Medycyna Weterynaryjna - Summary Med. Weter. 68 (6), 376-379, 2012

Med. Weter. 2012, 68 (6) 376

Praca oryginalna Original paper

Czynniki stresowe wywo³uj¹ kaskady reakcji na po-ziomie oœrodkowych i obwodowych uk³adów neuro-hormonalnych, umo¿liwiaj¹c tym samym odpowiednie do stopnia zagro¿enia reakcje obronne. Zale¿nie od sytuacji, pojedynczy czynnik stresowy zwi¹zany z uczu-ciem strachu mo¿e wywo³aæ u zwierz¹t ró¿ne reakcje psychomotoryczne: od znieruchomienia po atak lub ucieczkê. Brak mo¿liwoœci unikniêcia sytuacji streso-wej najczêœciej prowadzi do agresji, jeœli jednak atak nie daje szansy powodzenia, znieruchomienie mo¿e staæ siê jedyn¹ lini¹ obrony (1).

Czasami zdarzaj¹ siê sytuacje, które zwiastuj¹ nie-uniknione pojawienie siê czynnika stresowego. Ten czas oczekiwania mo¿e powodowaæ u zwierz¹t dodatkowy

stres psychiczny maj¹cy natychmiastowy i d³ugofalowy wp³yw na sposób reagowania wobec œrodowiska (10, 19). Stres anga¿uje mechanizmy uczenia siê i pamiêci, dziêki czemu czynnik stresowy ³¹cznie z jego kontek-stem mog¹ byæ zapamiêtane, daj¹c wiêksze szanse unikniêcia zagro¿enia, jednak czêste powtarzanie siê sytuacji stresowych (lub tylko ich wspominanie) mo¿e powodowaæ dystres i powstanie takich zaburzeñ, jak stany lêkowe lub depresyjne (10, 13). Zaburzeniom tym czêsto towarzysz¹ bardziej trwa³e zmiany aktywnoœci psychomotorycznej.

Uk³ad aminokwasów pobudzaj¹cych i receptory me-tabotropowe mGlur5 zaanga¿owane s¹ w mechanizmy lêkowe, stres i pamiêæ zarówno na poziomie

komórko-Wp³yw 2-metylo-6-(fenyloetylo)-pirydyny – MPEP

– selektywnego antagonisty receptora mGluR5

na zachowanie szczurów w teœcie otwartego pola

w sytuacji oczekiwania na nieunikniony stres

MA£GORZATA NAWROCKA*, MAREK KOWALCZYK*, _**

*Zak³ad Farmakologii i Toksykologii Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii, ul. Kozielska 4, 01-163 Warszawa **Katedra Biologicznych Podstaw Rehabilitacji AWF, ul. Marymoncka 34, 00-968 Warszawa

Nawrocka M., Kowalczyk M.

Effects of 2-methyl-6-(phenylethyl)-pyridine (MPEP) – a selective mGluR5 receptor antagonist – on the behaviour of rats in an open field test in a situation of predicted inevitable stress

Summary

The aim of the work was to assess the effects of MPEP – a selective mGluR5 receptor antagonist with anti-anxiety properties – on the behaviour of rats in a situation of predicted and inevitable stress. Wistar rats kept under a reversed light-dark cycle (the light phase starting at 8 pm) were subjected to a stress procedure including immobilisation for two hours a day during five subsequent days. Prior to the first stress, tests were performed to evaluate general motor activity and activity in the central field (a fear response). On subsequent days the tests were repeated immediately before immobilisation at 24-hour intervals. After the last immobilisation, all animals were moved to their original cages. After a 48-hour break, the animals were divided into two groups: a control group, which received 0.9% NaCl (1 mL/kg i.p.), and a test group, which received MPEP (10 mg/1mL/kg i.p.) Sixty minutes after injections, examinations preceding the expected stress were repeated in the control and test groups. A four-day stress significantly reduced the total number of passages between fields and the activity in the central field compared with the situation prior to stress. A 48-hour break after the last stress situation resulted in a significant increase in general locomotor activity and activity in the central field in the control group. In the MPEP group, general locomotor activity was significantly reduced compared with the control group, and there was also an increased proportion of passages in the central field by comparison with the control group and with the baseline prior to a stress situation. The results of this study indicate that MPEP – an mGluR5 receptor antagonist with anti-anxiety properties – may prevent psychomotor excitation caused by a situation of predicted stress and may have anti-stress properties.

