"An Introduction to the Study of New Testament Greek", Part I: "Morphology", Vol. I-II, James Swetna, Roma 1992 : [recenzja]

Waldemar Chrostowski

"An Introduction to the Study of New

Testament Greek", Part I:

"Morphology", Vol. I-II, James

Swetna, Roma 1992 : [recenzja]

Collectanea Theologica 63/4, 211-213

J a m e s S W E T N A M , A n I n tr o d u c tio n to th e S tu d y o f N e w T e s ta m e n t

G r e e k . P a rt 1: M o rp h o lo g y , V ol. I : L e sso n s, s. X I X + 307; V ol. I I : K e y , L is t, P a ra d ig m s. In d ic e s , s. X X X I I I + 453, S u b s id ia B ib lic a 16/1— II, E d i­

tr ic e P o n tific io I s ti t u t o Bi/blico, R o m a 1992.

K a ż d y , k to w d ru g ie j p o ło w ie la t 60. i p ó ź n ie j s tu d io w a ł w P a p ie s k im I n s ty tu c ie B ib lijn y m w R z y m ie , z n a s y lw e tk ę a m e r y k a ń s k ie g o je z u ity , p r o ­ f e s o r a S w e tn a m a . W p ra w d z ie n a u c z a n ie g re k i b ib l ij n e j o d b y w a się w k i l ­ k u ró w n o le g ły c h g r u p a c h ję z y k o w y c h , z aś p ro f. J a m e s S w e t n a m k ie r u ­ je g r u p ą a n g lo ję z y c z n ą , a le w c z e ś n ie j czy późnitej m u s ie li się z n im z e tk n ą ć w sz y sc y stu d e n c i, c h o ć b y d la te g o że s ta ł s ię ż y w ą le g e n d ą rz y m s k ie j u c z e ln i. C z ło w ie k o o g ro m n e j k u lt u r z e o s o b is te j, s k r o m n y i w ra ż liw y , d a rz y w ie lk ą ż y c z liw o śc ią sw o ic h s tu d e n tó w . P re c y z y jn y i k o n s e k w e n tn y w y k ła d o w c a s ta ­ w ia su ro w e w y m a g a n ia , le c z e g z e k w u je je z u ś m ie c h e m i n ie z w y k łą s e r ­ d e c zn o ścią. S ta le p o z o s ta je ż y czliw y w o b e c P o ls k i i P o la k ó w . Z w ła s n y c h d o ś w ia d c z e ń p a m ię ta m p ie r w s z e d n i s tu d ió w w P IB w p a ź d z ie r n ik u 1978 r., a szczeg ó ln ie w to r e k n a z a j u tr z po w y b o rz e J a n a P a w ła II, k ie d y p ro f. S w e t- n a m w y ra ż a ł ra d o ś ć z w y n ik ó w k o n k la w e , g r a tu lo w a ł P o la k o m i w y p y ty w a ł 0 szczegóły z ż y c ia k a r d y n a ł a W o jty ły . D w a i p ó ł r o k u p ó ź n ie j, 13 m a ja 1981 r., p o d c z a s g d y s łu c h a liś m y p o p o łu d n io w y c h w y k ła d ó w , p ro f. S w e t- n a m n a g le w s z e d ł p o d a ją c w ia d o m o ś ć o z a m a c h u n a ży cie P a p ie ż a . W ie ­ d z ia ł, że w y k ła d u s łu c h a k ilk u P o la k ó w , k tó r y c h te n d r a m a t sz czeg ó ln ie d o ty czy .

