Ochrona plantacji ziemniaka przed zachwaszczeniem

(1)

Ochrona

O

C

H

R

O

N

A

P

L

A

N

T

A

C

J

I

Z

I

E

M

N

I

A

K

A

P

PR

R

Z

ZE

Z

E

ED

D

Z

ZA

Z

A

C

H

HW

H

W

WA

A

AS

S

SZ

Z

ZC

C

Z

ZE

Z

E

N

NI

N

I

IE

E

EM

M

mgr inż. Piotr Barbaś

IHAR – PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie e-mail: p.barbas@ihar.edu.pl

Streszczenie

W ochronie chemicznej zjawisko znoszenia cieczy opryskowej można zniwelować poprzez zastoso-wanie rozpylaczy antyznoszeniowych. Coraz częściej używa się rozpylaczy eżektorowych, które pra-cują przy wyższych ciśnieniach cieczy, zapewniając większą energię kropli, w wyniku czego mają większy zasięg i są mniej podatne na wiatr. Dzięki specjalnej konstrukcji rozpylacza z wkładką eżekto-rową następuje zassanie z zewnątrz powietrza i napowietrzenie kropel. Powstają duże krople o zredu-kowanej masie, gdyż są wypełnione pęcherzykami powietrza. W momencie zderzenia z opryskiwaną powierzchnią pęcherzyki pękają, zwiększając stopień rozpylenia cieczy. Krople wytwarzane przez rozpylacz eżektorowy nieco gorzej pokrywają powierzchnię roślin, ale doskonale penetrują łan, dzięki czemu idealnie nadają się do zabiegów herbicydami doglebowymi przed- i powschodowymi oraz do stosowania herbicydów systemicznych.

Słowa kluczowe: herbicydy, ziemniak, zwalczanie chwastów

agrożenie plantacji ziemniaka przez agrofagi, a szczególnie chwasty, jest duże i ciągle wzrasta. Ziemniak od-znacza się bowiem niską zdolnością konku-rencyjną wobec chwastów, która wynika z jego powolnego początkowego rozwoju (Gruczek 2001). Ponadto zachwaszczeniu upraw ziemniaka sprzyjają: wzrastający udział zbóż w strukturze zasiewów, co pro-wadzi do uproszczenia zmianowań, nawo-żenie organiczne oraz uprawy bezorkowe i niestarannie prowadzone zabiegi pielęgna-cyjne (Kraska, Pałys 2002; Szymankiewicz i in. 2002).

Skład gatunkowy zbiorowiska chwastów zależy w głównej mierze od czynników przy-rodniczych – warunków glebowych i klima-tycznych (Skrzyczyńska 1999; Trąba, Zie-mińska 1999) oraz agrotechnicznych (Kra-ska, Pałys 2002).

Podstawę regulacji zachwaszczenia ziemniaków powinien stanowić ekonomiczny próg szkodliwości chwastów, który wynika z bilansu strat plonów, spowodowanych

okre-ślonym stopniem zachwaszczenia, i kosztów użycia herbicydów (Pomykalska 1991). Re-gulację taką należy uznać za ekonomicznie celową, jeżeli różnica między wielkością plo-nów a kosztami zastosowania herbicydów będzie dodatnia i większa od nakładów na te zabiegi.

Okres od posadzenia do wschodów nie-sie dla ziemniaka największe zagrożenie ze strony chwastów, ale jednocześnie jest naj-bardziej sprzyjający, jeśli chodzi o skuteczne ich zniszczenie za pomocą zabiegów me-chanicznych. W tym czasie bowiem narzę-dzia mechaniczne mogą być używane bar-dzo intensywnie, bez obawy zniszczenia czy uszkodzenia roślin ziemniaka. Po wscho-dach ziemniaków stosowanie narzędzi jest już znacznie ograniczone, mało skuteczne, a często ma skutki negatywne, gdyż niszczy system korzeniowy roślin i rozwijających się stolonów oraz przesusza redliny, szczegól-nie na glebach lekkich.

