Widok Analiza błędów w przekładzie unijnych aktów normatywnych na przykładzie Council Regulation (EC) no 1346/2000 of 29 May 2000 on Insolvency Proceedings.

A

n

a

l

i

z

a

b

ł

ę

d

ó

w

w

p

r

z

e

k

ł

a

d

z

i

e

u

n

i

j

n

y

c

h

a

k

t

ó

w

n

o

r

m

a

t

y

w

n

y

c

h

n

a

p

r

z

y

k

ł

a

d

z

i

e

C

o

u

n

c

i

l

R

e

g

u

l

a

t

i

o

n

(

E

C

)

n

o

1

3

4

6

/

2

0

0

0

of 29 May 2000 on Insolvency Proceedings.

The Analysis of Mistakes and Errors Occuring in the Translation

of the Council Regulation (EC) no 1346/2000

of 29 May 2000 on Insolvency Proceedings.

Paulina Nowak

InstytutJęzykoznawstwa,Uniwersytetim.AdamaMickiewicza

ul.Międzychodzka5,60– 371Poznań,POLAND paulina.nowak@gmail.com

Abstract

This paper deals with the analysis of mistakes and errors in the translation of the Council Regulation (EC) no 1346/2000 of 29 May 2000 on insolvency proceedings from English into Polish. This article presents a selection of examples from English and French versions together with their incorrect translations intoPolishbyUKIEwiththeauthor’ssuggestionsofcorrect equivalents. There is also a short description of the spotted types of language and translation method applied (or no translation method applied), syntactic and grammatical differences in Polish and English, as well as culturally-conditioned differences in Polish and English legal realities.

1

W

s

t

ę

p

Celemniniejszegoartykułujestanalizabłędówwystępującychwtłumaczeniutekstuunijnego rozporządzenia,adokładniejRozporządzenianr1346/2000zdnia 29 maja 2000 r. (Council Regulation(EC)no1346/2000of29May2000onInsolvencyProceedings)wsprawiepostępowania upadłościowego,regulującegoskutkimiędzynarodowegopostępowaniaupadłościowego lub naprawczegoprowadzonegowjednymzPaństwCzłonkowskichUniiEuropejskiej,zjęzyka angielskiegonapolski.Powyższerozporządzeniejestpodstawowymaktemprawnymdotyczącym postępowaniaupadłościowegowprawieUniiEuropejskiejiwiążewszystkiepaństwa Unii z wyjątkiemDanii.Analizieporównawczejpoddanezostałytekstywyżejwspomnianego rozporządzeniaunijnegow trzechwersjachjęzykowych:  polskiej - RozporządzenieRady(WE)nr1346/2000zdnia29maja2000r.wsprawie postępowaniaupadłościowego(wersjetłumaczeniaUKIEz2003i2004r.);

 angielskiej - Council Regulation (EC) no 1346/2000 of 29 May 2000 on insolvency proceedings;  francuskiej - Règlement(CE)N°1346/200duConseildu29mai2000relatifauxprocédures d’insolvabilité; S T IG A T IO N E S

L

ING U IS T IC A E

,

V O L

.

XIII;

P

O Z N A Ń

,

D

E C E M B E R

2006

Powyższewersjewjęzykuangielskimifrancuskimzostałypobrane zapomocąaplikacjiinternetowej EUR-Lex1,któraumożliwiabezpośrednidostępdoprawaUniiEuropejskiej(aściślejdoDziennika UrzędowegoUniiEuropejskiej).Polskiewersjerozporządzenia,zaproponowaneprzezUrząd Komitetu Integracji Europejskiej w 2003i2004roku,pobranezostałyzEUR-Lex2, przy wykorzystaniulinkuznajdującegosięnastronieinternetowejUKIE3

. Obie wersje, zaproponowane przezUrządKomitetuIntegracjiEuropejskiejw2003i2004roku,zawierałylicznebłędyiwzwiązku z tym, natychmiastposkandalujakiewywołały,zostałyusuniętezbazydokumentówunijnych. Błędytesądowodemnietylkoniedbałościibrakuodpowiednichkwalifikacji,aleświadczątakże omiernymprzygotowaniumerytorycznymautorów.Ponadto,różnicewrzeczywistości prawnej polskiejiangielskiejsąznaczniewiększe,niżwprzypadkupolskiejifrancuskiej,coniejednokrotnie byłoprzyczynąpowstawaniabłędówwprocesietłumaczeniarozporządzenianr1346/2000najęzyk polski.Wielubłędówmożnabyłouniknąćtłumacząc bezpośrednioztekstufrancuskiegonajęzyk polski.Należyprzytympodkreślić,żebłędywtłumaczeniutekstówprawnychmogąprowadzić dozmianytreściprzepisów,uniemożliwiająctymsamymichwłaściwestosowanie.Opieraniesię natakimtekściezbłędamipociągazasobąpoważnekonsekwencjezarównodlapolskich przedsiębiorstw,państwajakigospodarki,alenajbardziejucierpizwykły,polskiobywatel,który poniesienajwiększekonsekwencjewynikającezbłędówwprzekładzie. 2 Typologiabłędów Błędywtłumaczeniumogąmiećróżnorodnycharakterimogąbyćwynikiemdziałaniaróżnorakich czynników.Mogąpojawićsięzbrakuodpowiedniejwiedzynatematzasadprzekładu,czyteżzbraku odpowiedniejmetodyprzekładowej.Błędywtłumaczeniachsąniekiedywynikiem niewiedzy tłumaczanapoziomiejęzykowymlubnapoziomieznajomościdziedziny,doktórejnależytekst wyjściowy.Dzierżanowska(1990),przedstawiającuniwersalnąklasyfikacjębłędówwtłumaczeniu, stworzonązpunktuwidzeniaprzekładuzjęzykapolskiegonaangielski,wyróżniłanastępującetypy błędów:(i)błędyortograficzne(pisowniai interpunkcja);(ii)błędydotycząceformikonstrukcji gramatycznych (formy morfologiczne; elementy struktury grupy wyrazowej; elementy struktury zdania – awięcbłędymorfologiczne,składniowe,frazeologiczne);(iii)błędydotycząceszyku wyrazówiczęścizdania;(iv)błędyleksykalne(wyraz,grupawyrazowa);(v)błędypolegające nabrakuadekwatnościsytuacyjnej,semantycznejorazstylistycznej.Wobrębiekażdejgrupy, Dzierżanowska(1990)wyróżniabłędyspowodowaneinterferencjązewnętrznąorazbłędy spowodowaneinterferencjąwewnętrzną. Grucza(1978:17)definiujezjawiskointerferencjiwnastępującysposób:„Tam,gdziemiędzy uprzedniozinternalizowanymmateriałemjęzykowymamateriałemprzyswajanymaktualniezachodzi identycznośćstrukturalna,będziemymielidoczynieniaztzw.transferempozytywnym,natomiast tam,gdziezachodziodmiennośćstrukturalna,możewystąpićzjawiskotzw.transferunegatywnego, którywlingwistyceiglottodydaktycenazywasięzwykleinterferencją.Interferencjajestwięc zjawiskiemniepożądanym,prowadzibowiemdotworzeniabłędnychstrukturibłędnychrealizacji”. Interferencjamożebyć:(i)interlingwalna(zewnętrzna),kiedypodwpływemjednegojęzykapowstają błędywdrugimjęzyku,oraz(ii)intralingwalna(wewnętrzna),gdybłądpowstajewramachjednego języka(Dzierżanowska1990:29).Ponadto,„warunkiemdobregotłumaczeniajestto,bytłumaczbył świadomyniebezpieczeństw,najakiejestnarażonyw trakcie wykonywania swej pracy. Sąonezwiązanewprzeważającejmierzezdziałanieminterferencjizarównozewnętrznej jakiwewnętrznej”(Dzierżanowska1990:77). Grucza(1978:13),sygnalizujepotrzebęodróżnieniadwóchzasadniczoróżnychkategoriibłędów, amianowicie:błędówsensu stricto (popełnionychnaskuteknieopanowanialubniedostatecznego opanowaniadanegojęzyka,więcwynikającychz niepełnejkompetencji– brakuwiedzy)jakrównież z pomyłekjęzykowychlubbłędówsensu largo (popełnionychalbopopełnianychprzez kompetentnychużytkownikówdanegojęzyka,awięctakich,którzysąwstanieowebłędy 1 http://europa.eu.int/eur-lex 2 http://www.europa.eu.int/eur-lex/de/accession.html 3

skorygować).Wartoprzytymdodać,żeniektórejęzykimająodrębnewyrazynaichoznaczenie,np.: ang. errors i mistakes, fr. erreurs et fautes.WedługPisarskiejiTomaszkiewicz(1996:144), najogólniejbłędymożnapodzielićnadwiegłównekategorie:błędyjęzykoweibłędytłumaczeniowe. PodobnejklasyfikacjidokonujeKozłowska,(2002:138):„jeślichodziobłędyspotykane w przekładach(tekstachpolskichprzekładów),toodstronydydaktykitranslacyjnejmożna– - niezależnieodjęzyka,zktóregosiętłumaczy(pozabłędamilogicznymi,redakcyjno-technicznymi i drukarskimi)wyróżnićdwatypybłędów:1. Błędywidocznebezporównywaniaztekstemoryginału, czylizauważalnedlaczytelnikapolskiego,tzn.dlarodzimegoużytkownikajęzykapolskiego; 2. Błędywykrywalnepodczasporównywaniaztekstemoryginału.Pierwszenazywaćbędziemy błędamijęzykowymi,drugie– błędamitłumaczeniowymi(ewentualniebłędamitłumaczeniowymi sensu stricto)”. Błędyjęzykowemogąwystępowaćzarównowtekstachdocelowych(przekładu),jakrównież w tekstachźródłowych(oryginału).Błędytłumaczeniowewystępujązasadniczowtekstach tłumaczonych,i polegajązregułynaniewłaściwymprzekazaniutreścioryginału.Jednak,możezaistnieć takasytuacja,kiedytowtekścieźródłowym,(któryjestjużtekstemtłumaczenia)pojawisiępewien fragmentźleprzetłumaczonyi wówczasbędzietobłądtłumaczeniowywtekścieźródłowym. „Takwięcwtekścietłumaczonymmogąwystąpićzarównobłędyjęzykowe,jaki błędytłumaczeniowe. Charaktertychbłędówjestjednak(...)inny.Innesąteżprzyczynypowstawaniatychdwóchrodzajów błędów.Błędytłumaczeniowewynikajązniezrozumieniatekstuoryginału,brakukompetencji kulturowejbądźwiedzyspecjalistycznejorazniestaranności,pośpiechu,niedbalstwa,nieuwagi.Główną przyczynąbłędówjęzykowych(...)niejestnieznajomośćjęzykaprzekładu,któryjestprzecieżjęzykiem ojczystym ale interferencja.Przejawiasięonanawszystkichpoziomach(graficznym,morfologicznym, składniowym,leksykalnymi słowotwórczym)”(Kozłowska2002:137).

