• Nie Znaleziono Wyników

Widok Osoba jako dar w nauczaniu Jana Pawła II

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Widok Osoba jako dar w nauczaniu Jana Pawła II"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Z Z A G A D N I E Ń P S Y C H O L O G I I I P E D A G O G I K I

ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH

Tom XIII, zeszyt 2 - 1985

JERZY W. GAŁKOWSKI

OSOBA JAKO DAR

W NAUCZANIU JANA PAWŁA II

C z ł o w i e k b ę d ą c j e d y n y m n a z i e m i s t w o r z e n i e m , k t ó r e g o B ó g c h c i a ł d l a n i e g o s a m e g o , n i e m o ż e o d n a ­ l e ź ć s i e w p e ł n i i n a c z e j j a k t y l k o p o p r z e z b e z i n t e r e s o w n y d a r z s i e b i e s a m e g o ( K D K 24 ) . M i ł o ś ć - dar. P o d s t a w o w y m z a d a n i e m , a w p e w n y m s e n s i e t a k ż e p r z y w i l e j e m c z ł o w i e k a j e s t m i ł o ś ć - „ [ . . . ] B ę d z i e s z m i ł o w a ł P a n a B o g a s w e g o [ . . . ] . B ę d z i e s z m i ł o w a ł s w e g o b l i ź n i e g o [ . . . ] " (Mt 22, 3 7 - 3 9 ) . M o ż n a p o w i e d z i e ć , że c a ł a e t y k a i a n t r o p o l o g i a K a r o l a W o j t y ł y - J a n a P a w ł a II j e s t d ą ż e n i e m d o p e ł n e g o z r o z u m i e n i a o r a z u z a s a d n i e n i a m i ł o ś c i . U k o r o n o w a n i e m j e g o a n a l i z f i l o z o f i c z n y c h o r a z t e o l o g i c z n y c h j e s t tzw. n o r m a p e r s o n a l is t y c z n a , b ę d ą c a „ b e z p o ś r e d n i m u z a s a d n i e n i e m p r z y k a z a n i a E w a n g e l i i " , p r z y k a z a n i a m i ł o ś c i . N o r m a t a b r z m i : „ O s o b a j e s t t a k i m b y t e m , że w ł a ś c i w e i p e ł n o w a r t o ś c i o w e o d n i e s i e n i e d o n i e j s t a n o w i m i ł o ś ć " ' . T u t a j j e d n a k ż e c h c i a ł b y m s i ę s k o n c e n t r o w a ć m n i e j n a o d p o w i e d z i n a p y t a n i e , „ d l a c z e g o k o c h a ć " , a b a r d z i e j „ j a k k o c h a ć " . O d p o w i e d ź ta s t a n o w i ć b ę d z i e j a k b y z a r y s i s t o t n e g o a s p e k t u p e d a g o g i k i m o r a l n e j J a n a P a w ł a II. J e ś l i p r z y j ą ć , iż p e d a g o g i k a z p u n k t u w i d z e n i a f i l o ­ z o f i c z n e g o o k r e ś l a ś r o d k i - j a k m ó w i J a n P a w e ł II - s p e ł n i a n i a c z ł o ­ w i e k a , k t ó r e j a k o c e l w y z n a c z o n e są p r z e z e t y k ę p r z y w s p ó ł d z i a ł a n i u z a n t r o p o l o g i ą f i l o z o f i c z n ą o r a z t e o l o g i c z n ą , to o s t a t e c z n e g o u z a s a d ­ n i e n i a j e j m e t o d t r z e b a d o s z u k i w a ć s i ę w f i l o z o f i c z n e j o r a z t e o l o ­ g i c z n e j w i z j i c z ł o w i e k a , j e g o d o b r a , z a d a ń i c e l ó w . T a k w i ę c e t y k a , a n t r o p o l o g i a i p e d a g o g i k a z a r ó w n o w w y m i a r z e f i l o z o f i c z n y m , j a k i t e o l o g i c z n y m t w o r z ą ś c i s ł ą i n i e r o z e r w a l n ą c a ł o ś ć . T w o r z e n i e s i ę c z ł o w i e k a d o k o n u j e s i ę p r z e c i e ż t y l k o p o p r z e z c z y n i t y l k o w c z y n i e l u d z k i m , o b e j m u j e p o d s t a w o w e p r o b l e m y l u d z k i e j p r a x i s ,

(2)

L u d z k i e g o d z i a ł a n i a . T r z e b a w i ę c p o s t a w i ć s o b i e p y t a n i a : c o , j a k i d l a c z e g o c z y n i ć . D l a K a r o l a W o j t y ł y ( b ę d ę u ż y w a ł t y c h d w ó c h n a z w i s k : K a r o l W o j t y ł a i J a n P a w e ł II, ż e b y o d r ó ż n i ć t o c o p i s a ł K a r o l W o j t y ł a , od t e g o , co p i s a ł J a n P a w e ł II) e t y k a j e s t n i e t y l k o c z y s t a t e o r i ą . L u d z k a p r a x i s b o w i e m , b ę d ą c a p r z e d m i o t e m j e g o a n a l i z f i l o z o ­ f i c z n y c h , j e s t u k a z y w a n a n i e t y l k o j a k o t e o r e t y c z n e , a l e r ó w n i e ż j a k o ż y c i o w e i e g z y s t e n c j a l n e z a d a n i e c z ł o w i e k a . W i e d z a o n i e j n i e p o z o s t a ­ je j e d y n i e t r e ś c i ą z d e p o n o w a n ą w l u d z k i e j ś w i a d o m o ś c i , l e c z m o b i l i z u j e c z ł o w i e k a d o d z i a ł a n i a , a p r z e z to d o t w o r z e n i a o s o b y l u d z k i e j , d o t w o r z e n i a s i e b i e i d r u g i c h ; j e s t w i ę c p e w n y m p r z e ż y c i e m d y n a m i c z n y m i t w ó r c z y m . W y p r a c o w a n a w k s i ą ż c e M i ł o ś ć i o d p o w i e d z i a l n o ś ć n o r m a p e r s o -n a l i s t y c z -n a , m ó w i ą c a , że j e d y -n i e w ł a ś c i w y m s p o s o b e m o d -n i e s i e -n i a się o s o b y d o o s o b y j e s t m i ł o ś ć , s t a w i a o d r a z u p r z e d u z n a j ą c y m o w ą n o r m ę p y t a n i a : c o to z n a c z y m i ł o ś ć ? j a k m i ł o w a ć w c o d z i e n n o ś c i ż y c i a ? „ O p r ó c z w c i e l e n i a w c z y n , a r a c z e j p o p r z e z n i e , i s t n i e j e o c z y w i ś c i e p r o b l e m w c i e l e n i a l u d z k i e j m i ł o ś c i w r ó ż n o r o d n e w a r u n k i i s y t u a c j e z e w n ę t r z n e , s t u d i a , p r a c ę , m i e s z k a n i e , z a r o b k i , w o d p o c z y n e k i r o z -2 r y w k ę , w k a ż d e ^ r a z e m ^ f " a t a k ż e i e w e n t u a l n i e w k a ż d e Jz o s o b n a * " . P y t a n i e „ j a k m i ł o w a ć ” j e s t t y m b a r d z i e j w a ż n e , iż co p r a w d a c z ł o w i e k z n a t u r y - swojej j e s t z d o l n y d o m i ł o ś c i , a l e n i e z a w s z e j e s t d o n i e j g o t o w y . „ T r z e b a s i ę p o g o d z i ć z f a k t e m - j a k p i s z e d a l e j K a r o l W o j t y ł a - że t a k ą d o j r z a ł ą n i e j e s t o n a o d p o c z ą t k u , >bod p i e r w s z e g o w e j r z e ­ n i a « , i t a k ą b y ć n a w e t n i e m o ż e . B y ł o b y to s p r z e c z n e z o g ó l n y m c h a r a k ­ t e r e m l u d z k i e g o b y t o w a n i a , w k t ó r y m o b o w i ą z u j ą p r a w a r o z w o j u i s t o p ­ n i o w e j a k t u a l i z a c j i . D l a t e g o t e ż m i ł o ś ć n i e j e s t o d p o c z ą t k u d o j r z a -3 ła i p e ł n o w a r t o ś c i o w a , a l e s t o p n i o w o d o p i e r o m o ż e s t a ć s i ę t a k ą " . W t y m w ł a ś n i e k o n t e k ś c i e p o j a w i a s i ę z a g a d n i e n i e d a r u , k t ó r y z j e d - • . 4 . . . n e j s t r o n y j e s t p r z e j a w e m , w y r a z e m m i ł o ś c i , a z d r u g i e j z a ś - „ s p o ­ s o b e m " jej t w o r z e n i a . W t y m m i e j s c u t r z e b a d o d a ć , że a n a l i z a m i ł o ś c i i a n a l i z a d a r u p r z e p r o w a d z o n a p r z e z K a r o l a W o j t y ł ę i p r z e z J a n a P a w ­ ła II, p r z e d e w s z y s t k i m w k o n t e k ś c i e m i ł o ś c i m i ę d z y m ę ż c z y z n ą a k o ­ b i e t ą , m a z n a c z e n i e s z e r s z e - d o t y c z y w s z e l k i c h z w i ą z k ó w m i ę d z y o s o b o ­ w y c h . W i e l c e z n a m i e n n y j e s t p r z y t o c z o n y j a k o m o t t o c y t a t z s o b o r o w e j K o n s t y t u c j i d u s z p a s t e r s k i e j o K o ś c i e l e w ś w i e c i e w s p ó ł c z e s n y m , m ó w i ą c y o o d n a l e z i e n i u c z ł o w i e k a p r z e z b e z i n t e r e s o w n y d a r , n a k t ó r e j t e k s t J a n P a w e ł II p o w o ł u j e s i ę b a r d z o c z ę s t o . J e ś l i c z ł o w i e k m u s i