Z

(2)

Dotychczasowa praktyka, a także liczne badania pozwalają na wyodrębnienie trzech zasadniczych metod pielęgnacji ziemniaków: • mechaniczna (tradycyjna) – od posadze-nia do zwarcia rzędów zabiegi wyłącznie mechaniczne za pomocą dostępnych narzę-dzi (obsypnik, opielacz, brona lekka itp.) (Barbaś, Sawicka 2010; Boydston 2010); • mechaniczno-chemiczna – od posadzenia do wschodów zabiegi mechaniczne, tuż przed wschodami herbicyd na chwasty dwu-liścienne, a w razie potrzeby herbicyd uzu-pełniający na chwasty jednoliścienne w optymalnej fazie rozwoju chwastów (Barbaś 2008; Ciesielska, Wysmułek 2012);

• chemiczna – polega na zastosowaniu bezpośrednio po sadzeniu herbicydów do-glebowych (Jovović i in. 2011; Zarzecka, Gugała 2006).

Cały system zwalczania chwastów zabie-gami uprawowymi polega m.in. na stworze-niu warunków sprzyjających ich szybkiemu i możliwie najliczniejszemu skiełkowaniu, a następnie niszczeniu wschodów powtarza-nymi w miarę potrzeby zabiegami

uprawo-wymi. Mechaniczna walka z chwastami w bardzo dużym stopniu jest uzależniona od warunków pogodowych i glebowych. W przypadku silnego zachwaszczenia pola, np. perzem, zabiegi mechaniczne stają się nie-skuteczne – wręcz przeciwnie: powodują pobudzenie pociętych rozłogów perzu do wzrostu. Dlatego w gospodarstwach wielko-towarowych ten sposób ograniczania za-chwaszczenia raczej nie jest spotykany.

W systemie mieszanym (mechaniczno- -chemicznym) ziemniaki odchwaszcza się poprzez 2-3-krotne obsypywanie rzędów (w zależności od stanu plantacji) do momentu pojawienia się pierwszych wschodów ziem-niaka, a następnie wykonuje zabieg odpo-wiednim herbicydem.

Zastosowanie herbicydów w badaniach własnych (tab. 1), w integrowanym systemie uprawy, przyczyniło się do znacznej redukcji zarówno świeżej, jak i suchej masy chwa-stów oraz ich liczby w porównaniu z syste-mem ekologicznym, gdzie zachwaszczenie regulowano metodą mechaniczną.

Tabela 1 Świeża i sucha masa chwastów oraz ich liczba

w zależności od systemu uprawy, odmiany i roku

Masa chwastów (g/m2) Liczba chwastów (szt./m2) Czynnik eksperymentu

świeża masa sucha masa jednoliściennych dwuliściennych ekologiczny integrowany 503,1 262,5 111,4 49,8 8,1 3,1 26,9 8,6 System uprawy NIR0.05 22,1 4,4 0,3 0,9 Berber Owacja Agnes Ursus 443,8 275,0 407,5 405,0 91,0 56,6 93,3 81,6 7,5 4,0 4,0 7,0 28,3 13,6 14,7 9,0 Odmiana NIR0.05 44,2 8,9 0,6 1,8 2008 2009 373,8 391,9 98,3 63,3 4,9 5,6 12,6 21,6 Rok NIR0.05 n* 4,4 0,3 1,0 Średnia 382,8 80,8 5,6 17,7

*nieistotne przy poziomie α = ≤ 0,05; źródło – badania własne

Cechy morfologiczno-fizjologiczne bada-nych odmian różnicowały również świeżą i suchą masę chwastów, a także ich liczbę. Najlepsze warunki dla rozwoju chwastów zarówno jedno-, jak i dwuliściennych oraz ich świeżej masy występowały w łanie bardzo wczesnej, słabo ulistnionej odmiany Berber,

zaś najgorsze dla świeżej i suchej masy chwastów – w łanie wczesnej odmiany Owa-cja. Należy dodać, że odmiany Agnes, Ursus i Berber okazały się homologiczne pod względem tej cechy. Najwięcej chwastów jedno- i dwuliściennych stwierdzono w łanie odmiany Berber, o łodygowym pokroju

(3)

krza-ka i bardzo podatnej na Phytophthora

infe-stans, zaś najmniej chwastów

dwuliścien-nych odnotowano w łanie późnej odmiany Ursus, o pokroju łodygowo-liściowym i wyso-kiej odporności na ten patogen.

Badania przeprowadzone przez Zarzecką i innych (2013) dowiodły także, że pielęgna-cja mechaniczno-chemiczna z zastosowa-niem herbicydu Sencor 70 WG najbardziej ograniczała zachwaszczenie na plantacji ziemniaka. Liczba chwastów była ok. 2-krot-nie m2-krot-niejsza niż na obiekcie kontrolnym pie-lęgnowanym tylko mechanicznie.