P ro f e s o r J a m e s S w e tn a m ro z p o c z ą ł w y k ła d a n ie g re k i n o w o te s ta m e n to - w e j w P a p ie s k im In s ty tu c ie B ib lijn y m w 1964 ro k u . W o k re s ie n ie m a l tr z e c h d zie się c io le c i, ja k i e u p ły n ę ły o d ta m te j p o ry , p rz e z je g o a u lę w y k ła d o w ą n a d r u g im p ię tr z e I n s ty tu t u p r z e w in ę ło się p o n a d ty s ią c s tu d e n tó w z 85 k r a ­ jó w ś w ia ta . C h y b a ż a d e n in n y w y k ła d o w c a g re k i n ie m o że p o szczy cić się p o d o b n y m i o s ią g n ię c ia m i. K ilk u le tn i p r o g r a m s tu d ió w b ib lijn y c h z o s ta ł w P IB o p ra c o w a n y w t a k i sposób, że n a p ie r w s z y m r o k u są p rz e w id z ia n e je d y n ie w y k ła d y z g re k i i h e b ra js k ie g o w w y m ia r z e c z te re c h ra z y w t y ­ g o d n iu (p o n ie d z ia łe k , w to re k , ś ro d a , p ią te k ) p o g o d z in ie d z ie n n ie . A le b y n a d ą ż y ć za to k ie m n a u c z a n i a i w y m a g a n ia m i tr z e b a p o ś w ię c a ć c a łe p o p o ­ łu d n ia n a p rz y s w o je n ie m a t e r i a łu p o d a w a n e g o n a w y k ła d a c h . S tu d e n c i p ro f. S w e tn a m a o tr z y m y w a li ż m u d n ie k o p io w a n e m a s z y n o p isy z te k s ta m i le k c ji i ćw iczeń . C o d z ie n n y m r y tu a łe m b y ł o b o w ią z k o w y s p r a w d z ia n , p o le ­ g a ją c y n a p is e m n y m p rz e k ła d z ie i a n a liz ie z d a ń g re c k ic h o ra z n a tł u m a ­ c z e n iu n a g re k ę w y r a ż e ń i z d a ń a n g ie lsk ic h . P r o f e s o r w n ik li w i e o c e n ia ł p r o d u k c ję k ilk u d z ie s ię c iu s tu d e n tó w , z a z n a c z a ją c n a jd r o b n ie j s z e b łę d y i p o ­ tk n ię c ia , w s k a z u ją c n a p o w ta r z a ją c e się p ro b le m y i tr u d n o ś c i, n a w o łu ją c d o pillności, s ta w ia ją c o c e n y o r a z w p ra w d z iw ie a m e r y k a ń s k im s ty lu w y ­ z w a la ją c w s łu c h a c z a c h z ró ż n y c h s tro n ś w ia ta d u c h a z d ro w e j r y w a liz a c ji 1 k o n k u r e n c ji p rz e z o b w ie s z c z a n ie n a z w is k o só b , k tó r e z n a la z ły się w czo­ łó w c e je g o „ z ło te j ta b lic y ” . W y m a g a n ia z k a ż d y m d n ie m ro sły , t a k iż p o k il k u m ie s ią c a c h z n a jo m o ś ć g re k i s ta ła n a z u p e łn ie p rz y z w o ity m p o z io m ie . S zc z e g ó ln y m p rz e ż y c ie m d la s tu d e n tó w , a z a ra z e m te s te m w ie d z y , b y ły d w u k r o tn e w se m e s trz e d u ż e p is e m n e i u s tn e e g z a m in y , n a k tó r e s k ła d a ło się k ilk a d z ie s ią t p y ta ń .

D w u to m o w e W p r o w a d z e n ie do n a u k i g r e k i N o w e g o T e s ta m e n tu , w y ­ d a n e w 1992 r. p rz e z W y d a w n ic tw o P a p ie s k ie g o I n s ty tu t u B ib lijn e g o w r a ­

