Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1247
Praca oryginalna Original paper
Liczba komórek somatycznych (lks) w mleku odzwier-ciedla stan zdrowotny wymienia, gdy¿ g³ównym czyn-nikiem powoduj¹cym odchylenia powy¿ej poziomu fiz-jologicznego s¹ stany zapalne tego gruczo³u (mastitis), spowodowane infekcjami. Mleko pochodz¹ce z absolut-nie zdrowego wymienia zawiera w 1 ml mabsolut-niej ni¿ 100 tys. komórek, poziom od 100 do 200 tys. komórek wiadczy o niewielkich i nieswoistych zaburzeniach w funkcjo-nowaniu wymienia, natomiast poziom powy¿ej 200 tys. komórek oznacza, ¿e jest ono zaka¿one drobnoustrojami chorobotwórczymi i objête procesem zapalnym (4, 5, 13). Infekcje drobnoustrojami o niewielkim znaczeniu (mi-nor pathogens) powoduj¹ 2-3-krotne zwiêkszenie pozio-mu lks w porównaniu do krów zdrowych (5, 18), a po-ziom przekraczaj¹cy 500-600 tys. komórek w 1 ml mle-ka wiadczy o zamle-ka¿eniu przez drobnoustroje bardziej patogenne (major pathogens) (4, 18).
Mastitis uwa¿a siê za najkosztowniejsz¹ chorobê krów mlecznych, a opiniê tê sformu³owano g³ównie na pod-stawie strat w produkcji mleka, charakteryzuj¹cego siê oprócz tego zmniejszon¹ zawartoci¹ t³uszczu i bia³ka w³aciwego oraz obni¿on¹ wartoci¹ przetwórcz¹ i kon-sumpcyjn¹. Ostatnio coraz czêciej twierdzi siê, ¿e stra-ty ekonomiczne spowodowane mastitis s¹ jeszcze wiêk-sze ni¿ przyjmowano dotychczas, a to ze wzglêdu na ne-gatywny zwi¹zek tej choroby z p³odnoci¹ krów (1, 3, 6, 7, 10, 14-16). Szczególnie szkodliwy wp³yw na funkcje rozrodcze krów ma kliniczna postaæ mastitis (1, 7, 14, 16).
Miêdzy procesem zapalnym tocz¹cym siê w wymie-niu i funkcjami rozrodczymi krów wystêpuje cis³y zwi¹-zek czynnociowy, prowadz¹cy przede wszystkim do zmian w uk³adzie hormonalnym i odpornociowym, któ-rych ostatecznym efektem s¹ zaburzenia w cyklu p³cio-wym i owulacji oraz wczesne zamieranie zarodków. Mia-nowicie, kliniczna postaæ mastitis wywo³uje zmiany w stê¿eniu lub aktywnoci kortyzolu, cytokin, PGF-2a, GnRH, LH, FSH, progesteronu, estradiolu-17b, prolak-tyny, a tak¿e immunoglobulin i reaktywnych metaboli-tów tlenu (7, 14, 16). Na p³odnoæ wp³ywaj¹ ujemnie tak¿e stany podkliniczne mastitis, zw³aszcza przypadki powsta³e w wyniku zaostrzenia tego stanu zapalnego. Szczególnie czêsto do takiej sytuacji dochodzi podczas rui w wyniku wzrostu stê¿enia estrogenów, które zmniej-szaj¹c istotnie liczbê makrofagów i os³abiaj¹c aktyw-noæ granulocytów, hamuj¹ zdolaktyw-noæ komórek somatycz-nych mleka do fagocytozy (14, 20).
