, było to jednak tylko kilkupunktowe (do 3%) zwiększenie na rok. W 2007 r. wartość należności z tytułu udzielonych pożyczek i kredytów wyniosła 7,1 mld zł, co w stosunku do 2002 r. dało blisko 11-procentowy przyrost środków na rachunkach funduszy. Zmniejszenie funduszy w badanym okresie wyniosło przeszło 12,39 mld zł; największy dla wszystkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej udział stanowiły dotacje – 85,4%. Stan funduszy na koniec 2007 r. wyniósł 11,81 mld zł i wynika to głównie ze wzrostu środków gromadzonych przez narodowy fundusz oraz fundusze woje-.

(6) 26. Artur Hołuj. wódzkie. Jego najważniejsze składowe to środki pieniężne i papiery wartościowe oraz należności z tytułu udzielonych pożyczek i kredytów, które w ostatnim roku nominalnie wyniosły 10,8 mld zł. Omawiane pozycje stanowiły w 2007 r. 91,5%, a w 2002 r. 95% stanu funduszu łącznie dla wszystkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Analiza funkcjonowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zarówno w ujęciu statystycznym, jak i jakościowym pozwala na wyciągnięcie wniosku o jego dużym znaczeniu w finansowaniu ochrony środowiska w kraju. Najważniejsze efekty jego funkcjonowania wymienione zostały w niniejszym opracowaniu (wyrażone przez realizację określonych inwestycji proekologicznych czy też zmiany wskaźników zanieczyszczenia środowiska). Co szczególnie ważne, katalog tytułów, z jakich fundusze gromadzą wpływy, ulega zmianom, dostosowując się do pojawiających się zjawisk ekonomicznych i społecznych. Przykładem niech będzie znaczna pula środków zgromadzona pod postacią opłat związanych z recyklingiem pojazdów wycofanych z eksploatacji. Stanowi ona finansowy mechanizm zrównoważenia kosztów, które Polska będzie musiała ponieść w niedługim czasie w związku z koniecznością rozwiązania problemu ogromnej liczby niezdanych do użytku pojazdów używanych sprowadzonych z zagranicy. 2. Funkcjonowanie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Działalność Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jest najzasobniejszym funduszem w funkcjonującym systemie finansowania ochrony środowiska w Polsce, przedstawia tabela 2. Nominalnie w stosunku do 2002 r. stan funduszu wzrósł w 2007 r. o 557 mln zł. Na ten stan niewątpliwie wpływ miały opłaty za korzystanie ze środowiska, których struktura znacząco się zmieniła. W 2002 r. stanowiły tylko 63% wszystkich zwiększeń, z czego udział w całości wpływów był następujący: opłaty z tytułu gospodarki ściekowej i ochrony wód – 19,4%, ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu – 21,8% oraz działalności górniczej – 16,7%. W 2003 r. wzrósł udział opłat z tytułu działalności górniczej do 22,5%, natomiast udział pozostałych opłat był porównywalny z 2002 r. Drugą najistotniejszą pozycją zwiększeń stanu funduszy w latach 2002–2003 były przychody finansowe, których wkład wynosił odpowiednio 36,5% i 32,6%. Na wysokość przychodów finansowych w omawianym okresie miały wpływ przede wszystkim odsetki z oprocentowania od udzielonych pożyczek. W 2002 r. odsetki z udzielonych pożyczek zasiliły rachunek funduszu kwotą 279 mln zł, a w kolejnym roku były to już znacznie mniejsze wpływy w wysoko-.