(3)

p o s z u k i w a ć i o d n a j d y w a ć s i e b i e s a m e g o , to z n a c z y , ż e s i ę z a g u b i ł , że z a b ł ą d z i ł . Z a g u b i ł s i ę w g r z e c h u p i e r w o r o d n y m , w u p a d k u . O d n a l e ź ć s i ę m o ż e , j e ś l i w s p l ą t a n y c h ś c i e ż k a c h s w o j e g o ż y c i a p ó j d z i e z a p r z e w o d ­ n i k i e m , j e ś l i z e c h c e p o s ł u ż y ć s i ę w z o r e m , p r z y k ł a d e m . P o p r z e z u p a d e k b o w i e m n a r u s z o n a z o s t a ł a j e g o w e w n ę t r z n a b u s o l a . W z o r e m d l a c z ł o w i e k a j a k o o s o b y j e s t ż y c i e i d z i a ł a n i e O s ó b B o s k i c h , o d n a l e z i e n i e z a ś s i e b i e - to p o w r ó t d o p o c z ą t k u . P o j ę c i a : „ w z ó r " , „ p o c z ą t e k " i i n n e s t o p n i o w o w y j a ś n i ę . Wzór. W K s i ę d z e R o d z a j u c z y t a m y , iż „ n a p o c z ą t k u s t w o r z y ł B ó g n i e b o i z i e m i ę " ( R d z 1,1) o r a z „ c z ł o w i e k a n a s w ó j o b r a z " ( R d z 1 , 1 ) , a s t w o r z y w s z y z o b a c z y ł , że to w s z y s t k o j e s t d o b r e , b a r d z o d o b r e . C z y n i e n i e i t w o r z e n i e d o b r a w y n i k a z m i ł o ś c i , b o „ B ó g j e s t m i ł o ś c i ą " (1 J 4 , 8 . 1 6 ) , M a m y w i ę c u w i d o c z n i o n y i p o d k r e ś l o n y z w i ą z e k d o b r a i m i ­ ł o ś c i . « C a ł y ś w i a t , j a k m ó w i J a n P a w e ł II, n o s i w s o b i e g ł ę b o k o s t r u k ­ t u r ę d a r u . B y ć s t w o r z o n y m - t o z n a c z y : b y ć o b d a r o w a n y m i s t a l e o b d a ­ r o w y w a n y m i s t n i e n i e m , a w r a z z i s t n i e n i e m - nat u r ą " ' * . P e ł n y s e n s d a r u ( a z a r a z e m p e ł n y s e n s s t w o r z e n i a - p e ł n i a s t w o r z e n i a ) u j a w n i a s i ę t y l k o w t e d y , g d y z a i s t n i e j e s z c z e g ó l n a r e l a c j a m i ę d z y o b d a r o w u j ą c y m a o b d a r o w y w a n y m , a p o w s t a j e d o p i e r o w r a z ze s t w o r z e n i e m c z ł o w i e k a , k t ó r y m o ż e z r o z u m i e ć i p r z y j ą ć ó w d a r . C z ł o w i e k p r z e z s t w o r z e n i e z o s ­ t a j e o b d a r o w a n y n i e t y l k o i s t n i e n i e m i c z ł o w i e c z e ń s t w e m , a l e r ó w n i e ż ś w i a t e m . C o w i ę c e j , c a ł e s t w o r z e n i e , c a ł a r z e c z y w i s t o ś ć j e s t d a r e m t y l k o ze w z g l ę d u n a c z ł o w i e k a . J a k m ó w i J a n P a w e ł II, „ s t w o r z e n i e j e s t o b d a r o w a n i e m , p o n i e w a ż z n a l a z ł s i ę w n i m o z ł o w i e k , k t ó r y j a k o » o b r a z B o ż y i z d o l n y j e s t i d e n t y f i k o w a ć s a m s e n s d a r u w p o w o ł a n i u z n i c o ś c i d o i s t n i e n i a . I z d o l n y j e s t o d p o w i e d z i e ć S t w ó r c y j ę z y k i e m tej i d e n t y f i k a c j i " ^ . Z c a ł e g o w i ę c s t w o r z e n i a j e d y n i e c z ł o w i e k - j a k o o s o b a - z d o l n y j e s t z r o z u m i e ć , że j e s t to d a r , i z d o l n y j e s t d o p r z y j ę c i a i c z y n i e n i a d a r u . C z ł o w i e k - s t w o r z e n i e i c z ł o w i e k - o s o b a m i e ś c i s i ę p o m i ę d z y ś w i a t e m p r z y r o d y a B o g i e m - j e s t s t w o r z o n y , i n a t y m p o l e g a j e g o ł ą c z n o ś ć z c a ł y m ś w i a t e m , a l e z a r a z e m j e s t p o n a d w s z e l k i m i n n y m s t w o r z e n i e m . M o ż n a b y w i ę c p o w i e d z i e ć , że c z ł o w i e k j e s t s a m , s a m o t n y . J e s t to s t w i e r d z e n i e n i e t y l k o o b i e k t y w n e g o s t a n u r z e c z y , a l e r ó w n i e ż p e w n e g o w e w n ę t r z n e g o p o c z u c i a i p r z e ż y c i a o s o b o ­ w e g o , T a s a m o t n o ś ć o b i e k t y w n i e i s u b i e k t y w n i e n i e j e s t d o b r a . B ó g - D o b r o i M i ł o ś ć - t w o r z y w i ę c c z ł o w i e k o w i , j a k m ó w i J a n P a w e ł II w k a t e c h e z a c h ś r o d o w y c h , i d ą c za m y ś l ą K s i ę g i R o d z a j u , „ o d p o w i e d n i ą p o m o c " - d r u g i e g o c z ł o w i e k a . O w ą p o m o c n a l e ż y r o z u m i e ć n i e t y l k o j a k o

