ACTA U N IV ER SITA TIS LODZIENSIS
FOLIA OECONOM ICA 167, 2003
W itold C hm ielarz*
ANALIZA W YKORZYSTANIA WORTALI
REKRUTACYJNYCH W POLSCE
Zasadniczym celem niniejszego artykułu je st analiza możliwo-ści użycia wortali rekrutacyjnych na rynku pracy w Polsce. W pierwszej części artykułu przedstawiono kategoryzację i cha-rakterystykę wortali rekrutacyjnych. Następnie zaprezentowano badania dotyczące wortali w Polsce z punktu widzenia potencjal-nego klienta oraz firm używających Internetu w procedurze rekrutacji.
The main aim o f the paper is to analyse the possibilities o f us-ing recruitment vortals on the jo b market in Poland. In the first part o f the paper, the recruitment vortals in are characterised and categorised. Then the results o f the surveys about portals are de-scribed and commented on from the point o f view o f the potential client and e-recruitment firm.
Wprowadzenie
Polacy oceniają sytuację na rynku pracy negatyw nie. W g opinii w yraża-nych w ankietach CBO S [1] 45% twierdzi, że pracę jest znaleźć trudno, a 39%, że nie m ożna znaleźć żadnej pracy. 61% twierdzi, że warunki na rynku pracy są złe, a 46% liczy się z m ożliw ością utraty pracy. Podobnie ponuro traktow ana jest przyszłość rynków pracy: 47% twierdzi, że w ciągu najbliższego roku sytu-acja na rynku pracy nie zmieni się, a 38%, że się nawet pogorszy. R osnące bez-robocie sprawia, że pracy za pośrednictw em Internetu szukają ju ż nie tylko in-form atycy i kadra m enedżerska, ale także osoby nie korzystające na co dzień z kom putera i Internetu. Ta sytuacja jest ogrom ną szansą dla wortali z ofertam i pracy [7]. N iestety, jakość usług wortali jest przew ażnie bardzo niska i w yraża się przew ażnie: nieelastycznością oferty, niską jak o ścią baz danych., rzadką aktualizacją, ograniczonym i m ożliwościam i w yszukiw aw czym i. W tej sytuacji
priorytetem firm zajm ujących się rekrutacją internetow ą pow inno być doskona-lenie oferow anego produktu. Jeżeli tego nie zrobią rynek zostanie zaw łaszczony przez duże ogólnośw iatow e serw isy, takie jak M onster.com , prow adzony przez firm ę T M P W orldw ide.
Spow odow ane jest to bardzo d u żą recesją na rynku i w ciąż w zrastającym bezrobociem . W iele osób w ciągu ostatnich m iesięcy straciło pracę, a część firm ma pow ażne kłopoty [2]. Jeśli polski rynek się nie zm ieni, zw kpew ne będziem y św iadkam i upadku kolejnych internetow ych firm pośrednictw a pracy. W tej sytuacji najw iększe szanse na przetrw anie m ają wortale, które m ają albo zapew -niony dopływ środków zew nętrznych (zagraniczni właściciele, jak np. należąca do firm y Jobs & Adverts w itryna jobpilot czy C V -O nline), inw estorów z innych branż (serw isjo b s.p l, w którym udziały wykupił koncern m edialny O rkla Press), albo dochody z innych form działalności (np. JobU niverse, prow adzony przez IDG Poland SA, w ydaw cę prasy kom puterow ej m.in. tygodnika Com puterw orld, czy firm a HRK SA, utrzym ująca się przede wszystkim z usług konsultingo-wych). Nic dziw nego, że w tej sytuacji portale pośw ięcone pracy rozpaczliw ie poszukują sposobów podreperow ania coraz bardziej kurczących się budżetów . Profilują sw oje oferty, skupiając się na ogłoszeniach skierow anych do m enedże-rów w yższego szczebla (Top Jobs on the Net) albo do określonych grup zaw o-dow ych (JobU niverse). S zukają m ożliwości stw orzenia wspólnej oferty wraz z firm am i doradczym i. I tak JobU niverse rozpoczął w spółpracę z firm am i HRK SA i C om m unication Partners (w łaściciel wortali pracuj.pl o ra z jo b s.p l), oferuje w spólne usługi z firm ą SLG Thom as International Poland Sp. z o.o. Dzięki tym aliansom zostaje w zbogacona nie tylko oferta biznesow a, ale także zaw artość m erytoryczna, która jest piętą achillesow ą wielu wortali.
Kilka firm zam ierza w ykorzystać sw oje dośw iadczenia, zw iązane z auto-m atyzacją procesów selekcji, tworząc zespoły w drażające systeauto-m y inforauto-m atycz-ne w spom agające rekrutację. Od dwóch lat dostępny jest system zaprojektow any przez firm ę jobs.pl, system W orkflow firmy Jobs & Adverts, system znajdujący się w ofercie HRK S.A ., oraz system CV Selector, w prow adzony na rynek przez C V -O nline.