Ciekawegopodziałubłędóww tłumaczeniunajęzykojczystydokonujeHejwowski(2002:158), którydzielijewnastępującysposób:1)błędyinterpretacji(wynikającez niezrozumienia intencji autora,brakuwiedzypotrzebnejdozinterpretowaniadanegotekstu,lubzniewystarczającej znajomośćoryginału);2)błędytłumaczeniapowierzchniowego(kalkijęzykoweróżnegotypu, np.: leksykalno-frazeologiczne, syntaktyczne, kalkowanie struktury tematyczno-rematycznej zdania); 3)błędyrealizacji(błędyjęzykowespowodowaneniewystarczającąznajomościąjęzykaojczystego, jakrównieżbłędnedecyzjewynikającezezłejocenywiedzyodbiorcy,cowkonsekwencjimoże doprowadzićdodostarczeniaodbiorcytekstu,któryjestdlaniegoniezrozumiały,alboprzeciwnie– zawierainformacjezbytoczywiste,zbędne;4)błędymetatranslacyjne(polegającenaniezrozumieniu sensudziałalnościtłumaczeniowej,nieznajomościzasadi regułtłumaczeniowych). PróbyklasyfikacjibłędówwtłumaczeniudokonujerównieżKarczewska(2004:130),którabada główniebłędytłumaczeniowesensu stricto.Błędemtłumaczeniowymsensu stricto nazywa„wszelkie

zmiany w warstwie semantycznej, pragmatycznej i (lub)stylistycznejwtekścietłumaczenia wstosunkudooryginału,którewypaczająjegosensorazintencjenadawcykomunikatu wyjściowego”.Błędytłumaczeniowesensu stricto dzielina:błędywplaniewyrażaniaorazbłędy w planietreści.„Wpierwszymwypadkuidzienietylkooprzekazanietreści(ta,jakwiadomo, jestzawszenajistotniejsza),aleonadawanietejtreściwłaściwejformy.Podstawąwyodrębnienia grupypierwszejjestwięcelementwwarstwiepowierzchniowejtekstu,innymisłowy,wykładnik treści.Błędywtejkategoriipolegająnaniewłaściwymwyborzeekwiwalentulubekwiwalentów. Wdrugimwypadku,elementemdecydującymoprzynależnościbądźniedanegofragmentuprzekładu dokategoriibłędówwplanietreścijestpoprawnośćprzekazaniatreścikomunikatuwyjściowego. Wybórwłaściwejstrategiitranslacyjnejjestponiekądsprawądrugorzędną”(Karczewska2004:130). Wpraktyce,sklasyfikowaniebłędów,napotkanychw rozporządzeniunr1346/2000,według wyżejwymienionychkryteriów,okazałosięjednakniemożliwe.Powyższepodziały,niepozwoliłyna jednoznaczneuporządkowaniebłędów,prowadzącdopowstawanialicznychniespójności.Wszystkie błędywystępującewtłumaczeniachmożnaprzecieżuznaćzajęzykoweitłumaczeniowejednocześnie, bobłądjęzykowypowstającywprocesieprzekładujestzarazembłędemtłumaczeniowym. Ponadto,bardzoczęstozdarzasię,żebłędywystępującewrozporządzeniupoprostunakładająsię nasiebie,np.:błądgramatycznymożebyćjednocześniebłędemterminologicznymitp.

Dlategoteż,dlacelówniniejszegoartykułu,błędyzrozporządzenianr1346/2000zostaną sklasyfikowaneiomówionewnastępującysposób:  błędyortograficzne;  błędyinterpunkcyjne;  błędystylistyczne;  błędygramatyczne(fleksyjneiskładniowe);  błędyleksykalne(frazeologiczne,neologizmyleksykalne,zmianaznaczenia);  pozostałebłędy(dodanie,opuszczenie,nonsens,inneprzypadkizmianyznaczenia).

2

.

1

B

ł

ę

d

y

o

r

t

o

g

r

a

f

i

c

z

n

e

Błędyortograficzneświadcząolukachwwykształceniutłumacza,jakrównieżonieprofesjonalnym podejściudopowierzonegomuzadania.Tłumaczepisemnimają,bowiemmożliwośćuniknięcia błędówjęzykowych,ponieważtłumacząc,majądostępdowszelkiegorodzajusłowników,zktórych korzystaniejestwręczwymagane.Błędyortograficznedotyczągłówniepisowni.Szczegółowej charakterystykibłędówortograficznych,powstającychwtrakcieprzekładuz językaangielskiego napolskidokonujeDzierżanowska(1990:78): a) błędyortograficznepowstałewtłumaczeniumogąwynikaćz podobieństwmiedzysłowami polskimiiangielskimi,któremająpodobnebrzmienieigenezę,alektórychformywykazują jednakpewneróżnice.Naprzykład:Antarktyda = Antarctica; dezorganizacja = disorganization.

Wprzypadkutłumaczenianajęzykpolski,słowoAntarcticaczęstotłumaczonejestjako

Antarktyka zamiast Antarktyda. Podobnie w przypadkusłowadezorganizacja,któremoże

byćprzetłumaczonebłędnienajęzykangielskijakodesorganization zamiast disorganization.

b) ponadto,błędotwórczywpływjęzykapolskiegonajęzykangielskizaobserwowaćmożna równieżwzakresieprzenoszeniawyrazów.W językupolskimpodstawądzieleniawyrazów jestsylaba,podczasgdywjęzykuangielskimdzieleniewyrazówodbywasięwedług kryteriówmorfologicznychietymologicznych. c) jeszczeinnebłędymogąwynikaćzdrobnychaczkolwiekistniejącychróżnicw ręcznym pisaniusymboligraficznych.Naprzykład:angielskieduże„jot”(J)przypominaraczej polskieduże„te”pisanepoangielskuT.

d) „interferencjawewnętrznajestczęsto rezultatem zjawiska homofonii, tj. występowaniaform identycznychpodwzględemfonetycznymwtymsamymjęzyku,leczróżniącychsię pisownią,pochodzeniemiznaczeniem”(Dzierżanowska1990:79). Naprzykład:complement/compliment; air/heir. e) istniejąrównieżwyrazy,któreróżniąsięwymową,aczkolwiekróżnicetesątakminimalne, żeniezawszedająsięusłyszeć(to) accept/except. f) wyrazypochodząceodtegosamegordzenia,którewykazująjednakróżnicew pisowni,także mogąbyćprzyczynąbłędów:four, fourteen ale forty. Częstymbłędemjestużywanieformy fourty, zamiast forty.

g) błędyortograficznepowstająrównieżwpisowniwyrazówpisanychłącznielubrozdzielnie,np.:

short sight pisane jest rozdzielnie; natomiast short-sighted pisanejestzłącznikiem.Ponadto, istniejąznacznerozbieżnościmiędzyodmianąjęzykaangielskiegobrytyjskiego aamerykańskiego.Brytyjczycypisząswimming-pool, natomiast Amerykanie: swimming pool.

Błędyortograficzne,którepojawiłysięwrozporządzeniunr1346/2000możnapodzielićnadwiegrupy:  błędydotycząceniewłaściwegoużywaniawielkichimałychliter;

Schemat1:Podziałbłędówortograficznych

Otoprzykładybłędówortograficznychwystępującychwrozporządzeniu nr 1346/2000: Niewłaściweużywaniewielkichimałychliter

Przykład1:

wart.4podczasprzekładuangielskiegoterminu:hereafterrefferedtoastheStateofthe opening of proceedings (franc. ci - aprèsdénomméÉtatd’ouverture)powstałbłąd ortograficznynapoziomiepisowni,dotyczącyużyciamałejliteryzamiastwielkiej;takwięc zamiast:określonegodalejjakoPaństwowszczęciapostępowaniatłumacznapisał:zwanego dalejpaństwemwszczęciapostępowaniazmałejliteryzamiastwielkiej.Państwowszczęcia postępowaniajestterminemzdefiniowanymwrozporządzeniu,dlategoteżtraktowany jestjakonazwawłasnaipisanyjestzwielkiejlitery.Termintenoznaczapaństwounijne. Natomiastpaństwowszczęciapostępowania,pisanezmałejliteryoznaczapaństwounijne lubjakiekolwiekinnepaństwopozaUnią. Niewłaściwaliterawzapisie Przykład1: wart.35wprzekładzieterminuproceedings(franc.procédure)powstałbłądortograficzny, w którymzamiast:postępowanietłumacznapisałpostepowanie.Błądtenmożna byłoby zaklasyfikowaćjakobłąddrukarski,niemniejjednakbłędytegotypupojawiająsiętakczęsto, żezostałyoneuznanezabłędyortograficzne.

2

.

2

B

ł

ę

d

y

i

n

t

e

r

p

u

n

k

c

y

j

n

e

Błędyinterpunkcyjnesątobłędy,którepolegająnaniestosownymużyciulubpominięciu któregokolwiekzeznakówprzestankowych(np.:kropki,przecinka,dwukropka,średnika, wykrzyknika,pytajnika,wielokropka,myślnika,nawiasu,orazcudzysłowu).Szczegółowejanalizy błędówinterpunkcyjnych,występującychwtłumaczeniachzjęzykaangielskiego na polski dokonuje Dzierżanowska(1990:81). Donajpospolitszychbłędówinterpunkcyjnychnależyniepotrzebneużycielubpominięcie przecinka. Błędyinterpunkcyjnew przekładzienajęzykangielski,mogąpowstaćnaskutek interferencjijęzykapolskiego,ponieważistniejąpoważnerozbieżnościmiędzysystemempolskim a angielskim,dotycząceregułstawianiaprzecinków.Wjęzykuangielskim,„niestawiasięprzecinka przedrzeczownikowymzdaniempodrzędnymzaczynającymsięodthat =że;przecinekmożna natomiastpostawićprzedand = i,gdyspójniktenłączydwazadaniawspółrzędneczegonierobisię w językupolskim;natomiastwniektórychprzypadkachopuszczasięprzecinekmiędzyzdaniem głównymapodrzędnym(...),wpisowniliczbprzecinekoddzielasetkiodtysięcy,akropka(i to nieco powyżejodpoziomudolnejlinii)– częścidziesiętneodcałości,czyliakuratodwrotnieniżwnotacji polskiej;wnagłówkachlistówangielskichstawiasięprzecinek(Dear Mother,), a w polskich –

wykrzyknik (Droga mamo!)”(Dzierżanowska1990:81).

