Analiza nabłonkowa jako nowa samodzielna metoda badawcza w paleobotanice

jednej strony, a z drugiej anatomii .systematycznej 8k6rki u r~lln wsp6lczesnych - do badall filogene-tycznych. Jut dawni anatomowie zwr6cili uwag~ na podobienstwo budowy sk6rki nield6rych jednostek systematycznych, nie jest wi~ wykluczone, ze dalBze

rozwinl~ie tych badan ~dzie moglo byl: duzl\ po-mocij przy ustalaniu pokrewienstwa mi~dzy roslinami

~ zyjijcymi 1 kopalnymi.

W badaniach · paleobotanicznych jednym z wai-niejszych zadan jest ustalenie warunkow ekologicz-nych, W jakich iyly rosllny kOpalne. Dotychczas naj

-. cz~ciej 'WIIlioski ekologiczne i klimatyczne wysnuwano na podstawie botanicmej przynaletnosci roslin, a nie-kiedy

na

podstawie budowy anatomicznej (np. brak sloj6w rocznych w pnlaOO roslln karboD.skich

swiad-czllcy 0 wyr6wnanych temperaturach w ciijgu calego

roku). Zastosow~ie analizy nablonkowej pozwala na-tomiast na wysnuwanie wniosk6w 0 warunkach

ekolo-gicznyOO, w jakiOO zyly badane rOBliny, niezaleZnie od ustalenla ich przynalemosci botanicznej. Niekt6re bowiem cechy budowy s'korki Sll typowe dla· roslin kserofitycznych, inne dla roslin wodnych lub bagien-nyOO. :Moins. r6wnieZ z duzym prawdopodobienstwiem odr6t.n.il: na podstawie budowy sk6rki roallny 0 liS-ciach mezofityeznych od roslin 0 lisciaOO sk6rzastyOO.

Wzmlanki na ten temat mozna znalezl: w podr~ni­

kach ekologii roalin.

Ostatnim bardzo wainym proQlemem, nil kt6ry· pragn~ zwr6cil: uwag~ jest moZliwoSl: zasto80wania analizy na!blonkowej w badania-ch stratygraficznych. Wsr6d metod paleobotanicznych dotychczas jedynie analiza pyHrowa znalazla szersze zastosowanie dla. cel6w stratygrafii. Stalo si~ tak dzi$i temu, ze pylek wystE:PUje prawie we wszystkich osadaOO geologicz-nyeh. Interpretacja wynlk6w badan otrzymanych tij metodij jest jednak trudna z racji przenoszenia lek-kich ~aren pylku na d~l: znaczne odleglosci. Niela\wo

wi~stwierdzil: wyst~owanie zespol6w roslinnych w

. okreslonym miejscu i czasie.

. Metoda analizy nablonkowej charakteryzuje si~

innyml walonuni. Szczlltki liBci nie przenwZij si~' na

tak· wielkie odleglosci.· Nablonki wyst~jll wi~ w osadach tworzllcych si~ w pobliZu roslin, od kt6ryOO te SZ'CZlltk1 poOOodzll. W w~glu, a wi~c w osadach, typu torfowiskowego, na-blonki wyst~ujll "in situ", zaS w osadaOO ilastych zwil\zanych z wodl\ stojllCll lub wolno pQ-nIlCIl - prawdopodobnie z bUskiego tyMto transportu. W tej sytuacji badania nablonkowe

b~1l mogly ze znaczDie wi~kszym prawdopodobien-stwem niZ anallza pylkowa odtworzyl: zespoly r08lin-ne, kt6rych szczijtki zachowaly· si~ w ilach. WQd., niesieniu Jiatonilast do wWi, ·a szczeg6lnie w~gli bru-natnycil. jako blliszych

w

czasie i latwiejszych do opracowania pod wzglt:dem paleobotaDicznym - . ana-liza nablonkowa pozwoli na ustalenie roslin we:glo-tw6rczyeh. Rozszerzajllc to zagadnienie metoda na.,.·

blonkowa . moze byl: przydatna Die tylko w strilty-grafii i przy ustalaniu og6lnej genezy w~gli, lecz tak-ze w badaniach litotyp6w wt:gli brunatnych. Przykla-dem prbby zastosowania analizy nablonkowej do opra-cowanla profilu doInoruzyckich w~ brunatnych jest praca Litk~go (11) . .