Większość herbicydów zalecanych do zwalczania chwastów w ziemniakach niszczy głównie chwasty dwuliścienne. W warunkach znacznego zagrożenia jednoliściennymi na-leży dodatkowo zastosować preparat nisz-czący te chwasty w formie mieszanek lub oddzielnie (Barbaś 2008; Ciesielska, Wy-smułek 2012; Zarzecka, Gugała 2006). Uży-cie obu rodzajów preparatów zapewnia: ● większe spektrum działania środka che-micznego;

● możliwość stosowania mniejszych dawek preparatów, co ogranicza skażenie środowi-ska;

● większą skuteczność niszczenia chwa-stów;

● lepszą opłacalność zabiegów mechanicz-nych.

Główną zaletą chemicznego zwalczania chwastów jest wysoka skuteczność oraz niższe koszty w porównaniu z innymi sposo-bami odchwaszczania. Umiejętne zastoso-wanie herbicydów umożliwia wyeliminozastoso-wanie konkurencyjnego oddziaływania chwastów na rośliny uprawne już od początku istnienia plantacji, a także ograniczenie późniejszych wschodów chwastów, czyli tzw. zachwasz-czenia wtórnego. Ważną zaletą metody chemicznej jest możliwość wykonania zabie-gu na dużej powierzchni w krótkim czasie. Chemiczne zwalczanie chwastów umożliwia ograniczenie zabiegów uprawowych, co ma szczególne znaczenie w rejonach z deficy-tem wody i zagrożonych erozją gleby.

Chemiczną walkę z chwastami można stosować w trzech terminach: po posadzeniu ziemniaków (do 10 dni), kilka dni przed przewidywanymi wschodami ziemniaków oraz po wschodach, gdy rośliny wytworzą 2- -4 liście i osiągną wysokość 10-15 cm.

Tabela 2 przedstawia wybrane herbicydy i ich mieszaniny zalecane do niszczenia chwastów na plantacjach ziemniaka.

Tabela 2 Herbicydy i ich mieszaniny stosowane w uprawie ziemniaka

Nazwa handlowa herbicydu

Dawka

na 1 ha Zwalczane gatunki chwastów Uwagi

Po posadzeniu ziemniaków Afalon Dyspersyjny 450 SC + Command 480 SC 1,0 + 0,2 l

chwastnica jednostronna, gor-czyca polna, gwiazdnica pospo-lita, iglica pospopospo-lita, jasnoty, komosa biała, kurzyślad plony, pokrzywa żegawka, poziewnik szorstki, przytulia czepna, rdest plamisty, rdest powojowy, rzod-kiew świrzepa, sporek polny, starzec zwyczajny, tasznik pospolity, tobołki polne

Racer 250 SC 2,0-3,0 l

dymnica pospolita, gwiazdnica pospolita, jasnoty, komosa biała, kurzyślad polny, mak polny, maruna bezwonna, psianka czarna, przetacznik bluszczy-kowy, przetacznik perski, rumia-nek pospolity, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa oprysk do 10 dni po posadzeniu ziemniaków, a w wypadku odmian bardzo wczesnych i wczesnych – do 3 dni po posadzeniu

(4)

Dawka

Przed wschodami ziemniaków Afalon

Dyspersyjny 450 SC

Linurex 500 SC

2,0 l

gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, komosa biała, kurzyślad polny, mak polny, mięta polna, pokrzywa żegawka, poziewnik szorstki, rdest plamisty, rdest powojowy, rzodkiew świrzepa, sporek polny, starzec zwyczaj-ny, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa

Chwastox 300 SL 4,0 l

dymnica pospolita, gorczyca polna, jaskier polny, komosa biała, kurzyślad polny, mak polny, mięta polna, poziewnik szorstki, rzodkiew świrzepa, sporek polny, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny oprysk najpóźniej na kilka (3-5) dni przed przewidywanymi wschodami ziemnia-ków, po wcześniej-szym obredleniu rzę-dów; wymienione her-bicydy niszczą tylko gatunki dwuliścienne

Sencor 70 WG 0,5-1,0 kg

chaber bławatek, dymnica pospolita, fiolek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, pokrzywa żegawka, poziewnik szorstki, rdest plamisty, rdest powojowy, przetaczniki, sporek polny, sta-rzec zwyczajny, szarłaty, tasznik pospolity, tobołki polne, wiechli-na roczwiechli-na, włośnica siwiechli-na, wło-śnica zielona, życice

oprysk po obredleniu i ostatecznym ukształ-towaniu redlin; herbi-cyd niszczy gatunki dwuliścienne i niektóre jednoliścienne

