Władysław Kubik
Biuletyn katechetyczny
Collectanea Theologica 62/1, 117-134
1992
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) f a s c . I
BIULETYN KATECHETYCZNY
Z a w a r to ś ć : P R O F I L D Y D A K T Y C Z N Y « K A T E C H I Z M U R E L I G I I K A T O L I C K I E J » I P O D R Ę C Z N IK Ó W M E T O D Y C Z N Y C H D O K A T E C H I Z M U R E L I G I I K A T O L I C K I E J —■ 1. O g ó ln a s t r u k t u r a k a te c h e z y i j e j d ia lo g ic z n y c h a r a k te r . — 2. K o le jn e d y d a k ty c z n e e t a p y k a te c h e z y . — 3. P r o p o n o w a n e w k a t e c h e z a c h m e to d y n a u c z a n ia i u c z e n ia się . — 4. S to s o w a n e f o r m y p r a c y . — 5. Z e sz y t u c z n ia . — 6. P o m o c e d y d a k ty c z n e *. P R O F I L D Y D A K T Y C Z N Y « K A T E C H IZ M U R E L I G I I K A T O L I C K I E J » I P O D R Ę C Z N IK Ó W M E T O D Y C Z N Y C H D O K A T E C H IZ M U R E L I G I I K A T O L I C K I E JW k a ż d e j p r a c y d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z e j k ła d z ie s ię d z iś n a c is k n a a k ty w n o ść u c z n ia , n a je g o św ia d o m y i tw ó r c z y w sp ó łu d z ia ł w z d o b y w a n iu i u t r w a la n iu z d o b y te j ju ż w ie d z y *. P r z e w a g ę p o d a ją c y c h m e to d n a u c z a n ia z d e c y d o w a n ie u s iłu je s ię z a s tę p o w a ć a k ty w n y m i s p o s o b a m i k s z ta łc e n ia . B ie r n e p r z y s w a ja n ie so b ie w ie d z y p r z e z u c zn ió w p r a g n ie s ię z a m ie n ić n a p r a c ę o d k r y w c z ą , n a sa m o d z ie ln e p o sz u k iw a n ie ro z w ią z a ń , w y z w a la ją c e w ie lo str o n n ą a k ty w n o ść u czn ió w . Z a s a d n ic z ą w a g ę p r z y w ią z u je s ię d o n a u c z a n ia p r o b le m o w e g o , n a u c z a n ia p o p rz e z d z ia ła n ie i p r z e ż y w a n ie 2. P r o p o n u je się n a u c z a n ie u r o z m a ic o n e c z ę sty m sto so w a n ie m z e sta w ó w śr o d k ó w w iz u a ln y c h , a t a k że a u d io w iz u a ln y c h . D ą ż y s ię d o r o z w o ju n ie ty lk o sa m o d z ie ln e g o m y śle n ia u c z n ió w i k s z ta łc e n ia ic h s f e r y in te le k t u a ln e j, le c z t a k ż e d o o b ję c ia w y c h o w a w c z y m w p ły w e m ic h s f e r y e m o c jo n a ln e j o r a z c a łe j ic h o so b o w o śc i. K s z t a ł t u je s ię ich p o s t a w y w s to su n k u d o in n y c h o só b , rz e c z y i c a łe g o ś r o d o w is k a sp o łe c z n o -p r z y ro d n ic z e g o .
L ic z ą c s ię z t ą c h a r a k t e r y s ty c z n ą i s łu sz n ą t e n d e n c ją w sp ó łc z e sn e g o w y c h o w a n ia n ie m o ż n a w r a m a c h k a te c h iz a c ji le k c e w a ż y ć z a s y g n a liz o w a n e g o k ie r u n k u k s z ta łc e n ia m ło d z ie ż y . J e g o w a r to ś ć d o s t r z e g a s ię z a r ó w n o w O g ó l n e j I n s t r u k c ji K a t e c h e t y c z n e j, j a k i p o d c z a s S y n o d u B is k u p ó w (1977). Z a c h ę c a s ię w sz y stk ic h w y c h o w a w c ó w k a to lic k ic h do s ię g a n ia p o t a k ie m e to d y p r a c y , k tó r e b y im p o m o g ły w y c h o w y w a ć m ło d y c h c h r z e ś c ija n n a lu d z i g łę b o k o ś w ia d o m y c h sw o ic h z a d a ń i o d p o w ie d z ia ln y c h z a ic h w y k o n a n ie , lu d z i tw ó rc z y c h , a k ty w n y c h i z a a n g a ż o w a n y c h .
P o d e jm u ją c p r z y g o to w a n ie p o d rę c z n ik ó w m e to d y cz n y c h d o Katechizm u religii katolickiej te w ła ś n ie n o w e p o s t u la t y d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z e m ieli n a u w a d z e ich a u to r z y . W p o d rę c z n ik a c h m e to d y cz n y c h z n a jd z ie w ię c k a te c h e ta , p o z a w stę p n y m i a r t y k u ła m i te o re ty c z n y m i, z e s t a w o p r a c o w a n y c h je d n o s te k te m a ty c z n y c h u m o ż liw ia ją c y c h m u p o sz e rz e n ie w ła s n e j w ie d z y te o re ty c z n e j i d a ją c y g o to w e ro z w ią z a n ia k a te c h e ty c z n e w p o s t a c i k a te c h e z . * R e d a k to r e m b iu le ty n u j e s t k s. W ła d y sła w K u b i k S J , W a r sz a w a — K r a k ó w .
1 P o r . W. Z a c z y ń s k i , Dydaktyka, w : Pedagogika, Podręcznik akade
micki, p r a c a z b io r o w a p o d r e d . M . G o d le w sk ie g o i in., W a r s z a w a 1974, 396— 399.