Med. Weter. 2012, 68 (6) 377 wym, jak i uk³adowym (3, 4, 6, 7, 14, 15). Dzia³anie

przeciwlêkowe antagonistów receptora mGlur5 wielo-krotnie by³o wykazywane w behawioralnych badaniach na zwierzêtach (2, 6).

Stres emocjonalny, którego mechanizmy s¹ w du¿ej mierze analogiczne u ludzi i zwierz¹t, zwi¹zany z ocze-kiwaniem na niemo¿liwe do unikniêcia sytuacje stre-sowe, mo¿e stanowiæ powa¿ny problem (17). Na tego typu stres czêsto nara¿one s¹ zwierzêta poddawane d³u-gotrwa³ym, uci¹¿liwym badaniom, zabiegom leczni-czym, eksperymentom naukowo-badawleczni-czym, a tak¿e zwierzêta pracuj¹ce, bior¹ce udzia³ w ró¿nego rodzaju akcjach ratowniczych. Pamiêæ o prze¿ywanym stresie, a tak¿e strach (lub/i lêk) zwi¹zane z przygotowaniami do zabiegów, choæ czêsto nie s¹ doceniane, mog¹ mieæ kluczowe znaczenie dla wyników eksperymentów na zwierzêtach, skutków leczenia, a tak¿e wp³ywaæ na za-chowanie siê zwierz¹t pracuj¹cych.

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu MPEP – se-lektywnego antagonisty receptora metabotropowego o w³aœciwoœciach przeciwlêkowych na aktywnoœæ psy-chomotoryczn¹ szczurów w sytuacji oczekiwania na nieunikniony stres – w Teœcie Otwartego Pola.

Materia³ i metody

Zwierzêta. Do badañ u¿yto samców szczurów szczepu Wistar, pochodz¹cych ze zwierzêtarni Uniwersytetu Medycz-nego w Bia³ymstoku. Zwierzêta o masie 160-170 g utrzymy-wane by³y w odwróconym cyklu dobowym z faz¹ jasn¹ od 2000 _{do 8}00_{. Szczury (n = 18) podzielono na dwie grupy:} kon-troln¹ (n = 10), która otrzyma³a dootrzewnow¹ iniekcjê wody i grupê badan¹ (n = 8), której podano MPEP i.p.

MPEP (Sigma-Aldrich) 2-metylo-6-(fenyloetylo)-pirydy-nê rozpuszczono w wodzie do iniekcji w proporcji 10 mg/1 ml i podawano grupie badanej w dawce 10 mg/kg ip. Roz-twór fizjologiczny soli podawano grupie kontrolnej w objê-toœci 1 ml/kg i.p. Obie iniekcje wykonano jednorazowo ostat-niego (7. dnia) doœwiadczenia, 60 minut przed koñcowym Testem Otwartego Pola (OFT).

Test Otwartego Pola. Zachowanie zwierz¹t badano na platformie 50 × 50 cm podzielonej na 25 kwadratów o bo-kach 10 × 10 cm. Ogóln¹ aktywnoœæ lokomotoryczn¹ (liczba przejœæ na wszystkich 25 polach) i reakcjê strachu (liczba przejœæ w 9 centralnych polach) badano w ci¹gu 5 minut. Obni¿enie aktywnoœci w polu centralnym interpretowano jako wywo³an¹ stresem reakcjê strachu.