Błędyinterpunkcyjnesątakżewynikiemniewłaściwegoużyciamyślnika(dash),którywjęzyku

angielskimoznaczanagłąprzerwę,bądźteżzmianęwprocesiemyślenia.Wjęzykupolskim natomiast,stosujesięraczejwtymprzypadkuwielokropek.„Inaczejużywasięłącznika(hyphen),

którywystępujenp.:wangielskichliczebnikachdwuczłonowych(twenty-two),czegonierobisię

Cudzysłówwjęzykuangielskimmaszerszezastosowanieiinnąformęgraficznąniżwjęzyku polskim,przyczymobydwaczłonyznajdująsięwgórnejfrakcji.Wodmianiebrytyjskiejjęzyka angielskiegostosujesięponadtopojedynczycudzysłów,służącydooznaczeniacytatugłównego, podczasgdycudzysłówpodwójnysłużydowyróżnianiajednegocytatuwramachdrugiego. W amerykańskiejodmianiejęzykaangielskiegosytuacjaprzedstawiasięnatomiastodwrotnie, comożepowodowaćbłędyinterferencjiwewnętrznej.Wjęzykupolskim,nieużywasięnaogół pojedynczego cudzysłowu.

„Średnikaużywasięznacznieczęściejwtekstachangielskichniżw polskich, np. dla oddzielania podgrup (The chief commodities are butter, cheese, milk, eggs; lamb, beef, veal, pork, oats,

barley, rye, and wheat).Wjęzykupolskimnależałobyużyćpewnychsłownychuściśleń;wówczas

w tłumaczeniumielibyśmynp:Głównymitowaramisąmasło,ser,mlekoijajka,atakże baranina,wołowina,cielęcinaiwieprzowina,ponadto– owies,jęczmień,żytoipszenica” (Dzierżanowska1990:82). Dwukropkaużywasięczęściejwjęzykupolskimniżwangielskim.Wmiejscu,gdziewjęzyku polskimwystępujedwukropek,wjęzykuangielskimwystąpiprzecinek,średnikanawetmyślnik. Błędyinterpunkcyjne,występującewrozporządzeniunr1346/2000polegajągłówniena:

 braku znaku interpunkcyjnego;

 zbędnymużyciuznakuinterpunkcyjnego;  użyciuniewłaściwegoznakuinterpunkcyjnego.

Schemat 2: Podziałbłędówinterpunkcyjnych

Wyżejwymienionegrupybłędówinterpunkcyjnych,pojawiającesięwrozporządzeniunr1346/2000 dotyczągłówniezastosowaniakropkiorazprzecinka.Otoniektóreprzykłady:

Brak znaku interpunkcyjnego Przykład1: wart.2lit.b)brakujeprzecinkaprzedbądźwprzykładzie:„syndyk”oznaczakażdąosobęlub organ,któregozadaniemjestzarządzanielublikwidacjaaktywówdłużnika[...]bądźnadzór nadprowadzeniemjegointeresów.ListatychosóbluborganówznajdujesięwzałącznikuC; podczasgdyzdanietopowinnobyćprzetłumaczonewnastępującysposób:„zarządca zagraniczny”oznaczakażdąosobęluborgan,któregozadaniemjestzarządzaniemajątkiemlub likwidacjamajątkudłużnika,bądźnadzorowaniejegodziałalnościgospodarczej.Listatych osóbiorganówznajdujesięwzałącznikuC;Mamywtymprzypadkurównieżdo czynienia zzakłóceniemzwiązkurządu,jakibłędamiterminologicznymi. Przykład2: wart.3ust.4lit.b)brakujekropkinakońcuzdania:zwnioskiemowszczęcieterytorialnego postępowaniaupadłościowegowystąpiłwierzyciel,którynastałeprzebywa,mamiejsce zamieszkania lub posiadastatutowąsiedzibęwPaństwieCzłonkowskich,naterytorium któregodłużnikprowadzidziałalnośćlubktóregoroszczeniewynikaztejdziałalności_Wtym fragmenciewystępująrównieżbłędyterminologiczne,błąddotyczącybrakuspacji,czyteżzłej końcówkifleksyjnej.

Zbędneużycieznakuinterpunkcyjnego Przykład1: wart.4ust.2wtłumaczeniuwystąpiłbłądinterpunkcyjnypolegającynazbędnymużyciu znakuprzystankowego,adokładniejkropki.Takwięczamiastzamknięciatychpostępowań. występujezamknięciatychpostępowań. Przykład2: wart.37wtłumaczeniunajęzykpolskijestpostępowanielikwidacyjne,,zamiastpostępowanie likwidacyjne,Wpowyższymprzykładziemamyzatemdoczynieniazpodwójnym, nieuzasadnionymużyciemprzecinkaijednocześniebrakiem spacji. Przykład3: wart.3ust.2doszłodozbędnegoużyciaprzecinkawprzykładzie:wprzypadkugdycentrum podstawowychinteresówdłużnikaznajdujesięnaterytoriumjednegoPaństwa Członkowskiego,wówczassądyinnegoPaństwaCzłonkowskiegosąwłaściwe do wszczynania postępowaniaupadłościowegowobectegodłużnikatylko,jeżeliprowadziondziałalność gospodarcząnaterytoriumtegodrugiegoPaństwaCzłonkowskiego.Wtymprzypadku występujerównieżbłądfrazeologiczny,jakibrakspójnościterminologicznej. Użycieniewłaściwegoznakuinterpunkcyjnego Przykład1: wpreambulewielokrotniepojawiasiębłąd,polegającynazastosowaniukropkizamiast średnika. Przykład2: wart.2lit.e)występujełącznikzamiastmyślnika.

2

.

3

B

ł

ę

d

y

s

t

y

l

i

s

t

y

c

z

n

e

Błędynapoziomiestylistykitekstu,Dzierżanowska(1990:100)określamianem„nieadekwatności stylistycznej”.„Nieadekwatnośćstylistycznaprzejawiasięwtedy,gdyw przetłumaczonymtekście występującechyspecyficznedlastylujęzykaoryginału,aobcedlajęzykaprzekładu.(...)Jednolitość stylujestbardzoważnązasadąwtłumaczeniu.Tekstpisanymieszaninąstylówczytasięźle” (Dzierżanowska1990:100).Doogólnychprzesłanekpoprawnościstylunależą:jednorodność, dostosowanie do sytuacji komunikacyjnej, poprawnośćortograficznaigramatyczna,jednoznaczność orazzwięzłość.Wwieluprzypadkach,osobytłumaczącenajęzykangielskinadużywająwyrażeń kolokwialnychlubgwarowychwtekstachpisanychstylemurzędowymlubmieszająformybrytyjskie zamerykańskimi.Donajczęstszychbłędówstylistycznychnależą:używanieelementówoficjalnych w wypowiedziachpotocznych,używanieelementówpotocznychocharakterzepublicznym,stylizacja językowaniemającauzasadnieniawtreściicharakterzestylowymwypowiedzi,małospójne konstrukcjeskładniowe,brakspójnościpodwzględemtreści.Ponadto,dobłędówstylistycznych zaliczyćmożnaniezamierzonątautologięoraznieudaneporównaniaczymetafory. „Nadużywaniemetafor,słówabstrakcyjnychorazwyrazówpochodzeniagreckiego lubłacińskiegonależydomanieryzmówzwalczanychprzezstylistówangielskich,adośćczęsto występującychwjęzykupolskim”(Dzierżanowska1990:100). Wśródbłędówstylistycznychwystępującychwrozporządzeniunr1346/2000wystąpiłybłędy, gdzie zamiast stylujęzykaprawnegopojawiłsięstyljęzykaprawniczegoalbopotocznego.Podział językaprawanajęzykprawnyi prawniczyzaproponowałWróblewski(1948),określającjęzyk prawnyjakojęzykaktówprawodawczych,natomiastjęzykprawniczyjakojęzyk,którym posługują sięprawnicymającydoczynieniazprawem,tj.językkomentarzyprawniczych,wystąpieńobrońców, dokumentówsądowych,rozprawnaukowych.Tekstprawny totekstutworzonywjęzykuprawnym wedługokreślonychregułstylistycznych,stosowanychzgodniezniepisanątradycją,alerównież zredagowanychprzezprawodawcęwformiezasadtechnikiprawodawczej.Ustawodawcapolski, w zbiorzedyrektywlegislacyjnych,wydanychwformierozporządzeniaPrezesaRadyMinistrów z dnia20czerwca2002r.wsprawie„Zasadtechnikiprawodawczej”(ZTP,Dz.U.z2002r.Nr100,

poz.108),szczegółowokształtujestylistykę,narzucagotoweformułyiutrwalaspecyficznecechy tekstówprawnych.Tekstanalizowanegorozporządzenianr1346/2000jestniewątpliwietekstem sformułowanymwjęzykuprawnym. Błędystylistycznewystępującewrozporządzeniunr1346/2000podzielonezostałynastępująco:  błędydotycząceużyciajęzykaprawniczegozamiastprawnego;  błędyzwiązanezużyciemjęzykapotocznegozamiastspecjalistycznego(prawnego);  błędywynikającezużyciajęzykaliterackiegozamiastspecjalistycznego(prawnego).

Schemat3.Podziałbłędówstylistycznych Otoprzykładybłędówstylistycznych,występującychw rozporządzeniunr1346/2000. Użyciejęzykaprawniczego,zamiast prawnego Przykład1:  wart.4ust.2lit.f)fragmentwiththeexceptionoflawsuitspending(franc.àl’exceptiondes instancesencours)zostałbłędnieprzetłumaczonynajęzykpolskijakozwyjątkiemspraw zawisłychprzedsądem,zamiastzwyłączeniem toczącychsiępostępowań.Jesttobłądstylistyczny polegającynazastosowaniujęzykaprawniczego.Wyrażenietomożebyćstosowanewjęzyku prawniczym, ale nie w prawnym. Niejesttojednakbłądprowadzącydo zmiany znaczenia.

