A. BAGIÑSKA, E. D¥BROWSKA-JÊDRUSIK, W. MIZERSKI, T.M. PERYT i S. WO£KOWICZ – Pañstwowy Instytut Geologiczny. 100 lat w s³u¿bie Niepodleg³ej. 1919–2019. Wyd. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2019, 208 str.
Dobrze siê sta³o, ¿e z okazji rocznicy 100-lecia powsta-nia Pañstwowego Instytutu Geologicznego (PIG) pojawi³ siê album, w którym przedstawiono niektóre osi¹gniêcia, warunki i kierunki badañ tej zas³u¿onej instytucji. Wyeks-ponowano równie¿ sylwetki i dokonania wielu pracowni-ków instytutu, którzy anga¿owali siê w poszukiwanie, od-krywanie, dokumentowanie, eksploatacjê i wykorzystanie bogactw mineralnych naszego kraju w tym czasie.
Wszelkie uroczystoœci, akademie czy sesje, chocia¿by najbardziej masowe, podnios³e i wa¿ne, o szerokim rezo-nansie spo³ecznym, maj¹ to do siebie, ¿e szybko odchodz¹ w niepamiêæ, s¹ wypierane przez nowe wydarzenia dnia codziennego. Materialny dowód w postaci wydawnictwa jest konkretem o, miejmy nadziejê, nieprzemijaj¹cym zna-czeniu, szczególnie dla geologów w Polsce i na œwiecie.
Recenzowana publikacja jest swego rodzaju polsko--angielskim przewodnikiem po 100-letnich dziejach PIG. Stanowi rezultat pracy, zaanga¿owania i pasji wielkiego grona osób uto¿samiaj¹cych siê z instytutem. Oprócz wy-mienionych we wstêpie 5 autorów, udzia³ w powstaniu albumu mia³o co najmniej 29 pracowników. Wypada rów-nie¿ wspomnieæ o 49 osobach, które udostêpni³y fotogra-fie, a tak¿e o zespole t³umaczy.
Dzie³o sk³ada siê z 23 czêœci. Pierwsze dwa to s³owa wstêpne sekretarza stanu w Ministerstwie Œrodowiska oraz dyrektora PIG-PIB. Dwa nastêpne to niemal telegraficzne sprawozdanie ze 100-letniej dzia³alnoœci PIG. Rozdzia³, autorstwa T.M. Peryta i S. Wo³kowicza, pt. Pañstwowy Instytut Geologiczny. 1919–2019 (str. 11–15) stanowi krót-kie, ale bardzo kompetentne podsumowanie najwa¿niej-szych wydarzeñ i najbardziej spektakularnych osi¹gniêæ instytutu. Autorzy du¿o uwagi poœwiêcili genezie i po-cz¹tkom jego dzia³alnoœci, niejednokrotnie podkreœlili rolê i znaczenie PIG jako pañstwowej s³u¿by geologicznej. Zwrócono uwagê, ¿e formalnie s³u¿ba geologiczna zosta³a powo³ana dopiero dekretem z dn. 31.03.1938 r. W podsu-mowaniu okresu miêdzywojennego zosta³y wyeksponowa-ne m.in. takie sukcesy jak: odkrycie rud ¿elaza w Rudkach k. Nowej S³upi, fosforytów w Rachowie, wêgla kamienne-go w Zag³êbiu Nadbu¿añskim. Doceniono równie¿ nie-które rezultaty prac kartografii geologicznej.
Ksi¹¿ka przedstawia jednak tak¿e czasy póŸniejsze, po trudnym okresie II wojny œwiatowej pracownicy PIG stara-li siê sprostaæ nowym oczekiwaniom pañstwa: opracowano ok. 300 dokumentacji geologiczno-in¿ynierskich, odkryto nowe z³o¿a wêgla brunatnego, zagospodarowano z³o¿e soli w K³odawie, wytyczono g³ówne kierunki badañ budowy geologicznej kraju w nowych granicach.
Im bli¿ej czasów nam wspó³czesnych tym wiêcej uwa-gi autorzy publikacji poœwiêcili zmianom organizacyjnym, które zachodzi³y w instytucie. Nazwê Pañstwowy Instytut Geologiczny zmieniono na Instytut Geologiczny, a w 1987 r. powrócono do pierwotnej nazwy. W 2009 r. PIG otrzyma³ status instytutu badawczego i do dzisiaj nosi nazwê Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy. Mo¿na dodaæ, ¿e od 2012 r., na mocy ustawy z dn. 9.06.2011 r., PIG-PIB pe³ni funkcjê pañstwowej s³u¿-by geologicznej.
Bardzo przydatna do badañ historycznych jest kronika wa¿nych wydarzeñ – sporz¹dzona z du¿ym
profesjonaliz-mem, w istotny sposób eksponuje najwa¿niejsze momenty dzia³alnoœci PIG. Mo¿na mieæ nadzieje, ¿e na sta³e zagoœci ona w ró¿nych historycznych i retrospektywnych publika-cjach dotycz¹cych poznania budowy geologicznej kraju, kontynentu i ca³ego globu ziemskiego.
Pozosta³e 19 czêœci skonstruowano w podobny sposób. Pierwsza barwna strona jest opatrzona bardzo krótkim wy-jaœnieniem w jêzyku polskim i angielskim dotycz¹cym zakresu tematycznego i czasowego prezentowanych foto-grafii osób, budynków, dokumentów, urz¹dzeñ, laborato-riów itp. Trudno w krótkiej recenzji wymieniæ tytu³y wszystkich tych ma³ych form sprawozdawczo-historycz-nych. Warto jedynie podkreœliæ trafnoœæ doboru zdjêæ oraz ich dobr¹ jakoœæ. Stanowi¹ one dobry i wdziêczny materia³ do wspomnieñ i refleksji. Prezentuj¹ równie¿ nowoczesn¹ aparaturê badawcz¹, m.in. laboratoryjn¹, geofizyczn¹, petro-graficzn¹, hydrogeologiczn¹, geologiczno-in¿yniersk¹ itp. S¹ wizytówk¹ potencja³u pracowników i mo¿liwoœci ba-dawczych PIG-PIB.
Z tego schematu wy³amuje siê nieco rozdzia³ pt. Wielkie odkrycia surowcowe, w którym chronologicznie i has³owo wymieniono rok odkrycia okreœlonego surowca oraz za-prezentowano jego fotografie.
Recenzowany album, zawieraj¹cy ponad 335 zdjêæ, jest zbiorowym dzie³em pracowników PIG-PIB. Odzwier-ciedla ich jednoœæ, oddanie instytucji, profesjonalizm i tro-skê o zachowanie ci¹g³oœci dzia³alnoœci PIG-u. Na rynku krajowym mo¿e byæ ciekaw¹ retrospekcj¹ minionych wy-darzeñ, a na œwiatowym – powinien stanowiæ dobr¹ wizy-tówkê PIG-PIB i ca³ej polskiej geologii.
Recenzowana publikacja jest bardzo oryginalnym, do-nios³ym i potrzebnym przypomnieniem, ¿e polska geolo-gia by³a, jest i powinna byæ wa¿nym elementem polityki gospodarczej pañstwa. Badania geologiczne, a póŸniej re-zultaty tych badañ stanowi¹ przecie¿ podstawê ekonomicz-nego i cywilizacyjekonomicz-nego rozwoju ka¿dego kraju.
Janusz Skoczylas Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 12