Jakkolwiek zwi¹zek statystyczny miêdzy mastitis a wskanikami rozrodu badano dotychczas w ró¿nych aspektach (1, 3, 6, 7, 10, 14-16), tylko König i wsp. (10) oraz Miller i wsp. (15) u¿yli do tego celu lks okrelanej w mleku z poszczególnych próbnych udojów, wykony-wanych w ramach standardowej kontroli u¿ytkowoci mlecznej. Z powy¿szego wzglêdu podjêto badania, któ-rych celem by³o przeanalizowanie zale¿noci miêdzy lks w mleku krów pochodz¹cym z kontroli u¿ytkowoci mlecznej a ich p³odnoci¹.
Zale¿noæ miêdzy liczb¹ komórek somatycznych
w mleku a wskanikami p³odnoci krów
RYSZARD SKRZYPEK, IRENEUSZ ANTKOWIAK, JAROS£AW PYTLEWSKI Katedra Hodowli Byd³a i Produkcji Mleka Wydzia³u Hodowli i Biologii Zwierz¹t AR, ul. Wo³yñska 33, 60-637 Poznañ
Skrzypek R., Antkowiak I., Pytlewski J.
Effect of somatic cell counts in milk on cow fertility
Summary
This study was carried out on the records of 698 Polish Holstein-Friesian cows, residing in 2 free-stall farms. The relationship between somatic cell counts in milk (SCC) and fertility was tested using records from the first 7 test-days (» months) after calving. The analysed fertility traits were the number of AI services per confirmed pregnancy and calving to conception interval. The SCC pattern on consecutive test-days was different in both farms, indicating a diverse microbiological background for mastitis. No significant correlations were found between SCC from particular test-days and cow fertility, whereas SCC determined on the test-day preceding the first AI service was correlated significantly with both fertility parameters (r from 0.11 to 0.14; p £ 0.05). Analysis of variances showed that the lowest values of both parameters were in the cows in which SCC on test--day preceding the first AI service was below 50,000 and between 201,000-400,000 cells/ml of milk, whereas they were highest in the cows in which SCC exceeded 1,000,000 cells. Neither significant correlations nor significant differences among SCC classes were found for data from a test-day performed following the first AI service. In conclusion, the results of this study confirm that there is a close relationship between udder health and cow fertility, and show that SCC determined on the test-day preceding the first AI service after calving can be used for the identification of cows at risk of decreased fertility. The results also indicate that a negative effect of mastitis on cow fertility depends rather on the severity of the disease than on the etiological agent.
Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1248
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 698 krowach utrzymywanych w 2 fermach wolnostanowiskowych na terenie Wielkopolski: ferma A 294 szt., ferma B 404 szt. Wielkoæ obu ferm by³a taka sama (maksymalna obsada 640 krów). By³y one oddalone od siebie o ok. 50 km i zarz¹dzane przez odrêbnych w³acicie-li. Badane krowy wycieli³y siê w okresie 1.01.2003-31.01.2004, a analizie poddano zwierzêta, u których pierwszy zabieg inse-minacyjny wykonano do 180. dnia po porodzie. W okresie ob-jêtym badaniami rednia laktacyjna produkcyjnoæ krów by³a w obu fermach zbli¿ona i wynosi³a 7200-7600 kg mleka. Pro-cedury s³u¿¹ce do ochrony zdrowia wymienia nie budzi³y za-strze¿eñ, a krowy by³y inseminowane w ka¿dym z obiektów przez tê sam¹ osobê, zgodnie z regu³¹ rano-wieczór.
Korzystaj¹c z wyników próbnych udojów wykonywanych jeden raz w miesi¹cu, zebrano dane dotycz¹ce lks w mleku w pierwszych 7 udojach po wycieleniu (» miesi¹cach lakta-cji). Nastêpnie korzystaj¹c z dokumentacji hodowlanej wyli-czono 2 wskaniki rozrodu: liczbê zabiegów inseminacyjnych przypadaj¹cych na stwierdzon¹ ci¹¿ê oraz d³ugoæ okresu miê-dzyci¹¿owego.
