Pomoc publiczna w Polsce w świetle reguł polityki konkurencji Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 805. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2009. Agnieszka Pach-Gurgul Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych. Pomoc publiczna w Polsce w świetle reguł polityki konkurencji Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie Pomoc publiczna jest ważnym, aczkolwiek kontrowersyjnym instrumentem polityki gospodarczej kraju. Obniżając koszty produkcji, a tym samym oddziałując na eksport i import, stanowi wsparcie dla podmiotów z niej korzystających, jednak zniekształca zasady wolnej konkurencji, przez co może narażać na straty podmioty niekorzystające z takiej pomocy. Szczególną rolę odgrywa ona w krajach transformacji gospodarczej, tradycyjnie szeroko wykorzystujących narzędzia interwencjonizmu państwowego, obecnie przechodzących od gospodarki centralnej do rynkowej. Pomoc publiczna zmniejsza koszty postępującej liberalizacji gospodarczej, skutki niesprawności wprowadzanego mechanizmu rynkowego, ale jednocześnie narusza zasady konkurencji, których istotą jest zapewnienie równych warunków działania producentów. W ostatnich dziesięcioleciach praktycznie we wszystkich częściach świata konkurencja uległa radykalnemu nasileniu. Zrodziło to potrzebę stworzenia czytelnych reguł gwarantujących uczciwą konkurencję na rynku, uniemożliwiających zastąpienie barier handlowych restrykcyjnymi praktykami stosowanymi przez prywatne firmy lub nowymi przeszkodami wprowadzanymi przez rządy w postaci pomocy publicznej. W kwestii ochrony konkurencji dyskusyjna jest nie tylko skala pomocy publicznej udzielanej przez państwo podmiotom gospodarczym, ale i jej struktura i formy z punktu widzenia stosowanych reguł europejskiej polityki konkurencji. Unormowanie problematyki pomocy publicznej stało się konieczne dla członkostwa Polski w Unii Europejskiej i w związku z tym podjęto prace w tym zakresie już po podpisaniu układu stowarzyszeniowego. Wcześniej bowiem.

(2) Agnieszka Pach-Gurgul. 86. w Polsce stosowano szeroko pomoc publiczną dla przedsiębiorstw, której uregulowania domagała się Komisja Europejska. 2. Pojęcie i istota pomocy publicznej W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości pod pojęciem pomocy państwowej rozumie się każdy środek, który poprawia sytuację przedsiębiorstwa1. Za pomoc publiczną uznaje się m.in.: ––uzyskanie przez producenta przywilejów, oznaczających wszelkiego rodzaju obciążenia dla finansów publicznych (większe wydatki, mniejsze dochody), ––przejęcie przez państwo części kosztów i ryzyka spoczywających na przedsiębiorstwie, ––przyznanie dotacji państwowych bez świadczeń ze strony przedsiębiorstwa, ––poniesienie części kosztów produkcji przez kogoś innego niż nabywca2. Z jednej strony pomoc publiczna stanowi ważne narzędzie wspierania przedsiębiorstw, utrzymywania miejsc pracy, zmniejszenia ryzyka gospodarczego, z drugiej zaś wywiera niekorzystny wpływ zarówno na beneficjentów pomocy, jak i na ich konkurentów. Przedsiębiorstwa, które otrzymały pomoc, opóźniają przeprowadzenie koniecznej restrukturyzacji i tracą w ten sposób zdolność do konkurowania. Ponadto firmy konkurujące nie są w stanie uporać się z rywalizacją z uprzywilejowanymi przedsiębiorstwami i popadają w kłopoty związane z utrzymaniem się na rynku. W związku z tym w krajach Unii Europejskiej pomoc publiczna uważana jest za czynnik naruszający równorzędną konkurencję i dlatego objęto ją regulacjami europejskiej polityki konkurencji (zob. tabela 1). Zasady dotyczące pomocy publicznej zostały przedstawione w art. 87 i 88 (dawniej 92 i 93) Traktatu ustanawiającego WE. W art. 87 została sformułowana zasada, zgodnie z którą pomoc państwa lub ze źródeł państwowych jest niedopuszczalna, jeśli prowadzi do deformacji konkurencji lub powoduje naruszenie konkurencji w handlu między krajami członkowskimi na skutek uprzywilejowania pewnych przedsiębiorstw lub określonych rodzajów produkcji3. Traktatowy zakaz świadczenia pomocy publicznej został osłabiony przez dopuszczenie pewnych 1 Por. Komentarz do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między RP z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z drugiej strony dnia 16.12.1991, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej, Warszawa 1994.. F. Misiąg, Pomoc publiczna dla małych średnich przedsiębiorstw. Mity i rzeczywistość, PWE, Warszawa 2005, s. 81. 2. 3 Pomoc ze źródeł państwowych obejmuje środki pochodzące z budżetu centralnego, jednostek administracyjnych państwa, agencji działających w imieniu państwa oraz przedsiębiorstw będących własnością skarbu państwa, lepiej więc posługiwać się pojęciem „pomoc publiczna”..