Opis doœwiadczenia. Wszystkie szczury (n = 18) pod-dano codziennej procedurze unieruchomienia w plastikowej tubie (2 godziny dziennie przez 5 kolejnych dni). Bezpoœred-nio przed ka¿dym unieruchomieniem wykonywano OFT, w którym badano ogóln¹ aktywnoœæ ruchow¹ i poziom stra-chu. Pierwszego dnia doœwiadczenia wykonano kontrolny test otwartego pola przed stresem (control before stress, CBS). W kolejnych dniach wykonywano codzienne OFT w odstê-pach 24-godzinnych, licz¹c od pierwszego stresu z unieru-chomienia: OFT (24, 48, 72, 96 h), po których bezpoœrednio zwierzêta by³y unieruchamiane przez 2 godziny. Czwartego dnia, po badaniu OFT96 i unieruchomieniu, zwierzêta prze-noszone by³y na 48 godzin do klatek macierzystych znajdu-j¹cych siê w pomieszczeniu bytowym. Procedurê OFT i unie-ruchomienia codziennie wykonywa³a ta sama osoba o tych

samych porach dnia. Po 48-godzinnej przerwie grupê zwie-rz¹t (n = 18) podzielono na dwie grupy: kontroln¹ (control after stress – CAS, n = 10), która otrzyma³a 0,9% NaCl, i grupê badan¹, która otrzyma³a MPEP (MPEP after stress – MPEPAS, n = 8). Szeœædziesi¹t minut po iniekcjach wyko-nano OFT, przed spodziewanym stresem z unieruchomienia, celem stworzenia sytuacji oczekiwania na nieunikniony stres. Analiza statystyczna. Ocenê normalnoœci rozk³adu i ana-lizê danych wykonano przy u¿yciu testu Shapiro-Wilka oraz t-Studenta dla zmiennych zale¿nych i niezale¿nych. W przy-padku rozk³adów nienormalnych zastosowano test U Man-na-Whitneya dla zmiennych niezale¿nych i test Wilcoxona dla zmiennych zale¿nych. Wyniki przedstawiono jako œred-ni¹ i odchylenie standardowe.

Wyniki i omówienie

Ogólna aktywnoœæ lokomotoryczna. Stres, wywo-³any codziennym, dwugodzinnym unieruchamianiem, powodowa³ stopniowe obni¿anie siê ca³kowitej liczby przejœæ pomiêdzy polami (ryc. 1) w stosunku do CBS: (82,61 ± 29,40): OFT24 (63,56 ± 40,99), OFT48 (66,00 ± 42,13); bez istotnoœci statystycznej i OFT72 (54,33 ± 37,63); p < 0,01. Najbardziej widoczny efekt obni¿a-nia aktywnoœci lokomotorycznej (w sytuacji oczekiwa-nia na kolejny stres) by³ widoczny po 96 godzinach: OFT96 (40,67 ± 20,75); p < 0,0001. 48-godzinna przer-wa od ostatniego unieruchomienia spowodoprzer-wa³a istot-ny wzrost ca³kowitej liczby przejœæ pomiêdzy polami – CAS: (143,70 ± 40,43); p < 0,001 w stosunku do OFT96: (40,67 ± 20,75), a tak¿e w stosunku do CBS (82,61 ± 29,40); p < 0,0001. Grupa, której podano MPEP – (MPEPAS) wykaza³a istotnie ni¿sz¹ aktyw-noœæ lokomotoryczn¹: (81,38 ± 35,56); p < 0,005 w stosunku do grupy CAS: (143,70 ± 40,43), natomiast nie odnotowano istotnej ró¿nicy w stosunku do CBS: (82,61 ± 29,40).

Ryc. 1. Ogólna aktywnoœæ lokomotoryczna szczurów w OFT Ca³kowita liczba przejœæ, odpowiednio: przed stresem z unie-ruchomienia CBS, 24 godz. po pierwszym unieruchomieniu (OFT24), 48 godz. (OFT48), 72 godz. (OFT72), 96 godz. (OFT96), po 48-godzinnej przerwie po ostatnim stresie z unieru-chomienia (w sytuacji oczekiwania na stres) i iniekcji roztworu soli fizjologicznej (CAS), iniekcji MPEP (MPEPAS). Iniekcje: roztworu soli fizjologicznej 1 ml/kg i MPEP 10 mg/kg w 1 ml wody do iniekcji wykonano dootrzewnowo ostatniego dnia do-œwiadczenia, 60 min. przed OFT.