K olejny problem to zaufanie potencjalnych klientów, tak istotne w przy-padku działalności usługowej. Nie ma gw arancji, że klient, z pow odzeniem ko-rzystający z internetow ej bazy CV, będzie zainteresow any usługam i konsultin-gow ym i, oferow anym i przez wortal. Prędzej zw róci się o pom oc do jednej z kilkudziesięciu firm specjalizujących się w projektach rekrutacyjnych. Podob-nie zresztą będzie w przypadku wdrożeń system ów inform atycznych do zarzą-dzania procesem rekrutacyjnym . Specyfika polskiego rynku polega na tym , że coraz częściej rekrutacją internetow ą zajm ują się w Polsce specjaliści z
do-św iadczeniem w tradycyjnej rekrutacji. Problem, który w ciąż jednak stoi na przeszkodzie rozwojowi Internetu w Polsce, a tym sam ym rozw ojow i now ocze-snych narzędzi rekrutacyjnych jest niska dostępność oraz w ysokie koszty.
W yraźny wzrost osiągnęły m.in. firmy oferujące usługi zw iązane z rekruta-cją przez Internet, która sam a w sobie nie jest usługą doradczą ale dość silnie oddziałuje na ten rynek. Podsum ow ując, w najbliższych latach m ożna oczekiw ać stabilizacji oferty i jej coraz większej specjalizacji a z drugiej strony szeregu nowych idei i produktów oraz większej dbałości o klienta. N atom iast Internet jest tym narzędziem , które na pew no pomoże w odniesieniu sukcesu.
Kandydaci do pracy m ogą na stronach najw iększych serw isów z ofertam i pracy w ypełnić swój życiorys, licząc na to, ze pracodaw ca sam ich znajdzie. Jest to sytuacja analogiczna do tej, gdy aplikant wysyła CV do doradcy personalne-go, by ten um ieścił go w swojej bazie danych.
A nalizy prow adzone przez worta! pracuj.pl wskazują, iż na je d n ą ofertę pracy um ieszczoną w Internecie przychodzi średnio 31 aplikacji. W szystkie oferty poddane badaniu były prezentow ane w portalu przez dw a tygodnie. 2% odpow iedzi przyszło jeszcze w dniu opublikow ania oferty. 17% - przez pierw sze trzy dni. W sum ie w całym pierw szym tygodniu prezentacji oferty przyszło 63% aplikacji. Przeciętny kandydat ma 29 lat, 4 lub 5 lat dośw iadczenia zaw odow e-go, zna język obcy i ma w ykształcenie wyższe. Początek bieżącego roku w ska-zuje na dalszy dynam iczny rozwój polskiego rynku rekrutacji internetow ej. Po-jaw iają się coraz to nowe oferty dla grup, które do tej pory nie miały czego szukać w serw isach [3].
Pow yższe dane w skazują na fakt, iż oferty przedstaw iane na w ortalach cie-szą się bardzo dużą popularnością i przyciągają bardzo dużą ilość zainteresow a-nych. Efektem ubocznym tegoż zjaw iska m oże być fakt, iż m oże to odstraszać niekiedy działy personalne, podchodzące wciąż jeszcze nieufnie do m ożliw ości stw arzanych przez Internet. Pracownicy działów kadr m ogą obaw iać się m.in., że zostaną zarzuceni m nóstw em aplikacji, z których jedynie nikły procent nada-wał się będzie do w ykorzystania. Rzeczywiście niejednokrotnie zdarza się, że na ogłoszenie rekrutacyjne zam ieszczone w sieci spływ a zbyt dużo podań od kan-dydatów nie spełniających wym aganych kryteriów. W szystkie liczące się serw i-sy pracy zdają sobie z tego spraw ę i pom agają klientom uniknąć tego rodzaju sytuacji poprzez przeglądanie i odsyłanie do pracodaw cy tylko tych kandydatur, które ściśle odpow iadają na w yznaczone wym agania.
Bardzo istotną grupę użytkow ników wortali stanow ią studenci. Sopocka Pracow nia Badań Społecznych przeprow adziła badania, z których jasn o wynika, iż studenci IV i V roku oraz absolwenci czerpią inform acje o rynku pracy przede w szystkim z prasy (62% ) i Internetu (55%). Sieć w yprzedza gazety w śród
stu-dentów uczelni technicznych, ustępuje im natom iast na uczelniach ekonom icz-nych i uniw ersytetach. Różnice te jednak są m inim alne, co św iadczy o tym, iż hum aniści rów nież sięgają do nowych technologii coraz chętniej. Popularność Internetu rośnie wraz z końcem studiów. Korzysta z niego 65% ludzi na piątym roku i 49% na czw artym . C iekaw ym w ydaję się fakt, iż m iejsce zam ieszkania nie ma w pływ u na popularność tegoż środka rekrutacji. B adania wskazują, iż 54% studentów m ieszkających na wsi korzysta z Internetu a o jeden procent mniej studenci m ieszkający w ponad półm ilionow ych m iastach. Jeśli chodzi o podział na płeć - niestety m ężczyźni częściej przeglądają ogłoszenia interne-towe niż kobiety (64% panów i 59% pań) [8].
