Tadeusz Marszał
Maciej Tadeusz Adamowicz
(1940–2009) – nauczyciel i poeta :
wspomnienie
Biuletyn Szadkowski 9, 201-206
Tom 9 2009
T adeusz M arszał
MACIEJ TADEUSZ ADAMOWICZ (1940-2009) - NAUCZYCIEL I POETA
(wspomnienie)
Maciej Adamowicz był synem Tadeusza i Leokadii z Łazuchiewiczów, pochodził z rodziny od dawna osiadłej w Szadku. Przed 1939 r. ojciec M acieja wraz z jego dziadkiem Kazimierzem Adamowiczem prowadzili rodzinną firmę - tartak, co zapewniało im przyzwoite, jak na ówczesne czasy, warunki bytu. Tadeusz i Leokadia pobrali się w 1938 r.
Już po wybuchu wojny, 7 marca 1940 r., w Szadku w domu na rogu przy Rynku i ulicy W arszawskiej1 w oficynie na parterze* i 2 urodził się syn Maciek, który po ojcu otrzymał drugie imię Tadeusz. W maju 1941 r. zagrożona przez Niemców (którzy przejęli tartak i dom) rodzina musiała uciekać z Szadku3 - osiedli w Bełchatowie, gdzie ojciec M aćka znalazł zatrudnienie w tartaku i działał w tajnych strukturach Armii Krajowej4. Niestety wkrótce Tadeusz
Tadeusz Marszał, prof. dr hab., jest kierownikiem Katedry Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej Uniwersytetu Łódzkiego.
1 Posesja położona przy Rynku 1 i ul. Warszawskiej 2 została zakupiona w 1883 r. przez pradziadków Macieja, Józefa Adamowicza i jego żonę Feliksę z Godzińskich. Po rodzicach posesję przejęli syn Kazimierz Adamowicz i jego pierwsza żona Serafina Janina z Hanczkich (zm. na gruźlicę 1 IX 1922 r.). Dziadkowie Macieja mieli dwoje dzieci, oprócz Tadeusza Kazimierza (ojca Macieja), również córkę Janinę.
2 Obecny adres Warszawska 4 m. 2 (wówczas Warszawska 2). Oficynę tę pobudował w 1933 r. Kazimierz Adamowicz (dziadek Macieja) dla siebie i swojej drugiej żony Zofii z Nowackich (zm. 30 VI 1987r.), z którą wziął ślub 14 II 1926 r. w Błaszkach.
3 Tadeusz wraz z żoną Leokadią i małym Maćkiem wyjechali z miasta 13 maja, w Szadku pozostał ojciec Kazimierz z drugą żoną Zofią i córką Zofią.
4 Był żołnierzem ZWZ Armii Krajowej, dowódcą drużyny w plutonie podchorążego Czesława Grzybowskiego w Bełchatowie.
202 Tadeusz Marszał
Adamowicz na oczach syna został aresztowany, później wywieziony do katowni gestapo w Łodzi i rozstrzelany5.
Już po śmierci m ęża Leokadia Adamowicz powróciła do Szadku i zamie szkała w domu rodziców przy ul. Warszawskiej 206 - wówczas też 20 października 1944 r. w szadkowskim kościele został ochrzczony czteroletni Maciek. W maju 1945 r. Leokadia i dzieci zamieszkali ponownie w części rodzinnego domu Adamowiczów przy Rynku, wraz z dziadkiem M aćka Kazimierzem i jego drugą żoną Zofią.
Po wojnie mama M aćka aż do 1956 r. pozostawała bez stałego źródła utrzymania - Adamowiczom zabrano tartak, domy, pozostawało wsparcie rodziny. Te doświadczenia z dzieciństwa i lat młodzieńczych musiały odcisnąć swoje piętno na młodym Maćku. Jego późniejsze zainteresowania koncentrowały się na dziejach polskiego oręża i poszukiwaniu wartości chrześcijańskich.