W pierwszym etapie analizy statystycznej danych, za po-moc¹ jednoczynnikowej analizy wariancji porównano rednie arytmetyczne dla rozpatrywanych cech w obu gospodarstwach. W przypadku lks test na istotnoæ ró¿nic miêdzygrupowych przeprowadzono na danych przekszta³conych za pomoc¹ loga-rytmu naturalnego, gdy¿ cecha ta charakteryzowa³a siê bardzo du¿¹ zmiennoci¹ i nie posiada³a rozk³adu normalnego. Na-stêpnie oszacowano korelacje proste miêdzy zlogarytmowany-mi wartociazlogarytmowany-mi lks w mleku z poszczególnych próbnych udo-jów a obydwoma wskanikami p³odnoci.
Kolejny etap analizy statystycznej przeprowadzono na da-nych z 2 wybrada-nych udojów, którymi by³y udoje wykonywane bezporednio przed i po pierwszym zabiegu inseminacyjnym. Jeli liczba dni przed lub po zabiegu inseminacyjnym a samym zabiegiem by³a mniejsza ni¿ 3, do obliczeñ brano w zale¿noci od sytuacji poprzedni lub nastêpny udój. Podejcie to zastoso-wano ze wzglêdu na fakt, ¿e w okresie oko³orujowym poziom komórek somatycznych w mleku ulega znacznemu zwiêksze-niu (20). Na tak przygotowanych danych najpierw oszacowa-no korelacje miêdzy lks (wartoci zlogarytmowane) a wska-nikami rozrodu. Nastêpnie krowy podzielono w zale¿noci od rzeczywistego poziomu lks na 6 grup w sposób podany w tab. 3 i porównano rednie grupowe dla obu wskaników rozrodu. Obliczenia te wykonano za pomoc¹ wieloczynnikowej analizy wariancji, metod¹ najmniejszych kwadratów. Dane dla prób-nego udoju poprzedzaj¹cego pierwszy zabieg inseminacyjny analizowano wed³ug modelu 1:
Yijklmn = µ + GRi + WIEKj + HFk + SIl + b1D1m + eijklmn gdzie: Yijklmn jest wartoci¹ wskanika reprodukcyjnego (liczba zabiegów inseminacyjnych, d³ugoæ okresu miêdzyci¹¿owego), µ jest redni¹ ogóln¹, GRi jest grup¹ zwierz¹t (1, ..., 6), WIEKj jest wiekiem krowy (pierwiastki, wieloródki), HFk jest udzia-³em puli genowej rasy holsztyñsko-fryzyjskiej u krowy (poni-¿ej 84%, 85-92%, pow. 92%), SIl jest sezonem przy pierwszej inseminacji po wycieleniu (styczeñ-marzec, kwiecieñ-czerwiec, lipiec-wrzesieñ, padziernik-grudzieñ), b1D1m jest liczb¹ dni miêdzy próbnym udojem poprzedzaj¹cym pierwsz¹ insemina-cjê a t¹ inseminacj¹ (wspó³zmienna), eijklmn jest losowym efek-tem resztkowym. Natomiast model do analizy danych dla prób-nego udoju nastêpuj¹cego po pierwszym zabiegu inseminacyj-nym (model 2) ró¿ni³ siê od modelu 1 tym, ¿e zamiast b1D1m zawiera³ efekt liczby dni miêdzy próbnym udojem wykonywa-nym po pierwszej inseminacji i pierwsz¹ inseminacj¹ (b2D2m).
Zale¿noci dla danych z udoju poprzedzaj¹cego wykonanie pierwszego zabiegu inseminacyjnego przedstawiono tak¿e w formie graficznej (ryc. 2), wykrelaj¹c linie trendów za po-moc¹ funkcji wielomianowej trzeciego stopnia, który wyzna-czono na podstawie wielkoci wspó³czynnika determinacji.
