Badania związków korelacyjnych metali ciężkich w glebach rejonu Radzimowic w Sudetach

(1)

(2)

(3)

Tabela I SBEDNJE ZAWARTOSCI METALI CIP;2KICH

I

Pier· wia.stek

W GLEBACH RADZIMOWIC

.. , . w. ppm

I

Sta.ndardowe zawar· arednia. zawartoM toSci meta.li. w gle.

I

. w ppm wg H. Pen· . bach (I,S) \

. zakres oZDaCZen

I·

.

- - - - I

....,.. .. ' _ --"0-

₁

.

_.

.

dias& (7)_. ~ .

bu

200-'800 2-100 118,5 20 Ag 0-12 _0,1

1 , 1

. Sn 0-20 ₁₀

2:5

Co 7-85 1-40 ~. ~ " 15,8 S

-'Ni

.6-400 . 5-600 32,3 40 ,Cr .. I) ~450 5-1000 133,1 200 V 40-225 20-600 S9,6 100 Mo 0-75 0,2-5

4 , 5

' 2 -Bi 0-40 _brak_danych 4,2 Pb 5-650 2-200 .j. 27,7 ~

Wyniki badail. statystycznych zawartoAci metali cit;:Zkich w glebach Radzimowic zestawiono w tab. II. Stwierdzono istnienie silnych zwillzk6w

korela-cyjnych mi~ niklem i kobaltern orazniklem

i chromem. Z prawdopodobieilstwem rzt:du 760/. okre-slono zwiqzek niklu z kobaltern. Ta nieco slabsza wit:z Ni i Co wydaje sit: zupehlie zrozumiala, biorllc pod uwag~ fakt, ze VI badanych glebach kobalt jest wyraznie podkoncentrowany (tab. I), natomiast z8war-toSc niklu jest mniejsza od h-edniej standardowej.

za-tern zachwianiu uleg! stosunek: Ni do C{), stlld osla-bienie wit;:zi korealcyjnej tych pierwiastk6w. Podobne, sporadyczne przy'padki spotkal 'autor przy interpre-tacji wynik6w badati geochemicznych wykonanych na obszarze Ziemi" Krakowskiej i w Sudetach (2, 3) oraz w G6rach Swi~tokrzyskich (5). Niemniej rezultaty przedstawionych tu rozwazan statystycznych potwfer-dzajll wyniki analogicznych rozwaZafa autora poczy-nione dla pierwiastk6w grupy zelaza w glebach

Pol-ski< poludr»owej i po}udni,owo-zachodniej (2). Do-tyczy to r6wnfez wyliczenia sumarycznego wsp6lczy-nnika kore1acji wielorakiej dla: Ni, Co i Cr, kt6re wykazatY, ze w omawianych glebach wszystkie trzy wymienione pferwiastki charakteryzujll sft: silnll wit;:zill korelacyjnll (RNI ,Co, Cr = 0,91. t =:-43,11). Nie jest moillwy natomIast zwillzek niklu i kobaltu oma-wianych o:mdach przy priminit:ciu obecnoAcl chromu w omawianym iirodowisku geochemicznym, gdyz wsp6lczynnik lrorelacji CUlstkowej rNl, Co (Cr) ma war-tosc ujemnll, obecnoiic niklu w glebach Radzimowic nie wplywa na powstanie zwillzku kobaltu i chromu (rco, Cr (Ni)

=

0,88,

t

·=

6,5) a brak kobaltu w gIebie nie 'warunkuje powstania wit:zi korelacyjnej ml~zy

chromem i niklem (rN!, Cr (Co) = 0,73, t == 4,3).

Otnawiane zaleinoiicl moma takze preiiledzic, anali-zujl\c'r6wnanie regresji ulozone dla kobaltu, kt6re ma

nast~pujilcl4 pOstac:

,.Cao

=

O,lS Ccr - 0,04 CN! - 18,5.

. Ujemny znak przy wartoAci bezwzgl~dniej CNI {iwiadczy (2,4) 0 znacznie mniejszym powfllzaniu ko-baltu z nlklem niZ z chromem, co uzasadnia wyZej om6wiona proporcja' Ni : Co w glebach Radzimowic

T.beIa

n

Il'ABELA KORELACYJNA METALI cIJG2KICH W GLEBACH BADZIMOWIC

,

Cu 0,65 0,61 11.2 Pb

-==

T,03

1,2

""T,4

==

: ==

_{Ni - - - 0,33 - - - - -}

~:;: ---~'

_~_4,5 Co 0,1'

==

=

0,47

==

3,7

~=W=--,--I-~I~---:-

-

t (tab. I). Ujemny znak i wysoka wartosc bezwzglt:dna wyrazu wolnego sugeruje wyratny wplyw na pows~

tanie zwillzku Ni i Co szeregu innych czynnik6w, jak geneza badanego {irodowiska, jego sklad itp.

Wykresy czt:8toiic1 omawianych pierwiastk6w na slatce Laplace'a wykazujll jednoznacznie, it! badane metale cbarakteryzuil4 sit: normaInym typem roz-kladu w glebach. Stlld wyplywa wniosek 0 rozprze-strzenieniu ich w omawianym Srodowisku geochem1-cznym w wfelu zwillzkach chemlcznych i mineralach or6znorodnej odpornoki na warunki panujllce w stre-fie hipergenezy. Normalne typy rozklad6w tych me-tall wskazujll jednocze{inie na zr6znicowany sklad mineralny i chemiczny gleb, w kt6rych wyst@ujll badane koncentracje pierwiastk6w Aladowych oraz na zlOZoDll, wieliJetapowli genez~ osad6w strefy

hiper-genezy (2, 4, 5). .