m a c h p r a k ty c z n e j s e r ii „ S u b s id ia B ib lic a ” , je s t u w ie ń c z e n ie m d łu g o le tn ic h p e d a g o g ic z n y c h w y s iłk ó w i d o ś w ia d c z e n ia p ro f . S w e tn a m a . W o tw ie r a ją c y m p u b lik a c ję W s tę p ie (s. 1—3) a u to r w y ło ż y ł s w o ją filo z o fię n a u c z a n ia g re k i N T. O to je j p o d s ta w o w e e le m e n ty : 1. p ro c e s u c z e n ia s ię — w y ją w s z y o so b y o b d a rz o n e w y ją tk o w y m i zdonościam il — n ie je s t ła tw y , lecz k a ż d y c z ło w ie k 0 p r z e c ię tn e j in te lig e n c ji m oże, je ż e li ch ce, n a u c z y ć się g re k i n o w o te s ta - m e n to w e j; 2. n a g r o d ą z a w y trw a ło ś ć i w y s iłe k je s t u m ie ję tn o ś ć c z y ta n ia t e k s t u N T w o r y g in a le ; 3. n a js k u te c z n ie js z ą m e to d ę s tu d io w a n ia s ta n o w i p o łą c z e n ie p o d e jś c ia d e d u k c y jn e g o ( p r z y s w a ja n ie s ło w n ic tw a , w z o ró w i r e ­ g u ł g ra m a ty c z n y c h ) z in d u k c y jn y m ( le k tu r a te k s tu N T) ; 4. w a r u n k ie m p o ­ w o d z e n ia s tu d ió w je s t k la r o w n o ś ć w y k ła d u i u m i e ję t n e ro z r ó ż n ia n ie p rz e z n a u c z y c ie la m ię d z y rz e c z a m i w a ż n y m i a d ru g o rz ę d n y m i. P ie r w s z y to m p o d rę c z n ik a (s. 1— 453) z a w ie r a 100 le k c ji, p o d z ie lo n y c h n a d w ie części. O b s z e rn a część p ie r w s z a !(s. 4— 392) o b e jm u je 67 le k c ji 1 s ta n o w i w p ro w a d z e n ie do m orfologii) g r e k i N T. S tu d e n t p o z n a je w s z y s tk ie c z a so w n ik i, k tó r e w N o w y m T e s ta m e n c ie w y s tę p u j ą w ię c e j n iż 12 ra z y , w ty m w s z y s tk ie n a jw a ż n ie js z e c z a s o w n ik i n ie r e g u la r n e . K o n c e p c ja p ro f. S w e ­ tn a m a je s t p rz e jr z y s ta . R o zp o c z y n a o d p r e z e n t a c ji c z a so w n ik ó w , k t ó r e p o ­ ja w ia j ą się n a jc z ę ś c ie j i k tó r e s tu d e n c i n a o g ó ł z n a ją z ro z m a ity c h n a z w , słó w i z w ro tó w w ję z y k a c h n o w o ż y tn y c h , u ro b io n y c h n a b a z ie ję z y k a g r e ­ ckiego. P r z y s w a ja n ie m a t e r i a łu je s t w ię c ła tw ie js z e , d a je w ie le s a ty s fa k c ji, 0 p o n a d to s y s te m a ty z u je w ie d z ę o e ty m o lo g ii z n a n y c h słó w i z w ro tó w . W te jż e części z n a la z ły się w s z y s tk ie w a ż n ie js z e fo r m y p o z n a n y c h c z a so ­ w n ik ó w g re c k ic h . R e s z ta m a t e r ia łu to w y b r a n e te k s t y d w ó c h n a j ł a t w i e j ­ szy ch z ję z y k o w e g o p u n k tu w id z e n ia E w a n g e lii k a n o n ic z n y c h — M a r k a 1 J a n a . T e n u k ła d p o z w a la s tu d e n to w i w y p ró b o w a ć n a ty c h m ia s t s k u te c z ­ n o ść z a z n a ja m ia n ia się z tr u d n y m m a te r ia łe m g r a m a ty c z n y m i p o k u sić się 0 s a m o d z ie ln ą l e k t u r ę fr a g m e n tó w E w a n g e lii. C o się ty c z y s k ła d n i, a u to r o b ja ś n ia ty lk o je j n a jw a ż n ie js z e a s p e k ty . D o p ie ro część d ru g a , o b e jm u ją c a le k c je 68— 100 (s. 393— 453), m a n a w z g lę d z ie s k ła d n ię . K ro k p o k r o k u p r o ­ f e s o r w p r o w a d z a w j e j z a w iło ś c i i n iu a n s e , z a c z y n a ją c o d o b ja ś n ie n ia g e n e ­ tiv u s a b s o lu tu s i p y ta ń n ie z a le ż n y c h . R ó w n ie ż i t u t a j p r z y s w a ja n iu r e g u ł 1 z a sa d to w a rz y s z y le k t u r a i a n a liz a o d p o w ie d n io d o b ra n y c h p e ry k o p E w a n ­ g e lii M a r k a i J a n a . K a ż d ą le k c ję w p o d rę c z n ik u z a m y k a ją p ie c z o ło w ic ie p rz e m y ś la n e i u ło ż o n e ćw ic z e n ia . T o m d ru g i, k tó r y p o d e jm u je m a t e r ia ł w s z y s tk ic h le k c ji, to n ie z b ę d n e u z u p e łn ie n ie p ie rw s z e g o . O tw ie ra go część z a ty tu ło w a n a K lu c z (s. 1— 105), a w n ie j r o z w ią z a n ia w s z y s tk ic h ć w iczeń , p o d a n e n ie po to , b y z a s tą p ić w y s iłe k u c z n ia , le c z z w e ry fik o w a ć tr a f n o ś ć o d p o w ie d z i ja k ic h s a m o d z ie ln ie u d z ie lił. N ie z a b ra k ło d o d a tk o w y c h ćw ic z e ń , d o k tó r y c h d o łącz o n o o d p o w ie ­ d z i w sz ę d z ie ta m , g d z ie ze w z g lę d u n a s to p ie ń tr u d n o ś c i b y ło to n ie z b ę d n e . W a ż n y m s k ła d n ik ie m są te ż e ty m o lo g ie , czy li w y k a z y słó w w ję z y k u a n ­ g ie ls k im zap o ży c z o n y c h lu b u ro b io n y c h n a b a z ie g re k i. K lu c z je s t p r z e z n a ­ czony d la s tu d e n tó w , k tó rz y z a m ie r z a ją u c z y ć się g re k i N T b e z p o m o cy n a u c z y c ie la . C zęść d r u g a to w y k a z p o z n a n y c h słó w g re c k ic h u p o r z ą d k o w a ­ n y c h w e d łu g p o w s z e c h n ie p rz y ję ty c h k a te g o r ii g ra m a ty c z n y c h (s. 196— 177). A u to r ro z r ó ż n ia m ię d z y c z ę sto w y s tę p u ją c y m i w N T s ło w a m i z le k c ji 1— 67, a ty m i z le k c ji 68— 100, k tó r y c h c z ę sto tliw o ść p o ja w ia n ia się je s t m n ie js z a . U ła tw ia to m e m o ry z a c ję słów , k tó r e t r z e b a k o n ie c z n ie so b ie p rz y s w o ić . N a jp ie r w w y lic z a się p r z y m io tn ik i, p o te m p rz y s łó w k i, ro d z a jn ik i, s p ó jn ik i, w y k rz y k n ik i, fo r m y p rz e c z ą c e , rz e c z o w n ik i, p a r ty k u ły , p rz y im k i, z a im k i i c z a so w n ik i. N a część tr z e c ią (s. 179— 205) s k ła d a się lis ta 210 „ tr u d n y c h c z a s o w n ik ó w ” g r e k i N T. W p ra w d z ie k r y t e r ia ic h w y o d rę b n ie n ia m o g ą b y ć dość s u b ie k ty w n e a le p ro f. S w e tn a m u m ie ś c ił w n ie j w s z y s tk ie sło w a, k tó r e n a s t r ę c z a j ą s tu d e n to m n a jw ię c e j k ło p o tó w . C zęść c z w a r ta (s. 206—229) p o ­ d a je 12 w z o ró w o d m ia n c z a so w n ik ó w . C ało ść k o ń c z y p ię ć b a rd z o p o ż y ­ te c z n y c h in d e k s ó w (s. 230— 307): in d e k s słó w g re c k ic h w y s tę p u ją c y c h w sto