(3) Pomoc publiczna w Polsce…. 87. wyjątków. Pierwsza ich grupa dotyczy przypadków udzielenia pomocy, które są zgodne ze wspólnym rynkiem, i podlega automatycznemu wyłączeniu spod zakazu art. 87(1). Do takiej kategorii pomocy zalicza się: ––wsparcie socjalne dla poszczególnych konsumentów, pod warunkiem jednak, że nie faworyzuje się żadnego z dostawców towarów lub usług przekazywanych potrzebującym, ––pomoc w celu likwidacji skutków klęsk żywiołowych lub innych nadzwyczajnych wydarzeń, ––pomoc udzielaną silnie poszkodowanym na skutek podziału Niemiec obszarom RFN, ale tylko w zakresie niezbędnym do wyrównania strat gospodarczych, które zostały wywołane tym podziałem. Tabela 1. Generalne reguły europejskiej polityki konkurencji i ich podstawy prawne Reguły polityki konkurencji. Zakaz ograniczających konkurencję porozumień między przedsiębiorstwami. Podstawa prawna. Art. 81 TWE Rozporządzenie Rady nr 1/2003. Zakaz koncentracji przedsiębiorstw tworzących Rozporządzenie Rady nr 4064 /1989 lub wzmacniających pozycję dominującą z późniejszą zmianą Zakaz nadużywania pozycji dominującej. Liberalizacja sektorów monopolistycznych Zakaz pomocy publicznej. Art. 82 TWE. Art. 86 TWE. Art. 87 i 88 TWE. Źródło: opracowanie własne na podstawie http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html.. Na podstawie ust. 3. art. 87 zostały również określone wyłączenia o charakterze warunkowym, czyli takie, które mogą być uważane przez Komisję za zgodne ze wspólnym rynkiem. W celu przyznania takiej pomocy Komisja bierze pod uwagę, czy pomoc ta służy popieraniu projektów wspólnotowych, będących w interesie całej Wspólnoty, a także czy jest ograniczona tylko do tego stopnia, aby osiągnąć zamierzony rezultat. Do kategorii warunkowo dozwolonej należy pomoc, której celem jest: ––wsparcie rozwoju regionów o niskim poziomie standardu życia lub w których występuje znaczne bezrobocie, ––przeciwdziałanie poważnym zakłóceniom w gospodarce któregokolwiek państwa członkowskiego lub realizacja projektów o ogólnoeuropejskim znaczeniu (np. badania, prace wdrożeniowe, przedsięwzięcia ekologiczne), –– ułatwienie rozwoju pewnych rodzajów działalności gospodarczej lub określonych obszarów, jeśli nie wpływa ona negatywnie na warunki handlu między krajami członkowskimi (np. pomoc przeznaczona na restrukturyzację przedsiębiorstwa), ––promowanie kultury oraz ochrona dziedzictwa kulturowego, które nie są sprzeczne ze wspólnym interesem..

(4) Agnieszka Pach-Gurgul. 88. Komisja, stosując tzw. kryterium przeznaczenia, wyróżnia trzy typy pomocy publicznej: 1. Pomoc ukierunkowaną regionalnie, dozwoloną na podstawie artykułu 87 ust. 3 (a) oraz 87 ust. 3c TWE. Głównym celem tej kategorii pomocy jest promowanie rozwoju regionów upośledzonych, czyli podejmowanie działań wyrównujących dysproporcje w rozwoju gospodarczym określonych regionów. Rozróżniamy regiony objęte: ––art. 87 ust. 3a, w których poziom życia jest anormalnie niski lub istnieje wysokie bezrobocie. Takim statusem są objęte wszystkie regiony wyodrębnione na poziomie NUTS II (europejskiej nomenklatury terytorialnych jednostek statystycznych), w których PKB na jednego mieszkańca kształtuje się poniżej 75% średniej wspólnotowej. ––art. 87 ust. 3c – tzw. regiony problemowe. Pomoc ta jest zaakceptowana przez Komisję, jeśli nie prowadzi do zmiany warunków wymiany handlowej w zakresie naruszającym wspólny interes. 2. Pomoc o charakterze horyzontalnym, skierowaną do wszystkich przedsiębiorstw niezależnie od sektora czy regionu, w którym działają 4. Jej celem jest rozwiązywanie problemów gospodarczych danego kraju poprzez unowocześnianie przemysłu, wspieranie wzrostu gospodarczego, co przyczynia się do wzrostu konkurencyjności danego obszaru. Zalicza się do niej: pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw, pomoc na działalność badawczo-rozwojową, pomoc na ochronę środowiska, na podtrzymanie lub restrukturyzację przedsiębiorstw przeżywających trudności, pomoc w zakresie zatrudnienia. 3. Pomoc sektorową skierowaną przez państwo do przedsiębiorców ze względu na przynależność do określonych sektorów gospodarczych, wobec których obowiązują specjalne zasady udzielania pomocy publicznej. Przedsiębiorstwo reprezentujące daną gałąź przemysłu w sytuacji problemów gospodarczych może oczekiwać wsparcia o charakterze degresywnym, przejściowym ze strony państwa. Pomoc w takich sytuacjach ma służyć rozwiązywaniu problemów długofalowych i powinna być skorelowana z odpowiednimi celami restrukturyzacji określonego sektora. Uwzględniając fakt, że sektory objęte tego typu pomocą mają duży udział w handlu wewnątrzwspólnotowym i dominuje w nich ostra konkurencja, Komisja przyjęła bardziej restrykcyjne od zasad ustanowionych dla innych gałęzi gospodarki reguły, którymi zostały objęte: ––sensitive sectors, czyli wrażliwe sektory, do których zaliczamy: energetyczny, motoryzacyjny, węglowy, włókien syntetycznych, stoczniowy oraz hutnictwa i stali. Cechą charakterystyczną tego rodzaju sektorów jest problem nadwyżek (w tym strukturalnych), mocy produkcyjnych oraz inwestycje mające kapitało M. Cini, L. McGowan, Competition Policy in the European Union, Macmillan, London 1998, s. 150. 4.