Przykład2:

 art. 4 ust. 2 lit. g) zdanie the treatment of claims arising after the opening of insolvency proceedingsprzetłumaczonojakozaspokajanieroszczeńpootwarciupostępowania upadłościowegozamiastsposóbpostępowaniazwierzytelnościamipowstałymipowszczęciu postępowania wsprawieniewypłacalności.Przykładtenilustrujeużyciejęzykaprawniczego zamiastprawnego.Jesttobłądprowadzącydozmianyznaczenia. Przykład3: wart.6ust.1wystąpiłkolejnybłądstylistycznywtrakcieprzekładuangielskiegozdania: where such a set-offispermittedbythelawapplicabletotheinsolventdebtor’sclaim(franc. lorsquecettecompensationestpermiseparlaloiapplicableàlacréancedudébiteurinsolvable). Zdanieprzetłumaczonobłędnienajęzykpolskijakoo ilenatakiepotrącenie zezwala prawo regulująceroszczeniadłużnikazamiast:jeślitakiepotrąceniejestdopuszczalnezgodnie z prawemwłaściwymdlawierzytelnościniewypłacalnegodłużnika.Nastąpiłazmianaznaczenia. Zastosowaniejęzykapotocznegozamiastprawnego Przykład 1:  wart.4angielskiterminlawapplicable(franc.loiapplicable)zostałprzetłumaczonydosłownie zjęzykafrancuskiegojakostosowaneprawozamiastprawowłaściwe.Mamytutajdoczynienia zzastosowaniemjęzykapotocznegozamiastprawnego,czylizbłędem rejestru. Brak zmiany znaczenia.

B

ł

ę

d

y

s

t

y

l

i

s

t

y

c

z

n

e

Użyciejęzyka prawniczego zamiast prawnego Użyciejęzyka potocznego zamiast specjalistycznego (prawnego) Użyciejęzyka literackiego zamiast specjalistycznego (prawnego)

Zastosowaniejęzykaliterackiegozamiastjęzykaprawa Przykład1:

 w art. 2 lit. c) angielski termin other measure terminating the insolvency (franc. autre mesure mettantfinàl’insolvabilité)zostałprzetłumaczonydosłowniezjęzykafrancuskiegojako kładącykresniewypłacalnościzamiastusuwającyniewypłacalność– cojestwyraźnymbłędem rejestru.Zastosowanotutajjęzykliterackizamiastjęzykaprawa.Niedoszłojednakdozmiany znaczenia.

2

.

4

B

ł

ę

d

y

g

r

a

m

a

t

y

c

z

n

e

Błędygramatycznemogąpowstaćw: (i) formach morfologicznych;

(ii) elementach struktury grupy wyrazowej;

(iii) elementachstrukturyzdania(Dzierżanowska1990:82). Błędygramatyczne,powstałewformachmorfologicznych, polegająnatworzeniuform gramatycznych, niezgodnych z ustalonyminormami.Mogąonebyćspowodowaneprzezinterferencje zewnętrzną.Podwpływemjęzykapolskiegotłumaczmożepopełniaćzatemtakiebłędyjak: a) zastosowanieliczbyodpowiadającejpolskiemurzeczownikowiwówczas,gdyangielskiego ekwiwalentuużywasięwinnejliczbie.Takwięc,rzeczownikwłosy zostanieprzetłumaczony jako hairs mimo,żewtymsensiehair występujewangielskimwliczbiepojedynczej;

b) zastąpienierzeczownikaangielskiegonieosobowego,któryniepodlegawdanymprzypadku personifikacji,zaimkiemosobowymrodzajumęskiegolubżeńskiego.Tłumaczączdanie:

Światpragnieotrzymaćwszystko,comumożedaćAmeryka jako The world wants all that

America can give him,użyjeformyosobowejhim,mimożewdanymzdaniumu oznacza świat(world), którytowyrazzastępujesięzaimkiemrzeczownymitp.

Błędygramatycznepowstałewformachmorfologicznychmogąbyćrównieżspowodowane działanieminterferencjiwewnętrznej.Interferencjawewnętrznamożespowodowaćtakiebłędyjak:

a) użyciebłędnejliczbyrzeczownikaonietypowejkońcówce.Mimokońcowegos wyrazy takie

jak news, economics sąrzeczownikamiwystępującymiwliczbiepojedynczej,podczasgdy fish,fowlsąformąliczbymnogiej.Jeżeli,podwpływemzewnętrznejformytakich rzeczowników,użytyzostanieczasownikwniewłaściwejliczbie,powstanieoczywiściebłąd (np.: news are good zamiast news is good);

b) „dodanietypowejkońcówkiliczbymnogiejs dorzeczownika,którymaidentycznąformę

w obuliczbach.Naprzykład:counsel, (adwokat, radca prawny) deer, grouse, salmon, sheep, trout itd.mogąbyćłączonezczasownikamizarównoliczbypojedynczej,jakimnogiej,

w zależnościodkontekstu.Innymprzykłademtakiegobłędujestużywaniedata (dane) jako

formyliczbypojedynczej,mimożejesttowzasadzie rzeczownik liczby mnogiej, z jednoczesnym utworzeniem neologizmu datas dla oznaczenia pluralis,cosiętrafia w amerykańskiejliteraturzenaukowej”(Dzierżanowska1990:84);

c) wybórniewłaściwejformyliczbymnogiej,wprzypadkuistnieniadwóchwersjiróżniącychsię międzysobąznaczeniemnp.:index (palecwskazujący)maliczbęmnogąindexes, podczas

gdy index (wskaźnik)– indices;

d) tworzenieimiesłowubiernegolubczasupastsimpleniektórychrzadkoużywanych czasownikównieregularnychwsposóbregularny, np.: od czasownika to weave – weaved

zamiast wove,wovenlubteżstosowanienieprawidłowychformpodwpływeminnych czasownikównieregularnych:stack zamiast stuck od czasownika to stick na zasadzie analogii

z to swim, swam, swum.

Błędygramatyczne,mogąrównieżpowstaćwelementachstrukturygrupywyrazowej.W zakresie interferencjizewnętrznejsątonastępującebłędy:

a) błędypowstałenaskuteknieprawidłowegodoboruprzyimków.Naprzykład:podziękować

w imieniu należyprzetłumaczyć:to thank on behalf,mimo,żeczęstymekwiwalentem

polskiego przyimka w jest angielski przyimek in.Tegotypubłędypojawiająsiędosyćczęsto wtłumaczeniach,ponieważstopieńekwiwalencjiprzyimkówwróżnychjęzykachjest z regułybardzoniski.

b) błędydotycząceużycia,tak jak po polsku, rzeczownika w dopełniaczulubprzymiotnikaprzy tłumaczeniuwyrażeńtypu:wystawapsów, odciskipalców zamiast premodyfikacji

rzeczownikowej, to znaczy dog show, finger-prints.Natomiast,przykłademinterferencji wewnętrznejmożebyćopuszczenierodzajnikawniektórychnazwachgeograficznych, ponieważprzytychsłowach,wwiększościprzypadkówniejestonużywany(np.:France, England ale the Zambia, the Argentina; Paris, London ale the Hague).

Błędygramatyczne,powstałewelementachstrukturyzdania,dotycząniezgodnościelementów strukturyzdania,ponieważokazjedopopełnieniabłędówwzakresiezgodnościelementówstruktury zdaniasąliczne.Wobrębieinterferencjizewnętrznej,dotejgrupybłędówmożnazaliczyć: a) niewłaściwydobórczasów spowodowanybrakiemzgodnościmiędzyczasamipolskimi a angielskimi.Błędytepojawiająsięwówczas,gdytłumaczodruchowozastępujeczasużyty wjęzykupolskim,czasemangielskim,którywydajemusięnajbardziejodpowiedni. Na przykład:użycieczasuPresent Simple lub Present Continuous zamiast Present Perfect

dlawyrażeniaczynnościtrwającejodjakiegośmomentuwprzeszłościdochwiliobecnej i wyrażonejpopolskuzapomocączasuteraźniejszego.Wtłumaczeniunajęzykpolski,błędy mogąbyćwynikiem zastąpieniaczasuPresent Perfect Continuous czasemteraźniejszym,

podczasgdymożeonbyćtłumaczonynateraźniejszyalboprzeszły,wzależnościodsytuacji. b) sugerowaniesiępolskimnastępstwemczasówwzdaniachczasowychlubwarunkowych i użyciewjęzykuangielskimwzdaniupodrzędnymFuture,takjakwjęzykupolskim

zamiast Present Simple.

c) błędypowstałeprzytłumaczeniumowyzależnej.Wjęzykuangielskimwystępuje (w niektórychprzypadkach)zjawiskoback-shift czylicofnięciewprzeszłość,którenie występujewjęzykupolskim.Owecofnięciewprzeszłośćmożestaćsięprzyczyną powstawaniabłędówprzytłumaczeniumowyzależnej. d) błędywstosowaniutzw.verb pattern. Wjęzykupolskimpoczasownikuprzestaćmożna użyćbezokolicznika,np.przestaćmówić. Zastosowanietejformywangielskimbyłoby błędem,bow tym przypadku to stop łączysięzrzeczownikiemodsłownym, więcekwiwalentempolskiegoprzekładubędziestop talking.Wtymprzypadku,różnice międzystrukturamipolskimi,astrukturamiangielskimisą ogromneiwielkąpomocą weliminowaniutegotypubłędówsąsłowniki. e) stosowaniepodwójnegoprzeczenia.Jesttokolejnybłądniezgodnościgramatycznej elementówwzdaniu.Podwójneprzeczenieużywanewjęzykupolskim,zastosowane w tłumaczeniunajęzykangielski,możebyćprzyczynąbłędów.Naprzykład:Nikt nie przyszedł powinnobyćprzetłumaczonenaangielskijakoNobody came,zużyciemjednego przeczenia,natomiasttłumaczenieNobodydidn’tcome jestpoważnymbłędem. Błędygramatycznewelementachstrukturyzdania,mogąbyćrównieżspowodowanedziałaniem interferencjiwewnętrznej,którapowodujepowstawanielicznychbłędównp.:wzakresiezgodności liczbypodmiotuiorzeczenia.Otoniektóreznich: a) błędywzdaniachzawierającychpodwójnypodmiot.Często,w zdaniachzawierających podwójnypodmiotnp.John and Mary are shoping orzeczeniemożezostaćomyłkowo

dopasowanedodrugiegoczłonupodmiotuzjednoczesnymużyciemczasownikazliczbie pojedynczej,zwłaszcza,żeniezawszepodmiotzłożonyzdwóchwyrazówjest podmiotem podwójnym.WzdaniuWhisky and Soda is my favourite drink orzeczeniewystępujewliczbie

pojedynczej, bo whisky and soda tonazwanapojuzłożonazdwóchrzeczownikówi spójnika. b) błędymogąsięzdarzyćwzdaniach,gdziepodmiotemsąnouns of multitude, czyli np.: half,

number, lot itd. Następującegozdania:A large number of people were present używasię

obok The number of people present was large. W tym przypadku, przedimek wskazuje czy należyużyćczasownikawliczbiepojedynczejczymnogiej.

c) „błędywzgodnościliczbypodmiotuiorzeczeniamogąwystąpićtakżewtedy, gdypodmiotemzdaniajestjakieśinnezdanie.Naprzykład,wzdaniuWhat terms Bulgaria and Hungary may be ultimately given rests with the Peace conference podmiotemjestczęść

podkreślona.Zgodniez obowiązującązasadą,żetegorodzajuzdaniepodmiotowenależy traktowaćjakorzeczownikliczbypojedynczej,orzeczeniejestrównieżwliczbiepojedynczej. Gdybyjednakużytobłędnieliczbymnogiejczasownika,tj.formyrest,byłobyto wynikiem działaniainterferencjiwyrazuterms”(Dzierżanowska1990:87).