(4)

a

p o m o c w e w s p ó ł b y c i u i w e w s p ó ł d z i a ł a n i u , a l e t r z e b a j e u j ą ć t a k ż e w p e r s p e k t y w i e d a r u . A n i b o w i e m B ó g , a n i s t w o r z e n i e n i e d a j e c z ł o ­ w i e k o w i p o d s t a w , n i e s t w a r z a „ m o ż l i w o ś c i b y t o w a n i a w r e l a c j i w z a j e m ­ n e g o i r ó w n e g o d a r u " \ t z n . d a r u r ó w n e g o i „ o d p o w i e d n i e g o " . B ó g j a k o p e ł n i a d o b r a n i e m o ż e „ i s t n i e ć w i ę c e j " , „ b y ć w i ę c e j " , a w i ę c n i e m o ż e b y ć o b d a r o w a n y w t y m w y m i a r z e p r z e z c z ł o w i e k a . Z k o l e i p r z y r o d a n i e m o ż e d a ć c z ł o w i e k o w i n i c „ o d p o w i e d n i e g o " ( c z y l i o s o b o w e g o ) . N a r ó w n i w i ę c z c z ł o w i e k i e m j e s t t y l k o d r u g i c z ł o w i e k . O b d a r o w a n i e c z ł o w i e k a s t w o r z e n i e m , i s t n i e n i e m i n a t u r ę , ś w i a t e m o r a z d r u g i m c z ł o w i e k i e m n i e j e s t j e s z c z e c a ł o ś c i ą B o ż e g o d a r u . B ó g „ [ . . . ] n i e o p u ś c i ł t e ż l u d z i p o i c h u p a d k u w A d a m i e , d a j ą c im n i e ­ u s t a n n i e p o m o c d o z b a w i e n i a p r z e z w z g l ą d n a C h r y s t u s a , O d k u p i c i e l a g [ . . . ] ” . „ K i e d y z a ś d o p e ł n i ł o s i ę d z i e ł o , k t ó r e g o w y k o n a n i e O j c i e c p o w i e r z y ł S y n o w i n a z i e m i ( p o r . J 1 7 , 4 ) , z e s ł a n y z o s t a ł w D z i e ń 9 Z i e l o n y c h Ś w i ą t D u c h Ś w i ę t y , a b y K o ś c i ó ł u s t a w i c z n i e u ś w i ę c a ł [ . . . ] " . O s t a t e c z n i e w i ę c c z ł o w i e k j e s t o b d a r o w a n y n i e t y l k o s t w o r z e n i e m , a l e r ó w n i e ż C h r y s t u s e m i D u c h e m Ś w i ę t y m ' " . P r z e z J e z u s a i D u c h a Ś w i ę t e g o m a s i ę u r z e c z y w i s t n i ć P r z y m i e r z e . „ T o n o w e i o s t a t e c z n e P r z y m i e r z e m a p r z y w r ó c i ć i s t a l e p r z y w r a c a ć ś w i a t u i c z ł o w i e k o w i z n i w e c z o n y u s a m e g o p o c z ą t k u s e n s o b d a r o w a n i a w s z y s t k i c h , k a ż d y m s t w o r z e n i e m , k a ż d y m d o b r e m m a t e r i a l n y m , k a ż d y m t a l e n t e m s e r c a i u m y s ­ łu - a n a d e w s z y s t k o o b d a r o w a n i a c z ł o w i e c z e ń s t w e m , g o d n o ś c i ą o s o b y o r a z t ą j e s z c z e n i e p o m i e r n i e w y ż s z ą , j a k a s i ę n a g o d n o ś c i c z ł o w i e k a - o s o b y u g r u n t o w u j e : g o d n o ś c i ą d z i e c k a - S y n a B o ż e g o , a b y l u d z i e s t a w a l i s i ę » s y n a m i z S y n a «."'', c z y l i s y n a m i p r z e z C h r y s t u s a c z y z C h r y s t u ­ se m . W s z y s t k i e te d a r y m a j ą c z ł o w i e k o w i p o m ó c w o d n a l e z i e n i u się, p o w r o c i e d o „ p o c z ą t k u " i p r z e z p r z y w r ó c e n i e „ p o d s t a w o w e j ś w i a d o m o ś c i d a r u i o b d a r o w a n i a " p o m ó c w w e j ś c i u n a w ł a ś c i w ą d r o g ę „ w k a ż d e j s f e r z e l u d z k i e g o ż y c i a i d z i a ł a n i a , w m a ł ż e ń s t w i e i r o d z i n i e , w ś w i e

-1

2

c i e k u l t u r y , g o s p o d a r k i i p o l i t y k i , w p o r z ą d k u m i ę d z y n a r o d o w y m " D a r j e s t n i e t y l k o d o d a w a n i e m d o b r a d o d o b r a j u ż i s t n i e j ą c e g o , n a d ­ d a t k i e m k o c h a j ą c e g o d l a k o c h a n e g o , a l e r ó w n i e ż p e w n ą m i a r ą i p r a w e m i s t n i e n i a . „ D a r b o w i e m u j a w n i a j a k b y s z c z e g ó l n ą p r a w i d ł o w o ś ć b y t o w a n i a 1 3 o s o b o w e g o - o w s z e m , s a m e g o o s o b o w e g o i s t n i e n i a " . Ś w i a d o m o ś ć tej p r a w i d ł o w o ś c i z o s t a ł a z a g u b i o n a p r z e z u p a d e k n a p o c z ą t k u l u d z k i e g o i s t n i e n i a i a b y tę ś w i a d o m o ś ć n a n o w o o d z y s k a ć i p o d j ą ć , t r z e b a p o w r ó c i ć d o „ p o c z ą t k u " .

(5)

P o w r ó t do „ p o c z ą t k u ". O d w o ł a n i e s i ę d o „ p o c z ą t k u " to o d w o ł a ­ n i e s i ę d o / . o d w i e c z n e g o p r a w a , k t ó r e z o s t a ł o u s t a n o w i o n e i s f o r m u -1 4 ł o w a n e p r z e z B o g a >>od p o c z ą t k u « , w r a z ze s t w o r z e n i e m c z ł o w i e k a D l a c h r z e ś c i j a n i n a p o w r ó t d o „ p o c z ą t k u " d o k o n u j e s i ę p o p r z e z u c z e s ­ t n i c t w o w t r o i s t e j w ł a d z y C h r y s t u s a : k a p ł a n a , p r o r o k a i k r ó l a . „ T r z e b a z a z n a c z y ć , że p r z e z »władzę<i n i e r o z u m i e m y t u t a j p r z e d e w s z y s t k i m >>prawa r z ą d z e n i a « , j a k n a t o m ó g ł b y w s k a z y w a ć n a w y k j ę z y ­ k o w y i r o d z i m e s k o j a r z e n i a , R o z u m i e m y n a t o m i a s t p o p i e r w s z e »z a d a ­ n i e o c z y m m ó w i ł ł a c i ń s k i t e r m i n m u n u s (t r i a m u n e r a C h r i s t i ) , o r a z p o d r u g i e » m o c « . a l b o z d o l n o ś ć d o w y p e ł n i e n i a o d n o ś n y c h z a d a ń " W k o n t e k ś c i e d a r u m o ż n a b y m ó w i ć o w ł a d z y c z y u r z ę d z i e C h r y s ­ t u s a , a w i ę c t a k ż e i o w ł a d z y i u r z ę d z i e c h r z e ś c i j a n i n a j a k o o s ł u ż ­ b i e , s ł u ż e n i u ' ^ . P o s ł a n n i c t w o k a p ł a ń s k i e p o d k r e ś l a g o t o w o ś ć c z ł o ­ w i e k a d o b y c i a - d 1 a - d r u g i c h . D r u g i r o d z a j s ł u ż b y to p o s ł a n n i c t w o p r o ­ r o c k i e , cziyli - j a k m ó w i K a r o l W o j t y ł a - b y c i e w z a j e m n i e d l a s i e b i e „ ś w i a d k a m i w i a r y i m i ł o ś c i C h r y s t u s a " . S ł u ż b a k r ó l e w s k a c z y t e ż k r ó l e w s k a w o l n o ś ć c z ł o w i e k a - to d l a o b e c n y c h r o z w a ż a ń o k r e ś l e n i e f u n d a m e n t a l n e . W y z n a c z a b o w i e m i s t o t n e w y m a g a n i a e t y c z n e c z ł o w i e k a . J e s t to s t a ł a g o t o w o ś ć s ł u ż e n i a i n n y m . S ł u ż e n i e i n n y m , k i e r o w a n i e s o b ą d l a d o b r a i n n y c h , a w i ę c d a w a n i e s i e b i e i n n y m w y m a g a s z c z e g ó l ­ n y c h u s p r a w n i e ń m o r a l n y c h , s z c z e g ó l n y c h d o s k o n a ł o ś c i m o r a l n y c h . P r z e z „ i n n y c h " w t y m w y m i a r z e r o z u m i e s i ę „ s o b i e p o d o b n y c h " , „ o d p o ­ w i e d n i c h " , a w i ę c o s o b y l u d z k i e , k a ż d e g o c z ł o w i e k a . K a ż d y c z ł o w i e k , j a k w s z y s t k o , co s t w o r z o n e , j e s t p r z y g o d n y , n i e p e ł n y i n i e s a m o w y s t a r - c z a l n y . P o t r z e b u j e j e d e n d r u g i e g o j a k o „ p o m o c s o b i e w ł a ś c i w ą " . C z ł o ­ w i e k w i ę c n i e j e s t s t w o r z o n y d l a B o g a w t y m s e n s i e , ż e b y B ó g g o p o ­ t r z e b o w a ł - g d y ż B ó g j a k o P e ł n i a n i e p o t r z e b u j e n i c z e g o z e w n ę t r z n e g o w o b e c s i e b i e - a l e w t y m s e n s i e , że s a m G o p o t r z e b u j e . B e z i n t e r e s o w n o ś ć d a r u B o ż e g o j e s t w y z w a n i e m d l a c z ł o w i e k a , j e s t w e z w a n i e m go do b e z i n t e r e s o w n o ś c i . S p e ł n i a n i e s i e b i e , c z y l i d ą ż n o ś ć d o w ł a ś c i w e j s o b i e p e ł n i , k t ó r e j e s t n a j g ł ę b s z ą i n a j m o c ­ n i e j s z ą w e w n ę t r z n ą t e n d e n c j ą o s o b y l u d z k i e j , j a k o s k i e r o w a n i e do w ł a s n e j p e ł n i , a p r z e z to d o P e ł n i B o g a , m o ż e d o k o n y w a ć s i ę t y l k o i w y ł ą c z n i e p r z e z b e z i n t e r e s o w n e d z i a ł a n i e , p r z e z b e z i n t e r e s o w n y d a r z s i e b i e n a r z e c z d r u g i e g o . M o ż n a b y w i ę c p o w i e d z i e ć , że p o w r ó t d o „ p o c z ą t k u " t o p o w r ó t od g r z e c h u d o w o l n o ś c i , d o „ p i e r w o t n e j n i e w i n ­ n o ś c i c z ł o w i e k a " . P r z e d m i o t o w o ś d i p o d m i o t o w o ś ć . W t y m m i e j s c u i s t o t n e j e s t p r z y p o m n i e n i e j e s z c z e j e d n e g o a n t r o p o l o g i c z n e g o a s p e k t u m y ś l i J a n a