Wyniki i omówienie
W tab. 1 przedstawiono liczbê komórek somatycznych w mleku i wskaniki p³odnoci krów w badanych fer-mach. Ró¿nice miêdzy fermami nie by³y istotne, acz-kolwiek w przypadku lks i d³ugoci okresu miêdzyci¹-¿owego by³y one pokane. rednie dla lks nie spe³nia³y w obu fermach aktualnych wymogów dla mleka znaczonego da przetwórstwa i konsumpcji, gdy¿ prze-kracza³y one 400 tys. komórek w 1 ml. Nale¿y jednak zwróciæ uwagê, ¿e w danej oborze rednia lks dla da-nych z kontroli u¿ytkowoci mlecznej jest z regu³y o 100--200 tys. komórek/ml mleka wy¿sza ni¿ lks dla mleka zbiorczego oddawanego w tym samym czasie do skupu (11), a przyczyn¹ jest zakaz sprzeda¿y mleka pochodz¹-cego od krów wykazuj¹cych kliniczne objawy mastitis i od krów leczonych. Ponadto przedstawione dane doty-cz¹ okresu, kiedy wymogi dla jakoci cytologicznej mle-ka nie by³y w Polsce jeszcze tak du¿e, jak obecnie. In-terpretuj¹c rednie dla obu analizowanych wskaników rozrodu, nale¿y stwierdziæ, ¿e by³y one na poziomie in-terwencyjnym.
Poziom lks w kolejnych miesi¹cach laktacji kszta³to-wa³ siê odmiennie w obu fermach. W fermie A krzywa przebiega³a w sposób faluj¹cy i na ogó³ utrzymywa³a siê na zbli¿onym poziomie, natomiast w fermie B krzy-wa wzrasta³a systematycznie w miarê laktacji (ryc. 1). Zwraca równie¿ uwagê, ¿e mimo ni¿szej redniej ogól-nej w fermie A, w pierwszym miesi¹cu laktacji lks by³a w tym obiekcie znacznie wy¿sza ni¿ w fermie B. We-d³ug standardów opracowanych przez de Haas (4),
prze-a h c e C (Fne=rm2a94A) (Fner=m4a04B) (Ong=ó³6e9m8) h c y n z c y t a m o s k e r ó m o k a b z c i L , u k e l m w ×1000/ml 564166 697981 681308 h c y n j y c a n i m e s n i w ó g e i b a z a b z c i L ê ¿ ¹ i c ¹ n o z d r e i w t s a n 21,,3537 12,,3851 21,,3725 , o g e w o ¿ ¹ i c y z d ê i m u s e r k o æ o g u ³ D i n d 115789,,84 117327,,93 117466,,81
Tab. 1. Charakterystyka krów w badanych fermach (x ± sd)
200 400 600 800
1 2 3 4 5 6 7
Numer próbnego udoju
lks,
×1000/ml
mleka
ferma A ferma B
Ryc. 1. Liczba komórek somatycznych w mleku w kolejnych próbnych udojach
Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1249 bieg uzyskanych krzywych wiadczy o zró¿nicowanym
pod³o¿u bakteriologicznym zaka¿eñ wymienia w obu stadach. Opieraj¹c siê na danych tej autorki nale¿y przy-puszczaæ, ¿e w stadzie A prawdopodobnie wystêpowa³y czêsto krótkotrwa³e zaka¿enia drobnoustrojami wywo-³uj¹cymi g³ównie kliniczn¹ postaæ mastitis, natomiast w stadzie B g³ównym problemem mog³y byæ zaka¿enia drobnoustrojami wywo³uj¹cymi d³ugotrwa³e podklinicz-ne stany zapalpodklinicz-ne, z których czêæ przechodzi³a w posta-cie kliniczne.
W tab. 2 przedstawiono wspó³czynniki korelacji miê-dzy lks w poszczególnych miesi¹cach laktacji a wska-nikami p³odnoci. ¯adna z korelacji nie by³a istotna, nie wyst¹pi³y równie¿ znacz¹ce ró¿nice w wielkoci wspó³-czynnika korelacji miêdzy badanymi fermami.