1. O g ó ln a s t r u k t u r a k a t e c h e z y i j e j d ia l o g i c z n y c h a r a k t e r
C h o ć p r o c e s d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z y w sz k o le i n a k a t e c h iz a c ji p r z e b ie g a p o d o b n ie , n ie m n ie j je d n a k le k c ja sz k o ln a i k a te c h e z a r ó ż n ią się w s p o só b z a sa d n ic z y t a k w z a k r e sie sp e łn ia n y c h f u n k c ji, j a k i p r z e k a z y w a n y c h t r e ś ci. W tr o s c e w ię c o p o d k r e ś le n ie „ in n o śc i” k a te c h e z y w o d n ie sie n iu d o le k c ji s t a r a n o s ię n a d a ć j e j s t r u k t u r ę d ia lo g ic z n ą , czy li c e c h ę t a k m o cn o d z iś p o d k r e ś la n ą w c a łe j r z e c z y w isto śc i c h r z e ś c ija ń s k ie j. B ó g p r z e c ie ż p ie r w sz y z w r a c a się do c z ło w ie k a w je g o k o n k r e tn e j e g z y ste n c ji. Z a s a d n ic z ą p o s t a w ę w o b ec B o g a i n ic ju ją c e g o d ia lo g c z ło w ie k p o w in ie n w y r a ż a ć w s łu c h a n iu B o g a , r o z u m ie n iu J e g o słó w , o d k r y w a n iu J e g o w o li i d o s t r z e g a n iu ś w ia t ł a p o trz e b n e g o w ro z w ią z y w a n iu p r o b le m ó w co d z ie n n e g o ż y c ia . C z ło w ie k n ie m o ż e je d n a k p o p r z e s t a ć n a s a m y m o d k r y c iu n a u k i i w o li B o g a . O d p o w ie d ź w in ie n s k o n k r e ty z o w a ć w sło w a c h s k ie r o w a n y c h do B o g a , c z y li w m o d litw ie i w p r z e m y ś la n y m c z y n ie c a łe g o sw e g o ż y cia. 1.1. W y с h o d z e n i e o d k o n k r e t u e g z y s t e n c j a l n e g o O p ie r a ją c się n a p o w y ż e j n a s z k ic o w a n e j s tr u k t u r z e b u d o w y k a te c h e z y , je j a u to r z y s k u p i a j ą n a jp ie r w u w a g ę u c z n ia n a je g o k o n k r e tn e j e g z y ste n c ji, w k t ó r e j B ó g o b ja w ia m u s w o ją w o lę. D z ię k i o d c z y ta n y m b ą d ź w y słu c h a n y m z t a ś m y fr a g m e n to m z a c z e r p n ię ty m z li t e r a t u r y m ło d z ie ż o w e j czy te ż p o p rz e z w p ro w a d z o n e o p o w ia d a n ia p r z e d s t a w ia ją c e ró ż n e s y t u a c je lu d z k ie , z w r a c a ją u w a g ę u c z n ia n a j a k i ś w y c in e k r z e c z y w isto śc i lu d z k ie j, w k t ó r e j on ż y je . P o m a g a ją m u d o strz e c z a w a r t y w n ie j p r o b le m , n a k t ó r y u c z e ń p o w in ie n z n a le ź ć o d p o w ie d ź . R ó w n o c z e śn ie u ś w ia d a m ia ją m u n ie w y s ta r c z a ln o ś ć o d p o w ie d z i o p a r t e j n a p r z e s ła n k a c h c z y sto lu d z k ie g o ro z u m o w a n ia . C h c ą, b y u czeń p r z e ż y ł p o trz e b ę s z u k a n ia o d p o w ie d z i g łę b s z e j, o d p o w ie d z i c z e r p a n e j ze ź r ó d ła ś w ia tła , ja k im j e s t O b ja w ie n ie B o ż e .
1.2. W p r o w a d z e n i e d o s a m o d z i e l n e j p r a c y z t e k s t e m Z d a ją c so b ie s p r a w ę , że u czeń n ie j e s t p r z y g o to w a n y d o c a łk o w ic ie s a m o d z ie ln e j a n a liz y źró d e ł, z w ła sz c z a p o d a n y c h m u p e r y k o p b ib lijn y c h , cz ę sto p r z e d p r z y s tą p ie n ie m do c z y ta n ia t e k s t u P i s m a
Sw.
i je g o a n a liz y a u to r z y k a te c h e z p o d a ją k r ó t k ie w p ro w a d z e n ie . W y ja ś n ia s ię w n im u c z n io w i p o ję c ia , z k t ó r y m i s ię s p o t y k a . N ie je d n o k r o tn ie tłu m a c z y s ię u w a r u n k o w a n ia ś r o d o w isk o w e i k u ltu r o w e sfo r m u ło w a ń b ib lijn y c h , a b y u czeń ju ż p o d c z a s sa m e g o c z y ta n ia p e r y k o p y ł a t w i e j r o z u m ia ł j e j o g ó ln ą t r e ś ć .Następnie za pomocą postawionych pytań czy poleconych zadań po
maga się uczniom w odkryciu istotnej wypowiedzi tekstu. Czasami prowadzi
się ucznia niejako za rękę, prosząc go, by zwracał uwagę na istotne wyraże
nia, a następnie na drodze samodzielnego myślenia odkrył związki, zależ
ności zachodzące pomiędzy poszczególnymi wyrażeniami i wreszcie doszedł do
uchwycenia istotnego sensu perykopy biblijnej, jej teologicznej wymowy.
J a k k o lw ie k z a p r o p o n o w a n a p r a c a m o ż e o k a z a ć się n ie k ie d y ż m u d n a i c z a s o ch ło n n a , j e s t je d n a k p r a c ą , k t ó r a w e fe k c ie m o ż e d a ć u c z n io w i d u ż e p o c z u c ie z a d o w o le n ia , w y n ik a ją c e z sa m o d z ie ln e g o o d k r y c ia teg o , co B ó g c h c ia ł n a m p r z y b liż y ć
w
sło w a c h P is m aSw.
T o z a ś z a d o w o le n ie z u z y sk a n e g o w y n ik u s t a n ie s ię b a r d z o s iln y m m o ty w e m d o p o d e jm o w a n ia p o d o b n e j p r a c y p o d c z a s in n y c h k a te c h e z , a t a k ż e b ę d z ie s k u te c z n y m sp o so b e m n a u c z a n ia u c z n i a sa m o d z ie ln e g o , u w a ż n e g o i ze z ro z u m ie n ie m s łu c h a n ia t e k s tó w c z y ta n y c h p o d c z a s L it u r g ii S ło w a o r a z w c z a s ie sa m o d z ie ln e g o c z y ta n ia P is m aSw.