Med. Weter. 2012, 68 (6) 378

Liczba przejœæ w polu centralnym. Stres, wywo³a-ny codzienwywo³a-nym, dwugodzinwywo³a-nym unieruchamianiem, powodowa³ obni¿anie siê liczby przejœæ w polu cen-tralnym (ryc. 2) w stosunku do CBS_c (15,22 ± 11,47): OFT_c24 (8,5 ± 12,09); p < 0,05, OFT_c48 (12,33 ± 12,05); bez istotnoœci statystycznej, OFT_c72 (7,0 ± 9,91); p < 0,05. Czterodniowy stres w najwy¿szym stopniu obni¿y³ liczbê przejœæ w polu centralnym: OFTc96 (3,56

± 4,89); p < 0,01. Czterdziestooœmiogodzinna przerwa od ostatniego unieruchomienia spowodowa³a istotny wzrost liczby przejœæ w polu centralnym – CASc: (26,5

± 15,60); p < 0,001 w stosunku do OFT_c96: (3,56 ± 4,89), a tak¿e w stosunku do CBSc; p < 0,05. Grupa, której podano MPEP nie wykaza³a istotnych zmian w aktywnoœci lokomotorycznej w polu centralnym – MPEPcAS: (21,0 ± 15,23) w stosunku do grupy CAS_c, natomiast wykaza³a istotny wzrost aktywnoœci w sto-sunku do grupy OFTc96; p < 0,001.

Udzia³ procentowy aktywnoœci w polu centralnym w stosunku do aktywnoœci ogólnej. Czterodniowy stres wywo³any codziennym, dwugodzinnym unieru-chamianiem obni¿y³ dwukrotnie udzia³ procentowy licz-by przejœæ w polu centralnym (ryc. 3): OFT_c96: 9,0% w stosunku do CBS_c: 18,4%. Czterdziestooœmiogodzin-na przerwa od ostatniego unieruchomienia (sytuacja oczekiwania na kolejny stres) spowodowa³a dwukrot-ny wzrost udzia³u procentowego liczby przejœæ w polu centralnym – CASc: 18,4% w stosunku do OFTc96:

9,0% i jednoczeœnie przywróci³a aktywnoœæ do stanu przed stresem CBSc:18,4%. Grupa, której podano MPEP wykaza³a wzrost udzia³u procentowego – MPEPcAS: 25,8%; zarówno w stosunku do grupy CAS_c, jak i w stosunku do CBSc 18,4%.

Czynniki stresowe wywo³uj¹ zmiany adaptacyjne zwierz¹t zarówno fizjologiczne, jak i behawioralne umo¿liwiaj¹ce dostosowanie siê do aktualnych warun-ków otoczenia (12, 15). Ostry stres, g³ównie w zale¿-noœci od oceny sytuacji, mo¿e wywo³aæ znieruchomie-nie lub ucieczkê. Reakcje zwierz¹t na powtarzaj¹cy siê stres s¹ szeroko dyskutowane i ró¿nie interpretowane (5, 8, 12). Ró¿ne te¿ s¹ obserwacje zwierz¹t dotycz¹ce sposobu radzenia sobie ze stresem. W zale¿noœci od rodzaju stresu (fizyczny lub psychiczny) bardziej od-leg³e skutki dzia³ania powtarzaj¹cego siê stresu mog¹ byæ ró¿ne, powoduj¹c, odpowiednio: spadek lub wzrost aktywnoœci lokomotorycznej (8, 12). Eksperymental-nie stresowane zwierzêta (ale rówEksperymental-nie¿ w warunkach Eksperymental- nie-eksperymentalnych) mog¹ reagowaæ w ró¿ny sposób w zale¿noœci m.in. od czasu, jaki up³yn¹ od zadzia³ania czynnika stresowego, habituacji, a tak¿e od osobniczych cech emocjonalnych (5, 9). U szczurów, podobnie jak u innych gryzoni, najczêstsz¹ reakcj¹ wobec bezpoœred-niego zagro¿enia jest chwilowe znieruchomienie, bê-d¹ce wyrazem strachu. W badaniach behawioralnych wykazano, ¿e w powtarzaj¹cych siê cyklicznie sytu-acjach stresowych zwi¹zanych ze strachem i brakiem mo¿liwoœci jego unikniêcia szczury zazwyczaj reaguj¹ nasilaniem siê reakcji znieruchomienia i os³abianiem aktywnoœci lokomotorycznej (9, 11).