(5) Pomoc publiczna w Polsce…. 89. chłonny charakter5. Dozwolona jest pomoc, która wspiera inwestycje mające na celu głównie zredukowanie zdolności produkcyjnych i obniżenie stopnia produkcji, wspierająca w ten sposób dostosowanie się do nowych warunków rynkowych, ––transport, według art. 73 TWE. Za zgodną z traktatem w tej dziedzinie uznaje się pomoc odpowiadającą potrzebom koordynacji transportu lub będącą zwrotem za wykonanie określonych świadczeń powiązanych z pojęciem usługi publicznej. Jedynie w dziedzinie transportu drogowego stosuje się generalne zasady udzielania pomocy publicznej (z wyłączeniem sprzętu transportowego)6. Osobne regulacje zostały ustanowione dla transportu lotniczego7, morskiego8 oraz dla pozostałych rodzajów transportu, ––rolnictwo i rybołówstwo. W myśl art. 36 TWE ogólne zasady dotyczące pomocy publicznej odnoszą się do produkcji rolnej i handlu artykułami rolnymi tylko w zakresie określonym przez Radę zazwyczaj zezwalającą na udzielenie pomocy w celu wsparcia gospodarstw, które z powodu warunków przyrodniczych, strukturalnych lub w wyniku programów rozwoju gospodarczego znalazły się w niekorzystnym położeniu. W żadnym przypadku Komisja nie może zaakceptować pomocy publicznej, która jest niezgodna ze wspólnotową polityką rolną. Dla przedsiębiorców działających w sektorze rybołówstwa reguły dotyczące przyznawania pomocy publicznej zostały uregulowane m.in. przez rozporządzenia Rady nr 104/2000 z 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynku produktów rybołówstwa i akwakultury, Dz.Urz. 2000, L 17, s. 22–25 i rozporządzenia Komisji nr 908/2000 z 2 maja 2000 r. ustanawiające szczegółowe reguły obliczania pomocy przyznawanej przez państwa członkowskie organizacjom producentów w sektorze rybołówstwa i akwakultury, Dz.Urz. 2000, l.105, s. 15–17. 3. Procedura notyfikacji pomocy 3.1. Uwagi wstępne. Procedura notyfikacji, która została określona w art. 88(3) (dawny 93(3)) TWE, oznacza obowiązek uprzedniego powiadomienia Komisji Europejskiej o każdym nowym planie udzielenia pomocy bądź modyfikacji pomocy już istniejącej. P. Pełka, M. Stasiak, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2002, s. 124. 5. Competition Rules Applicable to State Aid, http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/en/s12002.htm.. 6. Zastosowanie art. 87 i 88 TWE oraz art. 61 porozumienia EOG do pomocy w sektorze lotniczym, Dz.Urz. 1994, C 350, s. 7. 7. Wspólnotowe wytyczne w sprawie pomocy publicznej w transporcie morskim, Dz.Urz. 1997, C 205, s. 5. 8.

(6) Agnieszka Pach-Gurgul. 90. Zainteresowane państwo nie może przystąpić do udzielania pomocy, dopóki w postępowaniu tym nie zostanie podjęta ostateczna decyzja. Szczegółowe zasady notyfikacji określa rozporządzenie Rady nr 794/2004, wnoszące poprawki do wcześniejszego rozporządzenia nr 659/19999. Funkcjonowanie procedury notyfikacyjnej uzasadnione jest koniecznością sprawdzenia danych projektów pomocowych przez KE, zanim pomoc określona w tych projektach zostanie udzielona. 3.2. Wyłączenie obowiązku notyfikacji. Procedura notyfikacji nie odnosi się do środków, które nie stanowią pomocy publicznej zgodnie z interpretacją art. 87(1), co wydaje się oczywiste. Zgodnie z rozporządzeniem nr 994/9810 określono sześć sytuacji, w których Komisja może zastosować zasady zwolnienia z obowiązku notyfikacji, a są to: pomoc de minimis, pomoc na rzecz badań i rozwoju, pomoc na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, pomoc na rzecz ochrony środowiska naturalnego, pomoc na rzecz zatrudnienia i szkolenia, pomoc regionalna. Dotychczas Komisja wydała cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące zwolnienia od obowiązku notyfikacji: pomocy de minimis11, pomocy szkoleniowej12, pomocy na rzecz zatrudnienia13, pomocy na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw14. Wyłączenie poszczególnych dziedzin spod tego obowiązku przyczyniło się do uproszczenia procedury przyznawania pomocy oraz decentralizacji zadań dotyczących wspólnotowej polityki konkurencji na rzecz organów narodowych. Nie oznacza to jednak mniejszej kontroli ze strony Komisji. Państwa członkowskie zostały zobligowane do sporządzania szczegółowej dokumentacji odnoszącej się do pomocy zwolnionej z obowiązku notyfikacji. Comission regulations (EC) No 794/2004 of 21.04.2004 implementing Council Regulation (EC) No 659/1999 laying down detailed rules for the application of Article 93 of the EC Treaty, Dz.Urz. 2004, L. 140, s. 1. 9. Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego WE do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, Dz.Urz. 1998, L 142, s. 1. 10. 11 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy de minimis, Dz.Urz. 2001, L 10, s. 30.. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej, Dz.Urz. 2001, L 10, s. 20. 12. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, Dz.Urz. 2002, L 337, s. 3. 13. 14 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, Dz.Urz. 2001, L 10, s. 33..