1.3. R e f l e k s j a n a d z w i ą z k i e m t r e ś c i z ż y c i e m
P r a c ę z te k s te m m u s i z a k o ń c z y ć r e f le k s ja , c z y li p o w r ó t do k o n k r e tu e g z y s te n c ja ln e g o . G d y b y te g o m o m e n tu z a b r a k ło , u czeń s a m n ig d y n ie w ią z a łb y t r e ś c i p o z n a n y c h z k o n k r e tn y m ży cie m . P r o w a d z ą c r e f le k s ję m a m y w ła śn ie do c z y n ie n ia z m o m e n te m sp e c y fic z n y m d la k a te c h e z y . T r z e b a w ię c u czy ć, j a k k o n k r e tn ie o są d z a ć ż y c ie w św ie t le sło w a , j a k w c ie la ć w c zy n p o z n an e z a s a d y c h r z e ś c ija ń sk ie g o d z ia ła n ia . N a tę p r a c ę n ie m oże z a b r a k n ą ć c z a su . J e ś l i n ie w y s t a r c z y g o n a je d n e j k a te c h e z ie , tr z e b a go z n a le ź ć n a n a stę p n y m s p o tk a n iu . 2. K o le jn e d y d a k ty c z n e e ta p y k a te c h e z y P o z a o g ó ln ą s t r u k t u r ą k a te c h e z y i o k re śle n ie m j e j c e ló w d y d a k ty c z n y c h i w y c h o w a w c z y c h w k a ż d e j z n ic h w y o d r ę b n ili a u to r z y — sto so w n ie do w y m ie n io n y c h w y ż e j e le m e n tó w s t r u k t u r a ln y c h — tr z y w a ż n e j e j e ta p y : u - św ia d o m ie n ie c e lu k a te c h e z y , z a in te r e so w a n ie u c z n ió w ; o p r a c o w a n ie n o w ego m a te r ia łu — ró ż n y m i m e to d a m i; u t r w a le n ie p r z e ro b io n e g o m a te r ia łu , k o n tro la o sią g n ię te g o c e lu k a te c h e z y . W t e j o s t a tn ie j c z ę śc i o b o k d y d a k ty c z n e g o u t r w a la n ia i k o n tro li n a t r a f i k a te c h e ta ta k ż e n a p r o p o z y c ję m o d litw y i r e f le k s ji n a d p o z n a n y m w e z w a n ie m B o ż y m . 2.1. U ś w i a d o m i e n i e c e l u k a t e c h e z y , z a i n t e r e s o w a n i e u c z n i ó w W sp ó łc z e sn a d y d a k ty k a p r z y w ią z u je d u ż e z n a c z e n ie d o p ie r w sz e g o e ta p u p r a c y n a le k c ji, c z y li do p ie r w sz e g o m o m e n tu p r o c e su n a u c z a n i a 8. Z n im w ią że w sp o só b n ie p o d le g a ją c y w ą t p liw o ś c i sk u te c z n o ść d a lsz y c h z a b ie g ó w d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z y c h .
R o d z ą s ię je d n a k z a sa d n ic z e p y t a n ia . J a k i m sp o so b e m d a s ię o sią g n ą ć p o d sta w o w ą a k ty w n o ść u c z n ia ? J a k p o r u sz y ć w n im je g o s f e r ę e m o c jo n a ln ą i p o d su n ą ć p r z e k o n y w a ją c e m o ty w y d o sa m o d z ie ln e g o u c z e n ia s i ę ? J a k „ o b u d z ić je g o s e r c e ” i sk ło n ić do p o d ję c ia d e c y z ji p r a c y ?
2.1.1. B u d z e n ie sa m o d z ie ln e j a k ty w n o śc i u c z n ia W p r o p o n o w a n y c h k a te c h e z a c h ich a u to r z y p r z e d s t a w ia ją p r ó b ę „ w a lk i” o a k ty w n o ść u c z n ia . S y s te m a ty c z n ie i św ia d o m ie w p ie r w s z e j c z ę śc i k a ż d e j k a te c h e z y w y s u w a ją p e w n e r a c je p r z e m a w ia ją c e n a k o r z y ść p o r u sz a n e g o t e m a tu , a b y ju ż w ty m p ie r w sz y m m o m e n c ie p r a c y u cze ń m ó g ł s ię s t a ć a k ty w n y p o p rz e z ro z w a ż e n ie n ie ja k o „ z a i p r z e c iw ” . D ą ż y s ię d o teg o , a ż e b y u c z e ń d o str z e g ł c o ś z a c ie k a w ia ją c e g o i z d e c y d o w a ł się d o b ro w o ln ie k o n ty n u o w a ć p r a c ę r a z e m z k a te c h e tą . J a k p r a k ty c z n ie w y g lą d a ten m o m e n t k a te c h e z y , z o b a c z y m y n a k ilk u p r z y k ła d a c h . C z ę sto ro z p o c z y n a s ię k a te c h e z ę ch ę tn ie ś p ie w a n ą p ie ś n ią (I. 2 ) 4 lu b a n g a ż u ją c y m e m o c jo n a ln ie o p o w ia d a n ie m (I. 1, 3) i w y c h o d z ą c z ich t r e ś c i c h c e s ię ro z b u d z ić z a in te r e so w a n ie u czn ió w . C z a se m p r ó b u je s ię z a fa s c y n o w a ć p e w n y m i f a k t a m i, o b o k k tó r y c h n ie m o ż n a p r z e jś ć o b o ję tn ie (I. 7). P o d a n e w z o r y n ie n a le ż ą do d o sk o n a ły c h , m o g ą je d n a k s t a ć się p o c z ą tk ie m le p sz y c h in ic ja t y w sa m e g o k a te c h e ty . N a jc z ę ś c ie j je d n a k w y w o łu je się n a p o c z ą tk u k a te c h e z y s y t u a c ję p r o b lm o w ą , d z ię k i k t ó r e j ch c e się o b u d z ić w u cz n ia c h z w y k łą lu d z k ą c ie k a w o ść , a z a r a z e m o tw o rz y ć p r z e d n im i m o ż liw o ść sa m o d z ie ln e g o p o sz u k iw a n ia , sa m o d z ie ln e g o o d k r y w a n ia ro z w ią z a ń .