Stomp 330 EC 3,5-5,0 l

chwastnica jednostronna, cha-ber bławatek, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, komosa biała, miotła zbożowa, przytulia czepna, rumiany, rzod-kiew świrzepa, sporek polny, wiechlina roczna, włośnica sina, włośnica zielona, wyki

Reactor 360 CS 0,2-0,25 l

chwastnica jednostronna, dym-nica pospolita, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, jasnota różowa, komosa biała, przetacznik polny, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, tasznik po-spolity, tobołki polne, wiechlina roczna

Po wschodach ziemniaków

Sencor 70 WG 0,5 kg

chaber bławatek, dymnica po-spolita, fiolek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita,

oprysk kiedy ziemnia-ki mają wysokość 10- -15 cm, a chwasty nie

(5)

Dawka

jasnota purpurowa, pokrzywa żegawka, poziewnik szorstki, rdest plamisty, rdest powojowy, przetaczniki, sporek polny, sta-rzec zwyczajny, szarłaty, tasznik pospolity, tobołki polne, wiechli-na roczwiechli-na, włośnica siwiechli-na, włośnica zielona, życice

są wyższe niż 3-4 cm; herbicyd niszczy ga-tunki dwuliścienne i niektóre jednoli-ścienne

Apyros 75 WG 26,5 g

bodziszek drobny, dymnica po-spolita, gorczyca polna, gwiazd-nica pospolita, iglica pospolita, miotła zbożowa, perz właściwy, przytulia czepna, rdest plamisty, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, stulicha psia, tasznik pospolity, tobołki polne, stokłosy

oprysk kiedy ziemnia-ki mają wysokość 10-15 cm, perz wykształ-cił 3-4 liście, a chwasty dwuliścienne 3-5 liści Miecz 25 WG + Sencor 70 WG + Trend 90 EC 60 g + 0,3 kg + 0,1%

chwastnica jednostronna, dym-nica pospolita, fiołki, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota purpu-rowa, jasnota różowa, komosa biała, maruna bezwonna, miotła zbożowa, ostrożeń polny, pa-lusznik krwawy, perz właściwy, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, samosiewy zbóż, szarłaty, szczawie, tasznik pospolity, to-bołki polne, wilczomlecz obrot-ny, włośnice

oprysk kiedy chwasty jednoliścienne są w fazie 2-3 liści, chwa-sty dwuliścienne w fazie 4-6 liści, a rośli-ny ziemniaka mają wysokość 15 cm Titus 25 WG + Trend 90 EC 60 g + 0,1%

chwastnica jednostronna, dym-nica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, mak po-lny, maruna bezwonna, ostrożeń polny, perz właściwy, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, szarłat szorstki, wyczyniec polny, szczawie, włośnice

oprysk kiedy ziemnia-ki są w fazie 2-4 liści i mają wysokość 10-15 cm; podczas zabiegu chwasty dwuliścienne powinny być w fazie 2-6 liści, a perz 5-6 liści Fusilade Forte 150 EC 0,5-1,0 l 2,0-2,5 l* Pantera 040 EC 0,8-1,5 l 1,7-2,0 l* Targa Super 05 EC 0,7-1,5 l 2,0-3,0 l* chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, włośnice, życice, perz

właściwy*, wiechliny* graminicydy zwalcza-ją skutecznie gatunki jednoliścienne jedno-roczne w fazie 2-4 liści, a jednoliścienne wieloletnie, jak perz właściwy czy wiechli-ny, w fazie 4-6 liści

* wyższe dawki graminicydów stosowane do niszczenia perzu i wiechliny Źródło: opracowanie na podstawie etykiet stosowania środków ochrony roślin

(6)

O skuteczności działania herbicydu, obok odpowiedniego doboru środka i terminu za-biegu, decydują również mają czynniki śro-dowiskowe: glebowe, klimatyczne, topogra-ficzne.

Częstym błędem popełnianym przez rol-ników jest wykonywanie zabiegów w połu-dnie, przy wysokiej temperaturze i nasło-necznieniu, co sprzyja uszkodzeniom roślin oraz przyspiesza rozkład i utlenianie się substancji aktywnych preparatów. Dużym zagrożeniem jest tzw. inwersja temperatury, kiedy temperatura powietrza tuż przy gruncie jest wyższa niż ta na większej wysokości, co sprzyja odparowywaniu i znoszeniu prepara-tów.