(7) Pomoc publiczna w Polsce…. 91. 4. Pomoc de minimis Pomoc de minimis (często określana mianem pomocy bagatelnej15) nie podlega przepisom art. 87(1), gdyż nie wykracza poza określony pułap w danym okresie, nie wywiera wpływu na handel między państwami oraz nie zakłóca bądź nie zagraża zakłóceniem konkurencji. Na początku swego istnienia pomoc tego typu budziła duże kontrowersje. Trybunał Sprawiedliwości bronił swojego negatywnego podejścia do tego typu rozwiązania, uzasadniając, że nawet mała pomoc nie wyklucza zakłóceń w wymianie między państwami. Komisja jednak zadecydowała ostatecznie, że pomoc o małej wartości oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw nie oddziałuje w znaczącym stopniu na wymianę między państwami. Ostateczne regulacje dotyczące stosowania pomocy de minimis zostały wydane przez Komisję w rozporządzeniu nr 69/200116. Uznano w nim, że pomoc de minimis nie podlega wszystkim założeniom art. 87(1) (pomoc taka nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 87 (1) TWE i z tego powodu nie podlega wymogowi notyfikacji, który jest określony w art. 88(3)). Jest to duża zaleta tego typu pomocy, gdyż obowiązek wystąpienia z notyfikacją do KE powoduje, że udzielenie pomocy jest zazwyczaj odroczone w czasie. Co więcej, Komisja może zażądać określonych, trudnych do spełnienia warunków. Zgodnie z rozporządzeniem o pomocy de minimis pomoc udzielona przedsiębiorcy w ciągu trzech kolejnych lat17 do wysokości 100 000 euro nie może wpływać na handel pomiędzy państwami członkowskimi i grozić zniekształceniem konkurencji. 5. Zasady udzielania pomocy publicznej w Polsce przed akcesją do UE i po niej Zasady dotyczące pomocy publicznej w Polsce ulegały zmianom szczególnie wobec zbliżającego się członkostwa Polski w UE. Polska, podpisując układ stowarzyszeniowy, automatycznie zobowiązała się do przyjęcia i przestrzegania zawartych w nim przepisów dotyczących zasad konkurencji obowiązujących w UE po zakończeniu okresu przejściowego. Unormowanie tej problematyki stało się konieczne dla naszego członkostwa w Unii Europejskiej. Wcześniej w gospodarce polskiej występowały w dużym zakresie pośrednie formy pomocy państwa, m.in. w postaci odroczeń zaległości podatkowych, jak również ich okresowego umarzania. W związku z tym Komisja Europejska od początku żądała od Polski T. Korbutowicz, Polityka konkurencji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 103.. 15. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001…, s. 30.. 16. Okres trzech lat wykorzystywany do ustalenia, czy dana pomoc ma charakter de minimis, jest ruchomy. Nie są to trzy lata kalendarzowe, lecz ilość dni przeliczona na pełne lata. 17.

(8) Agnieszka Pach-Gurgul. 92. ustawowego uregulowania pomocy państwa dla przedsiębiorstw, zgodnego ze standardami Unii. Zgodnie z art. 63.4 ust. b Układu Europejskiego: „Każda ze Stron zapewni przejrzystość informacji w zakresie pomocy publicznej między innymi poprzez coroczne informowanie drugiej Strony o ogólnej sumie i podziale udzielonej pomocy oraz przedstawianie – na żądanie – informacji dotyczących programów pomocy. Na żądanie jednej ze Stron, druga Strona przedstawi informacje na temat poszczególnych indywidualnych przypadków pomocy publicznej”18. Cytowany artykuł zobowiązywał stronę polską do corocznego przygotowania raportu dotyczącego wielkości i form pomocy udzielonej przedsiębiorstwom oraz jej podziału. 1 stycznia 2001 roku weszła w życie Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, nazywana dalej ustawą o pomocy publicznej19. Podczas pierwszego roku jej stosowania okazało się, że niektóre postanowienia stwarzają znaczne trudności interpretacyjne. Było to wynikiem nieprecyzyjnych definicji i niedokładnie określonego sposobu przeliczania pomocy wyrażonej w złotówkach na euro. Powodowało to problemy z udzieleniem wsparcia firmom, które o nie występowały i jednocześnie potrzebowały go szybko. Wprowadzenie w Polsce regulacji określającej zasady dopuszczalności pomocy publicznej zbiegło się ze sformułowaniem przyszłościowych unijnych zasad redukcji pomocy publicznej. Parlament Europejski oraz inne organy unijne od kilku lat podejmowały kwestie dotyczące ograniczenia wielkości pomocy publicznej dla przedsiębiorców. Kwestie te były poruszane podczas szczytów w Dublinie (1996), w Cardiff (1998) oraz w Lizbonie (2000), gdzie żądano od rządów państw członkowskich obniżenia poziomu pomocy publicznej i ściślejszej kontroli jej udzielania. Efekt nie był zadowalający, ponieważ postulaty te nie spowodowały nałożenia na państwa członkowskie żadnych konkretnych zobowiązań. Dopiero list premierów rządu brytyjskiego i hiszpańskiego przygotowany przed szczytem w Sztokholmie (wiosna 2001 r.) stał się przełomem w kwestii pomocy publicznej. Żądano w nim obniżenia pomocy z 1,1% PKB UE do 0,9% w 2003 r. i 0,7% w 2005 r. W Sztokholmie postanowiono, że państwa członkowskie powinny być zobowiązane do wykazania obniżenia udziału pomocy publicznej w PKB danego kraju do 2003 r. i przeorientowania pomocy na cele horyzontalne pod hasłem „less and better targeted state aid” (mniejsza, ale lepiej ukierunkowana pomoc)20. Ustawodawstwo polskie miało na celu obniżanie wydatków na pomoc publiczną, ale również to, 18 A. Przyborowska-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelska, Dokumenty europejskie, t. 1, Wydawnictwo Morpol, Lublin 1996, s. 337.. Dz.U. nr 60, poz. 704 z późniejszymi zmianami.. 19. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2001 roku, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, Warszawa, październik 2002, s. 3. 20.