(7) 27. Znaczenie Narodowego Funduszu…. ści 192 mln zł. Z pewnością w latach 2002–2007 wpływy z tego tytułu wyrażone nominalnie znacząco zmalały, co w 2007 r. dało tylko 87,4 mln zł. Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku wpływów z odsetek z lokowania przejściowo wolnych środków, które wzrosły w ciągu 6 lat o 289% (w 2007 r. dało to 53,4 mln zł). Udział przychodów finansowych w strukturze zwiększeń funduszu zmalał do 13% w latach 2006 i 2007, ale należności z tytułu udzielonych pożyczek i kredytów ze środków NFOŚiGW wyniosły na dzień 1 stycznia 2007 r. 3,9 mld zł. Tabela 2. Zwiększenia oraz zmniejszenia Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2002–2007 (w mln zł) Wyszczególnienie Stan funduszu na początek roku. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 4520,9 4634,0 4633,3 4778,6 4806,2 5430,2. I. Zwiększenia stanu funduszu. 841,7. 793,8. 786,0. 730,5 1123,3 1398,0. Opłaty za korzystanie ze środowiska, w tym. 530,9. 527,7. 577,7. 506,8. – gospodarka ściekowa i ochrona wód. 163,0. 127,6. 115,3. 85,7. 114,7. 115,3. – ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu. 183,2. 176,9. 219,0. 172,4. 202,2. 206,0. 40,7. 33,7. 36,6. 26,7. 37,6. 46,0. 140,3. 178,8. 195,7. 199,7. 203,6. 216,6. 9,2. 8,5. 6,3. 6,4. 6,4. – gospodarka odpadami – z tytułu działalności górniczej – produktowe i depozytowe. –. 972,1 1109,9. – pozostałe. 3,7. 1,5. 2,6. 16,0. 407,6. 519,6. Kary za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska. 2,9. 2,1. 7,5. 3,5. 3,4. 90,6. 306,9. 259,1. 199,1. 219,1. 146,2. 187,8. 1,0. 4,9. 1,7. 1,1. 1,6. 9,7. II. Zmniejszenia stanu funduszu, w tym. 728,6. 794,5. 640,6. 703,0. 499,3. 543,4. – dotacje. 630,4. 670,3. 531,4. 606,3. 405,6. 460,1. – koszty działalności operacyjnej. 42,9. 41,2. 47,5. 52,5. 55,5. 60,5. – koszty finansowe. 51,0. 77,6. 61,3. 43,4. 38,1. 22,8. 4,3. 5,4. 0,4. 0,8. 0,1. 0,1. Przychody finansowe Pozostałe zwiększenia funduszu. – inne koszty i pozostałe zmniejszenia stanu funduszu Stan funduszu na koniec roku. 4634,0 4633,3 4778,6 4806,1 5430,2 6284,8. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2003–2008.. W 2003 r. przychody z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska były niższe o 15% niż planowano, ponieważ do funduszu wpłynęło o ponad 50 mln zł mniej niż w 2002 r. opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (w 2003 r. miało miejsce urealnienie jednostkowych stawek opłat z uwzględnieniem wskaźnika wzrostu cen i usług konsumpcyjnych). Stan ten może świadczyć o niskiej.

(8) 28. Artur Hołuj. efektywności służb kontrolujących opłaty naliczane we własnym zakresie przez jednostki korzystające ze środowiska w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej. Na wysokość opłat mogły również oddziaływać dwa inne czynniki: wprowadzenie regulacji restrukturyzacyjnych ograniczających wpływy z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska lub wdrażanie nowych, oszczędnych pod względem energetycznym i surowcowym rozwiązań produkcyjnych. Przychody z opłat koncesyjnych i eksploatacyjnych w 2003 r. zwiększyły się o 40% w stosunku do roku poprzedniego m.in. w wyniku efektywnej reformy górnictwa oraz nowych regulacji Rady Ministrów w zakresie wysokości stawek opłat eksploatacyjnych. Jest to także pierwszy rok, w którym NFOŚiGW odnotował przychody z tytułu opłat produktowych. Pomimo że podmioty gospodarcze nie zawsze stosowały się do obowiązujących przepisów (ustawa produktowa), a także pomimo braku praktyki w zakresie ściągalności opłat, wielkość ta wyniosła 9,2 mln zł. Przychody z tytułu odsetek od pożyczek i kredytów były o 17,6 mln zł niższe, niż zaplanowano, i osiągnęły poziom 192,2 mln zł. Wiązało się to z niższym poziomem stopy redyskonta weksli niż ten, który został uznany w planie, oraz zmniejszeniem zainteresowania pożyczkami udzielanymi przez fundusz. Największy udział w zmniejszeniach stanu funduszu miały dotacje (84,4%), z tego na dotacje inwestycyjne przypadło 569 mln zł, a na dotacje nieinwestycyjne 104,4 mln zł1, natomiast pod względem wysokości kwot wypłat finansowanie pożyczkowe jest najważniejsze w realizacji planu jako forma zwrotna