-w n ic z k a c h p o sz c z e g ó n y c h le k c ji, in d e k s słó -w a n g ie ls k ic h z ty c h ż e s ło -w n ic z ­ k ó w , in d e k s p o d m io to w y p o d a ją c y w p o rz ą d k u a lf a b e ty c z n y m p ro b le m o w ą z a w a rto ś ć le k c ji, in d e k s c y to w a n y c h w ć w ic z e n ia c h i o b ja ś n ie n ia c h s y n - taik ty czn y ch m ie js c b ib lijn y c h o ra z in d e k s m ie js c b ib lijn y c h u ż y ty c h ja k o ilu s tr a c je w y ja ś n ie ń n a t e m a t a k c e n tó w . C e le m in d e k s ó w je s t p o k a z a n ie j a k s ło w n ic tw o i ró ż n e fo r m y m o rfo lo g ic a n e f u n k c j o n u ją w o b rę b ie ję z y k a ja k o cało ści. S zczeg ó ło w e w y k a z y n ie ty lk o p o z w a la ją szy b k o z n a le ź ć p o ­ tr z e b n e sło w o a lb o o b ja ś n ie n ie , le c z — z g o d n ie z z a s a d ą „ r e p e titio m a t e r s c ie n tia e ” — p o w ię k s z a ją o w o c e p ro c e s u u c z e n ia się.