(9) Pomoc publiczna w Polsce…. 93. aby podejmowane obecnie wysiłki zostały właściwie ukierunkowane. Oznaczało to konieczność działań dążących do wyeliminowania pomocy, która ma najbardziej szkodliwy wpływ na konkurencję oraz charakteryzuje się najniższą skutecznością i której przeznaczenie na cele horyzontalne wzmocniłoby konkurencyjność gospodarki polskiej. Rezultatem wątpliwości co do interpretacji ustawy z dnia 1 stycznia 2001 r. było uchwalenie Ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, która weszła w życie 6 czerwca 2002 r.21 Ustawa ta w sposób zdecydowanie bardziej przejrzysty normowała prawo pomocowe. W założeniach była aktem prawnym funkcjonującym do 1 maja 2004 r. 1 maja 2004 r. w konsekwencji przystąpienia Polski do UE nastąpiły dalsze zmiany w regulacjach prawnych dotyczących pomocy publicznej. W związku z akcesją ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. została uchylona 31 maja 2004 r. przez nowy akt prawny – Ustawę z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej22. Polska od dnia akcesji jest zobowiązana do bezpośredniego stosowania przepisów wspólnotowych dotyczących pomocy publicznej, a w szczególności określających warunki dopuszczalności pomocy oraz dotyczących trybu postępowania przed Komisją Europejską. Nowa ustawa stosuje już bezpośrednio zapis art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i jest oparta w całości na prawie pomocowym stosowanym w Unii Europejskiej (zob. tabela 2). Organem, który nadzoruje, monitoruje i kontroluje udzielanie pomocy publicznej w Polsce (zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy), jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Można stwierdzić, że przystąpienie Polski do UE zmobilizowało polskie władze do zintensyfikowania prac nad tworzeniem polityki pomocy publicznej w Polsce. Niezbędność powstania takiej polityki, jak również określenie długookresowych kierunków udzielania pomocy wynika bezpośrednio z założeń strategii lizbońskiej. Dlatego tak ważne dla Polski stało się wskazanie oraz sprecyzowanie w aktach normatywnych dokładnych warunków udzielenia pomocy, celów, które mają być osiągnięte dzięki otrzymaniu tej pomocy, itp. Należy podkreślić, że jest to podstawą kreowania spójnej polityki pomocowej, której założenia zostały sformułowane w przygotowanym przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy dokumencie określającym program polityki w zakresie pomocy publicznej na lata 2005–2010, przyjętym przez Radę Ministrów 29 marca 2005 r., mającym na celu eliminowanie tych instrumentów pomocowych, które są nieefektywne albo dają efekt niezgodny z zamierzonym.. 21. Dz.U. nr 141, poz. 1177.. Dz.U. nr 123, poz. 1291.. 22.

(10) Agnieszka Pach-Gurgul. 94. Tabela 2. Podstawy prawne Ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.. Art. 91 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.. Akty prawne Wspólnoty Europejskiej z zakresu pomocy publicznej. –– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską – według traktatu amsterdamskiego podpisanego 10 lutego 1997 r. (traktat rzymski podpisany 25 marca 1957 r. ze zmianami wprowadzonymi przez traktat amsterdamski) w zakresie art. 36, 73, 86–89 i art. 296, –– Rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 traktatu WE, –– Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis, –– Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, –– Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, –– Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001, z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 traktatu WE do pomocy szkoleniowej, –– Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 91 i 93 traktatu WE do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa.. Źródło: opracowanie własne na podstawie Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 2007 r. i aktów prawnych WE.. W związku z przystąpieniem Polski do UE należy poruszyć jeszcze jedną kwestię w kontekście pomocy publicznej. Otóż z dniem akcesji Polska nabyła prawo do korzystania z funduszy strukturalnych. Ustalono, że wszelkie środki, które pochodzą z funduszy strukturalnych i są kierowane bezpośrednio do przedsiębiorców, nie stanowią pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE. Należy jednak stosować do nich przepisy o pomocy publicznej i z tego względu.