finansowania ochrony środowiska. Z wypłaconych 817,9 mln zł NFOŚiGW bezpośrednio udzielił pożyczki o wartości 797 mln zł, zaś pozostałą część rozdysponowano w ramach kredytów udzielanych przez banki ze środków funduszu. Fundusz finansował zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne we wszystkich dziedzinach. W 2003 r. do najkosztowniejszych inwestycji finansowania pożyczkowego zaliczono m.in.: rekonstrukcję Elektrowni Pątnów (226 mln zł), odbudowę mocy wytwórczych w Elektrowni Łagisza (160 mln zł), budowę oczyszczalni ścieków Południe w Warszawie (58 mln zł), modernizację części mechanicznej i budowę części biologicznej oczyszczalni ścieków Karkoszka II w Wodzisławiu Śląskim (10 mln zł), budowę kanalizacji sanitarnej w gminie Rzezawa (6,5 mln zł), budowę składowiska odpadów dla Przemyśla – I etap (4,1 mln zł), ochronę zlewni rzeki Widawki przed zanieczyszczeniami (7,5 mln zł). W ramach finansowania dotacyjnego wypłacono natomiast największe środki na: budowę zbiorników wodnych wskazanych przez ministra środowiska (90 mln zł), program dla Odry (30 mln zł), budowę kwatery K3 Centralnego Składowiska Odpadów wraz z unieszkodliwieniem ponad 500 tys. m3 odpadów niebezpiecznych (16,2 mln zł), likwidację 1. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2003 roku, NFOŚiGW, Warszawa, 31 marca 2004, s. 14–17..

(9) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 29. mogilników na terenie województwa wielkopolskiego (8,2 mln zł). Zgodnie z listą programów priorytetowych na 2003 r. NFOŚiGW zawarł ogółem 833 umowy (z czego 237 umowy to finansowanie pożyczkowe, a pozostałe 586 – dotacyjne), w których jego udział finansowy wyniósł 28,4%. Wartość realizowanych proekologicznych inwestycji w Polsce dzięki partycypacji wynoszącej 1653 mln zł pochodzącej z funduszu była równa 5815 mln zł. Najwięcej i o największej wartości umów dotyczyło poprawy jakości powietrza (218 umów o wartości 838 mln zł), polepszenia jakości wód, a także racjonalnej gospodarki odpadami (112 umów o wartości 373 mln zł). Fundusz zajmuje się także projektami i programami pomocowymi. W 2003 r. wydatkowano kwotę blisko 33 mln zł, z czego najwięcej (13,9 mln zł) na program PL9907 (Phare), następnie projekt „Ochrona środowiska na terenach wiejskich” – 8,5 mln zł (w tym m.in. grant Global Environmental Facility (GEF) – 6,1 mln zł oraz pożyczka z Banku Światowego – 1,6 mln zł) oraz ISPA – pomoc techniczną – 3 mln zł. Finansowanie ochrony środowiska w przekroju województw wiązało się z wydatkami pożyczkowymi i dotacyjnymi o wartości 1,43 mld zł. Województwa wielkopolskie, śląskie i mazowieckie otrzymały największe wsparcie ze strony NFOŚiGW, odpowiednio 300 mln zł (17% całości przekazanych środków), 261 mln zł i blisko 240 mln zł. We wszystkich przypadkach realizowano, głównie dzięki tym środkom, zadania z dziedziny ochrony powietrza oraz ochrony wód i gospodarki wodnej. Na taki stan oddziaływało finansowanie pożyczkowe przedsięwzięć sektora energetycznego. W Warszawie znacznie dofinansowano także instytucje o oddziaływaniu ogólnopolskim, tj.: Państwowy Instytut Geologiczny, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych oraz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, w sumie kwotą 97,6 mln zł. W województwie podkarpackim fundusz finansował przede wszystkim prace likwidacyjne i rekultywacyjne terenów górnictwa siarki o wartości 78,7 mln zł (w sumie przekazano z NFOŚiGW blisko 135 mln zł). Małopolsce przekazano ponad 121 mln zł, z czego 53,5 mln zł wykorzystano na realizację zbiornika wodnego Świnna Poręba na rzece Skawie. W związku z zawartymi umowami w 2003 r. fundusz zasilił beneficjentów kwotą 1,5 mld zł, z czego najwięcej pochłonęły inwestycje realizowane w województwach śląskim i wielkopolskim. Wskaźnik zaangażowania środków niepochodzących z NFOŚiGW wzrósł w stosunku do 2002 r. i na każdą złotówkę dofinansowania przekazano w województwach 2,12 zł (najwyższe wartości wskaźnika osiągnęły województwa: wielkopolskie, świętokrzyskie, śląskie oraz dolnośląskie)2.. 2. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2004 roku, NFOŚiGW, Warszawa, 31 marca 2005, s. 30–34..