Niska wilgotność powietrza przyspiesza rozwój systemu korzeniowego oraz starzenie się chwastów, a to niekorzystnie wpływa na skuteczność herbicydów. Wysoka wilgotność powietrza przedłuża czas odparowywania kropel oraz retencję (zatrzymywanie) związ-ków rozpuszczonych w wodzie na po-wierzchni roślin. Nie należy opryskiwać roślin mokrych ani tuż przed spodziewanym desz-czem, chociaż umiarkowany opad sprzyja działaniu herbicydów doglebowych.

Umiarkowana wilgotność gleby ułatwia kiełkowanie chwastów i zapewnia dostęp-ność herbicydów dla korzeni roślin, zbyt soka – jest przyczyną nadmiernego ich wy-mywania i parowania.

Dobre efekty w regulacji zachwaszczenia można uzyskać przy połączeniu herbicydów z adiuwantami. Ich głównym zadaniem jest poprawa skuteczności herbicydu poprzez wzrost retencji i absorpcji środka. Jest to możliwe dzięki temu, że adiuwanty powodują zmniejszenie napięcia powierzchniowego kropel cieczy użytkowej oraz dokładniejsze pokrycie nimi opryskiwanej powierzchni. Po-nadto adiuwanty zapobiegają krystalizacji cieczy użytkowej na roślinach i opóźniają jej wysychanie, powodują wzrost przyczepności i rozpuszczalności herbicydu oraz lepsze uwodnienie kutykuli.

Stosowanie herbicydów łącznie z adiu-wantami pozwala zatem na zniwelowanie ryzyka spadku skuteczności środka stoso-wanego w niekorzystnych warunkach śro-dowiska, takich jak niska wilgotność powie-trza lub opady deszczu występujące po apli-kacji środka. Z tego względu należy brać pod

uwagę ten sposób aplikacji, gdy prognoza albo aktualny stan pogody jest niekorzystny dla działania konkretnego herbicydu.

Duże znaczenie w odniesieniu do jakości i wydajności zabiegów ma prędkość robocza opryskiwacza. Im wyższa prędkość, tym większa wydajność i tym samym krótszy czas zabiegu, co ma niebagatelne znaczenie w zwalczaniu agrofagów. Prędkość roboczą należy jednak dostosować do warunków panujących na polu; przy zbyt dużej (ponad 8 km/godz.) wzrasta również niebezpieczeń-stwo znoszenia wywołane miejscowym zawi-rowaniem powietrza i skiezawi-rowaniem strumie-nia cieczy ku tyłowi. Gdy prędkość wiatru w trakcie opryskiwania wzrasta, to prędkość roboczą należy odpowiednio zmniejszyć. Doświadczenia prowadzone przez Van de Zande i innych (2005) pokazały, że redukcja prędkości oprysku z 12 do 6 km/godz. po-woduje nawet kilkakrotne ograniczenie zno-szenia. Hołownicki (2004) natomiast zazna-cza, że przy prędkości wiatru ponad 2 m/s prędkość robocza nie powinna przekraczać 4-5 km/godz., z kolei zwiększenie prędkości do 6-7 km/godz. jest możliwe przy prędkości wiatru nieprzekraczającej 2 m/s.

Zjawisko znoszenia cieczy opryskowej można zniwelować poprzez zastosowanie odpowiednich rozpylaczy antyznoszenio-wych. Coraz częściej używane są rozpylacze eżektorowe, które pracują przy wyższych ciśnieniach cieczy roboczej, zapewniając większą energię kropli, w wyniku czego mają większy zasięg i są mniej podatne na wiatr (Szewczyk i in. 2012). Dzięki specjalnej kon-strukcji rozpylacza wyposażonego we wkład-kę eżektorową następuje zassanie z ze-wnątrz powietrza i napowietrzenie kropel, przez co powstają duże krople o zredukowa-nej masie, gdyż wytwarzane przez rozpylacz są wypełnione pęcherzykami powietrza. W momencie zderzenia z opryskiwaną po-wierzchnią pęcherzyki powietrza pękają, zwiększając stopień rozpylenia cieczy. Kro-ple wytwarzane przez rozpylacz eżektorowy charakteryzują się nieco gorszym pokryciem powierzchni roślin, ale doskonałą penetracją łanu, dzięki czemu idealnie nadają się do zabiegów herbicydami doglebowymi przed- i powschodowymi oraz do stosowania herbi-cydów systemicznych.