Kiedy korelacje oszacowano na podstawie danych dla lks z próbnych udojów przed i po pierwszym zabiegu inseminacyjnym po wycieleniu, w obu fermach stwier-dzono istotne (p £ 0,05) i podobne korelacje dodatnie miêdzy lks w udoju poprzedzaj¹cym wykonanie pierw-szego zabiegu inseminacyjnego a liczb¹ zabiegów inse-minacyjnych na stwierdzon¹ ci¹¿ê (ferma A; r = 0,14, ferma B; r = 0,12). W fermie B stwierdzono równie¿
istotny wspó³czynnik korelacji dla d³ugoci okresu miê-dzyci¹¿owego (r = 0,11; p £ 0,05). Nie stwierdzono na-tomiast istotnych korelacji dla lks w próbnym udoju po wykonaniu pierwszego zabiegu inseminacyjnego. Podob-ne wyniki jak w obecnych badaniach uzyskali Miller i wsp. (15), którzy stwierdzili istotny zwi¹zek (wspó³-czynnik regresji) miêdzy lks przed wykonaniem pierw-szego zabiegu inseminacyjnego a wskanikiem niepo-wtarzalnoci.
Tab. 3 przedstawia zale¿noci miêdzy lks a wskani-kami reprodukcyjnymi, oszacowane za pomoc¹ analizy wariancji. Lks w mleku z udoju poprzedzaj¹cego wyko-nanie pierwszego zabiegu inseminacyjnego mia³a w obu fermach istotny i podobny zwi¹zek z liczb¹ zabiegów inseminacyjnych. Wskanik ten przyjmowa³ najni¿sze wartoci w grupach 1, 3 i 4, natomiast w grupie 6 by³y one najwy¿sze. Zwi¹zek miêdzy lks w mleku przed wy-konaniem pierwszego zabiegu inseminacyjnego a d³u-goci¹ okresu miêdzyci¹¿owego by³ istotny tylko w fer-mie B, gdzie stwierdzono prawie identyczne zale¿noci, jak dla liczby zabiegów inseminacyjnych. Jakkolwiek w fermie A zale¿noci dla d³ugoci okresu miêdzyci¹-¿owego nie by³y istotne statystycznie, to wykazywa³y podobne tendencje jak w fermie B najni¿sze wartoci stwierdzono w gru-pach 1, 3 i 4, a najwy¿sza wartoæ wy-st¹pi³a w grupie 6. Omawiane zale¿-noci zilustrowano tak¿e graficznie (ryc. 2), przy czym ze wzglêdu na po-dobieñstwo zwi¹zku w obu fermach wszystkie dane rozpatrywano ³¹cznie. Najkorzystniejsze wartoci obu wska-ników rozrodu mo¿na zaobserwowaæ przy najni¿szych wartociach lks oraz przy poziomie ok. 400 tys. komórek/ ml mleka. W przedziale od ok. 50 do 100 tys. komórek/ml mleka wyst¹pi³ pierwszy wzrost wartoci obu wskani-ków rozrodu, a nastêpny, bar-dzo wyrany wzrost mia³ miej-sce powy¿ej ok. 800 tys. ko-mórek/ml mleka.