(6)

P a w ł a II, a m i a n o w i c i e t e g o , co o n n a z y w a p o d m i o t o w o ś c i ą c z y s u b i e k ­ t y w n o ś c i ą c z ł o w i e k a . W s z y s t k o , c o d o t ą d p o w i e d z i a n o , j e s t o p i s e m s t a n u o b i e k t y w n e g o . A b y ta o b i e k t y w n a r z e c z y w i s t o ś ć s t a ł a s i ę d l a c z ł o w i e k a w z o r e m , n o r m a i w y z w a n i e m , m u s i b y ć p r z e z n i e g o p o z n a n a i u z n a n a , w e w n ę t r z n i e p r z e ż y t a , p r z y j ę t a i z a a k c e p t o w a n a . J e s t to w i ę c p r z e m i a n a n i e t y l k o ś w i a d o m o ś c i c z ł o w i e k a , j e g o w i e d z y , a l e r ó w n i e ż e m o c j o n a l n o ś c i , a p r z e d e w s z y s t k i m tej m o c y , d z i ę k i k t ó r e j p o t r a f i o n r e a l n i e p r z e t w o r z y ć r z e c z y w i s t o ś ć , a w i ę c p r z e d e w s z y s t k i m w o l i i w o l n o ś c i . C z ł o w i e k m u s i b o w i e m o w e p r a w d y p r z e ż y ć p e ł n i ę s w o ­ j e j o s o b y . D l a t e g o t e ż n i e w y s t a r c z a te p r a w d y u k a z y w a ć , c h o ć j e s t to w a r u n e k k o n i e c z n y d o i c h u z n a n i a , a n i t e ż i n s t y t u c j o n a l n i e je o b w a r o w y w a ć . P r z y m u s z a n i e d o i c h p r z e s t r z e g a n i a ( b e z p r z y j ę c i a i c h d o w ł a s n e g o s e r c a , b e z p r z e k o n a n i a s i ę d o n i c h , b e z w o l n e g o i c h u z ­ n a n i a ) b ę d z i e ł a m a n i e m l u d z k i e g o s u m i e n i a , t w o r z e n i e m k o n f o r m i z m u , c z y l i p o z o r n e g o , z e w n ę t r z n e g o i c h p r z y j ę c i a p r z y j e d n o c z e s n y m w e w n ę ­ t r z n y m , g ł ę b o k i m w o b e c n i c h s p r z e c i w i e . O d n o s i s i ę to do k a ż d e g o r o ­ d z a j u p r a w d . B ę d z i e to po p r o s t u n i s z c z e n i e l u d z k i e j o s o b y , i to b e z w z g l ę d u n a to, c z y w z o r y p o s t ę p o w a n i a , d o k t ó r y c h s i ę n a k ł a n i a lub - g o r z e j j e s z c z e - p r z y m u s z a , sę s ł u s z n e , c z y l i o p a r t e n a o b i e k t y w n e j p r a w d z i e , c z y t e ż n i e . J e d y n i e s k u t e c z n e , a p r z e d e w s z y s t k i m j e d y n i e w ł a ś c i w e s p o s o b y p r z e k o n y w a n i a t o te, k t ó r e sę z g o d n e z s a m o c e l o - w o ś c i ę i g o d n o ś c i ę c z ł o w i e k a , a w i ę c u z n a n i e go z a c e l , a n i e ś r o d e k d z i a ł a n i a . M u s z ę o n e b y ć z g o d n e z t y m , co K a r o l W o j t y ł a n a z y w a n o r m ę p e r s o n a l i s t y c z n ę . W s p r z e c z n o ś c i z n i ę p o z o s t a j ę w s z e l k i e tzw. ś r o d ­ k i b o g a t e , w s z e l k i e s p o s o b y i n k w i z y c y j n e . J e d y n y m s p o s o b e m p r z e k o n y ­ w a n i a , a w i ę c s p o s o b e m p r o w a d z ę c y m d o w e w n ę t r z n e g o u z n a n i a p r a w d y (do u c z y n i e n i a p r a w d y o b i e k t y w n e j p r a w d ę w e w n ę t r z n ę , s u b i e k t y w n ę ), s ę tz w . ś r o d k i u b o g i e , c z y l i m i ł o ś ć , m i ł o s i e r d z i e , d a r . O d tej s t r o ­ n y p a t r z ę c , m i ł o ś ć - d a r j e s t n i e t y l k o s p o s o b e m s p e ł n i a n i a s i e b i e , d o s k o n a l e n i a s i e b i e o r a z d r u g i e g o , a w i ę c p o n i e k ę d c e l e m , a l e r ó w ­ n i e ż w ł a ś c i w y m p o s t a w i e c h r z e ś c i j a ń s k i e j „ z a b i e g i e m p e d a g o g i c z n y m " , z a b i e g i e m j e d y n i e s ł u s z n y m , w ł a ś c i w y m i s k u t e c z n y m , c h o c i a ż j e g o o s t a t e c z n a s k u t e c z n o ś ć n a p ł a s z c z y ź n i e l u d z k i e j u z a l e ż n i o n a j e s t od w o l i p o d m i o t u p r z y j m u j ą c e g o , a n a p ł a s z c z y ź n i e n a d p r z y r o d z o n e j od B o g a , o d J e g o Ł a s k i . D a r z sieb ie . D a r o z n a c z a n i e t y l k o j a k ę ś z e w n ę t r z n ę p r z e d ­ m i o t o w a c z y n n o ś ć , a l e r z e c z y w i s t o ś ć g ł ę b s z ę , r z e c z y w i s t o ś ć w e w n ę ­ t r z n ę . D a r p r z e d e w s z y s t k i m ł ę c z y s i ę z l u d z k ę w o l n o ś c i ą , g d y ż d a w a ­ n i e p o d p r z y m u s e m ( c z y to z e w n ę t r z n y m , c z y w e w n ę t r z n y m ) , d a w a n i e b e z