PodBumowujllc naleZy stwierdzil:, ze liczne i po-wazne trudnosci w stosowaniu metody nablonkowej nie powinny jednak od niej odstraszal: paleobotani-k6w. Jest spraWI\ oczywislll, ze kazda nowa metoda badawcza w pierwszym etapie jej rozwoju. jest trud-na 1 mozliwe jest takZe popemianie bl~d6w przy jej stosowaniu. Z drugiej strony· jednak uzycie nowej me-tody kryje w soble zawsze nowe moZliwosci poznaw~

cze, niekledy. zupelnie nieoczekiwane. Bardzo cz~to

nowa metoda umotliwia dostrzezenie nieznanych cech, a co za tym idzie, moZIiwosl: postawienia nowych koncepcji naukowych i nowy-ch wnIosk6w. Mozliwe r6wnie1:, Ze metoda ta, z chwllll lepszego poznanla budowy sk6rki takZe i u roalin wSp6lczesnyeh, ujawni niejednll rewelacj~nau'kowll. Ta'k: bylo swego czasu

·z palinologill, a obecnie perspektywy nowych mozli-wojci poznawczych otwlera przed paleobotanikll ana-Uza .nablonkowa ..

LITERATURA

1. Bar the 1 M., K v a ~ e k Z., Ruff 1 e L. - S1IX1-plocaeeen-Bliitter im Eoziin des Geise1tales. Mo-natSberichte Deutsch. Akad. Wiss. 1966, nr 5. 2. E d war d s W. N. - The systematic value of

cuticular characters in recent and fossil Anglo-sperms. Bological Reviews, Vol. 10, cambridge,

1935. .

3. J Ii h n i c hen H. - Beitriige zur Flora der ter-tUiren plastischen Tone von Preschen bei B1l1n, eSR. Lauraeeae

n.

Jb. StaatI. Mus. Mineral. Geol.,

Jg. 1958, Dresden.

4. J Il h n i c hen

a

·(1966) - Marphologisch-anatolIli-sche Studien liber strukturtbietende, ganzrandige

EichenlbUitter des Su'bgenus Quercus· lusatica n.sp. im Tertilir Mitteleuropas. Monatsberichte Deutseh.

Akad. Wiss., 1966, nr 6~7.

5. Juchniewicz K. - 0 metodaOO badania ana-tomieznego liSci w paleo·botanice. Wiad. botan.,

1966, nr 2.

6. Juchnlewicz K . - Nowe dane 0 florze

ko-palIiej Turowa na podstawle analizy nablonk:o-wej. Kwart. geol., 19'10, or 4.

7. J u ch n 1 e w i c z K. - Flora kopalna Turowa ko-10 Bogatynl w swietle analizy nabionkowej. Diss.

Warszawa, 1971.

8. J u r ask y K. A. -Kutikular-Analyse. Biologia Generalis, 10,nr 2; 11, nr 1, 11, nr 2. Wien-Lei-pzjg, 1934-1935.

9. Ko sty n i u k M. (1950-1951) - Z pos.~p6rw pa-leobotaniki trzeciorz~du. I,

n.

Wiad. Muzeum Zie-mi, 1950, -or 1; 1951, nr 2.

10. K v a ~ e k Z. (1971) -. Fossil -Lauraceae in the Stratigraphy of the Nor1ih-Bohemian Tertiary. Sbornik Geo!. Ved, Paleontologie, 13, Praha, 1971. 11. Lit k e R. - Kutikularanalytische

Untersuchun-gen im Niederlausitzer Unterfioz. PaUlontologIsche Abb., Abt. B, 1966, nr 2.

12. Lit k e R. - Ober den Nachweis tertiiirer Gra-mlneen. Monatslberichte Deutsch. Akad. Wiss.,

1968, nr 6.

13. Paw low ski B. - Stan obecny systematyki roalin naczyniowych w Palace na tle rozwoju w

ulbieglym 25-leciu. Wiad. -hotan., 1971, nr 3. 14. RoseU G., SchneiderW. - Cuticulae

ells-persae, ihre Merkmale, Nomenldatur uod IOas-sifikation. Paliiontologische Abh., Abt. B, 1969,

nr!.