W latach 1947-1954 Maciek uczęszczał do siedmioklasowej Szkoły Podstawowej w Szadku, wraz ze Staśkiem Kacperskim - niemieckim dzieckiem, które po stracie rodziców w ostatnich dniach wojny przygarnął Kazimierz Adamowicz (dziadek Maćka)7. Chłopcy - w ślad za opiekującą się ich edukacją ciotką Z ofią Adamowicz (nauczycielką siostrą ojca Maćka) - często zmieniali szkoły: początkowo uczyli się w Zduńskiej W oli, potem w Liceum Ogólnokształcącym w Głownie, a w końcu w I Liceum Ogólnokształcącym im. E. Romera w Rabce, gdzie w 1959 r. Maciek zdał m aturę.
Lata sześćdziesiąte XX w. to okres studiów w życiu M acieja Adamowicza, który w 1965 r. ukończył kierunek historyczny na Wydziale Filozoficzno- Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego i uzyskał magisterium na podstawie pracy pt. Wyzwolenie Śląska (1 2 1-31 III 1945 r.). W kolejnych latach studiował filozofię teoretyczną na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie, gdzie w 1970 r. uzyskał absolutorium.
5 Tadeusz Adamowicz został aresztowany w nocy 22/23 V 1944 r. i rozstrzelany w pier wszych dniach sierpnia w budynku gestapo przy ul. Sterlinga w Łodzi. Na temat Tadeusza Adamowicza zob. E. Adamowicz, D. Stefańska, Pierwszy w plutonie zwiadowców - rzecz
o Tadeuszu Adamowiczu, „Biuletyn Szadkowski” 2004, t. 4, s.115-118.
6 Nie mogli zamieszkać w rodzinnym domu Adamowiczów, który zajęty był przez Niemców; zamieszkali w nim dopiero w 1945 r. (zob. przydział mieszkania Leokadii Adamowicz z 27 IV 1945 r. w domu Adamowiczów). Po wojnie władze komunistyczne, powołując się na fakt podpisania volkslisty przez dziadków Macieja (później rehabilitowanych), przejęły budynki Adamowiczów.
7 Po śmierci Kazimierza (zm. 1 III 1955 r.), Staśka wychowywała Zofia Adamowicz (córka Kazimierza, zm. 18 XII 1992 r.), osoba zaangażowana w czasie wojny w tajne nauczanie, łączniczka Armii Krajowej, po wojnie nauczycielka języków obcych w szkołach średnich (m. in. w Poddębicach i Liceum Ogólnokształcącym w Zduńskiej Woli), zaangażowana w ruch solidarnościowy na początku lat osiemdziesiątych XX w. Stasiek, pomimo iż odnalazł niemiecką rodzinę, ożenił się i pozostał w Polsce.
W czasie studiów namiętnie grywał w brydża. Był moment, w którym zastanawiał się, czy nie iść do klasztoru i nie zostać dominikaninem. Od tej decyzji ostatecznie odwiodło go przejście matki na emeryturę. W 1972 r. Maciej wrócił do szadkowskiego domu.
W młodości Maciej Adamowicz miał p o w ^ n e (i później powtarzające się) kłopoty ze zdrowiem - zapadł na gruźlicę płuc. Podczas pobytu na studiach w Łodzi mieszkał w tzw. profilaktyku, tj. akademiku dla chorujących studentów. Był pod stałą opieką poradni przeciwgruźliczej.
Po studiach, w latach 1972-1973 podjął pracę jako nauczyciel historii w Liceum Ogólnokształcącym w Zelowie. W szkole tej pracował tylko 2 lata, do momentu gdy uznano, że przeszkodą w pełnieniu funkcji nauczyciela w szkole średniej są ukończone studia na uczelni katolickiej. W 1974 r. znalazł zatrudnie nie w szkole podstawowej (później także gimnazjum) w Rossoszycy, lecz i tam przez 7 lat nie mógł nauczać historii. W Rossoszycy pracował do czasu przejścia na emeryturę w sierpniu 2002 r.