(11) Pomoc publiczna w Polsce…. 95. środki te muszą być zgodne z warunkami dopuszczalności pomocy określonymi w przepisach z zakresu pomocy publicznej23. Pojęcie wielkości pomocy publicznej oraz sposoby jej przeliczania zostały określone przez Radę Ministrów w Rozporządzeniu z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie informacji o otrzymanej pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis24. Zgodnie z nim wielkość pomocy, o którą występuje czy też którą otrzymał przedsiębiorca, to wartość pomocy publicznej, która jest wyrażona w kwocie pieniężnej, oraz intensywność pomocy publicznej, która jest wyrażona jako stosunek wartości pomocy publicznej do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną. Wyrażana jest w kwocie pieniężnej po przeliczeniu jej w sposób pozwalający na ustalenie kwoty, jaką otrzymałby beneficjent pomocy, gdyby została ona udzielona w formie dotacji. Dotyczy to przypadków, gdy pomoc zostanie przyznana w innej formie niż dotacja – kwota pomocy będzie stanowić wtedy ekwiwalent pomocy. Natomiast równowartość pomocy w euro ustalana jest według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu udzielenia pomocy. Wartość pomocy jest przeliczana na równą jej wartość dotacji, wyrażoną w ekwiwalencie dotacji brutto bądź w ekwiwalencie dotacji netto, ustaloną w sposób szczegółowo określony w artykułach 4–9 rozporządzenia. Ekwiwalent dotacji brutto (EDB) jest to kwota pomocy, którą otrzymałby beneficjent pomocy lub podmiot ubiegający się o pomoc, gdyby uzyskał pomoc w formie dotacji, bez uwzględnienia opodatkowania podatkiem dochodowym. Ekwiwalent dotacji netto (EDN) jest to kwota pomocy, którą otrzymałby beneficjent pomocy lub podmiot ubiegający się o pomoc, gdyby uzyskał pomoc w formie dotacji, uwzględniającą opodatkowanie podatkiem dochodowym. Kwota ta stanowi ekwiwalent dotacji brutto pomniejszony o stawkę podatkową. Jeżeli odrębne przepisy stanowią, że określone przysporzenie finansowe nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, EDN jest równy EDB25. 6. Pomoc publiczna w Polsce na tle pomocy w krajach UE Ogólna wartość pomocy, która została udzielona przedsiębiorcom w 2004 r. w Polsce, wyniosła 16 400,6 mln PLN (wartość pomocy łącznie z transportem), co stanowi 3 617,3 mln euro (jeśli przyjąć kurs średni z 2004 r., 1 euro = 4,5340 PLN),. 23 Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004 roku, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, Warszawa, listopad 2005, s. 3–4. 24 25. htm.. Dz.U. nr 191, poz. 1960.. Pomoc publiczna dla przedsiębiorców, http://www.szczecin.pl/inwestor/informacje/pomoc..

(12) Agnieszka Pach-Gurgul. 96. i stanowiła 2,1% wartości dodanej brutto w gospodarce26. Porównując strukturę pomocy udzielonej w Polsce ze strukturą pomocy udzielonej w krajach piętnastki (UE-15), należy podkreślić istotne różnice, wynikające m.in. z dystansu związanego z poziomem rozwoju gospodarczego, jaki dzieli Polskę i kraje należące do UE-15. Różnice te są mniejsze w porównaniu z pozostałymi nowymi 10 członkami UE. Państwa UE zostały zobligowane do zastosowania się do postanowień sztokholmskich, z 2001 r., które mówiły o zdecydowanym ograniczeniu pomocy publicznej jako instrumentu wypaczającego konkurencję, oraz do przeorientowania pomocy głównie na cele horyzontalne. Ogólnie kraje UE-15 udzieliły w 2003 r. pomocy o wartości 52,8 mld euro – znacznie mniej niż w latach 90.27 (zob. tabela 3). Do państw UE, które udzieliły najwięcej pomocy w 2003 r. należały: Niemcy (16 mld euro), Francja (9 mld euro) oraz Włochy (7 mld euro)28. Pomiędzy państwami członkowskimi istnieją więc różnice dotyczące wielkości udzielanej pomocy. Jest to również widoczne na tle PKB. Przykładowo w Wielkiej Brytanii pomoc ta kształtuje się na poziomie 0,26% PKB, a w Finlandii stanowi 1,41% PKB. Tabela 3. Pomoc publiczna udzielona przez kraje UE-15 w latach 1996–2003 Wyszczególnienie. Wartość pomocy udzielona w mld euro (z wyłączeniem kolei) Wartość pomocy jako % PKB UE (z wyłączeniem rolnictwa, rybołówstwa i transportu). 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 73,6. 93,8. 62,8. 55,6. 55,2. 55,3. 57,4. 52,8. 0,71. 0,91. 0,56. 0,45. 0,43. 0,43. 0,44. 0,40. Źródło: opracowanie własne na podstawie State Aid Scoreboard…, s. 11.. W roku 2003 dla Unii jako całości (UE-15) udział pomocy w PKB UE wyniósł 0,57% (z wyłączeniem pomocy w rolnictwie i transporcie 0,40%). W Polsce w roku 2004 udział ogólnej wartości udzielonej pomocy (bez uwzględnienia pomocy w rolnictwie) w PKB wyniósł 1,8%, natomiast z wyłączeniem pomocy w rolnictwie i transporcie 1,0%. Analizując strukturę pomocy publicznej w Unii Europejskiej (UE-15) ogółem, należy podkreślić, że największy w niej udział ma pomoc horyzontalna – 79% ogólnej wartości (dla porównania w latach 90. kształtowała się ona na poziomie Analizując wielkości udzielanej pomocy w Polsce, należy zaznaczyć, że dane z 2004 r. (opublikowane przez UOKiK w listopadzie 2005 r.) są najbardziej aktualne z dostępnych. 26. State Aid Scorebard. Spring 2005 Update, Brussels, 20.04.2004, DG Competition, COM (2005)147 final, http://www.europa.eu.int/comm/competition/ state_aid/scoreboard/2005/spring_ en.pdf. 27. New Report on Competition Policy 2004, vol. 1, s. 39, europa.eu.int/comm/competition/ annual_reports/. 28.