15. Se h in e id e l' W. Blattrest aus der

oberoligo-zlinen Braunkohle von Bitterfeld. ~logie, 1965, nr 10.:

16. S ch n e id e r W. - Beziehung6ll zwisOOen Pflan-zeninhalt und petr{)graphischer Besehaffenheit von Weicbbraunkohlen am Beispiel der miozinen Braunkohlen der Oberlausitz. Ber. Deutsch. Ges. Geol. Wiss., A, Geol. Palliont., 1966, nr 5.

. i'1. S t ace C. A. - Cuticural studies as 8IIl aid to plant taxonomy. Bull. of the British Museum

l(Nat. Hist.) Botany, 1965, nr 1.

18. Sw i e s z n i k 0 w

a:

J. N. - 0 tierminologi! epi-dermy lista sowriemiennyoh i iskopajemych chwojnych. Bot. Zurn., 1970, or 4.

19. Wa I the r H. - Die Gattung Hedera L. im Ter-til1r von Salzhausen. Abh. Staatl. Mus. Mineral. Geol., 16, Dresden, 1970.

SUMMARY

Cuticle analysis has already been widely accep-ted as a method auxiliary and supplementary in morphological analysis of fossil leaves. This method makes it possible to confirm or discard

determina-. tions made on the basis of morphology of leaves. Because of many difficulties the cuticle analysis has only occesionally been Used as an independant method. These difficulties include: (1) insufficient knowledge of anatomy of peel of leaves of recent plants, (2)· necessity of collecting recent comparative

mateI'ia1s and preparing a collection

ot

anatomic sam-ples of peels from them, ,(3) difficulties in prepara-tion of a,natomic samples of fine and fralile fossil organic matter, {4) lack of detailed and unified ter-minology required for the description, and (5)

diffi-culties in identifications.

The advantages and possibilities of application of cuticle analysis are not sufficiently recognized. So far, only three paledbotanists ,(including the present author) have applied it as an independant method in studies on fossil leaf fragments. Among other ad-vantages is its applicability to sm.all fossil leaf frag-ments, undeterminable by other methods. Accuracy._ and reliability of detenninations by the use of cuti-de method are not lower than by other methods. In

oomparrison with them the cuticle 'method makes pos-sible Identyfication of certain specially cumpersome systematic taxa, such as the families Lauraceae and Gramineae, and in this way it may supplement studies on fossil flora made by other methods. Furt-her studies ont the anatomy of leaf peel may con-tribute to ther better konwledge of the .systematics

and phylogeny of plants. Tl;le knowledge of anatomy of eutiocle of fossil plants allows us to draw some ecological . conclusions regardless of the taxonomic position of a given plant. In stratigraphical studies cuticle analySis will make it possible to identify_ plants occurring ,.in situ" in deposits as well as thase which underwent ·trlill'lJP'fl'.rltio.n and redeposition. Such identifications may be of great v~ue in reco-gnition of coal-forming plants, and thus in reconstru-ction of the genesis of a coal, as well as in studies on lithotypes of brown eoals.

PE3JOME

KYTHEYJISlPHhIA aHaJ1H3 s!Uum npo'lIJOe HeC'l"O

BcnOHOraTenhHODQ H ~ononHMTeXbHOro MeTO~a B HOp-<pQJIOrH'leCXHX MCC.Jle~OBalUfSX· MCKOnaeH&IX .JlHCT:&eB. OH ,Itaer nO~pX~HHe MH onpoBep:areHMe

r>npe,Ite-olIeHJdi, npoH3Be,IteHBIaIX Ha OCHOBaBHH Ho];:q,oJIOrHH

JIHC'I'LeB.

584

B KQ':IeCTBe, CaKo<:'1'O$1re.JILu·oro lIe'1'ONt ky'1'klCY;nap~ HblIiI: aHa.JlHS ,ItO CHX nap no'i'l'H BOBce Be npHHeHSUlCSl Ms-sa. 1I/IB0rO':lMC.JleHBhIX Tpy,ItHIC)CTeiI, TaKMX KaK:

cn:a-oaa

H3Y':IeBHOC'l'b aBa'l'OHH"Iecx:oro CTpoeBHSl

anM,Itep-HHca .JlHCTbeB COBpeKeHBhIX pac'1'eHml, He06xo,ItHHoQ1-b

COCTaB.JleBHSl K"O.Jl.JleKJ::pGI aHa'l'OMJI'lecKHX npenapaTOB 3IlH,l\ep:amca cOBpe.u:eBBloIX .JlHCTbeB ,It.JlSl COlllOCTaBJIe-.