Kolejną bardzo istotną grupę osób zainteresowanych rekrutacją internetow ą stanow ią informatycy. Istnieją nawet specjalistyczne strony (np. mostwan- ted.com.pl czy jobuniverse.pl), na których publikowane są ogłoszenia adresowane do tej grupy pracowników. W arto tu podkreślić, że duże m iędzynarodowe koncer-ny z branży komputerowej w ykorzystują Internet, by wynajdyw ać najlepszych kandydatów na całym świecie. To właśnie dzięki internetow ej rekrutacji wielu polskich program istów pracuje teraz w centrali M icrosoftu koło Seattle [3].
Z aobserw ow ano rów nież w yraźny w zrost zainteresow ania wortalam i przez grupy zw iązane z finansam i, sprzedażą i m arketingiem oraz adm inistracją. W e-dług agencji M M XI zajm ującej się badaniem użytkow ników internetu, ponad 2 m iliony Europejczyków szuka pracy w ykorzystując źródła online [4]. Proble-mem jest to, że stosunkow o niew iele, bo ok. 20% -30% osób czynnych zaw odo-wo korzysta w Polsce z Internetu.
Charakterystyka przykładow ego wortalu rekrutacyjnego
Na polskim rynku działa ponad trzydzieści różnych firm rekrutacyjnych ko-rzystających z Internetu jak o narzędzia w spom agającego proces rekrutacji. Nie-stety, niew iele z nich zainw estow ało w stw orzenie wortali rekrutacyjnych w pełnym tego słow a znaczeniu. Z ainteresow anie nimi zdecydow anie wzrosło w ciągu óstatnich kilku lat i będzie zapew ne nadal w zrastać, co o w pew nym stopniu wiąże się ze w zrostem popularności sam ego Internetu w Polsce oraz tendencji do aktyw nego szukania pracy. Serw isy internetow e firm rekrutacyj-nych, m ożna podzielić na kilka rodzajów:
- Firm y outsourcingow e, wykorzystujące Internet jak o jed n o ze źródeł na-w iązyna-w ania kontaktóna-w . Na stronach tych możemy znaleźć inform ację o firm ie rekrutacyjnej i jej usługach oraz zasady postępow ania w przypadku chęci naw iązania współpracy. Porozum iew ać się z firm ą m ożna za pom ocą adresu e-mail. Na stronach tych ogłoszenia rekrutacyjne są tajne, tzn. że
in-form acja o potencjalnym pracodaw cy jest tajna, jest tylko inin-form acja o tym, na jak ie stanow isko i w jakim mieście firm a rekrutacyjna poszukuje specja-listy. Do tej kategorii zaliczyć m ożna m iędzy innymi firmy headhunterskie. S ą to m.in. firmy: naj.com .pl (uzyskała 12% głosów ankietow anych), bi- gram .com .pl (11% ), jobcenter.com .pl (16% ), job-net.com .pl (22%).
T ablice ogłoszeń strony, gdzie odbyw a się rekrutacja internetow a jed n o
-stronna. O znacza to, iż znajdziem y tam oferty pracy jaw n e (konkretne fir-my zam ieszczają ogłoszenia o naborze kadry), jednakże nie m ożem y na nie interaktyw nie odpow iedzieć. Potencjalni pracownicy m ogą jedynie wysłać sw oją dokum entację aplikacyjną wg informacji w ogłoszeniu, czyli najczę-ściej na adres e-m ailow y lub tradycyjną pocztą. Do tej kategorii zaliczają się następujące firmy: topjobs.pl - 26%, graton.pl - 23% , turnaround.pl -
6%).
- W ortale rekrutacyjne - firm y, które prow adzą rekrutację internetow ą
dw ustronną - zarów no firmy m ogą się ogłaszać, jak i pracow nicy interak-tyw nie m ogą zgłaszać sw oją chęć znalezienia pracy, przedstaw ienia swoich referencji czy też naw iązania kontaktu z pracodaw cą bądź firm ą rekrutacyj-ną poprzez stronę W W W . Każda firma, która prowadzi tego typu wortal, poza rekrutacją, redaguje rów nież serwis inform acyjny, gdzie grom adzona jest obszerna w iedza z zakresu rynku pracy, działalności działów
personal-nych, rekrutacji itp. S ą to serwisy: jobs.pl - 32% , jobpilot.pl - 29% , joba- id.pl - 17%, hrk.pl - 15%, pracuj.pl - 24%, pracaonIine.pl - 12%, cvonli- ne.pl - 2%.