W przeprowadzonych badaniach zaobserwowano, ¿e codzienne, dwugodzinne, powtarzane przez kolejne cztery dni unieruchamianie wywo³ywa³o czasowo za-le¿ne os³abianie siê ogólnej aktywnoœci lokomotorycz-nej (OFT24 - OFT96; ryc. 1), a tak¿e zmniejszanie aktywnoœci ruchowej szczurów w polu centralnym, (OFT24c - OFT96c; ryc. 2) mog¹ce œwiadczyæ o

uru-Ryc. 2. Liczba przejϾ w polu centralnym OFT

Liczba przejϾ w polu centralnym, odpowiednio: przed stresem z unieruchomienia (CBSc), 24 godz. po pierwszym

unierucho-mieniu (OFTc24), 48 godz. (OFTc48), 72 godz. (OFTc72), 96 godz.

(OFTc96), po 48-godzinnej przerwie po ostatnim stresie z

unie-ruchomienia – w sytuacji oczekiwania na stres i iniekcji roztworu soli fizjologicznej (CASc), iniekcji MPEP (MPEPc AS). Iniekcje:

roztworu soli fizjologicznej 1 ml/kg i MPEP 10 mg/kg w 1 ml wody do iniekcji wykonano dootrzewnowo ostatniego dnia do-œwiadczenia, 60 min. przed OFT.

Ryc. 3. Udzia³ procentowy liczby przejœæ w polu centralnym w OFT

Procent liczby przejϾ w polu centralnym, odpowiednio: przed stresem z unieruchomienia (CBSc), 24 godz. po pierwszym

unie-ruchomieniu (OFTc 24), 48 godz. (OFTc 48), 72 godz. (OFTc 72),

96 godz. (OFTc96), po 48-godzinnej przerwie po ostatnim stresie

z unieruchomienia – w sytuacji oczekiwania na stres i iniekcji roztworu soli fizjologicznej (CASc), iniekcji MPEP (MPEPc AS).

Iniekcje roztworu soli fizjologicznej 1 ml/kg i MPEP 10 mg/kg w 1 ml wody do iniekcji wykonano dootrzewnowo ostatniego dnia doœwiadczenia, 60 min. przed OFT.

Med. Weter. 2012, 68 (6) 379 chomieniu mechanizmów zwi¹zanych z

zapamiêtywa-niem strachu przed kolejnym unieruchomiezapamiêtywa-niem. Po 48-godzinnej przerwie od ostatniego unieruchomienia w grupie zwierz¹t, która otrzyma³a roztwór soli fizjo-logicznej CAS zaobserwowano istotny wzrost ogólnej aktywnoœci motorycznej (143,70 ± 40,43) w stosunku do grupy OFT96 (40,67 ± 20,75), p < 0,001 (ryc. 1), której towarzyszy³ istotny wzrost procentowy aktyw-noœci w polu centralnym CAS_c (18,4%) w stosunku do grupy OFT96_c (9,0%) (ryc. 2 i 3) i powrót aktywnoœci do stanu przed stresem CBSc (18,4%) (ryc. 3). Zacho-wanie grupy kontrolnej CASc (0,9% NaCl) po 48-go-dzinnej przerwie sugeruje istnienie co najmniej dwóch niezale¿nych reakcji w sytuacji oczekiwania na stres: z jednej strony, zwiêkszon¹ eksploracjê centralnego pola sugeruj¹c¹ os³abienie reakcji strachu, a z drugiej – wzrost ogólnej aktywnoœci lokomotorycznej, wskazu-j¹cy na emocjonalne pobudzenie prawdopodobnie wy-wo³ane sytuacj¹ oczekiwania na stres. W grupie, której podano MPEP 10 mg/kg – MPEPAS (81,38 ± 35,56) ogólna aktywnoœæ motoryczna powróci³a do stanu przed stresem – CBS (82,61 ± 29,40) i by³a istotnie wy¿sza w stosunku do grupy OFT96 (40,67 ± 20,75), a tak¿e istotnie mniejsza w stosunku do grupy CAS (143,70 ± 40,43) (p < 0,005; ryc. 1). Udzia³ procentowy liczby przejœæ w polu centralnym w stosunku do ogólnej licz-by przejœæ w grupie MPEPcAS (25,8%) licz-by³ wy¿szy w stosunku do grupy CASc (18,4%) i sugeruje