(10) 30. Artur Hołuj. Kolejny, 2004 r., był bardzo ważny dla NFOŚiGW, a także całej Polski, ponieważ członkostwo w Unii Europejskiej wpłynęło na zmianę możliwości, ale też wymagań dotyczących stanu środowiska. Proces negocjacyjny zaowocował przyjęciem traktatu akcesyjnego przez Polskę, a tym samym obowiązku realizacji wynikających z niego zobowiązań. W związku z tym priorytetowym celem NFOŚiGW jest od 2004 r. spełnienie standardów środowiskowych wynikających z dokumentów akcesyjnych. Jego realizacja polegała m.in. na zwiększeniu wielkości wydatkowanych środków na finansowanie inwestycji ochrony środowiska i gospodarki wodnej przez zakłady przemysłowe oraz jednostki samorządu terytorialnego. Poprawi się także efektywność NFOŚiGW dzięki nowym rozwiązaniom organizacyjnym oraz porządkującym procedury wewnętrzne. Uchwalono konstruktywne zmiany dotyczące zasad i kryteriów działania, tworząc zachęty dla inwestorów, dzięki którym prowadzona działalność gospodarcza spełnia postanowienia akcesyjne. Stworzenie warunków umożliwiających efektywną absorpcję środków pochodzących z Unii Europejskiej, przede wszystkim z Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych, to nowy priorytet NFOŚiGW3. Rzeczywiste przychody w 2004 r. wyniosły 786 mln zł, a wydatki 657 mln zł, co dało na koniec roku łączną wartość funduszu blisko 4,8 mld zł. Wpływy z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska stanowiły 380 mln zł, a z tytułu opłat eksploatacyjnych i koncesyjnych były większe o 19%, niż planowano (195,7 mln zł). W stosunku do 2003 r. znacząco zmalały przychody z tytułu opłaty produktowej i wyniosły 13,3 mln zł (65% wpływów z roku poprzedniego). W wyniku niepełnego wykonania planu pożyczek wpływy z tytułu odsetek od pożyczek i kredytów stanowiły równowartość 142,9 mln zł, o ponad 17 mln zł mniej niż zaplanowano. W analizowanym roku NFOŚiGW udzielił dotacji inwestycyjnych o wartości 445,9 mln zł oraz dotacji nieinwestycyjnych wynoszących w sumie 85,8 mln zł. Najbardziej pożyczkochłonnymi dziedzinami były m.in.: ochrona wód i gospodarka wodna (największe wypłaty obejmowały: finansowanie rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków w Myszkowie – 10,2 mln zł, budowę systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni Centrum w Mikołowie – 9,9 mln zł, ochrona powietrza budowa hydrokompleksu Rafinerii Nafty „Glimar” – 18,4 mln zł, modernizacja kotła parowego oraz elektrofiltrów w Elektrowni Skawina – 17 mln zł, modernizacja turbozespołu w Elektrowni Stalowa Wola SA – 15,4 mln zł, ochrona powierzchni ziemi – budowa zakładu produkcji kruszyw drogowych z żużli z pieców szybowych HM Głogów – 15 mln zł, budowa zakładu utylizacji odpadów dla komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” – 10 mln zł). W 2004 r. fundusz podpisał 1591 umów, w których jego łączna wartość kosztorysowa realizowanych projektów wyniosła 39,4%. Zawarcie umów na współfinansowanie przedsięwzięć proekolo3. Ibidem, s. 3..