Błędygramatycznewystępującewrozporządzeniunr1346/2000zostałypodzielonena:  błędyfleksyjne;  błędyskładniowe. Schemat4:Podziałbłędówgramatycznych Wobrębiebłędówfleksyjnych,występującychwrozporządzeniunr1346/2000wyróżnione zostałybłędydotyczące: wyboruniewłaściwejpostacitematufleksyjnego; wyboruniewłaściwejkońcówkifleksyjnej. Schemat5:Podziałbłędówfleksyjnych OtoPrzykładybłędówfleksyjnychnapotkanychwrozporządzeniu: Wybórniewłaściwejpostacitematufleksyjnego Przykład1:  wart.17ust.1wpolskimprzekładziezamiastjakiekolwiekpostępowaniejestjakakolwiek postępowanie.Wystąpiłtutajbłądgramatyczny,wynikającyzzastosowanianiewłaściwego rodzaju.Tegotypubłędymogłybyrównieżzostaćuznanezabłędyliterowe,lubprzypadkowe błędydrukarskie.Niemniejjednak,tegotypubłędypojawiająsiębardzoczęsto w rozporządzeniuiwynikająraczejzbrakukorekty,wzwiązkuzczymzostałyuznane zabłędygramatyczne. Wybórniewłaściwejkońcówkifleksyjnej Przykład1:  wart.3ust.4lit.b)podczasprzekładuangielskiegoterminuintheMemberState(franc.dans l’Étatmembre)zostałpopełnionybłądgramatycznypolegającynazastosowaniuniewłaściwej końcówkifleksyjnej.ZamiastwPaństwieCzłonkowskimmamywPaństwieCzłonkowskich. Przykład2:  wart.4ust.2lit.a)wtłumaczeniuangielskiegofragmentuagainstwhichdebtorsinsolvency proceedingsmaybebrought(franc.lesdébiteurssusceptiblesdefairel’objetd’uneprocédure)

wystąpiłbłąddotyczącywyboruniewłaściwejkońcówkifleksyjnej:dłużników,przeciwktórym postępowaniaupadłościowemogązostaćwszczętazamiastdłużników,przeciwktórym postępowaniewsprawieniewypłacalnościmożezostaćwszczęte.Jednocześniemamy tu do czynienia z zastosowaniemliczbymnogiejzamiastpojedynczej,przytłumaczeniuterminu proceedings,którywjęzykuangielskimwystępujeliczbiepojedynczejjakimnogiej,alewtym kontekścieproceedingswystępujewliczbiemnogiej. Przykład3:  wart.16ust.2wtłumaczeniuangielskiegofragmentu:recognitionoftheproceedingsreferredto inArticle3(1)(franc.lareconnaissanced'uneprocédureviséeàl'article3,paragraphe1) wystąpiłbłądpolegającynawyborzeniewłaściwejkońcówkifleksyjnej:uznaniepostępowania określonejwart.3ust.1zamiastuznaniepostępowania,októrymmowawart.3ust.1. Jednocześniemamytutajdoczynieniaznaruszeniemzasadtechnikiprawodawczej(określonyw art.3 zamiastoktórymmowawart.3). Dobłędówskładniowychwystępującychwrozporządzeniunr1346/2000możnazaliczyć: zakłóceniezwiązkuzgodyirządu; błędywużywaniuprzyimków; konstrukcjeniepoprawnepodwzględemszyku. Schemat6.Podziałbłędów składniowych Otoprzykładybłędówskładniowychzidentyfikowanychw rozporządzeniu: Zakłóceniezwiązkuzgody Przykład1:  wpreambule,wust.20wtłumaczeniuangielskiegozdania:Maininsolvencyproceedings and secondary proceedings can, however, contribute to the effective realisation of the total assets only if all the concurrent proceedings pending are coordinated (franc. Lesprocéduresprincipales etlesprocéduressecondairesnepeuvent,toutefois,contribueràuneréalisationefficacedela masse que sitouteslesprocéduresparallèlesencourssontcoordonnées)zostałprzetłumaczony błędniejako:Jednakżepostępowaniagłówneipostępowaniawtórnemogąprzyczyniaćsię doskutecznejegzekucjiwszystkichaktywówtylko[...]przypadku,gdyrównoległetoczącesię postępowaniasąkoordynowanezamiastGłówneiubocznepostępowaniawsprawie niewypłacalnościprzyczyniająsięjednakżedoskutecznejlikwidacjimasytylkowówczas,jeżeli toczącesięrównoleglepostępowaniasąskoordynowane.Wtymprzypadkudoszło do naruszenia związkuzgody.Jednocześniezostałpominiętyprzyimek(tylko[...]przypadku,zamiasttylko w przypadku). Zakłóceniezwiązkurządu Przykład1:  wart.2lit.b)wtłumaczeniunajęzykpolskiwystąpiłbłądgramatyczny,wynikający z zakłóceniazwiązkurządu.Angielskitermintoadministerorliquidateassets(franc. d’administreroudeliquiderlesbiens)przetłumaczonojakozarządzanielublikwidacjaaktywów dłużnikazamiastzarządzaniemajątkiemlublikwidacjamajątkudłużnika.Jednocześniewystąpił tutajbłądterminologiczny.

Przykład2:

 w preambule, w ust. 25 angielskie zdanie: There is a particular need for a special reference diverging from the law of the opening State in the case of rights in rem, since these are of considerable importance for the granting of credit. The basis, validity and extent of such a right in rem should therefore normally be determined according to the lex situs and not beaffectedbytheopeningofinsolvencyproceedings(franc.Ilestparticulièrementnécessaire deprévoirpourlesdroitsréelsunrattachementparticulierquidérogeàlaloidel'État d'ouverture,étantdonnéquecesdroitsrevêtentuneimportanceconsidérablepourl'octroi decrédits.Lajustification,lavaliditéetlaportéed'unteldroit réeldevraientsedéterminerdès lorsnormalementenvertudelaloidulieuoùilestsituéetnepasêtreaffectésparl'ouverture d'uneprocédured'insolvabilité)zostałbłędnieprzetłumaczonynajęzykpolskijako:Ważnejest szczególneodniesieniedoprawrzeczowych,sprzecznychzprawempaństwa,wktórym wszczynanejestpostępowanie,gdyżprawateprzywiązujądużeznaczeniedoudzielania kredytów.Podstawy,ważnośćizakresprawarzeczowegookreślanesąwzwykłysposób, zgodniezprawamiejscapołożenia(lexsitus),niebędącuzależnioneodwszczęciapostępowania upadłościowego,zamiasttłumaczenia:Szczególnapotrzebawprowadzeniaregulacji odstępującejodstosowaniaprawaPaństwawszczęciapostępowaniaistniejew przypadku praw rzeczowych,jakożemająoneszczególneznaczeniedlaudzielaniakredytów.Ustanowienie, skutecznośćizakrestakiegoprawarzeczowegopowinnybyćzatemokreślanenormalnie zgodniezprawemmiejscapołożeniainiepowinnyzostaćnaruszoneprzezwszczęcie postępowaniawsprawie niewypłacalności.Wtymprzypadku,doszłodozakłóceniazwiązku rządu. Błądwużywaniuprzyimków Przykład1:  wart.3ust.4lit.a)wtrakcieprzekładuangielskiegofragmentubecauseof(franc.enraisonde) zostałpopełnionybłądgramatycznypolegający naużyciupodwójnegoprzyimka:z,zewzględu nazamiastzewzględuna. Przykład2:

 w art. 2 lit h) angielski fragment with human means and goods (franc. avec des moyens humains etdesbiens)zostałprzetłumaczonyjakozwykorzystaniemzasobówludzkichi majątkowych, zamiastprzywykorzystaniuzasobówludzkichimajątkowychcojestbłędemw zakresie wyrażeniaprzyimkowego,jakrównieżzastosowaniemniewłaściwegoprzypadka.

Przykład3:

 wart.2wtłumaczeniuangielskiegozdania:ForthepurposesofthisRegulation (franc. Aux fins duprésentrèglement)tłumaczpopełniłbłąd,używającniewłaściwegoprzyimka, więczamiastDlacelówniniejszegorozporządzenia,wtłumaczeniuczytamyDocelów niniejszegorozporządzenia.

Konstrukcjeniepoprawnepodwzględemszyku Przykład1.

 w art. 2. lit. f) angielski fragment the time of the opening of proceedings shall mean time at which the judgment opening proceedings becomes effective, whether it is a final judgment or not(franc.momentdel’ouverturedelaprocédure:le momentoùladécisiond’ouvertureprend effet,quecettedécisionsoitounondefinitive)zostałprzetłumaczonyjakochwilawszczęcia postępowaniaoznaczachwilę,zktórąorzeczenieowszczęciupostępowaniastajesięskuteczne, niezależnieodtegoczyjesttoorzeczenieostateczne,czyteżnie,gdziezastosowanokonstrukcje niepoprawnąpodwzględemszyku.Powyższyfragmentpowinienzostaćprzetłumaczony wnastępującysposób:chwilawszczęciapostępowaniaoznaczachwilę,zktórąorzeczenie owszczęciupostępowaniastajesięskuteczne,niezależnieodtego, czy orzeczenie to jest ostateczne. Brakznajomościskładnijęzykaangielskiegou tłumacza.