(13) Pomoc publiczna w Polsce…. 97. 50%). W Polsce wielkość pomocy przeznaczonej na cele horyzontalne wynosiła tylko 50,5% w 2004 r. Do najważniejszych celów horyzontalnych w krajach UE-15 została zaliczona pomoc na ochronę środowiska, wynosząca 23% (w Polsce zaledwie 1,1%), następnie pomoc na badania i rozwój stanowiąca 14% (w Polsce 2,6%) oraz dla sektora MŚP – 13% (w Polsce 1,5%). Pomoc horyzontalna stanowi dominującą część ogólnej wartości pomocy udzielanej we wszystkich krajach unijnych z wyjątkiem Portugalii, gdzie kształtuje się ona na wyjątkowo niskim poziomie (19%). W krajach, które miały stać się członkami UE w 2004 r., w okresie przedakcesyjnym pomoc na cele horyzontalne była niewielka. Jednak w 2003 r. istniejące już środki pomocowe w tych krajach zostały w dużej mierze przeorientowane na realizację celów horyzontalnych. W starych krajach UE występują ponadto znaczne różnice w przeznaczeniu pomocy horyzontalnej. Na przykład 37% ogólnej wartości pomocy udzielonej w Austrii, 45% w Holandii oraz 32% w Finlandii skierowano na badania i rozwój, co jest związane z koniecznością podniesienia konkurencyjności gospodarki unijnej oraz z własnymi priorytetami rozwojowymi tych państw. Kraje UE-15 na pomoc sektorową przeznaczyły 21% pomocy ogółem, podczas gdy Polska aż 32%. Podobnie jak w Polsce również w UE największa jej część została skierowana do sektora górnictwa węgla (średnia w UE – 14%). Polska w 2004 r. udzieliła wsparcia sektorowi górnictwa w wysokości 26%, jednak należy podkreślić, że rok wcześniej było to aż 61,7% ogólnej wartości udzielonej pomocy29. Z kolei pomoc regionalna dominuje w strukturze pomocy w Grecji (84%) oraz w Luksemburgu (76%), podczas gdy w Polsce to 9,7% pomocy udzielonej ogółem. Po analizie struktury przeznaczenia pomocy w Polsce na tle UE-15 nasuwają się następujące wnioski: ––wciąż za małe środki przeznaczane są na pomoc horyzontalną – szczególnie w przypadku pomocy na badania i rozwój, pomocy na ochronę środowiska oraz pomocy na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, ––pomoc regionalna w Polsce kształtuje się w dalszym ciągu na stosunkowo niskim poziomie, pomimo istniejących potrzeb związanych z występującymi dysproporcjami rozwojowymi regionów, ––w Polsce realizowana jest większa pomoc sektorowa, co wynika z realizacji programu restrukturyzacji gospodarki. Podstawową różnicą jest również sposób finansowania pomocy. W krajach UE-15 popularniejszą formą finansowania są dotacje, które są uważane za najbardziej przejrzyste formy pomocy publicznej (zob. tabela 4).. 29. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004 roku…, s. 39..

(14) Agnieszka Pach-Gurgul. 98. Tabela 4. Porównanie form pomocy publicznej w Unii Europejskiej Wyszczególnienie UE-15a. UE-10a. a. Polska. dotacje 67,0. 22,4 24,9. Formy pomocy (%). subsydia kapitałowo‑inwestycyjne. subsydia podatkowe. 3,1. 28,5. 0,7. 15,7. 22,7 50,1. miękkie kredyto wanie. odroczenia płatności. 4,8. 2,6. 2,9. 0,5. 2,9. 1,9. poręczenia i gwarancje 2,2. 41,1 5,8. średnia wartość pomocy udzielonej w sektorze produkcyjnym oraz usługach w okresie 2001–2004. Źródło: opracowanie własne na podstawie Raportu o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004 roku…. W krajach UE-15 i UE-10 wielkości te znacznie różnią się od siebie i wynoszą odpowiednio 67,0% i 22,4%. Polska z 24,9-procentowym finansowaniem pomocy przez dotacje wypada korzystnie na tle średniej dla nowych państw członkowskich, ale w dalszym ciągu zdecydowanie odbiega od średniej dla UE-15. W nowych państwach członkowskich największą część pomocy (41,1%) udzielono w formie poręczeń i gwarancji. Największą popularnością w tych krajach cieszą się te formy pomocy, których wpływ na budżet jest rozłożony w czasie (inne niż dotacje), co wynika głównie z ograniczonej wielkości środków budżetowych. 7. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że pomoc publiczna jest wciąż ważnym, ale kontrowersyjnym narzędziem polityki Unii Europejskiej. Choć poprawia sytuację wspieranych nią podmiotów z niej korzystających, zniekształca równość warunków działania podmiotów. W polityce konkurencji Unii Europejskiej wprowadzono zakaz udzielania pomocy publicznej, określając jednak wyjątki polegające na automatycznym bądź warunkowym wyłączeniu niektórych sytuacji jej udzielania. Wobec akcesji do Unii Europejskiej Polska rozpoczęła wprowadzanie zmian w zakresie unormowań szeroko stosowanej pomocy publicznej pod kątem reguł unijnej polityki konkurencji. Wyniki badań wskazują, że państwa UE nadal udzielają pomocy publicznej i raczej w niewielkim stopniu redukują jej ogólną wielkość. Zauważa się jednakże przeorientowanie pomocy z celów sektorowych na cele związane z bardziej wymiernymi korzyściami: horyzontalne i regionalne. Kraje UE postawiły sobie za cel promowanie działalności B + R, wspieranie MŚP itp., gdyż te czynniki są postrzegane jako najbardziej istotne, jeśli chodzi o konkurencyjność całej.