W szystkie z wyżej w ym ienionych firm w m niejszym lub w iększym stopniu w ykorzystują Internet do przeprow adzania rekrutacji, jed n ak zdecydow anie najbardziej profesjonalnie podchodzi do tego grupa trzecia, prow adząca w ortale pracow e w pełnym tego słowa znaczeniu. Dlatego też poniżej zostaną zapre-zentow ane strony wortali i porów nane w obszarach następujących:
- dane statystyczne inform ujące o roku pow stania wortalu, ilości odsłon m ie-sięcznie, liczbie osób zarejestrow anych w system ie oraz liczbę firm poszu-kujących pracow ników za pośrednictw em danego wortalu. N ależy tu pa-m iętać, że dane (oprócz daty pow stania wortalu) zpa-m ieniają się, nie należy więc ich traktow ać jak o wartości stałe.
- prezentacja w łaściciela wortalu. Fakt ten w ydaje mi się istotny, gdyż naj-częściej firmy rekrutacyjne zatrudniają bardzo m ałą ilość osób, które w y-konują bardzo dużo pracy i prow adzą firmę w sposób godny naśladow ania, - oferta dla pracodaw ców i pracow ników - czyli co dana firm a oferuje
Poniżej przedstaw iono charakterystykę w ybranego wortalu www .hrk.pl W łaścicielem wortalu jest G rupa HRK, w skład której w chodzą dw ie firmy konsultingow e branży zarządzania kapitałem ludzkim: HRK S.A. oraz HRK Partners S.A. W ortal ten jest bardzo prężnie działającym system em rekrutacyj-nym. W sześć m iesięcy po rozpoczęciu działalności ilość osób, która odw iedziła portal przekroczyła m ilion m iesięcznie. Tak szybkim przyrostem oglądalności nie m ógł się pochw alić żaden inny wortal funkcjonujący na polskim rynku. W arto w spom nieć, iż serwis ten zaistniał na rynku w okresie dekoniunktury i m im o ciężkiego rynku bardzo szybko osiągnął bardzo dobrą pozycję, która wciąż wzrasta.
Powstał w roku 20 0 1 ', obecnie ilość odsłon strony przekracza 1,2 min m ie-sięcznie, posiada ponad 85 tys. zarejestrow anych kandydatów i ponad 170 ofert pracodaw ców .
Skierow any jest przede w szystkim do osób aktyw nie poszukujących pracy. Kandydaci m ogą korzystać z bazy przeszukiw ania ogłoszeń internetow ych. P rzeszukiw anie ofert zam ieszczonych w serwisie odbyw a się poprzez zadane przez kandydata kryteria, co zapew nia w ysoką trafność doboru. System um ożli-wia kontakt korespondencyjny z pracodaw cam i zam ieszczającym i ogłoszenia w serw isie, dostarczanie na w skazany adres e-m ailow y inform acji o nowych ofertach pracy, a także um ożliw ia zam ieszczanie CV w najbardziej dogodnej formie. Posiada rozbudow any system zabezpieczeń danych osobow ych, a kan-dydat sam decyduje w jakim stopniu udostępnia sw oje dane poszczególnym pracodaw com . O ferty pracy adresow ane są głów nie do kandydatów z dośw iad-czeniem zaw odow ym , specjalistów i kierow ników średniego i w yższego szcze-bla zarządzania w szystkich branż. System został przygotow any w taki sposób, by inform acje przekazyw ane potencjalnym pracodaw com na tem at kandydata miały jed n o litą i usystem atyzow aną formę. W ten sposób pracodaw cy korzysta-jący z serwisu otrzym ali narzędzie w spierające cały proces rekrutacji. U m iesz-czanie ogłoszeń w Internecie jest w dużej m ierze zautom atyzow ane, dzięki cze-mu użytkow nik m a pełną kontrolę nad formą, treścią i czasem ich em isji. W łaściw e w ykorzystanie system u pozw ala nie tylko zam ieszczać ogłoszenia, ale jednocześnie zarządzać całym procesem rekrutacyjnym . W szystkie zgłoszenia m ogą być realizow ane poprzez system , co gw arantuje, że nadesłane dokum enty kandydatów są pełne oraz w jednolitym form acie. W ortal pozw ala pracodaw com em itow ać ogłoszenia rekrutacyjne w Internecie, zam aw iać ogłoszenia rekruta-cyjne w prasie, przeszukiw ać bazę danych kandydatów . Ponadto pracodaw cy m ogą w sposób łatw y i szybki zarządzać procesem rekrutacyjnym , czyli prow
dzić korespondencje z kandydatam i, zam ieszczać notatki i bieżącą ocenę um ie-jętności kandydatów oraz archiw izow ać dane po zakończeniu rekrutacji.