D w u to m o w a p u b lik a c ja o p ra c o w a n a p rz e z d o św ia d c z o n e g o w y k ła d o w c ę je s t a d re s o w a n a d o ty c h , k tó r z y p r a g n ą n a u c z y ć się g re k i N T , lecz z ró ż ­ n y c h p rz y c z y n n ie m o g ą te g o u cz y n ić p o d k ie r u n k ie m n a u c z y c ie la . C h o d zi w ię c po p ro s tu o sa m o u c z e k . Z a k ła d a się, ż e s t u d e n t w o g ó le n ie z n a ję z y k a , k tó r y go f a s c y n u je i ma· z a le d w ie p o d s ta w o w ą z n a jo m o ś ć z a sa d g r a m a ty k i g re c k o - ła c iń s k ie j. C h o c ia ż d o m in u ją z a g a d n ie n ia z d z ie d z in y m o r­ fo lo g ii g r e k i n o w o te s ta m e n to w e j, p o d rę c z n ik z a w ie ra ta k ż e o b ja ś n ie n ia p o d - sta w o w y o h k o n s t r u k c ji s k ła d n io w y c h . J e g o n ie z a p r z e c z a ln y m w a lo r e m je s t f a k t, że a u to r il u s t r u je ii p o tw ie r d z a w y w o d y p r z y k ł a d a m i z o r y g in a łu N T, co s p ra w ia , że w tr a k c ie 100 le k c ji s tu d e n t p rz e c z y ta c a łą d r u g ą i c z w a r tą E w a n g e lię k a n o n ic z n ą . G d y b y z a k ła d a ć c y k l u c z e n ia s ię lu b n a u c z a n ia n a ­ ś la d u ją c y ty g o d n io w y w y m ia r g o d z in p r z e w id z ia n y c h w P a p ie s k im I n s ty ­ tu c ie B ib lijn y m i s ta w ia n e ta m w y m a g a n ia , to m a t e r i a ł p o d rę c z n ik a m o ­ ż n a p r z e r o b ić w o k o ło 25 ty g o d n i, c z y li w o k re s ie d w ó c h p e łn y c h se m e stró w . P r o f e s o r J. S w e tn a m d e d y k o w a ł d z ie ło sw o im s tu d e n to m — „ d a w n y m , o b e c n y m i p rz y s z ły m ” . N a le ż y p rz y p u s z c z a ć , że ty c h o s ta tn ic h b ę d z ie n a j ­ w ię c e j, m im o że lic z b a a b s o lw e n tó w p r o f e s o r a je s t a b s o lu tn ie re k o r d o w a . N ow y, ch o cia ż d la w ie lu z n a n y , p o d rę c z n ik z o s ta ł p r z y ję ty z e n tu z ja z m e m . T rz e b a m ie ć n a d z ie ję , że i w n a s z y m k r a j u t r a f i d o r ą k w y k ła d o w c ó w g re k i n o w o te s ta m e n to w e j, n a w e t je ś li s a m i n ie m ie li sz c z ę śc ia b y ć u c z n ia ­ m i P ro fe s o ra . W z a m ia r a c h a u to r a le ż y p rz y g o to w a n ie i w y d a n ie m a t e r ia ­ łó w w p ro w a d z a ją c y c h d o s k ła d n i g r e k i N T. N a ra z ie , o d p o w ia d a ją c n a w z r u s z a ją c ą d e d y k a c ję , d z ię k u je m y , K sięże P ro fe s o rz e ! ks. W a ld e m a r C h r o s to w s k i, W a r s z a w a P . V a n S E G B R O E C K — C. M . T U C K E T T — G. V a n B E L L E — J. V E R - H E Y D E N (Eds.), T h e F o u r G o sp e ls 1992 — F e s ts c h r ift F r a n s N e ir y n c k , Vol. I —II I , B ib lio th e c a E p h e m e r id u m T h e o lo g ic a ru m L o v a n ie n s iu m С, L e u v e n U n iv e r s ity P r e s s — U itg e v e r ij P e e te r s , L e u v e n 1992, s. X V II + 2668 + 5.