Wyniki analizy wariancji oraz obraz graficzny zale¿-noci uzyskanych dla udoju poprzedzaj¹cego pierwszy za-bieg inseminacyjny wiadcz¹ o cis³ym zwi¹zku miêdzy lks i p³odnoci¹ krów. Zale¿noci te by³y krzywoliniowe i maj¹ istotne odniesienie do infor-macji literaturowych (2, 5, 8, 9, 12, 17, 19) na temat zwi¹z-ku miêdzy poziomem lks a po-datnoci¹ krów na zapalenie kliniczne wymienia, która to postaæ mastitis ma wyj¹tkowo szkodliwy wp³yw na funkcje rozrodcze krów (1, 7, 14, 16). Mianowicie, jedni autorzy (2,
a k s W kni Ferma Numerpróbnegoudoju 1 2 3 4 5 6 7 w ó g e i b a z a b z c i L h c y n j y c a n i m e s n i ê ¿ ¹ i c ¹ n o z d r e i w t s a n A 0,01 0,07 0,06 0,10 0,04 0,01 0,03 B 0,01 0,04 0,10 0,04 0,01 0,01 0,00 y w o ¿ ¹ i c y z d ê i m s e r k O A 0,03 0,05 0,02 0,03 0,01- 0,01 0,04 B 0,01 0,01 0,08 0,05 0,02 0,01 0,01 -Tab. 2. Wspó³czynniki korelacji miêdzy liczb¹ komórek somatycznych (logarytm naturalny) w mleku a wskanikami p³odnoci
j ó d u y n b ó r P w ó r k a p u r G Liczbazabiegów a n h c y n j y c a n i m e s n i ê ¿ ¹ i c ¹ n o z d r e i w t s y w o ¿ ¹ i c y z d ê i m s e r k O )i n d ( r e m u n y p u r g i k r ó m o k e n z c y t a m o s (×1000/m)l w ó r k a b z c il A a m r e f fermaB fermaA fermaB fermaA fermaB m y z s w r e i p d e z r P m e i g e i b a z m y n j y c a n i m e s n i 1 <51 50 64 2,16a 2,03A 157,0 131,3a 2 51-100 60 68 2,29A 2,37a 164,2 138,5a 3 101-200 51 63 2,13A 2,17a 156,4 129,8a 4 201-400 43 79 2,09A 2,10a 151,6 123,4a 5 401-1000 46 70 2,52A 2,46a 161,7 149,0b 6 >1000 44 60 a2,83Bb a2,81Bb 160,4 159,1b m y z s w r e i p o P u g e i b a z m y n j y c a n i m e s n i 1 <51 44 61 2,00 2,07 142,3 127,8 2 51-100 46 56 2,21 2,26 151,6 136,3 3 101-200 57 61 2,74 2,25 174,7 146,5 4 201-400 60 72 2,39 2,46 161,9 141,7 5 401-1000 38 87 2,18 2,41 173,4 135,4 6 >1000 49 67 2,30 2,35 146,7 139,9
Tab. 3. Zale¿noæ miêdzy liczb¹ komórek somatycznych w mleku w wybranych próbnych udojach a wskanikami p³odnoci
Objanienia: a, b, A, B rednie oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie, ma³ymi p £ 0,05, du¿ymi p £ 0,01
Medycyna Wet. 2007, 63 (10) 1250
17, 19) twierdz¹, ¿e krowy o bardzo niskim poziomie lks w mleku charakteryzuj¹ siê wiêksz¹ opornoci¹ na kliniczn¹ postaæ mastitis w porównaniu z krowami o red-nim i wysokim poziomie komórek somatycznych. Z ko-lei inni (5, 8, 9, 12) podaj¹, ¿e krowy których wymiona s¹ zaka¿one przez minor pathogens, wykazuj¹ce po-ziom rzêdu 300 do 600 tys./ml mleka, s¹ bardziej opor-ne na rozwój kliniczopor-nej postaci mastitis ni¿ krowy o ni¿-szym i wy¿ni¿-szym poziomie lks. Analogia miêdzy wyni-kami przytaczanych autorów i wyniwyni-kami uzyskanymi w niniejszej pracy polega na tym, ¿e najkorzystniejszy-mi wartocianajkorzystniejszy-mi wskaników rozrodu charakteryzowa³y siê krowy o bardzo niskim poziomie komórek w mleku oraz krowy, u których poziom wskazywa³ na zaka¿enia gruczo³u mlekowego przez minor pathogens, a wiêc osobniki zagro¿one prawdopodobnie w najmniejszym stopniu wyst¹pieniem klinicznej postaci mastitis.