Przykład2:

 w art. 26 angielski fragment (...) where the effects of such recognition or enforcement would be manifestlycontrarytothatState’spublicpolicy(franc.lorsquecettereconnaissanceoucette exécutionproduiraitdeseffetsmanifestementcontrairesàsonordrepublic)przetłumaczono

zużyciemspójnikaizamiastlub,codoprowadziłodozmianyznaczeniatłumaczonego zdania. W wersji polskiej czytamy (...) w przypadku, gdy takie uznanie i wykonaniebyłobywyraźnie sprzecznezporządkiempublicznym(...),zamiast(...)o ile skutki takiego uznania lubwykonaniastałybywoczywistejsprzecznościzzasadami współżyciaspołeczności(...). Jednocześniemamytutajdoczynieniazbłędemstylistycznym,jakiterminologicznym.

2

.

5

B

ł

ę

d

y

l

e

k

s

y

k

a

l

n

e

Błędyleksykalnepolegajągłównienaużyciuwyrazówwniewłaściwymznaczeniu lub w zniekształconejpostaci,alboteż naużyciuwyrazu,którynienależydozasobupolskiego słownictwa.Błędyleksykalne„są(...)spowodowanefaktem,żewyrazywjednymjęzykurzadko sąpełnymiekwiwalentamiwyrazówwinnymjęzyku,a zakresichznaczeńmożebyćzarównoszerszy jakiwęższy”(Dzierżanowska1990:90).Wielewyrazówwjęzykupolskim,podobniejakiwinnych językach,towyrazywieloznaczne.Wieloznacznośćniestanowiprzeszkodywsprawnym porozumiewaniusię,ponieważwyrazywystępująnaogółnatlepewnegokontekstuisytuacji, co daje wystarczającewskazówkicodotego,którezeznaczeńrozmówcaczyteżpiszącymiałnamyśli (Kurkowska,Skorupka2001:137).Jednakże,w stylu naukowym, w wypowiedziach oficjalno-urzędowych,czyliwszędzietam,gdziechodzioterminologięnaukową itechniczną,wieloznaczność wyrazówjestniepożądanaiczęstojestprzyczynąpowstawaniabłędów.Błędyleksykalnemogąbyć wynikiemdziałaniainterferencjizewnętrznejlubwewnętrznej.Przeważająjednakte,spowodowane interferencjązewnętrzną,wynikającenajczęściejz wieloznacznościwyrazów.Dzierżanowska(1990: 90),proponujenastępującypodziałbłędówleksykalnych:(i)błędydotycząceniezgodności leksykalnejwyrazów;(ii)błędywynikającezróżnicterminologicznych;(iii)błędywynikające z niezgodnościleksykalnejgrupwyrazowych. Błędydotycząceniezgodnościleksykalnejwyrazów,częstowynikajązezjawiskahomonimii. Homonimyto„wyrazyjednobrzmiąceiczęstojednakowopisane,aleoróżnympochodzeniu I wartościznaczeniowej”(Kurkowska,Skorupka2001:138).Innymisłowyhomonimiapolega nawyrażaniuróżnychznaczeńzapomocąidentycznejformyjęzykowej;np.:„Zamek”– wjęzyku angielskim:1.castle(budowla);2.lock(urządzeniedozamykaniadrzwi);3.halving(wiązanie); w językufrancuskim:1. château(budowla);2.serrure(urządzeniedozamykaniadrzwi).Różnice zakresieznaczeniapowyższychhomonimówsądosyćwyraźnewięcznalezienieekwiwalentównie stwarzazbytwielutrudności.Problempojawiasięwprzypadkusłówwieloznacznych,których wartośćznaczeniowacharakteryzujesiębardziejsubtelnymiróżnicami;np.:tłumaczpisemny to translator, atłumaczustnytointerpreter. Ekwiwalentypozornesątakżeźródłembłędówleksykalnych.Ekwiwalentypozornemożna podzielićnatrzygrupy:(i) pseudoekwiwalenty; (ii) ekwiwalenty zmodyfikowane; (iii) ekwiwalenty zróżnicowane.Ekwiwalentypozorne(faux-amis) to wyrazy o tej samej etymologii i podobnej formie, aleróżnychznaczeniach.Słowate,zachowująpodobnąpisowniębądźwymowę, lecz w rzeczywistościodsyłajądopojęćzupełnieinnych.„Najczęściejbłądtenpopełniająosoby, którychznajomośćjęzykawyjściowegojestniewystarczająca.Najbardziejcharakterystycznymi przykładamiangielsko-polskich faux-amissątakiewyrazyjakactually i aktualny (actually znaczy właściwie, w gruncie rzeczy, ale nigdy nie znaczy aktualnie)”(Hejwowski2004:128).Ekwiwalenty zmodyfikowanetowyrazy,zachowującetensamrdzeńitosamoznaczenie,aleprzyjmującenieco innąformę,np.:epidemia – epidemics.Zkolei„ekwiwalentyzróżnicowaneobejmująprzypadki,kiedy – mimoistnieniapokrewnychwyrazówangielskich(lubwinnychjęzykachzachodnioeuropejskich, któremiaływpływnarozwójjęzykaangielskiego)– odpowiednikiangielskiewyrazówpolskich sąróżnepodwzględemetymologicznym”(Dzierżanowska1990:95).Przykładowo,dlapolskiego wyrazu analfabeta pokrewny wyraz angielski lub zachodnioeuropejski to alphabet podczas gdywłaściwym ekwiwalentem angielskim jest illiterate.

Błędywynikającezróżnicterminologicznychsąrównieżczęstospotykanewtłumaczeniu. Błędyterminologicznewtłumaczeniuspecjalistycznymsągłówniewynikiembrakuznajomości terminologiijęzykaspecjalistycznegoutłumacza.Ponadto,„błędywterminologiipowstająnaogółna

skutekużyciawyrazuwłaściwegodlakulturyjęzykaoryginału,anieużywanegowtymsensiewTL4_” (Dzierżanowska1990:96).Dotegotypubłędówmożnazaliczyć:niewłaściwezastosowanietechnik zapewnianiaekwiwalencjidlaterminówbezekwiwalentowych,w przypadkuterminów,któremają ekwiwalenty.Podpojęciemterminbezekwiwalentowynależyrozumiećtakitermin,którynazywabyt istniejącywrzeczywistościprawnejjęzykaźródłowego,alenie istniejącyw rzeczywistościprawnej językadocelowego.Dotakichterminówniewątpliwiemożnazaliczyćfrancuskieterminy:chargé d’affaires,acquiscommunautaire.Wprzypadkutakichterminówtłumaczmadowyboruwiele strategiitłumaczeniowych(Kierzkowska 1991), (Vinay, J.-P.,DarbelnetJ.1966).Otoniektóreznich: a) egzotyk,czylirodzajzapożyczeniazachowującypisownięterminujęzykadocelowego, np.: chargéd’affaires,acquiscommunautaire; b) zapożyczeniezdostosowaniempisownidozasadrządzącychjęzykiem docelowym, np.: departament,dystrykt,kanton,dyrektoriat,konstytuanta,komuna,mer,żyrondysta; c) ka lka : coupd’État– zamach st anu; CorpsLégislatif– CiałoUstawodawcze;

Charte constitutionnelle – Karta konstytucyjna; EmpireFrançais– Imperium Francuskie;

d) ekwiwalentfunkcjonalny,czylizastosowanienajbliższegoekwiwalentuznanego w rzeczywistościprawnejjęzykadocelowego,np.:gmina – commune; województwo– arondissement;

e) neologizm,czyliukuciezupełnienowegoterminunieznanegow kulturzejęzyka docelowego np.: laissez faire, laissez passer – leseferyzm;

f) ekwiwalent opisowy w postaci definicji, np.: CommunautéFrançaise jakoorganizacja,która wykształciłasięwwynikureorganizacjiUniiFrancuskiejpowstałejw1946roku;laissez faire, laissez passer – pozwólciedziałać,zostawciesprawywłasnemulosowi;

g) ekwiwalentopisowynawiązującydopodobnegopojęciaznanegow kulturzejęzyka docelowego np.:kodekspostępowaniakarnego– Coded’instructioncriminelle;

h) dwa terminy na oznaczenie jednego, np.: spółka– sociétéetcompagnie;

i) ekwiwalentzorientowanynajęzykźródłowymodyfikującyterminznanyw kulturzejęzyka docelowego, np.: GouvernementProvisoiredelaRépublique– RządTymczasowyRepubliki Francuskiej; j) ekwiwalentzawierającywsobieterminjęzykaźródłowego(hiperonim),aleszerszy znaczeniowo np.: société- spółka; compagnie – spółka k) ekwiwalentograniczający(hiponim)np.:spółka– société; Ponadto,należypamiętać,żekażdadyscyplinanaukowaposiadawłasnąterminologię(Dzierżanowska 1990: 96),więcpolskiwyrazpróg, to w budownictwie threshold, a próg w muzyce to fret, czyli istnieją dwaróżneokreśleniaterminologicznestosowanewzależnościoddziedzinynaukowej,doktórejnależy tłumaczonytekst.Tłumaczmusizatembyćświadomistnienia takichróżnic,awraziewątpliwości najbezpieczniejjestodwołaćsiędowiedzyekspertówzdanejdziedzinynaukowej. Błędywynikającez niezgodnościleksykalnejgrupwyrazowychsąwynikiemniepoprawnego tworzeniazwiązkówfrazeologicznych,podwpływeminterferencjijęzykatłumaczonegotekstu. Błędytepolegająnanaruszeniuzwiązkufrazeologicznego(wwyniku,któregozostajeutworzony nowyzwiązekfrazeologiczny,albowwynikuktóregotłumacztworzyzwiązekfrazeologiczny wjęzykudocelowym,jednakżeze zmienionymznaczeniem),cojestkonsekwencjąnieznajomości frazeologiijęzykaprawnegoprzeztłumacza.Związekfrazeologicznytoustalonewdanymjęzyku połączenieconajmniejdwóchwyrazów.Stopieńzespoleniaposzczególnychwyrazówmożebyć różny.Kurkowska,Skorupka(2001:155)dzieląjenazwiązkistałe,łączliweiluźne.Dlatłumaczy najważniejszajestznajomośćzasadstosowaniazwiązkówstałych,czyliwyrażeńidiomatycznych, jakrównieżzwiązkówłączliwych,czylikolokacjizarównowjęzykuprzekładu, jak i w języku oryginalnegotekstu.WteoriiLewickiego(1987)wyróżniasiętrzyrodzajefrazeologizmów: (i) idiomy – połączeniawyrazowe,którychznaczeniejestinneniżsumaznaczeńkomponentów; znaczenie realne nie jest jednoznaczne ze znaczeniem strukturalnym, np.: act of God (siławyższa); (ii) frazemy – utrwalonepołączeniawyrazów,którychsensmieścisięwzakresieznaczenia

wyrazunadrzędnego,np.:wnieśćsprawędosądu,terminzawity;

4

(iii) zestawienia, czyli wielowyrazowe jednostki z pograniczafrazeologizmów i grup składniowych,np.:postępowanieupadłościowe,umowasprzedaży,wszczęciepostępowania. Idiomysąwarstwąfrazeologii„najbardziejodpornąnawpływyobceinajrzadziejprzenoszoną z jednegojęzykadodrugiego”(Kurkowska,Skorupka2001:166).Rzadkozdarzasięsytuacja, abyidiomywjednymjęzykutworzonebyłyidentyczniejakwdrugim(Dzierżanowska1990:31). Zregułyjednakelementywwyrażeniachidiomatycznychsącałkowicieróżne.