3 W. O k o ń , Z a r y s d y d a k t y k i o g ó ln e j, W a r s z a w a 1968, 93.
4 C y f r a r z y m sk a w n a w ia s a c h o z n a c z a to m p o d rę c z n ik a , a c y f r a a r a b s k a k o le jn y n u m e r je d n o s tk i te m a ty c z n e j.
2.1.2. K o r z y s ta n ie z n a u c z a n ia p r o b le m o w e g o
K o r z y s t a ją c z p o z y ty w n y c h d o św ia d c z e ń i o sią g n ię ć sz k o ły , w y n ik a ją c y c h z z a s to s o w a n ia n a u c z a n ia p r o b le m o w e g o , ty m c h ę tn ie j s i ę g a j ą a u to r z y k a t e ch ez d o te g o s p o so b u n a u c z a n ia t a k ż e w r a m a c h k a te c h iz a c ji. I s t n ie je b o w ie m p e w n a z b ie ż n o ść p o m ię d z y ty m , co p r a g n ie s ię o s ią g n ą ć p o p rz e z n a d a n ie k a te c h e z o m s t r u k t u r y d ia lo g ic z n e j, a e f e k ta m i n a u c z a n ia p r o b le m o w e g o . W j e d n y m i d r u g im w y p a d k u c h o d z i o z d y n a m iz o w a n ie p o d e jm o w a n e g o p r o c e su i stw o r z e n ie w a r u n k ó w d la w ie lo str o n n e j a k ty w n o śc i u czn ió w , d la a k ty w n o ś ci u m y słu i „ s e r c a ” , d la d ia lo g u n a u c z y c ie la z u c z n ia m i, u c z n ió w m ię d z y s o b ą i w r e sz c ie d ia lo g u z B o g ie m . N a u c z a n ie p r o b le m o w e w z n a c z n y m sto p n iu u m o ż liw ia w sp ó ln y ję z y k z w y c h o w a n k a m i, z w ła sz c z a że w p r a c y s z k o l n e j s ą c o r a z c z ę śc ie j p r z y z w y c z a ja n i d o d a n e g o sp o s o b u p r a c y . Je d n o c z e śn ie te n sp o só b n a u c z a n ia j e s t p r a w d z iw ie w a r to ś c io w y m ś r o d k ie m w y c h o w a n ia k a te c h iz o w a n y c h n a lu d z i św ia d o m y c h isto tn y c h c h r z e ś c ija ń sk ic h p ro b lem ó w , a z a r a z e m lu d z i u m ie ją c y c h z c a ły m p o c z u c ie m o d p o w ie d z ia ln o śc i ro z w ią z y w a ć p r o b le m y i s z u k a ć c o ra z le p sz e g o w c ie la n ia p o z n a n y c h z a s a d w czy n . W o bec p o w y ż sz y c h r a c ji p r a w ie w e w sz y st k ie k a te c h e z y w p r o w a d z a się p r o b le m o w y to k n a u c z a n ia . J e d y n ie w n ie k tó r y c h k a te c h e z a c h (n p .: I I I . 5, 9, 12, 19, 26, 31, 35, 41, 49, 50) to k p r o b le m o w y n ie d o ch o d z i w sp o s ó b w y r a ź n y do g ło su . Z g o d n ie z p r z y ję t y m w lite r a tu r z e p e d a g o g ic z n e j w y r ó ż n ie n ie m t r o ja k ie g o r o d z a ju p r o b le m ó w o c h a r a k t e r z e d y d a k ty c z n y m , s t a w i a s ię u c z n ió w w o b e c p r o b le m ó w d o ty c z ą c y c h n a p ie r w sz y m m ie js c u w ie d z y r e lig ijn e j (n p .: III. 3, 8, 13, 21, 36 itp .), n a s t ę p n ie w o b ec p r o b le m ó w z w ią z a n y c h ze z d o b y w a n ie m n o w y c h u m ie ję tn o śc i, z a jm o w a n ie m o k re ślo n y c h p o s t a w (n p .: I I I . 11, 24, 28, 32, 33 itp .) i w r e sz c ie p r o b le m ó w m o r a ln o -e ty c z n y c h (n p .: I I I . 22, 34, 42 i in n e). W ty m trz e c im p r z y p a d k u w p r o w a d z a s ię u c z n ió w w z a g a d n ie n ia o c e n y m o r a ln e j, w a r to ś c io w a n ia i k s z t a łt u je u m ie ję t n o ś ć c ią g łe g o , sa m o d z ie l n e g o w y c h o w a n ia w ła s n e g o s u m ie n ia .
B y ć m o ż e n ie je d e n k a te c h e ta u z n a p o w y ż e j w sk a z a n e z a b ie g i z a z w y k łą s t r a t ę c z a su . Isto tn ie , g d y s ię w e ź m ie p o d u w a g ę b a r d z o o k r o jo n y c z a s p r z e z n a c z o n y n a ty g o d n io w ą k a te c h iz a c ję , m o g ą p o w s ta w a ć w ą tp liw o śc i. Z d r u g ie j str o n y w y d a je się , że n ie m o ż n a p rz e c h o d z ić o b o k t e j s p r a w y o b o ję tn ie , s k o r o n ie ty lk o n a s z a p o ls k a , a le i ś w ia to w a d y d a k t y k a t a k w ie le s ię sp o d z ie w a p o t e j w ła ś n ie w st ę p n e j f a z ie le k c ji.