W ykorzystanie wortali rekrutacyjnych do poszukiwania pracy w Polsce
W ramach sem inarium m agisterskiego na temat e-gospodarki na W ydziale Z arządzania UW przeprow adzono badania ankietow e m ającą na celu określenie w izerunku osób poszukujących pracy przez wortale rekrutacyjne oraz badania nt. oceny wortali rekrutacyjnych jako narzędzia rekrutacyjnego przydatnego w poszukiw aniu pracow ników [5].
W pierw szym przypadku próbkę badaw czą stanow iły przypadkow e osoby z wielu miast w Polsce. Ankietę przeprow adzono za pom ocą w ysłania e-m aila z zaproszeniem do w ypełnienia ankiety. W liście elektronicznym załączony został zindyw idualizow any link, dzięki którem u poszczególne osoby łączyły się ze specjalnie w ydzieloną dynam iczną stroną internetow ą, na której znajduje się ankieta. R espondent j ą wypełniał, a następnie system w ygenerow ał wyniki i stw orzył raport. W tedy pocztą elektroniczną w ysyłana była wiadom ość o aktualnych rezultatach z linkiem do strony, na której się one znajdują. A nkietę w ypełniło 191 osób. Badanie pow tórzono w pół roku później - zostala w ypeł-niona przez 104 osoby.
A nkietę w ypełniło więcej kobiet 74% (60% )2, w iększość ankietow anych posiada w ykształcenie w yższe 27% (35% ) oraz w yższe zaw odow e - licencjat 42% (22% ). 22% (15% ) ankietow anych zadeklarow ało, że posiada w ykształce-nie średykształce-nie, natom iast 14% (9% ) - pom aturalne. W badaniu ykształce-nie wzięły udziału osoby m ające w ykształcenie podstaw ow e i zaw odow e3. W iększość badanych to ludzie w w ieku 25-35 lat 54% (66% ) oraz młodzi ludzie w wieku 19-24 lata 33% (24% ). A nkietę w ypełniła jed n a osoba będąca w wielu powyżej 60 lat (0% ) oraz nie w ypełnił nikt poniżej 18 lat. W iększość ankietow anych stanow iły osoby pracujące w bardzo dużych firm ach zatrudniających powyżej 500 pracow ników 51% (56% ), natom iast bezrobotnych było 16% (7%). 72% (63% ) ankietow anych m ieszka w bardzo dużych m iastach oraz 18% (26% ) w m iastach m ających od 10 do 100 tysięcy m ieszkańców.
w nawiasach podano liczby z wcześniejszego terminu badania
w ykształcenie zawodowe zadeklarowała 1 osoba, co daje wynik 0,72% - m ożna więc uznać że wynik ten jest nieistotny.
znajom i Г68%7 8 % u r z ę d y p r a c y b i u r a p o ś r e d n i c t w a p r a c y I n t e r n e t 8% % te le w iz ja lo k a ln a o g ło s z e n ia p r a s o w e 66% ■ lip-02 □ lut-02 | 8 2 % _ □ 86% 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Rys. 1. M iejsca poszukiwania pracy.
Źródło: na podstawie badań własnych oraz [5]
Pow yższy w ykres potw ierdza ogólnie panującą opinię, iż najbardziej po-pularnym i źródłam i ofert są ogłoszenia prasow e 82% (86% ), tzw. znajom ości i szukanie pracy w śród znajom ych 78% (68% ) oraz Internet 54% (66% ). N aj-mniej popularna jest telew izja lokalna 0% (1% ) oraz urzędy pracy 8% (5%).
Spośród próby badanych, 87% (93% ) osób zadeklarow ało że m a dostęp do Internetu, z tego 71% (73% ) osób korzysta z Internetu, ale tylko5% (7% ) znala-zło poprzez w ortale rekrutacyjne pracę. O soby, które szukają pracy poprzez Internet, zaglądają na następujące strony, przedstaw ione na poniższym wykresie.
Rys.2. Rodzaje stron www przeszukiwanych w trakcie poszukiwania pracy. Źródło: na podstawie badań własnych oraz [5]
W ortale rekrutacyjne, wg pow yższego wykresu, są najczęściej - bo aż w 63% (59% ) - odw iedzanym i stronami W W W podczas poszukiw ania pracy poprzez Internet. Inne miejsca, gdzie ludzie szukają pracy w Internecie, to strony konkretnych firm , które stanow ią niejako obiekt zainteresow ania kandydata 44% (35% ) oraz serw isy branżow e, zw iązane z zakresem zainteresow ań zaw odow ych danej osoby 35% (27% ).