(7)

w o l n o ś c i n i e j e s t d a r e m , a l e k o n t r y b u c j ą . J e d n a k ż e i t e n w a r u n e k - w o l n o ś ć n i e j e s t w y s t a r c z a j ą c y , c h o c i a ż k o n i e c z n y , d l a z a i s t n i e ­ n i a d a r u . D a w a n i e w o l n e n a z a s a d z i e do ut des, a b y c o ś o t r z y m a ć , z a p ł a c i ć za c o ś , w y m i e n i ć c o ś n a c o ś , j e s t c o n a j w y ż e j a k t e m s p r a ­ w i e d l i w o ś c i - b o s i ą to k o m u ś n a l e ż y , b o j e s t e ś m y d o t e g o z o b o w i ą z a ­ n i p r z e z to, co d r u g i n a m u d z i e l a ze w z g l ę d u n a s w o j ą p o z y c j e s p o ­ ł e c z n ą , k w a l i f i k a c j e itp. D a r b y n a j m n i e j n i e p r z e k r e ś l a s p r a w i e d l i ­ w o ś c i , a l e j ą u s z l a c h e t n i a , p o d n o s i n a w y ż s z y p o z i o m . P r z e n o s i b o w i e m c a ł e z a g a d n i e n i e z p ł a s z c z y z n y p o s i a d a n i a ( z e w n ę t r z n y c h l u b w e w n ę t r z n y c h w a r t o ś c i ) , k t ó r a ł ą c z y s i ę z p ł a s z c z y z n ą u t i ( u ż y t e c z ­ n o ś c i , u ż y w a n i a ) , n a p ł a s z c z y z n ę b y c i a , k t ó r a z w i ą z a n a j e s t z p ł a s z ­ c z y z n ą f r u i t i o ( m i ł o ś c i , b e z i n t e r e s o w n o ś c i ) . D a r j e s t b e z i n t e r e s o w n y j e ś l i d a j ę n i e p o to, a b y c o ś u z y s k a ć , o s i ą g n ą ć d l a s i e b i e , a l e d l a ­ t e g o , że k t o ś j e s t , że j e s t w a r t o ś c i ą . T o s ą z u p e ł n i e o d r ę b n e p ł a s z ­ c z y z n y , t a k j a k o d r ę b n e s ą ś r o d e k i c e l . D z i a ł a n i e - d a r o w a n i e p o to, a b y c o ś o t r z y m a ć , j e s t d z i a ł a n i e m w o b r ę b i e ś r o d k ó w , z a ś d z i a ł a n i e - d a r o w a n i e d l a t e g o , że k t o ś i s t n i e j e , j e s t d z i a ł a n i e m w o b r ę b i e s a m e ­ go c e l u , k t ó r y m j e s t d r u g a o s o b a . P r a w d z i w y d a r p r z e k r e ś l a p ł a s z c z y z n ę u t y 1 i t a r y s t y c z n ą i e g o i s t y c z n ą , n a k t ó r e j ja, k t ó r y d a j ę , j e s t e m c e l e m o w e g o d z i a ł a n i a . D a r t w o r z y p ł a s z c z y z n ę f r u i t i o, p ł a s z c z y z n ę m i ł o ś c i i s z a c u n k u d l a w a r t o ś c i d r u g i e j o s o b y , g d z i e c e l e m n i e j e s t e m ja, k t ó r y d a j ę , a l e t e n , k t ó r e m u d a j ę - p r z e d m i o t m o j e g o d z i a ł a n i a , o s o b a b ę d ą c a w a r t o ś c i ą s a m ą w s o b i e , d r u g i e „ j a " . M o j e „ j a ” w ó w c z a s s u b i e k t y w n i e j a k b y z a t r a c a s i ę w o w y m d a r z e , a l e s i ę n i e n i ­ w e c z y . J e ś l i j a d a j ę s i e b i e d r u g i e m u i m a to b y ć r z e c z y w i s t y , a n i e p o z o r n y d a r ( n i c o ś ć ) , w a r t o ś ć , a n i e j a k a ś b e z w a r t o ś c i o w o ś ć , to n i e m o g ę d a w a ć m o j e j „ b e z g o d n o ś c i ". D a j ą c b o w i e m s i e b i e b e z w a r t o ś c i o w e g o n i c z e g o n a p r a w d ę n i e d a j ę . Moralności c h r z e ś c i j a ń s k a . W e d ł u g K a r o l a W o j t y ł y u p o d s t a w m o ­ r a l n o ś c i c h r z e ś c i j a n i n a l e ż y m u n u s r e g a l e , u r z ą d k r ó l e w s k i C h r y s t u - 18 sa . P o w o ł u j ą c s i ę n a k o n s t y t u c j ę L u m e n G e n t i u m , K a r o l W o j t y ł a u c z e s t n i c t w o w k r ó l e w s k i m u r z ę d z i e , w k r ó l e w s k i e j s ł u ż b i e C h r y s t u ­ sa ł ą c z y z p o w o ł a n i e m c h r z e ś c i j a n d o „ s t a n u k r ó l e w s k i e j w o l n o ś c i " : „ C h o d z i w i ę c n a j w y r a ź n i e j o ś w i ę t o ś ć w z n a c z e n i u m o r a l n y m , o p a n o w a ­ n i e n a d z ł e m , w c z y m u w y d a t n i a s i ę n i e j a k o k r ó l e w s k o ś ć c z ł o w i e k a . C z ł o w i e k j e s t p o w o ł a n y d o u r z e c z y w i s t n i a n i a t a k i e j > > k r ó l e w s k o ś c i « 19 w s o b i e , t a k i e g o s a m o p a n o w a n i a " . P o d o b n i e m ó w i J a n P a w e ł IX w ś r o ­ d o w y c h k a t e c h e z a c h o m a ł ż e ń s t w i e : „ W o l n o ś ć r o z u m i e m y w t y m m i e j s c u p r z e d e w s z y s t k i m j a k o p o s i a d a n i e s i e b i e s a m e g o ( s a m o - p o s i a d a n i e ).

(8)