(11) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 31. gicznych o wartości 1573 mln zł spowodowało uruchomienie środków z innych źródeł o wartości 3987 mln zł. Najwięcej podpisanych umów (696) związanych było z ochroną powietrza, natomiast umowy o największej wartości dotyczyły polepszania jakości wód (836,6 mln zł)4. Stan środków pieniężnych pochodzących z zagranicy na początku 2004 r. był równy 28,1 mln zł. Przychody, dzięki dotacji GEF i Nordic Environmental Finance Corporation (NEFCO) oraz pożyczce Banku Światowego, wyniosły 15,2 mln zł. W związku z mniejszą o 65% wartością wydatków na projekty pomocy technicznej finansowane z Funduszu Spójności/ISPA wydatki stanowiły 15,4 mln zł. Wydatkowanie środków Phare z kont programów: PL9806, PL9907, PL9912.1 oraz PL9912.2 zakończyło się i w przypadku dwóch pierwszych wypłacono kwoty zatrzymane i gwarancyjne, a saldo zwrócono Komisji Europejskiej. Na pozostałych kontach pozostała kwota gwarancyjna 1 mln euro do wypłacenia w 2005 r. NFOŚiGW podpisał także 15 listopada 2004 r. umowę z ministrem gospodarki i pracy oraz ministrem środowiska, w której ustanowiony został podmiotem wdrażającym działanie 2.4 „Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska” sektorowego programu operacyjnego „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw” (SPO WKP)5. Ponadto wykonano 31 projektów w ramach pomocy bilateralnej, której dofinansowanie wiązało się z dotacją w kwocie 27,4 mln USD. W 2004 r. 19,6% ogólnej kwoty środków wydatkowanych przez NFOŚiGW, tj. z 1,26 mld zł, otrzymali beneficjenci z województwa mazowieckiego. Do województw podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego i dolnośląskiego skierowano odpowiednio 164 mln zł, 128 mln zł oraz w pozostałych dwóch przypadkach po ok. 100 mln zł. Inne województwa dofinansowano kwotą od 5 mln zł do ok. 55 mln zł, z czego większość inwestycji o dużej wartości była zgłoszona do finansowania przez ministra środowiska. W wyniku spadku wartości kosztorysowej projektów zmniejszyła się wartość wskaźnika średniego zaangażowania w przedsięwzięcia środków własnych lub pozyskanych z innych źródeł niż NFOŚiGW do 1,9 zł. W latach 2005–2006 nastąpiły dalsze zmiany w funkcjonowaniu NFOŚiGW. Polegały one głównie na działaniach naprawczych w celu nadrobienia opóźnień we wdrażaniu projektów dofinansowywanych z Funduszu Spójności/ISPA. Przeprowadzono także reorganizację NFOŚiGW, której zamierzeniem było dostosowanie się do innych niż dotychczas wymogów wynikających z nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2007–2013. W 2006 r. zmieniono politykę stanowienia zasad udzielania dofinansowania ze środków funduszu. Dla jednostek samorządu terytorialnego wysokość oprocentowania pożyczek uzależniono od dochodów na mieszkańca oraz zdecydowanie ograniczono możliwość zmniejszania wysoko4. Ibidem, s. 21–34, 101–104.. 5. Ibidem, s. 106–112..