Tworzenie kolokacji nie jest dowolne i jestpowiązanezzagadnieniemznaczenia.Niewłaściwe kolokacjesączęstoprzyczynąbłędów.„Wjęzykuojczystymtworzeniekolokacjijestczynnością instynktowną”(Dzierżanowska1990:32).Przykładowo,każdyPolakpowie:realizowaćplan lub zamierzenie; świadczyćusługi; przeprowadzaćmodernizację.Wiadomo,żewjęzykupolskimwpływ sięwywiera, ale wpływysięma. Przymiotnik mały możebyćużytywsensie:drobny,nikły,słaby, ale pulsjestsłaby; nadziejanikła, a powódbłahy.Kolokacjewjęzykuobcympowstająwedług określonych zasad.Przykładowo,przymiotnikświęty wjęzykuangielskimmożnaprzetłumaczyćjako

holy, saintly, pious, ale Saint Peter, the Holy Ghost.Kolokacjiwjęzykuobcymtrzebasięnauczyć

i zapamiętać,lubużywaćposprawdzeniuwsłowniku.Nienależytworzyćich samodzielnie. Ponadto,każdyjęzykposiadaswewłasne,odrębnei odpornenazmianyfrazeologizmy,związane nierozerwalniezjegoprzeszłościąikulturą,np.czarna polewka (symbolodmowyrękipanny). Ze względunaichnieprzekładalnośćnainnyjęzyk, powinnybyćtraktowanezeszczególną ostrożnościąwprocesietłumaczenia.Najmniejszenaruszeniestrukturyfrazeologizmusprawia, że tracąsweznaczenie.Najczęstszebłędyfrazeologiczneto: a) zmianaskładuleksykalnegozwiązku(usunięcie,dodanie,wymiana jednegozezwrotów na inny); b) kontaminacjafrazeologicznaczyli„zmieszaniesię,skrzyżowaniedwóchjednostek językowych,dającewwynikunowąjednostkę”(Polański2003:313).Zmieszanietakiedajez regułybłędnepołączenie.Zazwyczajkontaminacjiulegajązwiązkistałelubłączliwe, np.: Swoimpojawieniemsięwklasiepokrzyżowałjejszyki (krzyżowaćplany+mieszaćszyki); c) tautologia(połączeniewyrazoweskładającesięzwyrazówotakichsamychznaczeniachlub

bliskoznacznych), np.: sporadyczny, odosobniony przypadek, albo fakty autentyczne; pleonazm(wyrażenielubzwrot,któregoskładnikipowtarzająniepotrzebnietęsamątreść), np.: Zperspektywyczasuwydarzeniewydawałosiębłaheinieważne; Najejwidokcofnąłsię zprzerażeniadotyłu; d) zbytdosłownerozumieniezwrotówiwyrażeń; e) umieszczeniefrazeologizmuwniewłaściwymkontekście; f) zmianaformyjednegozelementów(formymorfologicznej,postacisłowotwórczej, przekształceniekonstrukcjiskładniowej). Wrozporządzeniunr1346/2000błędyleksykalnepodzielononanastępującegrupy: błędyfrazeologiczne;  neologizmy leksykalne; zmianaznaczenia(błędyterminologiczne). Schemat7.Podziałbłędówleksykalnych

Błędyfrazeologiczne Przykład1:  wart.3ust.1wtrakcieprzekładurównieżdoszłodonaruszeniazwiązkufrazeologicznego. Angielskiterminintheabsenceofprooftothecontraryprzetłumaczonojakodopókidowód przeciwnyniezostaniewykazanyzamiastdopókidowódprzeciwnyniezostanie przeprowadzony – brakzmianyznaczenia,możnasiędomyślećznaczeniawłaściwego,alenie jesttozwiązekfrazeologicznyistniejącywjęzykuprawnym.Wpolskimjęzykuprawnym dowódsięprzeprowadzaaniewykazuje. Przykład2:  wart.3ust.1fragmentzwersjiangielskiejThecourtsoftheMemberState(…)shall have jurisdiction to open insolvency proceedings (franc. Lesjuridictionsdel’Étatmembre(...)sont compétentespourouvriruneprocédured’insolvbilité)zamiastSądyPaństwaCzłonkowskiego (...)sąwłaściwedlawszczęciapostępowaniawsprawieniewypłacalnościwtłumaczeniu występujeSądyPaństwaCzłonkowskiego(...)sąwłaściwedowszczynaniapostępowania upadłościowego,któryjestbłędemkolokacjii jednocześniebłędemzewzględu na aspektualność. Neologizmy leksykalne Przykład1:  w art. 3 w trakcieprzekładuangielskiegoterminuInternationaljurisdiction(franc.Compétence internationale)najęzykpolski,ukutyzostałneologizmleksykalnyJurysdykcjamiędzynarodowa zamiastJurysdykcjalubJurysdykcjakrajowa.Ukucietakiegoterminuprzeztłumacza jest posunięciemnieuzasadnionym.Stworzyłonnowyterminbędącykalkązjęzykaangielskiego. Przykład2:  wart.5ust.2lit.a)angielskiterminmortgage(franc.hypothéque)przetłumaczonynajęzyk polskijakozastawhipotecznyjestprzykłademnaukucie neologizmu leksykalnego, nie istniejącegow polskimprawie.Tłumacznajwyraźniejbłędnieukułnowyekwiwalent zorientowanynajęzykźródłowymodyfikującyterminznanywkulturzejęzykadocelowego. Natomiast,wpolskimprawiewystępujealbozastawalbohipoteka. W polskim systemie prawnymzabezpieczeniemrzeczowymnanieruchomościjesthipoteka.Podczasgdyzastawjest prawemrzeczowymupoważniającymwierzycieladozaspokojeniawierzytelnościzrzeczy ruchomej. W niniejszymrozporządzeniujestmowaozabezpieczeniunanieruchomości tj. o hipotece.Byćmożetłumaczuniknąłbytegobłęduposługującsięwersjąfrancuską,gdzie terminhypothéqueoznaczahipotekę. Zmianaznaczenia(błędyterminologiczne) Przykład1:

 w art. 4 ust. 2 lit. b) angielski termin the assets which form part of the estate (franc. les biens qui font objet du dessaisissement) w tłumaczeniuwystępujejakoaktywa,stanowiąceczęść nieruchomościzamiastskładnikimajątkowewchodzącewskładmajątkudłużnika(lubmasy upadłości).Przyczynąbłędubyłangielskiterminestate,którymawieleznaczeń.Może onoznaczaćmajątek,tytułprawnydonieruchomości,aletakżenieruchomość:realestate,lub masęupadłości:bankruptcyestate(posługiwaniesiętekstemfrancuskimpozwoliłobyuniknąć tegobłędu)– mamytutajdoczynieniazezmianąznaczenia. Przykład2:  wielokrotniepowtarzającymsiębłędemjesttłumaczenieangielskiegoterminuassets (franc.biens)jakoaktywazamiastmająteklubskładnikmajątku– coprowadzidoniespójności tekstu. Przykład 3:  Równieczęstospotykanymbłędemjesttłumaczenieangielskiegoterminutheclaims (franc.lescréances)jakoroszczeniazamiastwierzytelności– cojakwpowyższymprzykładzie równieżprowadzidopowstawanialicznychniespójnościwtekście.

Przykład 4:  wart.13nauwagęzasługujebłąd,dotyczącytłumaczeniaangielskiegoterminuanact (franc.unacte),którypowinienzostaćprzetłumaczonyjakoczynność,natomiastzostałbłędnie przetłumaczonyjakodokument,cospowodowało,żewkonsekwencjimamydo czynienia z zaskarżeniemdokumentówdłużnika,zamiastzzaskarżeniemczynnościdłużnika.

2

.

6

P

o

z

o

s

t

a

ł

e

b

ł

ę

d

y

Błędy,którezostanąomówionewniniejszejczęścipracy,występujązreguływtekściedocelowym I zostałyzdefiniowaneprzezTomaszkiewicziPisarską(1996:144)wnastępującysposób: „Tentypbłędówwynikazkilkuprzesłanek:(i)zezbytbliskichkontaktówmiędzyjęzykami, kiedytoformyjęzykaźródłowegowpływająnaformęprzyjętąwjęzykudocelowym, (ii) z niezrozumieniatekstuoryginałuprzeztłumacza,(iii)znieprzystawaniatekstuprzekładu dotekstuoryginału,wktórymalbozatraconopewneinformacjeistotne,albododanojakieś informacje,albowinterpretacjizbytoddalonosięodintencjioryginału”. Interferencja,zachodzącawkontakcie międzydwomajęzykami(polegającanawprowadzeniu dotekstutłumaczeniaform,wziętychbezpośredniozjęzykaźródłowego),naktórątłumaczjeststale narażony,możezachodzićnawszystkichpoziomachjęzykowych,tzn.morfologicznym,leksykalnym, składniowym,stylistycznymikulturowymiczęstojestźródłembłędów.Ponadto,błędywynikające z niezrozumieniatekstu,tobłędyprzekładu,pojawiającesięwówczas,kiedytłumaczniezrozumiał intencji autora tekstu. Błędytegotypumogąmiećróżnycharakter.

 Sensfałszywy,innyniżworyginale.WedługPisarskiejiTomaszkiewicz(1996:146) „sątopewnegorodzajuprzesunięciasensu.Najczęściejichpowodemjestomawianewyżej zjawiskointerferencji.Tłumaczzasugerowanypodobieństwemformwdwóchjęzykachjedną zastępujedrugą,aleefektkońcowyniejesttakisam,np.:1.Cepaysadesproblèmesau

niveau économiqueet politique (Ten kraj ma problemy na poziomie ekonomicznym

i politycznym); 2. L’économiedecepaysestenétatlamentable (Ekonomiategopaństwa znajdujesięw opłakanymstanie).Oilewpierwszymzdaniumożnabyłopopolsku powiedziećproblemy na poziomie ekonomicznym i politycznym, o tyle w drugim wypadku

interferencjajęzykafrancuskiegospowodowałaotrzymaniewtłumaczeniuinnegosensu niżworyginale: chodzi o gospodarkękraju a nie ekonomię”.