18 s ie r p n ia 1992 r. w r a m a c h 41 se s ji C o llo q u iu m B ib lic u m L o v a n ie n s e , o d b y ła się p u b lic z n a p r e z e n ta c ja i w rę c z e n ie m o n u m e n ta ln e j K s ię g i p a m ią t­

k o w e j, o p ra c o w a n e j d la u c z c z e n ia 65. ro c z n ic y u ro d z in b e lg ijs k ie g o b ib li-

sty F r a n s a N e i r y n c k a . U ro d z o n y w 1927 r. w z a c h o d n ie j F la n d r ii o tr z y ­ m a ł w 1953 r. ś w ię c e n ia k a p ła ń s k ie , p o czy m o d b y ł u w ie ń c z o n e d o k to r a te m s tu d ia n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu w L e u v e n (1953— 1957). W y k ła d a ł s a k r a m e n to lo g ię i e k le z jo lo g ię w S e m in a r iu m D u ­ c h o w n y m w B ru g g e (1957— 1960), a n a s tę p n ie p o d ją ł w y k ła d y n a U n iw e r ­ s y te c ie K a to lic k im w L e u v e n . T a m ro z w ija ła się je g o k a r i e r a n a u k o w a d o ­ c e n ta i p ro f e s o ra . W la t a c h 1968—1972 b y ł d z ie k a n e m W y d z ia łu T e o lo g ic z ­ n ego. Z d n ie m 1 p a ź d z ie r n ik a 1992 r. p ro f. F. N e iry n c k p rz e s z e d ł ma e m e ­ r y tu r ę . C zło n e k w ie lu b e lg ijs k ic h i z a g ra n ic z n y c h to w a rz y s tw n a u k o w y c h p o d e jm o w a ł lic z n e p r a c e w y d a w n ic z e , z a a n g a ż o w a n y w t a k re n o m o w a n y c h s e r ia c h j a k E p h e m e r id e s T h e o lo g ic a e L o v a n ie n se s, N e w T e s ta m e n t S tu d ie s czy B ib lio th e c a E p h e m e r id u m T h e o lo g ic a ru m L o v a n ie n s iu m , w k tó r e j, ja k o ju b ile u s z o w y — s e tn y — to m , u k a z a ł się F e s ts c h r ift je m u p o św ię c o n y . L i­ s ta p u b lik a c ji p r o f e s o r a o b e jm u je n ie m a l 300 s tu d ió w n a u k o w y c h (k s ią ż e k ,