(12) 32. Artur Hołuj. ści ich oprocentowania. Opracowano również „Strategię działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2005–2008”, która obligowała fundusz narodowy i fundusze wojewódzkie m.in. do realizacji polityki ekologicznej państwa oraz ww. zadań. Do 2005 r. zaangażowano na poprawę stanu środowiska naturalnego tylko 7% środków Funduszu Spójności, jakie przyznano Polsce na lata 2001–2005. W 2006 r. sytuacja ta znacznie się poprawiła, ponieważ przekazano wykonawcom dwa razy więcej środków niż łącznie w latach poprzednich, tj. 615,6 mln euro. Nie bez znaczenia jest również to, że na dostosowanie do wymagań unijnych w dziedzinie ochrony środowiska w latach 2007–2010 pozostało jeszcze 3,7 mld euro. Pełniejsze wykorzystanie bezzwrotnej pomocy zagranicznej w 2006 r., głównie środków z Funduszu Spójności oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, można też ocenić na podstawie liczby podpisanych kontraktów. W latach 2001–2005 zawarto 312 kontrakty na kwotę 1,12 mld euro, natomiast w samym 2006 r. podpisano aż 233 kontrakty o wartości niemal 744 mln euro6. W 2005 r. fundusz uczestniczył w realizacji zadań finansowanych ze środków Funduszu Spójności, na które przeznaczono ponad 64 mln zł. Na dalsze 121 mln zł zawarto umowy pożyczkowe. Pozostałe cele statutowe funduszu w latach 2005–2006 dotyczyły przede wszystkim zadań wynikających z Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych oraz Krajowego planu gospodarki odpadami. Wpływy z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska w latach 2005–2006 wyniosły łącznie 652 mln zł, a przychody z opłat eksploatacyjnych i koncesyjnych – 403 mln zł. Przychody z tytułu opłat produktowych wzrosły w 2006 r. o 107 tys. zł, co równało się 6,4 mln zł. Są to dane zadowalające, ponieważ w latach poprzednich wpływy z tego tytułu systematycznie malały. Od 2005 r. wprowadzono obowiązek wnoszenia opłat rejestracyjnych za wydawanie pozwoleń zintegrowanych. Dało to łącznie w ciągu dwóch lat wpływy w wysokości 8,5 mln zł. W grudniu 2005 r. weszło w życie nowe rozporządzenie stanowiące o obowiązku wnoszenia opłat za przyznanie uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji oraz opłat za wpis do Krajowego Rejestru Uprawnień do Emisji (Dz.U. nr 281 poz. 2784). Przychód NFOŚiGW z tego tytułu w latach 2005–2006 wyniósł 54 mln zł. Kolejną nowością w 2005 r. były opłaty za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa, usytuowanych na śródlądowych wodach powierzchniowych, opłaty za oddanie w użytkowanie obwodów rybackich oraz opłaty za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych wodami7 (w latach 6. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2006 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2007, s. 5–6. 7. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2005 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2006, s. 15–16..

(13) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 33. 2005–2006 wpłynęło 8,8 mln zł). Ostatnią ważną zmianą są opłaty wynikające z ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, które zasiliły po raz pierwszy w 2006 r. rachunek NFOŚiGW kwotą 340,8 mln zł. Pozostałe przychody w latach 2005–2006 wyniosły razem 368 mln zł. Realizacja priorytetowych zadań statutowych funduszu służących ochronie środowiska, w zakresie pomocy zwrotnej i bezzwrotnej w latach 2005–2006 wiązała się z wydatkowaniem łącznie kwoty 3,15 mld zł. Finansowanie pożyczkowe o wartości 1,66 mld zł w analizowanym okresie służyło m.in.: ochronie wód i gospodarce wodnej – 566 mln zł, ochronie powietrza – 399 mln zł oraz ochronie powierzchni ziemi – 92 mln zł. Ponadto otwarto linie kredytowe, których udzielił BOŚ SA ze środków NFOŚiGW w wysokości 293 mln zł. Natomiast na finansowanie dotacyjne rozdzielono razem ponad 1 mld zł; najważniejsze inwestycje dotyczyły: ochrony wód i gospodarki wodnej – ponad 179 mln zł, górnictwa – ponad 178 mln zł oraz geologii – 142 mln zł, Państwowego Monitoringu Środowiska – 145 mln zł, ochrony powietrza – 94 mln zł, a także edukacji ekologicznej – blisko 43 mln zł. Dzięki pomocy finansowej funduszu na rzecz poprawy stanu powietrza atmosferycznego prowadzono działania polegające m.in. na: budowie Parku Elektrowni Wiatrowych w Tymieniu (110 mln zł) oraz Elektrowni Wiatrowej na wierzchowinie góry Kamieńsk (34,8 mln zł), zmianie technologii produkcji w Anwil SA Włocławek (blisko 34 mln zł), budowie instalacji odsiarczania spalin w Elektrowni Ostrołęka (31,5 mln zł). Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Kaliszu Pomorskim (13,5 mln zł), poprawa gospodarki wodno-ściekowej w Toruniu (12,5 mln zł), budowa stopnia wodnego Malczyce na rzece Odrze (22,5 mln zł) czy remont Kanału Augustowskiego etap I (9,4 mln zł) to tylko niektóre inwestycje w zakresie ochrony wód i gospodarki wodnej. W innych dziedzinach finansowania NFOŚiGW znalazły się także następujące inwestycje: modernizacja huty tlenku cynku w Bolesław Recycling Sp. z o.o. (ponad 42 mln zł), budowa linii odsiarczania pasty ołowiowej w Baterpol Sp. z o.o. (15,3 mln zł), zakup samochodów specjalistycznych wyposażonych w sprzęt do prac interwencyjnych i usuwania skutków zagrożeń (11,6 mln zł). W latach 2002–2005 do najważniejszych dziedzin w strukturze wydatków funduszu należały gospodarka ściekowa i ochrona wód oraz ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu. Od 2005 r. rośnie jednak znacznie udział pozostałych dziedzin; w 2006 r. otrzymały one największe wsparcie finansowe z funduszu. Sytuacja ta ma ogromne znaczenie dla poprawy oraz zachowania stanu środowiska naturalnego w Polsce, ponieważ realizowane projekty opierały się na pożyczkach oraz dotacjach inwestycyjnych i nieinwestycyjnych i obejmowały zadania z zakresu ochrony powierzchni ziemi, przyrody i krajobrazu, leśnictwa, Państwowego Monitoringu Środowiska, zapobiegania i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, górnictwa, geologii i in..

(14) 34. Artur Hołuj. Polityka realizowana przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zorientowana na wykorzystanie bezzwrotnej pomocy zagranicznej przynosi wymierne korzyści. W 2007 r. zawarto 340 umów o łącznej wartości 1,7 mld euro. Aby zobrazować postęp w tym zakresie, należy odnieść się do lat 2001–2006, w których całkowita wartość podpisanych 545 kontraktów wyniosła 1,86 mld euro. Wzrosła także niewspółmiernie wysokość pożyczek inwestycyjnych, do 241 mln zł w 2007 r. (dla porównania w latach 1999–2006 fundusz udzielił pożyczek na kwotę 247 mln zł). Na początku 2007 r. stan funduszu wyniósł 5,4 mld zł, a rzeczywiste przychody w charakteryzowanym roku osiągnęły poziom blisko 1,4 mld zł. Wpływy z tytułu wszystkich opłat zasilających fundusz oraz wydzielone subfundusze stanowiły ponad 1,2 mld zł, natomiast zwroty z tytułu pożyczek i kredytów 783 mln zł. W stosunku do planowanych przychodów uzyskana wartość stanowiła 165%, na co w dużym stopniu oddziaływał pokaźny import samochodów używanych (opłata recyklingowa zasiliła fundusz kwotą 505 mln zł). Finansowanie ochrony środowiska w 2007 r. ze środków funduszu wiązało się z całkowitymi wydatkami w formie zwrotnej i bezzwrotnej na poziomie 1,48 mld zł. Udzielono dotacji na kwotę 460 mln zł, z czego dotacje inwestycyjne pochłonęły 342 mln zł, a nieinwestycyjne 118 mln zł. Środki dotacyjne wydatkowano na zadania z następujących dziedzin: geologia – 98 mln zł (31% środków dotacyjnych), górnictwo – ponad 71 mln zł (16%), Państwowy Monitoring Środowiska – 63 mln zł (13%), ochrona wód i gospodarka wodna – blisko 27 mln zł (6%), ochrona powietrza i edukacja ekologiczna – razem ponad 34 mln zł. Wydatki własne wyniosły 83,3 mln zł; ponad połowa z nich to wynagrodzenia (ponad 43 mln zł). Finansowanie pożyczkowe nastawione było przede wszystkim na: zadania z zakresu ochrony powietrza – 425 mln zł, inwestycje z dziedziny ochrony wód i gospodarki wodnej – 67 mln zł, współfinansowanie przedsięwzięć z udziałem środków Funduszu Spójności – 241 mln zł, zadania z dziedziny ochrony powierzchni ziemi – 29 mln zł, zadania z dziedziny górnictwa – 17 mln zł. Wszystkie najważniejsze wydatki zrealizowano poniżej planu funduszu, tj.: dotacje na realizację zadań bieżących w 51%, dotacje inwestycyjne w 49%, wydatki bieżące własne związane z funkcjonowaniem biura FOŚiGW w 62%, wydatki i zakupy inwestycyjne własne w 22%. Do najkosztowniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych i nieinwestycyjnych realizowanych przez fundusz w 2007 r. zaliczono: budowę bloku energetycznego w Elektrowni Łagisza – 174,8 mln zł, rekultywację terenów pogórniczych Kopalni Siarki „Machów” – 47,9 mln zł, II etap modernizacji koksowni Radlin w Kombinacie Koksochemicznym „Zabrze” SA – 47,8 mln zł, budowę oraz uruchomienie Elektrowni Wiatrowej Kamieńsk Sp. z o.o. – 42,4 mln zł, budowę stopnia wodnego na Odrze – 12,6 mln zł, budowę Centralnego Zakładu Wzbogacania i Odsiarczania Miałów Energetycznych wraz z zagospodarowaniem odpadów – 12,4 mln zł, finan-.