W tej p o s t a c i b o w i e m j e s t o n a n i e o d z o w n a , a ż e b y c z ł o w i e k m ó g ł » s i e ­ b i e d a w a ć « , a ż e b y m ó g ł s t a w a ć s i ę d a r e m , a ż e b y ( n a w i ę z u j a c d o s ł ó w S o b o r u ) m ó g ł f t o d n a j d y w a ć s i e b i e p r z e z b e z i n t e r e s o w n y d a r z s i e b i e « ( K D K 2 4 ) " 2 ° . W s ł o w a c h t y c h z a w i e r a j « s i ę d w a i s t o t n e m o m e n t y , k t ó r e n a l e ­ ży w y d o b y ć i p o d k r e ś l i ć . N a j p i e r w , a b y c o ś d a ć , t r z e b a to p o s i a d a ć i p a n o w a ć n a d t y m , a d a l e j , a b y m ó c d a ć s i e b i e , u c z y n i ć s i e b i e d a r e m , t r z e b a m i e ć m o c s a m o s t a n o w i e n i a o s o b i e . S a m o s t a n o w i e n i e , b ę d ą c e i s t o t « w o l n o ś c i i p o d s t a w a t w o r z e n i a s i ę o s o b y , z a k ł a d a s a m o p o s i a d a - n i e o r a z s a m o p a n o w a n i e . „ O s o b a j e s t m i a n o w i c i e t y m , k t o s i e b i e s a m e ­ go p o s i a d a - i z a r a z e m t y m , k t o j e s t p o s i a d a n y t y l k o i w y ł ą c z n i e p r z e z s i e b i e " ; „ [ . . . ] o s o b a j e s t z j e d n e j s t r o n y t y m , k t o p a n u j e n a d 2 1 s o b a s a m y m , z d r u g i e j z a ś s t r o n y t y m , n a d k i m o n a s a m a p a n u j e " N i e s a to j e s z c z e p e ł n e o k r e ś l e n i a s a m o p o s i a d a n i a i s a m o p a n o w a n i a . S k i e r o w a n i e w ł a s n e j o s o b y „ d o w e w n ą t r z " (do p a n o w a n i a n a d s o b a i p o ­ s i a d a n i a s i e b i e ) , s w o j e j m o c y „ k u s o b i e s a m e m u " j e s t t y l k o c z ę ś c i ą z a g a d n i e n i a . S a m o s t a n o w i e n i e z a k ł a d a r ó w n i e ż i n n a w ł a ś c i w o ś ć o s o b y , a m i a n o w i c i e j e j m o c s p r a w i a n i a , k i e r o w a n i a s w o i m s p r a w c z y m c z y n e m . W o l n o ś ć j e s t t u r o z u m i a n a j a k o z a s a d n i c z a z a l e ż n o ś ć l u d z k i e g o o s o b o w e g o d y n a m i z m u o d w ł a s n e g o „ j a " . O s o b a j e s t w o b e c c z y n u n a d r z ę d ­ n a , t r a n s c e n d e n t n a . O w a n a d r z ę d n o ś ć i s a m o z a l e ż n o ś ć o s o b y ( z a l e ż n o ś ć o d s i e b i e s a m e j ) p o z w a l a j a o k r e ś l i ć t ę k o n c e p c j e w o l n o ś c i j a k o k o n ­ c e p c j e a u t o d e t e r m i n i s t y c z n ę . W o l a , c z y l i m o c d z i a ł a n i a , n i e j e s t w c z ł o w i e k u s a m o w ł a d n y m c z y n n i k i e m . J e s t w ł a d z a o s o b y , j a k b y jej „ n a r z ę d z i e m " . W o l n o ś ć n i e j e s t j a k i m ś s p e c j a l n y m n a d d a t k i e m . J e s t to p o p r o s t u s p o s ó b i s t n i e n i a , p r z e j a w i a n i a s i ę o s o b y . O s o b a j e s t n i e z a ­ l e ż n a n i e t y l k o w o b e c s w o j e j w e w n ę t r z n e j m o c y , a l e r ó w n i e ż j e s t n i e z a ­ l e ż n a i n a d r z ę d n a w o b e c p r z e d m i o t ó w - w a r t o ś c i z e w n ę t r z n y c h . L u d z k i e „ c h c ę " u w a r u n k o w a n e j e s t p o z n a n i e m t y c h w a r t o ś c i , w o l a j e s t m o t y w o w a ­ n a p r z e z i c h p o z n a n i e - j a n i e m o g ę c h c i e ć t e g o , c z e g o n i e p o z n a ł e m ,

22

o c z y m n i e w i e m , że i s t n i e j e . P e ł n a d e t e r m i n a c j a d z i a ł a n i a j e s t d z i e ł e m s a m e j o s o b y - to j a d ę ż ę d o w a r t o ś c i , a n i e w a r t o ś ć m n i e b e z ­ w o l n e g o p o c i ę g a . J e s t to a u t o d e t e r m i n a c j a o s o b y . W o l n o ś ć , k t ó r a m o ż n a b y z a l i c z y ć d o t e g o , c o K a r o l W o j t y ł a n a z y ­ w a w a r t o ś c i a m i p e r s o n a l i s t y c z n y m i , u m o ż l i w i a o b d a r o w y w a n i e - że m o ż e ­ m y s i e b i e d a w a ć i j a k m o ż e m y s i e b i e d a w a ć . S a m a j e d n a k ż e w o l n o ś ć w t y m w y m i a r z e , o j a k i m b y ł a t u t a j m o w a , n i e o k r e ś l a j e s z c z e t e g o , co d a j e m y - w a r t o ś ć d a r u .

(9)

W a r t o ś ć d a r u j e s t u z a l e ż n i o n a od t e g o , j a k i m i s t a j e m y s i ę w m o ­ m e n c i e o f i a r o w a n i a d a r u . T o z a ś j e s t u z a l e ż n i o n e o d u z g o d n i e n i a n a ­ sz e j w o l n o ś c i , n a s z e g o w o l n e g o d z i a ł a n i a , z t y m , c o K a r o l W o j t y ł a n a ­ z y w a n o r m ę p e r s o n a1 i s t y c z n ą , z p o d s t a w o w ą n o r m ą m o r a l n o ś c i - p r a w d ą o o s o b i e l u d z k i e j . K a s z c z y n j e s t m o r a l n i e w a r t o ś c i o w y o t y l e , o i l e p r a w d ę tę w y r a ż a . U z g o d n i e n i e w o l n e g o c z y n u z p r a w d ą p o w o d u j e n a s z e r z e c z y w i s t e d o s k o n a l e n i e , s p e ł n i a n i e si ę . P r z e z c z y n y z g o d n e z w a r ­ t o ś c i ą c z ł o w i e k a , z p r a w d ą o c z ł o w i e k u , z p r a w d ą o w a r t o ś c i c z ł o w i e k c o r a z b a r d z i e j s t a j e s i ę k i m ś , s t a j e s i ę p o p r o s t u d o b r y m c z ł o w i e

-. -. 2 3

k i e m O s o b a l u d z k a j e s t b y t e m p o t e n c j a l n y m , a k t u a l i z u j ą c y m s i ę p r z e z c z y n . A k t u a l i z a c j a p r z e z c z y n d o b r y j e s t s p e ł n i a n i e m s i ę , a p r z e z z ł o m o r a l n e - n i e s p e ł n i a n i e m c z y a n t y s p e ł n i a n i e m s i ę , „ w y d r ą ż a n i e m s i ę " . O z n a c z a to, że n i e s a m a „ c z y s t a " w o l n o ś ć , a l e j e j d o b r e , c z y l i z g o d n e

24

z p r a w d a o c z ł o w i e k u u ż y c i e j e s t w a r u n k i e m s p e ł n i a n i a s i ę o s o b y T u w y ł a n i a s i ę p r o b l e m s u m i e n i a . T r a n s c e n d e n c j a o s o b y , c z y l i jej m o c „ b y c i a p o n a d " w ł a s n ą s i ł ą , p o n a d w ł a s n y m d y n a m i z m e m , u j a w n i a si ę p r z e z s a m o u z a l e ż n i e n i e s i ę c z ł o w i e k a o d p r a w d y , p r z e z u z g o d n i e n i e s i e b i e w c z y n i e z p r a w d ą . S p e ł n i a n i e s i ę o s o b y m o ż e d o k o n y w a ć s i ę j e d y n i e p r z e z p r a w d z i w e d o b r o . T a k a j e s t w ł a ś n i e f u n k c j a s u m i e n i a : o k r e ś l e n i e p r a w d z i w e g o d o b r a w c z y n i e i w y t w o r z e n i e p o w i n n o ś c i m o r a l ­ n e j . D a r z s i e b i e s a m e g o d o p i e r o w ó w c z a s j e s t p r a w d z i w y m d a r e m , g d y j e s t w n i m z a w a r t a o b i e k t y w n a w a r t o ś ć o s o b y - d a r u . Z w r ó c e n i e u w a g i na w a r t o ś ć s a m e g o s i e b i e j a k o d a r u n i e m o ż e b y ć j e d n a k ż e p i e r w o t n y m m o t y w e m d z i a ł a n i a . N i e m a r z e c z y w i s t e g o d a r u , j e ś l i t o w a r z y s z y m u m y ś l : P o p a t r z , j a k w i e l k ą w a r t o ś ć c i o f i a r u j ę . P r z e c i e ż n i e p o to d a r o w u j e s i e b i e d r u g i e m u , a b y s i e b i e s p e ł n i ć , u d o s k o n a l i ć ; p r z e c i w n i e - w ł a ś n i e w t e d y s i e b i e s p e ł n i a m , d o s k o n a l ę , k i e d y s i ę o f i a r u j ę . D a r