2.2. O p r a c o w a n ie n o w e g o m a te r ia łu
A k ty w n y u d z ia ł u c z n ió w m u s i m ie ć m ie js c e t a k ż e w d a lsz y c h o g n iw a c h p r o c e su d y d a k t y c z n e g o 5. J e ż e li z a te m u d a ło się n a m o d p o w ie d n im o d d z ia ły w a n ie m sk ło n ić u c z n ió w do d o b ro w o ln e g o w y s iłk u u c z e n ia się , n a le ż y b a r d zo t r o s k liw ie z a b ie g a ć o p o d tr z y m a n ie ich w p o s t a w ie w sp ó łd z ia ła n ia , ta k ż e w o p r a c o w a n iu n o w e g o m a t e r ia łu : w o b s e r w a c ji, w m y śle n iu , w s z u k a n iu r o z w ią z y w a n ia p o sta w io n y c h p r o b le m ó w . Z d y d a k ty c z n e g o p u n k tu w id z e n ia n a n ic s ię b o w ie m n ie z d a w p r o w a d z e n ie u c z n ió w w n o w e z a g a d n ie n ie n a w e t ży w o i in te r e s u ją c o , p r z y ró w n o c z e sn y m z a s to s o w a n iu n ie z m ie n n e g o , ste r e o ty p o w e g o p r z e b ie g u t o k u le k c y jn e g o . W sz elk i s te r e o ty p p o w o d u je n u d ę 6, a u c z n io w ie r o z p o c z y n a ją c y p r a c ę n a w e t z n ie k ła m a n y m z a p a łe m sz y b k o z n ie j r e z y g n u ją . D la te g o to z g o d n ie ze s łu sz n ą t e n d e n c ją w sp ó łc z e sn e j d y d a k t y k i n a le ż y p o d ją ć t r o s k ę o u r o z m a ic e n ie to k u k a te c h e z y , z w ła sz c z a p r a c y n a d n o w y m m a te r ia łe m . 5 W. Z a c z y ń s k i , dz. c y t., 397. 6 W. Z a c z y ń s k i , K s z t a ł t o w a n i e p o d s t a w i p r z e k o n a ń u c z n ió w w p r o c e s i e n a u c z a n ia , K w a r t a ln i k p e d a g o g ic z n y 17 (1972) n r 1, 27— 37.
T e n d r u g i e ta p k a te c h e z y n a z w a n o : „ O p r a c o w a n ie n o w e g o m a te r ia łu ” . N a ty m e ta p ie p r a c y u s t a l a się z u c z n ia m i lu b w s k a z u je s ię im ź ró d ła , za p o m o c ą k tó r y c h b ę d z ie m o ż n a p o z n a ć sło w o B o g a , u d z ie lo n e n a m św ia tło , o d k ry ć o d p o w ie d ź n a p o sta w io n y p r o b le m . N a jc z ę ś c ie j ź r ó d łe m t y m s ą te k sty P is m a Ś w ., t e k s ty litu r g ic z n e , o b rz ę d y sa k r a m e n tó w , d o k u m e n ty S o b o r o w e i w y p o w ie d z i U r z ę d u N a u c z y c ie lsk ie g o K o śc io ła .
2.2.1. S t r u k t u r a p r o b le m o w a je d n o s te k te m a ty c z n y c h w p o d r ę c z n ik u u c z n ia N a le ż y z a u w a ż y ć , że p r o b le m o w a s t r u k t u r a w ię k sz o śc i k a te c h e z j e s t k o n s e k w e n c ją p r o b le m o w e g o u k ła d u p o sz c z e g ó ln y c h je d n o s te k te m a ty c z n y c h
Katechizm u religii katolickiej7, z k t ó r y m i p r z y g o to w a n e i z a p r o p o n o w a n e k a te c h e z y p o z o s ta ją w n a jb a r d z ie j ś c isły m p o w ią z a n iu . K atechizm religii ka tolickiej n a tle w sz y stk ic h p r a k ty c z n y c h o p r a c o w a ń k a te c h e ty c z n y c h o s t a t n ie g o t r z y d z ie sto le c ia w P o lsc e s ta n o w i w a ż n e novum. K a ż d a z a w a r t a w n im je d n o s t k a te m a ty c z n a p o s ia d a z r e g u ły w y r a ź n ą s t r u k t u r ę p r o b le m o w ą .
2.2.1.1. S y t u a c ja p r o b le m o w a
W je d n o s tk a c h p o d r ę c z n ik a Katechizm religii katolickiej w y c h o d z i się n a o g ó ł o d s y t u a c ji ż y c io w e j d z ie c k a , w k t ó r e j p o ja w ia s ię o k r e ślo n y p ro b lem . D la te g o to p o p r z e d z a ją c e k a ż d ą je d n o s tk ę k r ó t k ie w p r o w a d z e n ie o c h a r a k t e r z e e g z y ste n c ja ln y m , a n tro p o lo g ic z n y m z a w sz e z m ie r z a d o s fo r m u ło w a n ia p r o b le m u . C h ęć o k r e ś le n ia p r o b le m u i r o z w ią z a n ia g o m o ż e w p rz e ż y c iu u c z n ió w sta n o w ić p e w n ą w a r to ś ć , m o ż e ich z a c ie k a w ić , c z a s e m z a d z iw ić .
2.2.1.2. S fo r m u ło w a n ie p r o b le m u
S fo r m u ło w a n ie p r o b le m u w fo r m ie p y t a n ia s ta n o w i b a r d z o w a ż n y m o m e n t. N a p y ta n ie ch c e s ię z n a le ź ć o d p o w ie d ź . W Katechizm ie religii katolic kiej u w z g lę d n ia się n a jc z ę ś c ie j t a k ie p r o b le m y lu d z k ie , k tó r y c h n ie d a się r o z str z y g n ą ć n a d ro d z e s a m e g o ro z u m o w a n ia . P o tr z e b n a j e s t p o m o c, św ia tło . M o ż n a je z n a le ź ć w O b ja w ie n iu B o ż y m , w P iś m ie Ś w ię ty m .