W opinii respondentów zapytanych, czy według nich w ortale rekrutacyjne stanow ią dobrą m etodę szukania pracy, 45% (37% ) ankietow anych stw ierdziło, że tak. S w oją odpow iedź najczęściej motywowali w następujący sposób:
- dostęp do ogrom nej bazy danych ofert i firm,
- um ożliw ia szybką orientację, co się dzieje na rynku pracy, - pew ność, że przeglądane dane są aktualne,
- łatw ość w w yszukiw aniu ofert poprzez przeglądarki;
- tanio, szybko i dużo m ożliwości (kontakt z firmą, inform acje o pracodaw cy i jeg o w ym aganiach, dostępne formy aplikacyjne on-line itp.),
- jest duże praw dopodobieństw o, że firmy które ogłaszają się w wortalach rekrutacyjnych są lepiej zorganizow ane pod w zględem organizacyjnym i o ugruntow anej pozycji na rynku - są atrakcyjne dla pracow ników ,
- m iejsce, gdzie m ożna najw cześniej znaleźć now e oferty,
- ciekaw e serw isy inform acyjne z zakresu pracy (porady, nowiny, ciekaw ost-ki),
- globalne możliwości oraz łatw ość dostępu i różnorodność ofert,
- w ortale są lepsze od prasy pod względem częstotliw ości i aktualności ofert, - „najbardziej aktualne oferty w zasięgu m yszy”,
- m ożliw ość sam ooceny, spraw dzanie sw oich kwalifikacji,
O soby, które nie w ierzą w przydatność wortali rekrutacyjnych przy poszu-kiwaniu pracy 6% (4% ) m otyw ow ały to tym, iż Internet jest zbyt anonim ow y, nie ma tam ofert dla ludzi bez dośw iadczenia zaw odow ego, m ają zbyt dużo zgłoszeń co pow oduje, że oferta m oże mieć m niejszą siłę przebicia lub być nie-zauw ażona oraz że obecnie jest w yższy popyt niż podaż na rynku pracy. Reszta ankietow anych 35% (38% ) w strzym ała się od opinii na tem at skuteczności e-rekrutacji.
W badanej próbce najpopularniejsze z w ykorzystyw anych wortali rekruta-cyjnych są wortale: - jobpilot.pl 41% (37% ), - jobs.pl 36% (40% głosów), - take-it.com .pl i pracuj.pl 33% (30% ), - grafton.pl 28% (28% ), - topjobs.pl 27% (29% ), - job-net.com .pl 23% (25% ), - naj.com .pl 21% (16% ), - joaid.pl i hrk.pl (2 0 % ), - jobcenter.com .pl 15% (19% ),
- turnaround.pl 5% (7% ) orazjo b u n iv erse.p l 5% (3%).
Podsum ow ując, ankieta przeprow adzona na losow o wybranej próbce ludzi w ykazała, iż w ortale rekrutacyjne bardzo szybko osiągnęły popularność, zw a-żyw szy na fakt, iż jest to dość now a m etoda szukania pracy, w ciąż jeszcze nie w pełni w ykorzystana. Zastanaw iającym jest jednak fakt, że tak mały procent osób znalazło pracę poprzez wortale. N asuw a się myśl iż zbyt mały popyt jest
tak sam o niekorzystny jak zbyt duży, gdyż małe grupy pracow ników firm obsłu-gujących oferty na stronach W W W praw dopodobnie nie są w stanie dokładnie przyjrzeć się każdej przychodzącej ofercie. Jest to zapew ne duży problem i czynnik niekorzystnie wpływający na jakość i dobrą opinię wortali rekrutacyj-nych.
N ieco inaczej w ygląda sprawa z drugim punktem spojrzenia na w ortale re-krutacyjne tzn. od strony firm w ykorzystujących je w praktyce gospodarczej.
W Polsce firmy doradztw a personalnego zaistniały na początku lat dzie-w ięćdziesiątych. Firmy doradcze dzie-w Polsce są raczej m ałe - ponad połodzie-w a z nich zatrudnia nie więcej niż sześciu konsultantów, więcej niż dw adzieścia osób - zaledw ie co piąta. N ajw iększa może zaoferow ać zespół trzydziestu pięciu kon-sultantów. Średnio firmy do zagadnień pozyskiw ania pracow ników przeznaczają pięciu pracow ników , do doradztw a organizacyjnego czterech. Przeciętna firm a doradztw a personalnego istnieje na naszym rynku około sześciu lat. O statnie badania Instytutu Zarządzania w swoim raporcie o rynku Usług D oradztw a Per-sonalnego [6] wykazują, że firm takich na polskim rynku jest około 20(). N aj-większe siedlisko firm jest w W arszawie, dlatego też ze względu na lokalizację m ożna podzielić je na dw ie podkategorie: W arszaw a - 62% oraz inne m iasta (Łódź, Kraków, G órny Śląsk, Trójm iasto, Poznań, W rocław, Lublin) - 38%.