~, Be06xo,ItHHOCTb H300TOB.JIeHHSl 8HaTOMH'iecKMX' npenapaTOB MS BelKBOro M Becbl4a Benpo'fBOro MCKO-naexoro opraJUll:l.ecKOro B~eC'l'Sa, Be,ItOCTaTOK

,lteTa.ru:.-BOa K e,ltHHOa Tepl4JfllO.JlOrKH ,It.JlSl CIOCTaB.JleHHR onMca-BKA H, BaKOHeq, Beo6xo,ItHl4oCTb npoH3B1O,ItCTBa

onpe-~e.JleBHiI.

OIIHCaBHe DpelOlYlqeCTB 3TOro aBa.JIH3Q M

B03HOlK-HOCTeI.t: ero llpHHeHeHJUl Tell' 60nee BalKBlO, 'iTO ~O CHX nop e;qHHCTBeHHO TpeHSl na.JIe060TaBHltaHH B

HH-pe (B TOM 'iHc.Jle aBTOPOI4 CTaTbH) Oll npHHeHa.Jlc.Sl B Ka':leCTBe CaHOCTOSlTenhHlOrO HeTOAA MCC.Jle,ItOBasWi

OC-Ta'l'KOO MCKOna~ JIHCTheB.

K npeHMyIl\eCTBaM paCCMaTPHBaeHoro Me'l'O,Ita

OT-HOCHTCH, npelK,Ite Bcero, B03HOlKU"OCTb ero npKllleBe-HHSl ,It.JlSl onpeAe.JleBHSl He.JlKHX OCTaTKOB .JlHCTbeB, He

nOAA~CSl onpe~JIeHHlO .ItPYl'HHH III~

1I.e-Ta.JlbBOCTb M ,ItOCTOBepHOC'l'h onpe,IteJIelflfit C IlOIIOIqhIO KYTHKY.JlSlPHOro aHa.JlH3a Be YCTynaeT nOKa3aHH.!Drl ,!WyrHX MeTOMB. 3TOT aBa.JlH3 n03BOJIHeT onpe,Ite.JlSlTh HeKOTOpbIe aco!)ea~ 'l'PYp;m.Je CMCTel'tl8TK'ICCKHe

pas-HOBH,ItBOCT~ npHHa,ItJle:as:~, HanpHHep, K ceMea-CTBaH Lauraceae H Gramilneae Ho TaKHH 06pasOl4, HOllte'!' ,ItOnOJIHSlTb Mccne,ItOBaB'HSl MCKOIIaeHOa <p.JlOPbl, 0CYIl\eCTB.JlSleMbIe ,IUIyrmw Mero,ttaHM. BO.Jlae

,IteTllJIb-HOe H3Y':leBRe aB8TOHJAecKOro CTpoeHHSl SIIH,ttepHHCa

loIIOEeT 6bI'l'b IlO.JIeSHO ,It.JlR CMCTeMaTHKH H Q>WJ()1'eBHH

paC'l'elDoDt. H3y~mre KyTHKy.JlhI HcxonaeHbIX paCTe-HMa nOSBO.JlSleT ,Ite.JlaTh SKO.JlOrM~ecKHe ~~HHSl

BeSaBMCMMO 0'1' OIIpe~.JIeBHSl HX ~mf':leCKOa

npH-~.JleEBOC'l'JL B CTpa'l'Hl'pa<Px~CKHX HCcne~BaHlfHX

paCCHa'l'PJlB8eHbIA aHa.JlH3 HOlKe'l' npJfHeIUl'l'&CJI npM oupe,IteJIeBmt IIM~, 3axopoBeHBbCt Ha MeCTe npoHS-paCTaBHSl H.JlM nepeHeceHHhIX Ha aefionhmoe paCC'l'oa-BRe, npH HSY~eHIIH yrJleo6pa3YIO~a paCTHTenhHOCTH, reBesMca yrneA, a TIUOl'te B HCC.Jle~OBaBHH JIHTOTHUOB 6ypbIX yruli.