25

p o l e g a n a „ z a p a r c i u s i ę s i e b i e " . D o p i e r o p r z e z to z a p a r c i e s i ę , p r z e z s ł u ż b ę i p r z e z d a r c z ł o w i e k o d n a j d u j e s i e b i e . P i e r w o t n y m m o t y ­ w e m u j a w n i a j ą c y m i t w o r z ą c y m c a ł ą w a r t o ś ć d a r u j e s t j e g o u k i e r u n k o ­ w a n i e n a d r u g i e g o c z ł o w i e k a . D a r j a k o „ s p o ł e c z n y " w y m i a r c z ł o w i e k a . D a r z a k ł a d a i s t n i e n i e o b d a r o w u j ą c e g o i o b d a r o w y w a n e g o . K r y j e s i ę za t y m c a ł a z ł o ż o n a p r o b l e m a t y k a a n t r o p o l o g i c z n a i m o r a l n a , k t ó r a z o s t a ł a s z e r z e j o m ó w i o ­ n a w n i e k t ó r y c h k s i ą ż k a c h i a r t y k u ł a c h K a r o l a W o j t y ł y - J a n a P a w ł a II, t a k i c h j a k : M i ł o ś ć i o d p o w i e d z i a l n o ś ć, O s o b a i cz yn , M ę ż c z y z n a i n i e - 2 6 w i a s t a s t w o r z y ł ich, Z n a k s p r z e c i w u , O s o b a : p o d m i o t i w s p ó l n o t a

(10)

D a r j e s t t y m , c o „ d z i e j e s i ę " , a r a c z e j - co „ d z i a n e j e s t " m i ę d z y o s o b a m i , co d o k o n u j e s i ę m i ę d z y n i m i p o p r z e z c z y n . N a t y m p o ­ l e g a w a ż n o ś ć m i ę d z y o s o b o w e j i s p o ł e c z n e j p ł a s z c z y z n y . „ O d n a l e z i e n i e s i ę " w d a r z e m a c o n a j m n i e j d w o j a k i e z n a c z e n i e : p o z n a w c z e i e g z y s t e n ­ c j a l n e . P o z n a w c z e , g d y ż p r o w a d z i d o p o z n a n i a i z r o z u m i e n i a s i e b i e , d o z r o z u m i e n i a d r u g i e g o c z ł o w i e k a i s p o ł e c z n o ś c i - d o p o z n a n i a ich w a r t o ś c i ( g o d n o ś c i ) ; e g z y s t e n c j a l n e , g d y ż p o w o d u j e t w o r z e n i e c z ł o ­ w i e k a , „ b y c i e w i ę c e j 1' z a r ó w n o „ j a " , j a k i „ t y " o r a z „ m y " . Z t e g o w s z y s t k i e g o w y n i k a , iż d z i a ł a n i e m i ę d z y o s o b o w e o r a z s p o ł e c z n e j e s t z a s a d n i c z y m s p o s o b e m i s t n i e n i a o s o b y ; j e s t z a r a z e m p e w n y m f a k t e m i p e w n y m z a d a n i e m o b w a r o w a n y m p o w i n n o ś c i ą m o r a l n ą . I s t n i e n i e o s o b y n i e j e s t w i ę c t y l k o i s t n i e n i e m - w - s o b i e i i s t n i e n i e m - d l a - s i e b i e , a l e r ó w ­ n i e ż , i w t a k i e j s a m e j m i e r z e ( j e ś l i t a k m o ż n a p o w i e d z i e ć ) , i s t n i e - n i e m - d l a - d r u g i c h i i s t n i e n i e m - w - d r u g i c h . W t y m z n a c z e n i u j e s t o n o r z e ­ c z y w i s t y m w s p ó ł i s t n i e n i e m . D l a t e g o t e ż k a ż d y l u d z k i c z y n j e s t z a r a z e m w s p ó ł - c z y n e m , a w a r t o ś c i i n o r m y m o r a l n e z t e g o w ł a ś n i e p o w o d u m a j ę c h a r a k t e r s p o ł e c z n y . W t y m m i e j s c u m o ż n a w s k a z a ć p ł a s z c z y z n y o d n i e s i e n i a c z y r o d z a ­ je d a r ó w , j a k i e c z ł o w i e k m o ż e t w o r z y ć . P i e r w s z ą p ł a s z c z y z n ę o d n i e s i e n i a j e s t Bóg. C o p r a w d a , B ó g n i c z e g o o d n a s n i e p o t r z e b u j e , j e d n a k ż e dl*a o d n a l e z i e n i a s i e b i e m y p o t r z e b u j e ­ m y B o g a , i t o n i e t y l k o po to, ż e b y o t r z y m a ć od N i e g o da r , a l e i po to, ż e b y M u n a s z d a r z ł o ż y ć . B e z b e z i n t e r e s o w n o ś c i B o g a n i e j e s t m o ż l i w y do o d n a ­ l e z i e n i a c z ł o w i e k i n i e j e s t m o ż l i w y d o o d n a l e z i e n i a d l a c z ł o w i e k a B ó g . D r u g ę p ł a s z c z y z n ę j e s t e m ja sam. C z y ja m o g ę s o b i e d a ć s i e b i e j a k o d a r ? T o j e s t p e w n a g r a n i c z n a , a l e i p o d s t a w o w a s y t u a c j a . S k o r o j a s a m t w o r z ę s i e b i e w c z y n i e , s k o r o m o g ę „ b y ć w i ę c e j " , p r z e z c z y n m o g ę s i ę d o s k o n a l i ć , to o w o „ b y c i e w i ę c e j " w m o i m ż y c i u j e s t n i e j a k o d a r e m s k ł a d a n y m s a m e m u s o b i e , d a r e m , w k t ó r y m w i d z ę s i e b i e j a k o g o d ­ n e g o , j a k o s y n a B o ż e g o , o d b i c i e B o g a , w a r t o ś ć m i o f i a r o w a n ę , o k t ó r ę m u s z ę d b a ć n i e j a k o d e p o z y t m u z e a l n y , a l e j a k o ż y w ę o s o b ę , o t e g o , k t ó r y j e s t d l a m n i e z a d a n i e m . W t y m m o m e n c i e , p r z e z t e n d a r , w ł ę c z a m s i ę w s t w ó r c z e i o d k u p i e ń c z e d z i e ł o B o g a w s t o s u n k u d o s i e b i e s a m e g o . N a s t ę p n ą p ł a s z c z y z n ę , n a k t ó r e j o w i e l e ł a t w i e j j e s t ó w d a r z o b a c z y ć , j e s t m a ł ż e ń s t w o i r o d z i n a , w z a j e m n e o f i a r o w a n i e s i ę m ę ż ­ c z y z n y i k o b i e t y - p i e r w o t n e z a d a n i e i p i e r w o t n e p o w o ł a n i e , b o „od p o ­ c z ą t k u " B ó g t a k s t w o r z y ł c z ł o w i e k a . M a ł ż e ń s t w o j e s t p r z e z m i ł o ś ć n a t u ­ r a l n i e p ł o d n e , p r z e r a d z a s i ę w r o d z i n ę , d a j e s i ę r o d z i n i e , d a j e się d r u g i e m u . W t y m m o m e n c i e n a j w y r a ź n i e j u w y d a t n i a s i ę d w o i s t o ś ć d a r u

(11)