2.2.1.3. S z u k a n ie r o z w ią z a n ia p r o b le m u
P e r y k o p a b ib lijn a w y s t ę p u je w Katechizm ie religii katolickiej n a jc z ę ś c ie j ja k o te „ d a n e ” p o trz e b n e do ro z w ią z a n ia p r o b le m u , ja k o m a t e r ia ł ź ró d ło w y , k tó r y p o d o k ła d n y m p r z e a n a liz o w a n iu d o s t a r c z a ś w ia t ł a i p r o w a d z i do o d k r y c ia o d p o w ie d z i, do r o z w ią z a n ia s fo r m u ło w a n e g o n a p o c z ą tk u p r o b le m u . Z u w a g i je d n a k n a tr u d n o ść , j a k ą z s o b ą n ie sie s z a t a lite r a c k a , w k tó r ą „ u b r a n a ” j e s t d a n a p e r y k o p a , u czeń n ie m o ż e d o k o n a ć a n a liz y i ro z w ią z a ć p r o b le m u c a łk ie m sa m o d z ie ln ie . P o tr z e b n a m u j e s t p o m o c. S t a n o w i j ą n ie w ą t p liw ie w y ja ś n ie n ie p o d a n e w sa m y m k a te c h iz m ie . Z w a ż y w sz y je d n a k n a w ie k u c z n ia i o g r a n ic z e n ia s t ą d p ły n ą c e , a z a r a z e m n a k o n ie c z n o ść u p r o sz czeń i sy n te z , k tó r y c h w y m a g a e d y c ja p o d rę c z n ik o w a , t a p o m o c n ie je s t d la u c z n ia w y s t a r c z a ją c a . R o lę u z u p e łn ie n ia m a ją w ię c p e łn ić p r z y g o to w a n e k a te c h e z y i p r a c a k a te c h e ty .
2.2.1.4. W e r y f ik a c ja r o z w ią z a n ia p r o b le m u w k o n k r e tn y m ży ciu S t r u k t u r a p r o b le m o w a Katechizm u religii katolickiej n ie w y c z e r p u je się n a d o s t a r c z a n iu in fo r m a c ji i w y ja ś n ia n iu , c z y li w p o m o c y d o r o z w ią z a n i a p o sta w io n e g o p r o b le m u . J e d n o s t k i te m a ty c z n e , w y c h o d z ą c o d ż y c ia , z m ie r z a j ą z p o w r o te m do ż y c ia . P r o w a d z i się w n ic h k a te c h iz o w a n e g o p o p rz ez r e f le k s je : „ J a k o d p o w ie m B o g u ” d o p r z e k s z ta łc e n ia in fo r m a c ji w p o sta w ę , w czy n w o b ec B o g a w z y w a ją c e g o i w o b ec d r u g ie g o c z ło w ie k a .
2.2.2. S t r u k t u r a p r o b le m o w a k a te c h e z w p o d rę c z n ik u m e to d y cz n y m d la k a te c h e ty
Kolejne etapy struktury problemowej w katechezach proponowanych
w podręcznikach metodycznych do
K atechizm u religii katolickiejprzebiegają
zgodnie ze strukturą jednostek tematycznych podręcznika dla ucznia.
2.2.2.1. S y t u a c ja p r o b le m o w a i s fo r m u ło w a n ie p r o b le m u W k a te c h e z a c h r a d z i się ro z p o c z y n a ć t a k ż e o d s y t u a c ji ż y c ia , k t ó r ą n ie je d n o k r o tn ie z m ie n ia s ię w s to su n k u d o p r o p o n o w a n e j w p o d rę c z n ik u d la u c z n ia . R o z b u d o w u je s ię j ą lu b u b o g a c a . W p r o w a d z a ją c m e to d ę ro z m o w y czy o p o w ia d a n ia d ą ż y s ię d o u a k t y w n ie n ia u c z n ia , d o o k r e ś le n ia je g o u d z ia łu w t e j p r a c y . B u d z i s ię je g o z a in te r e so w a n ie p r z e z e k s p o z y c ję p rz e ź ro c z y lu b in n y c h sto so w n y c h śr o d k ó w d y d a k ty c z n y c h . D ą ż y s ię d o teg o , a b y u czeń s a m s fo r m u ło w a ł p r o b le m w y n ik a ją c y z p r z e d s ta w io n e j s y t u a c ji ż y c io w e j.
2.2.2.2. S z u k a n ie r o z w ią z a n ia p r o b le m u
Z a n im u c z e ń o t r z y m a t e k s t P i s m a
Sw., w
k t ó r y m m a s z u k a ć o d p o w ie d z i n a p r o b le m , z u w a g i n a tru d n o ść , j a k ą t e k s t b ib lijn y w so b ie z a w ie r a , n a j c z ę śc ie j w p r o w a d z a s ię g o w c z y ta n y t e k s t k ilk o m a z d a n ia m i. C z y n i s ię to w ty m c e lu , a b y p r z y g o to w a ć u c z n ió w d o b a r d z ie j o w o cn e g o sa m o d z ie ln e g o o d c z y ty w a n ia te k s tu , d o s z u k a n ia w n im is to t n e j t r e ś c i te o lo g ic z n e j.A n a liz ę w p r o w a d z o n e g o i o d c z y ta n e g o t e k s t u p r o p o n u je s ię p ro w a d z ić , z w ła sz c z a p r z y t e k s t a c h sz c z e g ó ln ie tru d n y c h , n a z a s a d z ie p r a c y z b io ro w e j, c z ę sto je d n a k z a le c a s ię t a k ż e sa m o d z ie ln ą p r a c ę u c z n ia . T r e ś ć a n a liz y u j m u je się n a jc z ę ś c ie j w k r ó t k ie h a s ła , s p o r z ą d z a ją c t a b e lę , a b y u cze ń ła t w ie j o d k r y ł to, co j e s t św ia tłe m i p r o w a d z i d o r o z w ią z a n ia p o sta w io n e g o n a p o c z ą tk u p r o b le m u . C z y ta n ie i a n a liz a t e k s t u P is m a
Sw.