 Sensprzeciwny(znaczenieprzeciwne)tobłądznaczniepoważniejszyniżsensfałszywy, ponieważzmieniazupełnieintencjęautora.„Okazujesię,żewtłumaczeniumówisięoczymś innymlubwinnysposóbniżwtekścieoryginału,np.:Encorehierill’ignoraitmais aujourd’huiilssontdetrèsbonsamis. (Jeszczewczorajjąignorował,adzisiajsąbardzo dobrymiprzyjaciółmi).Mamytudoczynieniazsensemprzeciwnym.Popolskuczasownik ignorować znaczy znać,aleudawaćżesięniezna,natomiastpofrancuskuznaczynieznać. Poza tym po polsku chodzi o czasownik o zabarwieniu pejoratywnym, a po francusku nie. Tłumaczdałsięponieśćinterferencjiiwkonsekwencjiuzyskałsensprzeciwny”(Pisarska, Tomaszkiewicz 1996: 147).

 Nonsens„jesttobłądtłumaczeniowy,którypoleganaprzypisaniujakiemuśfragmentowi tekstuwyjściowegonatylezmienionegosensu,żewefekcieotrzymujemywyrażenie lubsformułowaniekompletnieabsurdalne.(...)nonsensjestuważanyzanajpoważniejszy błądprzekładowy,np.:Middle age men are the prime victims of workaholizm

(franc. LaplupartdesintoxiquésdutravailsontdeshommesduMoyenÂge; pol. Średniowiecznimężczyźnisąpierwszymiofiaramipracoholizmu)”(Delisle2004:68). Dwiebezsensownewersjeangielskiegozdania,sąwynikiemdosłownegoprzetłumaczenia

middle age men jako średniowieczni,aprzecieżwtymprzypadkuchodziomężczyzn wśrednimwieku. Wielebłędówwtłumaczeniuwynikazniezgodnościinformacjiznaczącychwstosunku do oryginału(Pisarska,Tomaszkiewicz1996).Otoniektóreznich:  Zbytmałailośćinformacji – głównie„chodzituobłądwynikającyz niezastosowania zasady kompensacji,toznaczyzniezrównoważeniabrakujakiejśinformacjiwinnymmiejscutekstu lubniewyjaśnieniaczegoś,coodbiorcatłumaczenianiejestw staniezrozumieć”(Pisarska,

Tomaszkiewicz1996:148).Zbytmałailośćinformacjiprzejawiaćsięmożerównież w opuszczeniach,(przyczymnależypamiętać,żeniezawszesąonebłędem,ponieważgdy pewneinformacjewynikająz innychnazasadzieimplikacji,totłumaczmożejepominąć). Lukiwprzekładzie,inaczejopuszczenianazywasąniekiedy„nieadekwatnością semantyczną”(Dzierżanowska1990:101).Sątobłędypolegającenaopuszczeniupewnych elementów,bądźnawetcałychzdańtekstuw trakcieprzekładu.Mogątobyćelementy nieznane,bądźterminy,którychprzekładsprawiatrudnościtłumaczowi.Opuszczeniatemają wpływnawiernośćtłumaczenia.„Pokusaopuszczeniafragmentutekstupojawiasięwtedy, gdytłumacznierozumiedanegosformułowanialubniepotrafiznaleźćzadowalającego ekwiwalentuwjęzykudocelowym.Tegotyputrudnościświadcząnaogóło lukach wkompetencjitłumaczeniowej,a nieotym,żeopuszczeniejestrzeczywiścieuzasadnione” (Hejwowski2004:144).Należyprzytymjednakpodkreślić,żeeliminowanieelementów nieistotnych,któreniczegoniewnosządotreścitłumaczeniowejjestczynnościącelową iwręczwskazaną,dlategoteżniemożebyćrozpatrywanew kategoriibłędu.Jednak, zbyt dużaingerencjatłumaczawtekstjestbłędem.  Zadużailośćinformacji– „Generalnietenbłądpoleganapodaniuw tekścieprzekładu

explicite tego,copowinnozostaćimplicite” (Pisarska, Tomaszkiewicz 1996: 149).

Przykładowo:ne pas se pencher au dehors czyli niewychylaćsięnazewnątrz, (podczas gdy po polsku w tymkontekścieistniejewyrażenieidiomatyczne:niewychylaćsię). Ponadto, należyprzytympodkreślić,żenieuzasadnionedodanieinformacjiwtrakcieprzekładu jestrównieżpoważnymbłędem.Możeprowadzićdozmianyznaczeniatłumaczonegotekstu.  Wolnyprzekład – tłumaczwprzekładzieoddalasięodtekstuoryginałupoprzezliczne opuszczenia w jednych miejscach i dodawanieinformacjiwinnych,gdyczynnośćtaniema żadnegouzasadnienia.Przekładwolnydotyczycałegotekstuaniejakiegośjednego elementu.Wprzekładziewolnym,bardzoważnejestzachowanieproporcjiwcałymtekście, międzyinformacjami,którewyrażająfaktycznieideeautoraitymiinformacjami,które są indywidualnąinterpretacjątłumacza. Opróczwcześniejwymienionychbłędów(ortograficznych,interpunkcyjnych,stylistycznych, gramatycznychileksykalnych)wrozporządzeniuznalezionorównieżinnebłędy,amianowicie:  dodanie;  opuszczenie;  nonsens;

 inne przypadki zmiany znaczenia.

Schemat8:Podziałpozostałychbłędów

Otoprzykładyposzczególnychbłędów: Dodanie

Przykład1:

 wart.7ust.1wpolskimtłumaczeniuzamieszczonouzasadnione prawa zbywcy dla angielskiego

tłumaczaprzymiotnikauzasadnione,pociągazasobązmianęznaczenia,ponieważmożna

zinterpretowaćuzasadnione prawa zbywcy jakouprawnieniesądudoweryfikacjitychpraw.

Takieuprawnieniemożenadaćsądomustawodawca,awtymprzypadku,wtłumaczeniunadaje jetłumacz.Tak,więcwtymmiejscutłumaczpozwoliłsobienacałkowitązmianęznaczenia.

Przykład2:

 art. 4 ust 2. lit. b) angielski termin the treatement of assets acquired by or devolving on the debtor aftertheopeningoftheinsolvencyproceedingspowinienzostaćprzetłumaczonyjako sposóbpostępowaniazmajątkiemnabytymprzezdłużnikapowszczęciupostępowania upadłościowegopodobniejaktowidniejewwersjifrancuskiej(lesortdesbiensacquispar le débiteuraprèsl’ouverturedelaprocédured’insolvabilité).Zamiasttego,wtłumaczeniu UKIE,zostaładodanainformacja,wwynikuczegoczytamy:postępowaniezaktywami nabytymi przez lubprzekazanymizakładowiubezpieczeń pootwarciupostępowania upadłościowego.Aniwwersjiangielskiej,anifrancuskiejniemajakiejkolwiekinformacjina tematzakładuubezpieczeń.Porazkolejnyzatem,mamydoczynieniaz nieuzasadnionym dodanieminformacjiprzeztłumaczaizezmianąznaczenia. Przykład3:  w art. 4 ust 2.lit.d)podczastłumaczeniaangielskiegofragmentutheconditionsunderwhichset -offsmaybeinvoked(franc.lesconditionsd’opposabilitéd’unecompensation)wpolskiejwersji zostaładodanainformacjawarunkidokonywaniapotrąceńztytułuroszczeń a powinnobyć przesłankidokonywaniapotrąceńlubskutecznościpotrącenia.Tłumacz,zatemdodałinformacje popełniającprzytymrównocześniebłądterminologiczny. Opuszczenie Przykład1:

 wart.2lite)wtrakcieprzekładuangielskiegoterminujudgmentinrelation to the opening of insolvency proceedings or the appointment of a liquidator shall include the decision of any courtempoweredtoopensuchproceedingsortoappointaliquidator(franc.<décision>: lorsqu’ils’agitdel’ouvertured’uneprocédured’insolvabilitéoudelanominationd’unsyndic, ladécisiondetoute juridictioncompétentepourouvrirunetelleprocédureoupournommer unsyndic)tłumaczopuściłsłowoany.Takwięc,wtłumaczeniunajęzykpolskiczytamy:[...] sąduwłaściwego,zamiast każdego sąduwłaściwego, co pozwala w konsekwencjinaróżną wykładnię. Przykład2:  wart.4ust2.lit.a)tłumaczopuściłwtrakcieprzekładuistotnąinformację.Angielskifragment against which debtors insolvency proceedings may be brought on account of their capacity (franc.lesdébiteurssusceptiblesdefairel’objetd’uneprocédured’insolvabilitédufaitdeleur qualité)wtłumaczeniunajęzykpolskibrzmi:dłużników,przeciwktórympostępowania upadłościowemogązostaćwszczęta,biorącpoduwagęichzdolność[...], a powinienonzostać przetłumaczonywnastępującysposób:dłużników,w stosunku,doktórychpostępowanie wsprawieniewypłacalnościmożezostaćwszczęte,biorącpoduwagęichzdolnośćdoupadłości. W tym przypadku opuszczenie fragmentu doupadłościpozwalanaróżnąwykładnięimoże prowadzićwkonsekwencjidozmianyznaczenia.

Przykład3:

 wart.4lit.i)wtłumaczeniuangielskiegofragmentu:therulesgoverningthedistribution of proceeds from the realisation of assets, the ranking of claims and the rights of creditors who have obtained partial satisfaction after the opening of insolvency proceedings by virtue of a right in rem or through a set-off(franc.lesrèglesdedistributionduproduitdelaréalisationdesbiens, le rang des créancesetlesdroitsdescréanciersquiontétépartiellementdésintéressésaprès l'ouverturedelaprocédured'insolvabilitéenvertud'undroitréelouparl'effetd'une compensation)wwersjipolskiejzabrakłosłowazaspokojenia,takwięcw tłumaczeniu czytamy: zasadypodziałudochodówuzyskanychzupłynnionychaktywów,kolejność[...]roszczeńoraz prawawierzycieli,częściowozaspokojonychpootwarciupostępowaniaupadłościowego napodstawieprawarzeczowegolubwskutekdokonanychpotrąceń,zamiast tłumaczenia:zasady podziałuśrodkówuzyskanychzlikwidacjiskładnikówmajątku,kolejnośćzaspokojenia