Jakkolwiek lks w mleku z udoju wykonywanego po pierwszym zabiegu inseminacyjnym nie by³a zwi¹zana istotnie z p³odnoci¹ krów (tab. 3), mo¿na zauwa¿yæ, ¿e najni¿sze wartoci wskaników rozrodu wyst¹pi³y w obu fermach w grupie 1. wiadczyæ to mo¿e o tym, ¿e cho-roby wymienia oddzia³uj¹ na funkcje rozrodcze krów przede wszystkim w okresie oko³orujowym i ewentual-nie we wczesnym okresie rozwoju zarodka.
Sporód innych autorów, którzy analizowali zwi¹zek miêdzy lks z próbnych udojów a p³odnoci¹ krów (10, 15), tylko König i wsp. (10) brali pod uwagê przedzia³y lks w mleku z próbnych udojów przeprowadzanych bez-porednio przed i po wykonaniu pierwszego zabiegu in-seminacyjnego po wycieleniu. Autorzy ci zauwa¿yli po-dobne zale¿noci, jak w obecnych badaniach jedynie w odniesieniu do lks w udoju nastêpuj¹cym po
wykona-niu pierwszego zabiegu inseminacyjnego, zastosowali oni jednak znacznie prostszy podzia³ lks na klasy.
Interpretuj¹c uzyskane wyniki nale¿y ponadto zwró-ciæ uwagê na podobieñstwo zwi¹zku miêdzy lks a p³od-noci¹ krów w obu badanych fermach, które prawdopo-dobnie ró¿ni³y siê znacz¹co pod wzglêdem spektrum drobnoustrojów wywo³uj¹cych mastitis. Koresponduje to z wynikami badañ Barkera i wsp. (1), którzy nie stwier-dzili ró¿nicy pod wzglêdem wp³ywu mastitis spowodo-wanego bakteriami Gram-dodatnimi lub Gram-ujemny-mi na u¿ytkowoæ rozrodcz¹ krów, udowadniaj¹c w ten sposób, ¿e negatywny wp³yw mastitis na p³odnoæ krów zale¿y g³ównie od postaci choroby, a nie od bakteryjne-go czynnika etiologicznebakteryjne-go.
Podsumowuj¹c, wyniki przeprowadzonych badañ wiadcz¹, ¿e miêdzy lks w mleku a p³odnoci¹ krów ist-nieje cis³a zale¿noæ. Do identyfikacji krów zagro¿o-nych zaburzeniami p³odnoci z powodu mastitis szcze-gólnie nadaj¹ siê dane odnonie do lks z próbnego udoju poprzedzaj¹cego wykonanie pierwszego zabiegu inse-minacyjnego po wycieleniu.
Pimiennictwo
1.Barker A. R., Schrick F. N., Lewis M. J., Dowlen H. H., Oliver S. P.: Influence of clinical mastitis during early lactation on reproductive performance in Jersey cows. J. Dairy Sci. 1998, 81, 1285-1290.
2.Beaudeau F., Seegers H., Fourichon C., Hortet P.: Association between milk somatic cell count up to 400,000 cells/ml and clinical mastitis in French Holstein cows. Vet. Rec. 1998, 143, 685-687.
3.Fourichon C., Seegers H., Mahler X.: Effect of disease on reproduction in the dairy cow: a meta-analysis. Theriogenology 2000, 53, 1729-1759.
4.Haas Y. de: Somatic cell patterns. Improvement of udder health by genetics and management. Praca dokt., Wageningen University 2003.
5.Harmon R. J.: Physiology of mastitis and factors affecting somatic cell counts. J. Dairy Sci. 1994, 77, 2103-2112.