ja k o isto tn e g o ź r ó d ła s ta n o w i n a jw a ż n ie js z ą c z ę ść p r a c y p o d c z a s o p r a c o w y w a n ia n o w e g o m a te r ia łu , z w ła sz c z a w I i II c z ę śc i p o d r ę c z n ik a m e to d y cz n e g o .Z n a t u r y rz e c z y p r z y ję t y r o d z a j p r a c y n a r z u c a m e to d ę . N a jp r o ś c ie j b y ło b y n ie r a z p o słu ż y ć s ię w y k ła d e m , a le w ó w c z a s s a m ą w so b ie ż m u d n ą p r a c ę u c z n ia u tr u d n iło b y się je sz c z e b a r d z ie j. S t a r a j ą c s ię z a ś z a w sz e lk ą c en ę z a k ty w iz o w a ć u c z n ia , r a d z i s ię p o s łu g iw a ć m e to d ą ro z m o w y i sa m o d z ie ln e j p r a c y z p o d rę c z n ik ie m , k t ó r a n a jc z ę ś c ie j p r z e b ie g a w p o w ią z a n iu z p r a c ą g r u p o w ą . N ie w o ln o je d n a k p rz e o c z y ć f a k t u , że o b ie t e m e to d y s ą w m o n to w a n e w p r o b le m o w ą s t r u k t u r ę k a te c h e z y . 2.2.2.3. R o z w ią z a n ie p r o b le m u i p o w r ó t do ż y c ia P rz e c h o d z ą c do o s t a tn ie g o m o m e n tu s t r u k t u r y p r o b le m o w e j w k a te c h e z a c h , d o u s t a le n ia o d p o w ie d z i, n a le ż y z a u w a ż y ć , że zn o w u tr z e b a p o w r ó c ić n a te r e n ż y c ia . W r a c a s ię d o s y t u a c ji lu d z k ic h e k sp o n o w a n y c h n a p o c z ą tk u k a te c h e z y . D o k o n u je o cen y . C h c e się , b y o d k r y te r o z w ią z a n ia u m ie li u c z n io w ie p r z e n ie ść do n o w y c h s y t u a c ji, z k tó r y m i m o g ą s ię s p o t k a ć w sw o im ż y c iu . R o z m o w ę z w y k le u b o g a c a s ię z a s to s o w a n y m i p r z e ź r o c z a m i. P r o w a d z i się do r e f le k s ji n a d w ła s n y m p o stę p o w a n ie m i z a c h ę c a do m o d litw y .
Dlaczego niejako preferuje się nauczanie problemowe?
C h c ą c s p r o s t a ć w y ty c z o n y m p r z e z p r o g r a m z r. 1971 z a d a n io m tr z e b a n ie je d n o k r o tn ie w p r o p o n o w a n y c h k a te c h e z a c h u c ie k a ć s ię do in fo r m a c ji, do p o d a w a n ia w ie d z y . J e ś l i u jm u je s ię t ę in fo r m a c ję w s t r u k t u r ę p r o b le m o w ą , c z y n i się t o w ty m celu , a b y u c z e ń p o z n a ł n ie ty lk o s a m ą g o to w ą w ied z ę w p o s t a c i g o to w e j tez y , a le z o b a c z y ł ró w n ie ż — p r z y n a jm n ie j w s e n sie b a r d zo u p r o sz c z o n y m — sp o s ó b d o c h o d z en ia do ta k ie g o , a n ie in n e g o s fo r m u ło w a n ia k o ń co w e g o . D ą ż y się , b y p r z y p o m o c y k a te c h e ty p r z e sz e d ł u czeń d r o g ę d o c h o d z e n ia do w ie d z y p o c z ą w sz y o d p o s t a w ie n ia p r o b le m u p o p rz e z z b ie
r a n ie m a t e r ia łu i a n a liz ę te g o m a t e r ia łu a ż d o u s ta le n ia o sta te c z n e g o r o z w ią z a n ia i d o strz e ż e n ia , ja k ie w y n ik a ją zeń k o n se k w e n c je ży cio w e.
2.3. In n e s p o so b y n a u c z a n ia w y k o r z y sta n e w d r u g im e ta p ie k a te c h e z y P r o p o n u je s ię w p o d rę c z n ik a c h m e to d y cz n y c h je d n a k t a k ż e sp o r o k a tec h e z , k tó r e b a r d z ie j o d w o łu ją się do s f e r y e m o c jo n a ln e j u c z n ia , z w aż y w sz y , że p e łn i o n a z a s a d n ic z ą ro lę w k s z ta łt o w a n iu s ię p o s t a w lu d z k ic h . D o ta k ic h k a te c h e z n a le ż ą n p .: I. 10 i 11, w k tó r y c h p rz e z e k s p o z y c ję p r z e ź r o c z y o b r a zów , u k a z u ją c y c h „d z iw y n a t u r y ” , ch c e s ię o b u d z ić z a c h w y t d la S tw ó r c y . T u t r z e b a w y m ie n ić t a k ż e n p . k a te c h e z y z a p r o p o n o w a n e w fo r m ie p a r a lit u r - g ic z n e j, w r e sz c ie k a te c h e z y o k o n k re tn y c h p o sta c ia c h , w k tó r y c h ż y c iu m o ż n a o d k ry ć n ie m a l h ero ic z n e p r z y k ła d y w p r o w a d z a n ia w c zy n B o ż e g o w e z w a n ia . W ty c h w ła ś n ie k a te c h e z a c h p r z e w a ż a ją p o m o c e w iz u a ln e , słu c h o w isk a , r e c y ta c je , śp ie w y . S ą to w ię c z u p e łn ie in n eg o r o d z a ju k a te c h e z y , r e a liz u ją c e p o s t u la t n a u c z a n ia p r z e z p r z e ż y w a n ie 8.
2.3. U tr w a le n ie p r z e ro b io n y c h tr e śc i, r e f le k s ja , m o d litw a i k o n tr o la o sią g n ię c ia c e lu
W d z is ie js z e j d y d a k ty c e — i to sta n o w i ta k ż e d u ż y k r o k n a p rz ó d — a k c e n tu je s ię n ie t y lk o św ia d o m y s to su n e k u c z n ió w d o c e ló w u c z e n ia się, św ia d o m y i a k ty w n y u d z ia ł w o p a n o w y w a n iu w ia d o m o śc i, le c z t a k ż e ś w ia d o m y i a k ty w n y u d z ia ł u c z n ió w w u t r w a la n iu i k o n tro li o s ią g a n y c h w y n i k ó w 9. Ś w ia d o m o ść , że c e l z o st a ł o sią g n ię ty , w y z w a la d o p ie r o p r a w d z iw e p r z e ży c ie r a d o śc i, z a d o w o le n ia , a z a r a z e m p r a g n ie n ie p o d ję c ia d a ls z e j p r a c y . W o m a w ia n y c h p o d rę c z n ik a c h trz e c i e t a p k a te c h e z y , o k r e ś la s ię ja k o „ u tr w a le n ie , r e f le k s ja , m o d lit w a ” . J e s t on d a lsz ą k o n se k w e n c ją p r z y ję c ia d ia lo g ic z n e g o c h a r a k t e r u s t r u k t u r y k a te c h e z y . P o o d k r y c iu r o z w ią z a n ia p o s ta w io n e g o n a p o c z ą t k u k a te c h e z y p r o b le m u , p o sło w n y m sfo r m u ło w a n iu go, p r ó b u je się t e r a z p r z e jś ć r a z e m z u c z n ia m i d o u t r w a le n ia o d k r y ty c h w a r to śc i, a je d n o c z e śn ie d o o s o b is te j czy w sp ó ln e j d la d a n e j g r u p y k a te c h e ty c z n e j o d p o w ie d z i. W y ra ż a s ię j ą p o d c z a s s a m e j k a te c h e z y w f o r m ie r e w iz ji z a c h o w a ń i p o d c z a s m o d litw y , a le ch c e się tę o d p o w ie d ź d a w a ć ta k ż e w co d z ie n n y m ż y c iu p o p rz e z m o d litw ę i c h r z e ś c ija ń sk ie d z ia ła n ie .