(7)

Poszukiwanie nowych rozwiązań kon-strukcyjnych w zakresie ograniczenia zno-szenia cieczy użytkowej zostało zwieńczone wdrożeniem do produkcji seryjnej osłon strumienia rozpylanej cieczy. Osłanianie strumienia rozpylonej cieczy w połączeniu z wykorzystaniem siły wiatru do wytworzenia strumienia powietrza zapewnia precyzyjny oprysk (Kamiński, Kruk 2011). Ciecz jest kierowana w głąb łanu roślin, co umożliwia lepsze pokrycie spodnich części liści i dol-nych części łodyg.

Literatura

1. Barbaś P. 2008. Zmiany w morfologii Chenopodium

album w warunkach stosowania metrybuzyny i mie-szanki metrybuzyny z sulfosulfuronem, rimsulfuronem i fluazyfopem w uprawie ziemniaka. – Ann. UMCS, Sec.

E-63(1): 71-80; 2. Barbaś P., Sawicka B. 2010.

Zmia-ny zachwaszczenia łanu ziemniaka w warunkach eko-logicznego i integrowanego systemu produkcji. – Prog.

Plant Prot. 50(3): 1161-1165; 3. Boydston R. A. 2010.

Managing Weeds in Potato Rotations Without

Herbi-cides. – Am. J. Potato Res. 87: 420-427; 4. Ciesielska

A., Wysmułek A. 2012. The efficacy of tank mixture

herbicides Sencor 600 SC + Titus 25 WG in potatoes.

– Prog. Plant Prot.52(4): 885-888; 5. Gruczek T. 2001.

Efektywne sposoby walki z chwastami i ich wpływ na cechy jakościowe bulw ziemniaka. – Biul. IHAR 217:

221-231; 6. Hołownicki R. 2004. Perspektywy

zasto-sowania koncepcji rolnictwa precyzyjnego w ochronie

roślin. – Prog. Plant Prot. 44(1): 104-113; 7. Jovović

Z., Latinović N., Stešević D. 2011. Efficiency of

metribuzin in weed control in potato crop depending on

dose and time of application. – Herbologia 12(2): 9-14;

8. Kamiński E., Kruk I. 2011. Sposoby zapobiegania

znoszeniu cieczy roboczej podczas zabiegów ochrony

roślin. – Tech. Rol. Ogrod. Leśna 4: 25-26; 9. Kraska

P., Pałys E. 2002. Wpływ systemu uprawy roli oraz

nawożenia i ochrony roślin na zachwaszczenia ziem-niaka uprawianego na glebie lekkiej. – Ann. UMCS.

Sec. E-57: 27-39; 10. Pomykalska A. 1991. Badania

nad określeniem progów szkodliwości chwastów w łanie ziemniaków. – Rocz. Nauk Rol. A-109(2): 21-35;

11. Skrzyczyńska J. 1999. Zachwaszczenie upraw

Wysoczyzny Siedleckiej na tle warunków glebowych. Cz. I. Zachwaszczenie zbóż i okopowych. – Rocz.

Nauk Rol. A-114(1): 137-151; 12. Szewczyk A.,

Łu-czycka D., Cieniawska B., Rojek G. 2012.

Porówna-nie stopnia pokrycia obiektów opryskiwanych wybra-nymi rozpylaczami eżektorowymi – jedno- i

dwustru-mieniowym. – Inż. Rol. 2(136): 325-334; 13.

Szyman-kiewicz K., Jankowska D., Deryło S., Gawęda D. 2002. Kształtowanie się zachwaszczenia ziemniaka w

płodozmianie i monokulturze w warunkach

zróżnico-wanej uprawy roli. – Pam. Puł. 130: 719-729; 14.

Trą-ba C., Ziemińska M. 1999. Zachwaszczenie zbóż i

ziemniaków na bielicowych i brunatnych glebach wy-tworzonych z piasków w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego. – Prog. Plant Prot. 39(1): 238-244;

15. Van de Zande J. C., Achten V. T. J. M. 2005.

Precision Agriculture in Plant Protection Technique. –

Ann. Rev. Agrc. Eng. 4(1): 218-228; 16. Zarzecka K.,

Gugała M. 2006. Porównanie różnych sposobów

od-chwaszczania plantacji ziemniaka. – Pam. Puł. 142:

607-615; 17. Zarzecka K., Gugała M., Dołęga H.

2013. Regulacja stopnia zachwaszczenia ziemniaka z