6.Heringstad B., Chang Y. M., Andersen-Randberg I. M., Gianola D.: Genetic analysis of number of mastitis cases and number of services to conception using a censored threshold model. J. Dairy Sci. 2006, 89, 4042-4048.
7.Hockett M. E., Almeida R. A., Rohrbach N. R., Oliver S. P., Dowlen H. H., Schrick F. N.: Effects of induced clinical mastitis during preovulation on endo-crine and follicular function. J. Dairy Sci. 2005, 88, 2422-2431.
8.Huxley J. N., Green M. J., Bradley A. J.: Corynobacterium bovis friend or foe? Proc. British Mastitis Conference, Garstang 2003, s. 2-34.
9.Kehrli M. E., Shuster D. E.: Factors affecting milk somatic cells and their role in health of the bovine mammary gland. J. Dairy Sci. 1994, 77, 619-627. 10.König S., Hübner G., Bohlsen E., Detterer J., Simianer H., Holtz W.: Relation
between the somatic cell count and the success of first insemination in East Friesian dairy herds on the basis of logistic models analysis. Züchtungskunde 2006, 78, 90-101 (streszczenie).
11.Kwiatek A.: U¿ytkowoæ mleczna krów utrzymywanych na terenie dzia³alnoci RCHZ w Koszalinie. Praca magisterska, Wydz. Hodowli i Biologii Zwierz¹t AR, Poznañ 2003.
12.Lam T. J. G. M.: Dynamics of bovine mastitis. A field study in low somatic cell count herds. Praca dokt., Utrecht University 1996.
13.Malinowski E.: Komórki somatyczne mleka. Medycyna Wet. 2001, 57, 13-17. 14.Malinowski E.: Zapalenia wymienia a zaburzenia p³odnoci u krów. Medycyna
Wet. 2004, 60, 793-797.
15.Miller R. H., Clay J. S., Norman H. D.: Relationship of somatic cell score with fertility measures. J. Dairy Sci. 2001, 84, 2543-2548.
16.Moore D. A., Overton M. W., Chebel R. C., Truscott M. L., BonDurant R. H.: Evaluation of factors that affect embryonic loss in dairy cattle. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2005, 226, 1112-1118.
17.Nash D. L., Rogers G. W., Cooper J. B., Hargrove G. L., Keown J. F.: Relation-ship among severity and duration of clinical mastitis and sire transmitting abilities for somatic cell score, udder type traits, productive life, and protein yield. J. Dairy Sci. 2002, 85, 1273-1284.
18.Radostis O. M., Blood D. C.: Dairy cattle maintenance and reproductive effi-ciency, [w:] Radostis O. M., Blood D. C. (red.): Herd Health. Philadelphia 1985, 66-89.
19.Rupp R., Boichard D.: Relationship of early first lactation somatic cell count with risk of subsequent first clinical mastitis. Livest. Prod. Sci. 1999, 62, 169-180. 20.Zduñczyk S., Janowski T.: Znaczenie estrogenów dla rozwoju, funkcji i stanu
zdrowotnego gruczo³u mlekowego krów. Medycyna Wet. 2002, 58, 670-673.
Adres autora: prof. dr hab. Ryszard Skrzypek, ul. Wo³yñska 33, 60-637 Poznañ; e-mail: skrzypek@jay.au.poznan.pl
100 125 150 175
7 35 57 86 126 201 288 462 762 2070
Liczba komórek somatycznych, ×1000/ml
Okres miêdzyci¹¿owy ,dni 1 2 3 7 35 57 86 127 202 289 463 762 2090
Liczba komórek somatycznych, ×1000/ml
Liczba
zabiegów
inseminacyjnych
Ryc. 2. Zale¿noæ miêdzy liczb¹ komórek somatycznych w mleku w udoju poprzedzaj¹cym pierwszy zabieg insemi-nacyjny a liczb¹ zabiegów insemiinsemi-nacyjnych i d³ugoci¹ okre-su miêdzyci¹¿owego (obie fermy razem)