(15) Pomoc publiczna w Polsce…. 99. Wspólnoty na rynku globalnym. Realizacja postanowień ze Sztokholmu stała się priorytetem w kwestii pomocy publicznej. Podkreśliła to Rada Europejska na posiedzeniu w dniach 22–23 marca 2005 r., gdzie wezwała ponownie państwa członkowskie do kontynuowania prac zmierzających do ograniczania ogólnej wartości pomocy publicznej. W Polsce również udało się obniżyć ogólną wartość udzielonej pomocy do poziomu 16,4 mld PLN z 28,4 mld w 2003 r. Wydaje się, że ta tendencja powinna się utrzymać, gdyż najkosztowniejsze działania w zakresie restrukturyzacji zostały przeprowadzone głównie w 2003 r. Na uwagę zasługuje fakt, że po raz pierwszy w roku 2004 udział pomocy horyzontalnej był dużo większy niż udział pomocy sektorowej, odpowiednio 50,5% oraz 32,0%. Polska zaczęła się zbliżać do założeń UE, a stało się to głównie dzięki ograniczeniu pomocy na restrukturyzację górnictwa węgla. Wciąż jednak zbyt mało pomocy przeznaczono na cele takie jak rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, szkolenia, zatrudnienie czy ochrona środowiska. Sytuacja ta może wynikać z faktu, że większość programów pomocowych przygotowanych i zgłoszonych Komisji Europejskiej do akceptacji po akcesji Polski zaczęła obowiązywać pod koniec roku i w wielu przypadkach udzielanie pomocy nie zostało rozpoczęte w roku 2004. Literatura Cini M., McGowan L., Competition Policy in the European Union, Macmillan, London 1998. Comission regulations (EC) No 794/2004 of 21.04.2004 implementing Council Regulation (EC) No 659/1999 laying down detailed rules for the application of Article 93 of the EC Treaty, Dz.Urz. 2004, L 140. Competition Rules Applicable to State Aid, http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/en/ s12002.htm. Dz.U. nr 60, poz. 704 z późn. zm. Dz.U. nr 123, poz. 1291. Dz.U. nr 141, poz. 1177. Dz.U. nr 191, poz. 1960. Komentarz do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między RP z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z drugiej strony dnia 16.12.1991, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej, Warszawa 1994. Korbutowicz T., Polityka konkurencji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004. Misiąg F., Pomoc publiczna dla małych i średnich przedsiębiorstw. Mity i rzeczywistość, PWE, Warszawa 2005. New Report on Competition Policy 2004, vol. 1, europa.eu.int/comm/competition/annual_ reports/. Pełka P., Stasiak M., Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2002..

(16) 100. Agnieszka Pach-Gurgul. Pomoc publiczna dla przedsiębiorców, http://www.szczecin.pl/inwestor/informacje/pomoc. htm. Przyborowska-Klimczak A., Skrzydło-Tefelska E., Dokumenty europejskie, t. 1, Wydawnictwo Morpol, Lublin 1996. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2001 roku, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, Warszawa, październik 2002. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004 roku, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, Warszawa, listopad 2005. Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego WE do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, Dz.Urz. 1998, L 142. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej, Dz.Urz. 2001, L 10. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy de minimis, Dz.Urz. 2001, L 10. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, Dz.Urz. 2001, L 10. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, Dz.Urz. 2002, L 337. State Aid Scorebard. Spring 2005 Update, Brussels, 20.04.2004, DG Competition, COM (2005)147 final, http://www.europa.eu.int/comm/competition/ state_aid/scoreboard/2005/spring_en.pdf. Wspólnotowe wytyczne w sprawie pomocy publicznej w transporcie morskim, Dz.Urz. 1997, C 205. Zastosowanie art. 87 i 88 TWE oraz art. 61 porozumienia EOG do pomocy w sektorze lotniczym, Dz.Urz. 1994, C 350. Public Assistance in Poland in Light of European Union Competition Policy Public assistance is an important, albeit controversial instrument of a country’s economic policy. On the one hand, lowering production costs and thus impacting on export and import helps those entities that take advantage of public assistance; on the other, by distorting the principles of free market competition, public assistance may harm those entities that do not enjoy such support. Public assistance plays a particular role in countries undergoing economic transformation where state interventionism was widely used in the past and which are currently making the transition from a centrally-planned to a market economy. Public assistance reduces the costs of economic liberalisation and the consequences of imperfect market mechanisms, but it also violates the rules of competition, the essence of which is to provide equal conditions for producers. In general, the European Union’s competition policy has introduced a ban on public assistance, although there are exceptions consisting in the automatic or conditional exclusion of certain types of public assistance. Regulating the issue of public assistance was a precondition of Poland’s entry into the European Union and, consequently, work in this.

(17) Pomoc publiczna w Polsce…. 101. regard was commenced after the signing of the Association Agreement. The conducted research shows that following Poland’s accession to the European Union there have been changes in the scale and forms of public assistance provided by Poland, taking into account the competition rules binding in the EU..

(18)