W szystkie firmy oferują całe pakiety usług, co w skazuje na m ałą specjali-zację na tym rynku. W śród dodatkow ego zakresu działalności przew ażają szko-lenia oferow ane przez niemal 62% badanych - kolejny dow ód na brak specjali-zacji. Badania prowadzi ponad 22% firm. C iekaw ym zjaw iskiem jest to, że dw ukrotnie częściej firm y spoza W arszawy zajm uje się badaniam i niż w arszaw -skie. D ziałalnością w ydaw niczą zajm uje się zaledw ie niespełna 10% a innymi usługam i doradczym i 30% firm. Najczęściej jest to doradztw o prawne, doradz-two ogólnoekonom iczne lub strategiczne, ale rów nież np. obrót nieruchom o-ściam i, outsourcing, konsultacje psychologiczne i doradztw o m arketingow e. Firmy spoza W arszaw y m ają szerszy wachlarz oferty, odpow iednio 17% prow a-dzi a-działalność w ydaw niczą i 42% inne usługi co św iadczyć m oże o zbyt płyt-kim rynku na usługi doradztw a personalnego i w yw oływ ać potrzebę poszerzenia działalności.
C zęść w niosków wysnutych przez Autorów raportu Instytutu Zarządzania potw ierdzają wyniki ankiet przeprow adzonych na W ydziale Zarządzania UW. A nkietę, podobnie jak poprzednią, została przeprow adzona przy pom ocy Inter-netu poprzez um ieszczenie strony W W W , której link został rozesłany e-m ailem do 24 firm rekrutacyjnych, najczęściej odw iedzanych przez klientów. N iestety, firm y dość sceptycznie podeszły badania i zaledw ie dziew ięć z nich pom ogło mi w zebraniu danych. Niektórzy przedstaw iciele firm w yjaśnili, iż obaw iają się
konkurencji stosującej często tzw. nieczyste chw yty m ające na celu zniszczenie konkurentów i odm aw iali w ypełnienia ankiety. M im o to wyniki w ydają się je d -nak odzw ierciedlać obecną sytuację na rynku pracy, dlatego też zostały poniżej pokrótce przedstaw ione.
Za niew ątpliw e pozytyw ne cechy wortali, w sensie ich przydatności do o b -sługi procesu rekrutacyjnego uznano:
- wygodny sposób w spółpracy (19% spośród badanych), - szerokie rzecze odbiorców (18% ),
- dostęp 24-godzinny (17% ),
- m ożliw ości techniczne oraz obniżenie kosztów rekrutacji (16% ), - pow szechność zastosow ania (14% ).
Z badań w ynika też, że Internet jak o narzędzie rekrutacyjne w ykorzystuje 26% firm badanych, co daje mu przew agę nad innymi sposobam i rekrutacji. Pozostałe narzędzia w ykorzystyw ane są niem alże w rów nym stopniu. Z askocze-niem jest, iż kontakt bezpośredni (executive search) uzyskał tylko 18% głosów, gdyż wg badań Instytutu Z arządzania jest to najlepsze narzędzie rekrutacyjne. W ynika to zapew ne z faktu, iż firmy specjalizujące się w w yszukiw aniu kandy-datów poprzez kontakt bezpośredni - są bardzo dyskretne w swoich działaniach i to one najm niej chętnie biorą udział w tego typu badaniach
W ankiecie zbadano też na jak ie stanow iska najczęściej poszukuje się spe-cjalistów z danych branż. N ajczęściej poszukiw ani są:
- przedstaw iciele handlow i (90% firm rekrutacyjnych zadeklarow ało takie projekty),
- inform atycy i program iści, pracow nicy działów finansow o-księgow ych oraz sekretarki, asystentki i recepcjonistki (79% deklaracji),
- 67% firm zadeklarow ało, że poprzez swoje w ortale w yszukuje bądź oferuje pracę dla najw yższego szczebla kierow niczego. W ynik ten znacząco różni się od ogólnej opinii panującej na rynku pracy, iż poszukiw anie najwyższej kadry poprzez w ortale nie spraw dza się w praktyce.
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
Rys.3. W ykorzystanie narzędzi rekrutacyjnych w poszukiwaniu pracowników. Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych oraz [5]
W procesie rekrutacji badane firmy deklarow ały, że Internet je st przez nie w ykorzystyw any przede w szystkim do:
- przedstaw iania ofert pracodaw ców (100% ) i reklam y oraz prom ocji (89% ), przestaw iania ofert kandydatów (67% ) i budow ania baz danych pracodaw
-ców jak i pracow ników (67% ), - zbierania aplikacji, (56% ),
- budow ania baz wiedzy związanej z tem atyką zarządzania potencjałem spo-łecznym (44% ),
- koordynow ania końcow ego etapu rekrutacji (25% ), szkolenia (22% ) oraz przeprow adzanie rozm ów rekrutacyjnych (22%),
- przeprow adzania testów psychologicznych, e-learningu oraz spraw dzania referencji (11% ).