(15) Znaczenie Narodowego Funduszu…. 35. sowanie działalności Państwowej Służby Hydrogeologicznej – 12,3 mln zł, budowę sortowni odpadów komunalnych z zakupem nowoczesnej linii sortowniczej we Wrocławiu – 10,4 mln zł i in.8 Zysk NFOŚiGW w analizowanym roku wyniósł 855 mln zł, co zwiększyło jego stan majątku netto o blisko 6,3 mld zł. Efekty ekologiczne wynikające z zawartych umów o dofinansowanie z samego NFOŚiGW są pokaźne. Tylko w latach 2004–2007 zredukowano łącznie emisję SO2 o 91 tys. ton na rok i emisję CO2 o ponad 2,3 mln ton na rok. Zwiększono pojemność geometryczną składowisk o 1,1 mln m3 oraz poprawiono możliwości przerobu odpadów o blisko 2 mln ton na rok, a także poprawiono przepustowość oczyszczalni ścieków o 531 tys. m3 na dobę. Fundusze ochrony środowiska stanowią ze względu na swoją konstrukcję budżetowania i redystrybucji środków bardzo istotne źródło finansowania inwestycji, które mają służyć spełnieniu krajowych i unijnych wymagań dotyczących ochrony środowiska. Dzięki ich wyodrębnieniu zagwarantowano faktyczną realizację celu, dla którego zostały powołane (zgromadzone środki są przeznaczane jedynie na ochronę środowiska). Jak dotąd udaje się zachować tę ważną ich cechę pomimo rozlicznych prób likwidacji funduszy czy też zmiany sposobów gromadzenia i redystrybucji osiągniętych wpływów. Doświadczenia związane z działaniem finansów publicznych w Polsce po 1990 r. dostarczają wielu przykładów zmian w systemie ich funkcjonowania – pod hasłem racjonalizacji wprowadzano kolejne źródło zasilania podstawowego budżetu państwa, nie dbając o gwarancje, że środki zostaną wykorzystane na określone zadania. Literatura Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2003–2008. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2003 roku, NFOŚiGW, Warszawa, 31 marca 2004. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2004 roku, NFOŚiGW, Warszawa, 31 marca 2005. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2005 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2006. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2006 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2007. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2007 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2008. Zbiorcza informacja o gospodarowaniu środkami w narodowym, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 2005–2007, NFOŚiGW, Warszawa 2008. 8. Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2007 roku, NFOŚiGW, Warszawa, marzec 2008, s. 3–40..

(16) 36. Artur Hołuj. The Importance of the National Fund for Environmental Protection and Water Management in Realising Pro-ecological Investment The National Fund for Environmental Protection and Water Management is the largest institution in Europe with the basic aim of financing investment and measures in the area of protecting and repairing the state of the natural environment and water management. It supports initiatives, institutions, and social and economic organisations working to protect the environment and that operate extra-regionally and throughout Poland. The analysis of the National Fund for Environmental Protection and Water Management both in statistical and qualitative depictions allows the conclusion to be drawn that it is essential in the financing of environmental protection in the country. The most important effects of its operation are discussed in the article (expressed through the realisation of certain pro-ecological investments and the changes in the indicators of environmental pollution)..

(17)