W latach 1980-1981 M. Adamowicz uzupełniał wykształcenie, studiując historię w Studium Przedmiotowo-Metodycznym w Piotrkowie Trybunalskim.
Przez pewien czas był on członkiem Stronnictwa Demokratycznego (później zrezygnował z członkowstwa w tej partii politycznej). N a początku lat osiem dziesiątych XX w., jako jedyny nauczyciel z gminy W arta zaangażował się w ruch tworzącej się wówczas „Solidarności” . W konsekwencji, po wprowa dzeniu stanu wojennego, mimo iż liczył wówczas ju ż ponad 40 lat, został wcielony do rezerwowych oddziałów milicji obywatelskiej (ROMO8) - przeby wał m. in. w Strumianach i Sieradzu. Po okresie solidarnościowego zrywu, przeżywając zawód niespełnionych nadziei pisał: mieliśmy / puste dłonie / dzieci
sierpnia. 20 lutego 1983 r. zmarła matka M aćka - Leokadia.
9 p ^ d z ie rn ik a 1999 r. poślubił Elżbietę W iśniew ską (z pierwszego m ał żeństwa Niedzielska), którą poznał ju ż w 1976 r. jako m łodą absolwentką polonistyki, zatrudnioną po studiach w W ojewódzkim Klubie Pracy Twórczej w Sieradzu.
W Szadku M. Adamowicz mieszkał do początku lat dziewięćdziesiątych XX w., kiedy to przeprowadził się do Sieradza. Przeprowadzka ta, związana z polepszeniem warunków mieszkaniowych, była istotna ze względu na jego stan zdrowia - nawrot gruźlicy płuc w 1990 r. zakończył się dwumiesięcznym pobytem w szpitalu w Tuszynku. Początkowo M. Adamowicz planował powrót
8 Rezerwowe Oddziały Milicji Obywatelskiej (ROMO) formowane po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. głównie z żołnierzy rezerwy Wojsk Ochrony Pogranicza, jednostek wojskowych podległych MSW oraz z żołnierzy Wojska Polskiego, których powoływano na podstawie kart mobilizacyjnych do czasowego przeszkolenia w milicji. Niekiedy wcielenie do oddziałów ROMO było formą represji wobec osób przeciwnych panującym wówczas warunkom. Żołnierze byli do nich powoływani na okres 3 miesięcy, ostatecznie oddziały te rozwiązano po zakończeniu stanu wojennego w 1983 r.
204 Tadeusz Marszał
do Szadku po remoncie dotychczas zajmowanego mieszkania i założeniu tam centralnego ogrzewania - ostatecznie pozostał jednak w Sieradzu9 10 11.
Fot. 1. Maciej T. Adamowicz i jego ekslibris Źródło: zbiory prywatne E. Adamowicz
Maciej Adamowicz należał do najbardziej znanych w regionie poetów - tu wraz z innymi twórcami współtworzył kulturalny pejzaż ziemi sieradzkiej k o ń c a X X w. U lu b io n y m i tem atam i je g o tw ó rczo ści by ły spraw y związane z wiarą, historią i miłością, natomiast twórcze credo zdefiniował w słowach:
wypowiedź poetycka je s t dla mnie odsłanianiem prawdy o sobie, najbardziej intymnym wyznaniem, akt poetycki zaś - dążeniem do osiągnięcia człowieczej pełni110
Przygoda M. Adamowicza z poezją, jak sam pisze, zaczęła się w trzeciej
klasie Liceum Ogólnokształcącego w Rabce. Języka polskiego uczyła wtedy młodziutka absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego - Pani Zofia Kacperek. To ona zachęciła mnie do pisania wierszy. Były to przeważnie fraszki, a także jeden wiersz zaangażowany na cześć dyrektora szkoły. W ten sposób zyskałem
sławę poety klasowego i... połknąłem bakcyla poezji11.