-ż e b y d a r u z y s k a ł p e ł n i ę , m u s i b y ć o d e b r a n y p r z e z d r u g a o s o b ę . M o j a m i ł o ś ć m u s i b y ć o d e b r a n a p r z e z d r u g a o s o b ę , a m i ł o ś ć d r u g i e j o s o b y m u s i b y ć o d e b r a n a p r z e z e m n i e . I n a c z e j w y c i ą g n i ę t ą r ę k a m i ł o ś c i z a w i ­ sa w p r ó ż n i - d a r j e s t o d r z u c o n y . T a w z a j e m n o ś ć o d b i o r u i w z a j e m n o ś ć d a r u u w i d a c z n i a s i ę r ó w n i e ż w e w s p ó l n o t a c h s z e r s z y c h : k o l e ż e ń s k i c h , p r z y j a c i e l s k i c h , z a w o d o w y c h , z a k o n n y c h i w i e l u i n n y c h . N i e m a w s p ó l ­ n o t r z e c z y w i s t y c h , j e ś l i n i e s a o n e t w o r z o n e p o p r z e z w z a j e m n y d a r . S z e r s z a p ł a s z c z y z n a d a w a n i a s i e b i e j e s t n a r ó d , a n a j s z e r s z a - s p o ł e c z n o ś c i m i ę d z y n a r o d o w e c z y po p r o s t u l u d z k o ś ć . B ę d ą o n e w ó w c z a s r z e c z y w i s t y m i w s p ó l n o t a m i , j e ś l i b ę d z i e m y u c z e s t n i c z y ć w ż y c i u d r u ­ g i c h , a p r a w d z i w e u c z e s t n i c t w o r e a l i z u j e s i ę t y l k o p r z e z d a r z s i e b i e U i n n y m w y m i a r z e m o ż n a m ó w i ć o p ł a s z c z y ź n i e r e l i g i j n e j , na k t ó r e j u w y d a t n i a s i ę r o l a k a p ł a ń s t w a j a k o d a r u B o ż e g o i j a k o d a r u w ł a s n e g o - d a w a n i a s i e b i e d r u g i m d l a B o g a . W r a c a j a c d o p o c z ą t k o w e g o z a g a d n i e n i a , m o ż n a t u t a j p o s t a w i ć za K a r o l e m W o j t y ł a p y t a n i e , w k t ó r y m m i e ś c i s i ę z r e s z t ą o d p o w i e d ź : „ C ó ż m o ż e b y ć b a r d z i e j i s t o t n e d l a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o s t y l u ż y c i a j a k w y ­ c h o w a n i e m i ł o ś c i , c z y l i p r z e z w y c i ę ż e n i e r ó ż n o r o d n y c h p o s t a c i e g o i z m u ” a c ó ż b a r d z i e j j e s t w y r a z e m m i ł o ś c i , a z a r a z e m s p o s o b e m jej t w o r z e ­ n i a i s p o s o b e m p r z e z w y c i ę ż a n i a e g o i z m u , j a k n i e b e z i n t e r e s o w n y d a r z s i e b i e s a m e g o ? P R Z Y P I S Y ' K. W o j t y ł a . M i ł o ś ć i o d p o w i e d z i a l n o ś ć . W y d . 2. L u b l i n 1 9 8 2 s. 43. 2 K. W o j t y ł a. My c h o w a n i e do m i ł o ś c i . W: A b y C h r y s t u s się n a m i p o s ł u g i w a ł . K r a k ó w 1 9 7 9 s. 92. ^ T a m ż e s . 89. 4 P o r . J a n P a w e ł II. M ę ż c z y z n a i n i e w i a s t ą s t w o r z y ł ich. C i t t á d e l V a t i c a n o 1 9 8 0 s. 53; K. W o j t y ł a . Z n a k s p r z e c i w u . P a r i s 1 9 8 0 r o z d z . V I I . Z n a k s p r z e c i w u s. 61. P o r . t a k ż e M ę ż c z y z n ą i n i e w i a s t ą s t w o r z y ł ich s. 50. k M ę ż c z y z n ą i n i e w i a s t ą s t w o r z y ł ic h s . 5 1 . ^ T a m ż e .

8

K o n s t y t u c j a d o g m a t y c z n a o K o ś c i e l e L u m e n g e n t i u m (KK) 2.

(12)

D I E P E R S O N A L S G E S C H E N K IN D E R L E H R E J O H A N N E S P A U L S II Z u s a m m e n f a s s u n g Im A r t i k e l b e m ü h t s i c h d e r A u t o r , d i e F r a g e n a c h d e m „ W i e " d e r L i e b e z u b e a n t w o r t e n . D i e s e A n t w o r t w i r d g l e i c h s a m d e n A b r i s s d e s w e s e n t l i c h e n A s p e k t e s d e r M o r a l p ä d a g o g i k J o h a n n e s P a u l s II. b i l d e n . W e n n w i r j e d o c h a n n e h m e n , d a s s d i e P ä d a g o g i k v o m p h i l o s o p h i s c h e n G e s i c h t s p u n k t h e r d i e A r t e n u n d M e t h o d e n d e r G e s t a l t u n g o d e r , w i e J o h a n n e s P a u l II. so g e r n s a g t , d e r E r f ü l l u n g d e s M e n s c h e n b e s t i m m t , w a s v o n d e r E t h i k in Z u s a m m e n a r b e i t m i t d e r p h i l o s o p h i s c h e n u n d t h e o l o g i s c h e n A n t h r o p o l o g i e a l s Z i e l g e s e t z t w i r d , d a n n m u s s a u c h d i e 1 e t z t e n d 1 i c h e B e g r ü n d u n g d i e s e r M e t h o d e n in d e r p h i l o s o p h i s c h e n u n d t h e o l o g i s c h e n V i s i o n v o m M e n s c h e n , s e i n e m W o h l , s e i n e r A u f g a b e n u n d s e i n e r Z i e l e g e s u c h t w e r d e n . E t h i k , A n t h r o p o l o g i e u n d P ä d a g o g i k b i l d e n a l s o s o w o h l in i h r e r p h i l o s o p h i s c h e n a l s a u c h i n i h r e r t h e o ­ l o g i s c h e n D i m e n s i o n e i n e n g e s u n d u n z e r t r e n n l i c h e s G a n z e s . D i e H e r a u s ­ b i l d u n g d e s M e n s c h e n v o l l z i e h t s i c h j a n u r d u r c h d i e T a t u n d n u r in d e r T a t d e s M e n s c h e n ; s i e u m f a s s t d i e g r u n d l e g e n d e n P r o b l e m e d e r m e n s c h ­ l i c h e n P r a x i s , d e s m e n s c h l i c h e n H a n d e l n s . D a s f ü h r t z u r F r a g e s t e l l u n g , w a s , w i e u n d w a r u m e t w a s g e t a n w e r d e n s o l l , u n d n a t ü r l i c h z u e i n e r A n t w o r t d a r a u f , d i e m a n n a c h K a r o l W o j t y ł a w i e d e r u m a l s F r a g e f o r m u l i e r e n k a n n : „ W a s k ö n n t e f ü r d e n c h r i s t l i c h e n L e b e n s s t i l w e s e n t l i c h e r s e i n a l s d i e E r z i e h u n g d e r L i e b e , d . h . d i e Ü b e r w i n d u n g d e r v e r s c h i e d e n e n F o r m e n d e s E g o i s m u s " , u n d w a s w ä r e e i n b e s s e r e r A u s d r u c k d e r L i e b e u n d g l e i c h z e i t i g e i n e b e s s e r e A r t i h r e r S c h a f f u n g u n d d e r Ü b e r w i n d u n g d e s E g o i s m u s a l s d a s u n e i g e n n ü t z i g e G e s c h e n k s e i n e r s e l b s t ?

Cytaty

Powiązane dokumenty

Słowo to, Synem Bożym nazwane, w rozmaity sposób ukazywało się, jako Bóg patriarchom i przemawiało zawsze przez proroków, na koniec zaś z Ducha Świętego i mocy Boga

w budzeniu się świadomości narodowej Serbołużyczan, poświęcony był rodzeniu się świadomości narodowej Serbołużyczan i wpływu jaki wy ­ warła na nią

In that case, it is obvio- us that this type of argumentation will be based on the interlocutors’ agreement with the signifi cance of the consequences (Perelman and

Trzeba pogratulować studentom i absolwentom Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Kato- wicach oraz Wydziału Prawa i Uniwersytetu w Białymstoku, że

Keywords: Capacity remuneration mechanisms; security of supply; system adequacy; design elements; regional market integration; reliability options; performance

The signal charge packet remaining in the middle channel, provided there was any input charge, will be transferred to the gate at clock phase C, labelled ' &gt; 0', meeting

ʈ˘ʲ˘˪ˮȱ˖˓ʹʺ˕ʾˆ˘ȱ˓ʴ˖˙ʾʹʺˑˆˮȱʵʲʾˑʺˇ˦ˆˠȱ˖˓ʹʺ˕ʾʲˑˆˇȱ˙ˣʺˑˆˮȱɸ˓ʲˑˑʲȱʆʲʵˏʲȱ

Based on three decades of citation data from across scientific fields of science, we study trends in impact factor biased self-citations of scholarly journals, using a purpose-built