os³abie-nie przez MPEP reakcji obawy w oczekiwaniu na os³abie- nie-unikniony stres (ryc. 3). W badaniach behawioralnych MPEP w zakresie dawek (1-30 mg/kg) (16, 18) wyka-zuj¹cych dzia³anie przeciwlêkowe nie wykazywa³ per se istotnego wp³ywu na ogóln¹ aktywnoœæ lokomoto-ryczn¹ w OFT.

Zachowanie zwierz¹t mo¿na zinterpretowaæ w na-stêpuj¹cy sposób:

– 48-godzinna przerwa po ostatnim stresie spowo-dowa³a obni¿enie reakcji obawy, czego wyrazem by³ wzrost aktywnoœci eksploracyjnej w polu centralnym,

– po 48-godzinnej przerwie w pamiêci zwierz¹t po-zosta³a informacja o prze¿ywanym stresie, a wzrost ogólnej aktywnoœci lokomotorycznej by³ prawdopodob-nie wyrazem próby unikniêcia spodziewanego, kolej-nego stresu,

– podanie MPEP w dawce 10 mg/kg, niewp³ywaj¹-cego per se na aktywnoœæ ruchow¹, obni¿y³o podnie-sion¹ w sytuacji oczekiwania na kolejny stres, aktyw-noœæ lokomotoryczn¹ i przywróci³o zachowanie zwie-rz¹t do stanu przed stresem.

Podsumowanie

MPEP – metabotropowy antagonista receptora mGluR5 o w³aœciwoœciach przeciwlêkowych mo¿e przeciwdzia-³aæ pobudzeniu psychomotorycznemu szczurów wywo-³anemu sytuacj¹ oczekiwania na stres i prawdopodob-nie wykazywaæ dzia³aprawdopodob-nie antystresowe. Wyniki badañ w opisanym modelu stresu na przyk³adzie szczurów sugeruj¹ pytania: czy i w jakim stopniu sytuacje

ocze-kiwania na nieunikniony stres mog¹ zmieniaæ reakcje psychomotoryczne u innych gatunków zwierz¹t pod-czas badañ eksperymentalnych, zabiegów leczniczych, a tak¿e u zwierz¹t pracuj¹cych. Czy jednorazowe za-stosowanie selektywnego antagonisty receptora mGluR5 mog³oby skutecznie przeciwdzia³aæ niechcianym zmia-nom reakcji zwierz¹t w sytuacji oczekiwania na nie-unikniony stres.

Piœmiennictwo

1.Brandão M. L., Zanoveli J. M., Ruiz-Martinez R. C., Oliveira L. C., Landeira--Fernandez J.: Different patterns of freezing behavior organized in the peri-aqueductal gray of rats: Association with different types of anxiety. Behav Brain Res. 2008, 188, 1-13.

2.Brodkin J., Busse C., Sukoff S. J., Varney M. A.: Anxiolytic-like activity of the mGluR5 antagonist MPEP. A comparison with diazepam and buspirone. Pharmacol. Biochem. Behav. 2002, 73, 359-366.

3.Busse C. S., Brodkin J., Tattersall D., Anderson J. J., Warren N., Tehrani L., Bristow L. J., Varney M. A., Cosford N. D. P.: The behavioral profile of the potent and selective mGlu5 receptor antagonist 3-[(2-methyl-1,3-thiazol-4--yl)ethynyl]pyridine (MTEP) in rodent models of anxiety. Neuropsychopharma-col. 2004, 29, 1971-1979.

4.Chaouloff F., Hémar A., Manzoni O.: Acute stress facilitates hippocampal CA1 metabotropic glutamate receptor-dependent long-term depression. J. Neurosci. 2007, 27, 7130-7135.