9 W 2004 r. Maciej Adamowicz dostał wymówienie z wcześniej zajmowanego mieszkania, w domu, w którym się urodził i który był własnością jego rodziców.
10 Zob. M. Adamowicz, Gleba toporna, Sieradz 1988.
11 Zob. informator: Maciej Tadeusz Adamowicz, wydany przez Wojewódzki Dom Kultury w Sieradzu w 1983 r., w ramach cyklu Spotkania z poezją.
Pierwszym recenzentem pisanych w latach siedemdziesiątych, „do szuflady”, wierszy był Jan Olszewski, nauczyciel języka polskiego zatrudniony, podobnie jak M. Adamowicz, w rossoszyckiej szkole. W ^ n y m wydarzeniem było także spotkanie z animatorem kultury i poe^. sieradzkim Feliksem Rajczakiem, który stał się promotorem twórczości M. Adamowicza.
Jako poeta M. Adamowicz zadebiutował w 1981 r. w tygodniku „Nad W a r^ ” utworem Kłosy. W 1983 r. W ojewódzki Dom Kultury w Sieradzu wydał arkusz poetycki autorstwa M. T. Adamowicza z cyklu Spotkania z p o ezją . Publikował także w „Odgłosach”, „Życiu Zduńskiej W oli”, „Siódmej Prowincji” i „Echu”12.
Od 1977 r. należał do Klubu Pracy Twórczej w Sieradzu, a od 2002 r. (już raczej tylko honorowo) do Klubu Twórczej Pracy „Bez A ureoli” w Zduńskiej Woli.
W ydał m. in. zbiory wierszy: Gleba toporna (1988, wyd. W ojewódzki Dom Kultury w Sieradzu), Jeśli się nie narodzisz (1995, wyd. Towarzystwo Przyjaciół w Szadku), w 1996 r. opublikował tomik M isterium (wyd. E. Adamowicz, 2007), osobistą wypowiedź o człowieczej relacji z Bogiem.
Do druku przygotował kolejne utwory, które jednak nie zdążyły ukazać się przed śm iercią autora, Ziemia odmowy, tomik poezji miłosnej Tyle ci pragnę
powiedzieć oraz zbiór haiku13. Czuł się zawsze poetą wolnym i niezależnym. Był
tw órcą odwołującym się do wartości chrześcijańskich. W życiu i w poezji okazywał niezwykły szacunek i podziw dla tajemnicy macierzyństwa, kobiecości. Przez jego twórczość przebija pozytywny stosunek do drugiego człowieka, gdy pisze:
jesteś
ja k niezgłębiony kosmos w przem ieniającej obietnicy posłaniec światła
z warkoczem rozpuszczonym aż p o intymność
jakże nie kochać ciebie za piękno i tajemnicę ja k ą stanowi człowiek
Maciej Adamowicz był także człowiekiem szczególnie wrażliwym na piękno muzyki - nie tylko lubił jej słuchać, ale również sam śpiewał, najpierw (już latach siedemdziesiątych XX w.) przez wiele lat w chórze parafialnym w Szadku, a kiedy zamieszkał w Sieradzu w chórach parafii W szystkich Świętych oraz Naj świętszego Serca Pana Jezusa.
12 Trzy wiersze M. Adamowicza: Dom, Pamięci matki oraz Bezdomni, zostały opublikowane również w „Biuletynie Szadkowskim” 2002, t. 2, s. 159-161.
206 Tadeusz Marszał
Maciej Adamowicz zmarł 1 lutego 2009 r. w Sieradzu. Został pochowany 5 lutego 2009 r. na cmentarzu św. Idziego w Szadku.
Autor dziękuje Pani Elżbiecie Adamowicz za przekazane informacje dotyczące życia M acieja T. Adamowicza.