Ponad 50% firm stwierdziło, że Internet w spiera funkcję HR całościow o i na każdym etapie rekrutacji, jest inw estycją opłacalną, która nie wiąże się z w iększym i nakładam i finansow ym i, niż inne środki stosow ane, a koszt ogła-szania się w Internecie jest znacznie niższy niż poprzez inne, tradycyjne ju ż sposoby. 11% firm łączy się z Internetem przez m odem, reszta posiada łącza
stałe. 89% firm zadeklarow ało, iż częściej za pośrednictw em wortali szukają pracy m ężczyźni oraz że są to osoby z w ykształceniem wyższym.
Najczęściej z wortali rekrutacyjnych korzystają firmy duże, zatrudniające od 100 do 500 osób oraz firmy trochę m niejsze zatrudniające od 50 do 100 osób (89% ), a następnie najw iększe, zatrudniające powyżej 500 osób i firm y zatrud-niające do 50 osób (56% ). N ajrzadziej firmy rekrutacyjne dostają zlecenia od firm oferujących w olne zaw ody (11% ).
N iekorzystnym w ydaje się być fakt, iż 68% pracow ników szukających pra-cy indyw idualnie przegląda wortale, ale tylko 46% firm dociera do firm rekruta-cyjnych poprzez Internet. M oże to mieć niekorzystny wpływ na rozwój łub na jakość tychże wortali. Należy bow iem pam iętać, że poszukujący zatrudnienia za pośrednictw em Internetu, m ają szansę znalezienia pracy zupełnie za darmo, podczas gdy pracodaw cy w spółpracujący z firm ami rekrutacyjnym i m uszą za-płacić za usługi.
pow y żej 60 lat 0%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
Rys.4. Struktura wiekowa osób korzystających z wortali w poszukiwaniu pracy. Źródło: na podstawie badań własnych oraz [5]
Potw ierdza się ogólne przekonanie, iż najczęściej z wortali rekrutacyjnych korzystają ludzie w w ieku 25-35 lat oraz ludzie szukający pracy po raz pierw szy,
czyli 19-24 lat. Badanie wykazało, że ludzie w wieku powyżej 60 lat nie poszu-kują pracy przez Internet. W ynik ten w zupełności się pokryw a z ankietą badają-cą w izerunek użytkow ników wortali.
W nioski
W raz z pojaw ieniem się Internetu szybko dostrzeżono tkw iące w nim m oż-liwości, ułatw iające pozyskiw anie pracow ników oraz poszukiw anie zatrudnie-nia. Jest ju ż niem al pew ne, że proces rekrutacji przebiegał będzie w przyszłości w dużym stopniu na stronach W W W . Dwa czynniki, w ynikające z recesji w branży now ych technologii, determ inują rozw ijanie się internetow ej rekruta-cji. Po pierw sze serw isy rekrutacyjne m ają trudniejszy dostęp do kapitału, łączą się więc by zw iększyć swoje m ożliwości działania. Po drugie recesja spraw ia, że jest mniej kandydatów poszukiw anych a więcej poszukujących. Łatw o więc znaleźć potencjalnych pracow ników i nie trzeba do tego w ynajm ow ać firmy e-rekrutacyjnej. Jeśli recesja trwać będzie nadal, akw izycje staną się rzeczą norm alną. Serw isy bogate w kapitał będą kupować te, które są w danym m o-m encie dobre i popularne, ale nie o-m ają pieniędzy na dalszy rozwój.
W szystko w skazuje na to, że tradycyjne formy rekrutacji (czasopism a, urzędy pracy) zyskały pow ażnego konkurenta - Internet. C oraz łatw iejszy dostęp do sieci oraz dużo niższe koszty rekrutacji, przyczynią się w najbliższej przyszłości do całkow itego opanow ania rekrutacyjnego rynku pracy przez now oczesne roz-wiązania. Ź ród ła 1. http://w w w .ebos.org.pl. 2. http://w ww .pracui.nl. 3. h ttp://w w w .hrm .nl/ezvtelnia/art.php'.,a = 1 9 F 1546C E 3D 467A 9C 12, 4. http://www.kadrv.info.pl/tekst/4460.htm . z dnia 30.08.2001,
5. J. Jaśkiew icz, Rekrutacja internetowa - wortale rekrutacyjne ja k o nowe narzędzie w procesie rekrutacji, W Z UW, W arszawa, 2002,
6. Rynek Usług Doradztwa Personalnego w roku 2000 r. (edycja II) raport Instytutu Zarządzania, 7. Praca dla pośredników, Computerworld, nr 37 z dn. 4.09.2001, str. 44-45,