5.Cordero M. I., Kruyt N. D., Sandi C.: Modulation of contextual fear conditio-ning by chronic stress in rats is related to individual differences in behavioral reactivity to novelty. Brain Res. 2003, 970, 242-245.

6.Cortese B. M., Phan K. L.: The role of glutamate in anxiety and related dis-orders. CNS Spectrums. 2005, 10, 820-830.

7.Frohardt R. J., Guarraci F. A., Young S. L.: Intrahippocampal infusions of a metabotropic glutamate receptor antagonist block the memory of context--specific but not tonecontext--specific conditioned fear. Behav. Neurosci. 1999, 113, 222-227.

8.Grønli J.: Chronic mild stress – an animal model of depression, from behavior to molecules. Praca dokt., Department of Biomedicine, Section of Physiology, University of Bergen, Norway 2006.

9.Kabbaj M., Devine D. P., Savage V. R., Akil H.: Neurobiological Correlates of Individual Differences in Novelty-Seeking Behavior in the Rat: Differential Expression of Stress-Related Molecules. J. Neurosci. 2000, 20, 6983-6988. 10.Mendl M., Burman O. H. P., Paul E. S.: An integrative and functional

frame-work for the study of animal emotion and mood. Proc. R. Soc. B 2010, 277, 2895-2904.

11.O’Keefe J., Nadel L.: Aversively motivated behaviour in: The Hippocampus as a Cognitive Map. Oxford University Press 1978.

12.Pijlman F. T. A., van Ree J. M.: Physical but not emotional stress induces a delay in behavioural coping responses in rats. Behav Brain Res. 2002, 136, 365-373. 13.Ruden R. A.: A model for disrupting an encoded traumatic memory.

Traumato-logy 2007, 13, 71-75.

14.Satow A., Maehara S., Ise S., Hikichi H., Fukushima M., Suzuki G., Kimura T., Tanaka T., Ito S., Kawamoto H., Ohta H.: Pharmacological effects of the metabotropic glutamate receptor 1 antagonist compared with those of the meta-botropic glutamate receptor 5 antagonist and metameta-botropic glutamate receptor 2/3 agonist in rodents: detailed investigations with a selective allosteric meta-botropic glutamate receptor 1 antagonist, FTIDC [4-[1-(2-fluoropyridine-3-yl)- -5-methyl-1H-1,2,3-triazol-4-yl]-N-isopropyl-N-methyl-3,6-dihydropyridine--1(2H)-carboxamide]. J. Pharmacol. Exp. Ther. 2008, 326, 577-586. 15.Schwendt M., Jezova D.: Gene expression of NMDA receptor subunits in rat

adrenals under basal and stress conditions. J. Physiol. Pharmacol. 2001, 52, 719-727.

16.Spooren W. P. J. M., Vassout A., Neijt H. C., Kuhn R., Gasparini F., Roux S., Porsolt R. D., Gentsch C.: Anxiolytic-like effects of the prototypical metabo-tropic glutamate receptor 5 antagonist 2-methyl-6-(phenylethynyl)pyridine in rodents. J. Pharmacol. Exp. Therap. 2000, 295, 1267-1275.

17.Sudakov K. V., Yumatov E. A., Tarakanov O. P.: The Integral Criterion of Emotional Stress: Int. J. Stress Manage 1996, 3, 37-46.

18.Tatarczyñska E., K³odziñska A., Chojnacka-Wójcik E., Pa³ucha A., Gasparini F, Kuhn R., Pilc A.: Potential anxiolytic- and antidepressant-like effects of MPEP, a potent, selective and systemically active mGlu5 receptor antagonist. Brit. J. Pharmacol. 2001, 132, 1423-1430.

19.Yumatov E. A., Kuz’menko V. A., Badikov V. I., Glazachev O. S., Ivanova L. I.: Emotional Stress in Students during Examinations. Human Physiol. 2001, Vol. 27, 221-227.

Adres autora: Ma³gorzata Nawrocka, ul. Kozielska 4, 01-163 Warszawa; e-mail: malgorzatan@op.pl