LITERATURA

1. Hawkles H. E., Webb J. S. - Geochemistry in mineral eksploration. New York, 1962.

2. Jaw 0 r ski A. - GeocheIni1l pierwiastk6w grupy telaza w strefie wietrzenia skal ultrazasfldowych i zasadowycb Polski poIudniowe) i pohldniowo-zachodniej. Maszynopis rozprawy doktorskiej w Kated1'ze Mineralogii UJ. Krak6w, 1970.

3. Jaworski A. - Przyczynek do znajomo{ici geo-chemii strefy wietrzenia krakowskich skal mag-mowych. Prz. geol. 1970,

or

1. .

4. Jaw or s kli A •. - Interpretacja statystyczna w . zastosowaniu badan geochemicznych. Kwart. geol. 1971, or 2.

5. Jaw 0 r ski A. - Metale ciQzkie w glebach G6r

Swi~tokrzyskich. Ibidem. 1971, or 4.

6. Jaw 0 r ski A. - Geofizyczne i geochemiczne anomalie rejonu Szklarskiej Por~by w Sudetach.

Techn. Poszuk. 1973, nr 45/46.

7. Pe D d 1 asH. - Geochemiczne profile w okolicy Radzimowic. Bful. Inst. Geo!., nr 120, 1965.

8. Win 0 g r ado w A. P. - Sriednije sodierZanije chimiczeskich elemientow w glawnych tipach izWier:iennych g6rnych porod. Gieochmija, 1962,

nr 7.

SUMMARY

The results of geochemical studies carried out on soils from the Radzimowice area are statistically analysed. Simple linj!ar correlations are found bet-ween Ni and Co,. Ni and Cr, and Co and Cr in the examined soils (Table 2) and strong correlative

rela-tion is found betwee.n Ni, Co and Cr (RNI, Co, Cr = 0.91: 'l' = 44.5).

It is found that the presence of cobalt in soils does not cause the formation of correlative relation-ship between nickel and chromium (rNI, Cr (Co)

=

0.73:

t = 4.3), similarly as nickel does not condition the formation of a relationship between chromium and cobalt (rcr, Co (NI)

=

0.88; t..,. 6.5). Whereas, a

(4)

tionship between nickel aod cobalt in the studied soUs apPears -to be wpOssible -without-coccurrence of chromium, because rNl, Co (Cr) has-a negative value. Analysis of the form of the regression equation for cobalt:

Cco

=

0.18 Ccr - 0.04 Ni-18.5

shows a stronger relationship of cobalt with chro-mium than with nickel in the studied soils. , , ___,

All the elements examined (Ni, Co, Cr, V, CU, Pb, Mo, Bi) are characterized by a normal type, of frequency distribution in the Radzimowice -soils (Fig. 2). Results of the analysis

ot

geochemical data con_ -firm- ealier results of studies carried out"-by the present author 'On migration of metals in -different environments of the hypergenesis zone in -Poland

(2, 5, 6).

PE310ME

<:-.

B C'l'aTbe OnHC8HbJ:-pe3YJIbTa~bl -CTaTHC!IH'IeCICQit

HsrepnpeT.8~HH-_ ,llaSHDlX __ re.oXmI:K:qe~Kott~'be:Mitn-!! pd:oHe Pa,It3HMoB~e. _BbIo!iBJIeSa nPg~~:-J1J:1H~Ha,f( KQppeJ18qH8 Ni M Co, Nd. 'H~,Cr, Co_ H-'Cr-, S-_-JIQ'fBax

(T86JI. -2) H CHJIbS88 Koppe.nll~OHHIUI CBJl3b lIelKJO'

Ni, Co H

o

cr

(R:lfLCo,C~

=

0,91, 't

=

44,5). '

KC-HCTaTHpoBaHo, 'I TO npHCYTCTBHe B DO'IBe KO-6aJIbTa He OKa3bmaeT BJIHHHHH Ha KOppeJIB~HoHHyro

CB83b HHKeJIB H XPOM8 (orNl.cr/CI) = 0,73, 't

=

4,3), TaK-:me 'Kart H - irnKeJIb He 06YCJIOBJIHBaeT CBIl3H XpOMa C Ko5a.iJ:bToM: -lrCr,CoINI = 0,88, 't = 6,5). B TO lKe BpeMH, HeB03MCJKHa- CBSl3b HHKeJISI C Ko6aJIbTOM B HCCJIe,ItO-FaHHbIX oca~Kax 6es npHCYTCTBHIl xpOMa, TaK KaK (rNI,CO/Cr) npM06peTaeT 0TPHqaTeJIbHYIO BeJIH'fHHY.

AsaJIHs Y'PaBHeHHSI perpeCCHH, COCTaBJIeHHOrO _ ,ItJISI Ko6aJIbT8:

CCo ,= 0,18 -Ccr- 0,14 Ni -18,5

YKa3blBaeT Ha 60JIee CHJlbHYIO CBIl3b Ko6aJIbTa C xpo-MOH, 'feM ,C HHKeJIeM B HCCJIe,ItOBaHHbIX nO'IBax.

Bee H3Y'feH'Hlole :meMeHTbI (Ni, Co, Cr, V, eu, Pb. Mo, Bi) XapaKTepH3yroTCSI HOpMaJIbHbIM pacnpe,IteJIe-HHell 'IaCToC'l'H B nO'fBax paAoHa Pa,It3HHOBHI~

(<pHr. 2), Pe3YJJbTaTbI npp-,ItcTaBJIeHHOA HHTepnpt~TauHH reOXHMH'feCKHX .!l8HHhTX nO,llTBepJK,It8IOT paHee

llJ)Ose-~eHHble'HcCne,ItOBaHHSI no ~pa~MeTaJInoB

B

PS3-PbIX YCJJOBHSlX 30HbI rHIIepreHe3a Ha TePPH'Mr'HH