2.3.1. U tr w a la n ie p r z e ro b io n y c h t r e ś c i czy u m ie ję tn o śc i N a jp ie r w t r z e b a o k r e ślić , co z d a n ie m d y d a k ty k i m a p o d le g a ć u t r w a la n iu ? W sp ó łc z eśn i d y d a k ty c y z w r a c a ją u w a g ę n a p o trz e b ę o p a n o w y w a n ia w ia d o m o śc i, c z y li p r z e ro b io n e g o m a te r ia łu , j a k i n a r o z w ó j s p r a w n o ś c i in te le k t u a ln y c h o r a z u m ie ję t n o ś c i d z ia ła n ia p r a k ty c z n e g o . U tr w a le n ie m c h cą o b ją ć w sz y st k ie e le m e n ty s k ła d o w e p e łn e g o p r o c e su p o z n a w c z e g o i d y d a k ty c z n e g o 10. P r a g n ą c z r e a liz o w a ć t a k sz e ro k o p o ję t ą z a s a d ę t r w a ło ś c i w y n ik ó w n a u c z a n ia , a k c e n tu je s ię d z is ia j: — p o trz e b ę k s z ta łt o w a n ia u u c z n ió w n a s t a w ie n ia n a z a p a m ię t y w a n ie o r a z — k o n ie c z n o ść d ą ż e n ia d o n a d a n ia p r z e ro b io n y m t r e ś c io m o k re ślo n e j s tr u k t u r y . R a d z i się ta k ż e u n ik a ć p o d a w a n ia u c z n io m in fo r m a c ji p o d o b n y ch ■do s ie b ie p o d w z g lę d e m fo r m a ln y m czy z n a c z e n io w y m u . W j a k i sp o só b r a d z ą a u to r z y r e a liz o w a ć w p r z y g o to w a n y c h k a te c h e z a c h •om ów ion e p o s t u la t y d y d a k ty c z n e ?
8 W. O k o ń , Podstaw y w ykształcenia ogólnego, dz. cyt., 344. 9 W. O k o ń , Z arys dydaktyki ogólnej, W a r sz a w a 1970, 175. 10 P o r. W. Z a c z y ń s k i , D ydaktyka, dz. cyt., 412.
P o s t u la t s tr u k t u r a liz o w a n ia m a te r ia łu o s i ą g a ją p o p rz e z tw o r z e n ie k r ó t k ic h sc h e m a ty c z n y c h ta b e l, w y p e łn ia n y c h isto tn y m i h a s ła m i, w y r a ż a ją c y m i tr e ś ć p r z e r a b ia n ą w d a n e j k a te c h e z ie . P o s t u la t ten t a k ż e r e a liz u ją p o p rz e z d w u k r o tn e z a p r o p o n o w a n ie p o w tó r z e n ia w ię k sz y c h c z ę śc i m a t e r ia łu n a s p o só b k o n k u r su . P r z y g o to w u ją c s ię d o k o n k u r su u c z n io w ie w s p ó łd z ia ła ją w tw o r z e n iu p y t a ń i o d p o w ie d z i, w k tó r y c h s t a r a j ą s ię z a w r z e ć p o d st a w o w e i n a jb a r d z ie j isto tn e w ia d o m o śc i z d a n e j g r u p y t e m a ty c z n e j. Je s z c z e in n y m sp o so b e m r e s p e k to w a n ia p o s t u la t u s t r u k t u r a li z a c ji i a k ty w n o śc i p o li- se n so r y c z n e j ( p o le g a ją c e j n a a n g a ż o w a n iu w ię k s z e j ilo śc i z m y słó w u c z n ia ) j e s t w łą c z e n ie u c z n ió w d o p r z y g o to w y w a n ia n p . g a b lo t d la c a ł e j w sp ó ln o ty p a r a f i a ln e j. T e m a ty k ę w sp o m n ia n y c h g a b lo t c z e r p ie s ię n a t u r a ln ie z m a t e r i a ł u p r z e r a b ia n e g o w o k r e ś lo n e j g r u p ie te m a ty c z n e j. A u to r z y p r o p o n u ją t a k ż e s to so w a n ie p o d c z a s u t r w a la n ia m a te r ia łu r ó ż n o ro d n y c h śr o d k ó w d y d a k ty c z n y c h i u r o z m a ic o n y c h m e to d . N ie je d n o k r o tn ie m ia n o w ic ie łą c z ą p o w ta r z a n ie z e k s p o z y c ją p rz e ź ro c z y , u k ła d a n ie m n a p la n sz a c h o d p o w ie d n ic h ilu s t r a c ji, z d y s k u s ją n a t e m a t k o n k r e tn y c h s y t u a c ji ż y cio w y ch , c z y w r e sz c ie w s k a z u ją , j a k u t r w a la ć m a te r ia ł, s t o s u ją c m in ia tu r o w e t e s t y w ia d o m o śc i, j a k t e s t z p o p r a w k ą (n p .: I. 7), t e s t w y b o r u (n p .: I. 7, 9, 17 itp .) lu b t e s t u z u p e łn ie ń (n p : I. 7, 19, 23 i in n e). 2.3.2. R e f l e k s ja n a d sło w e m B o ż y m P r a w ie w k a ż d e j k a te c h e z ie w sp o só b b a r d z ie j lu b m n ie j w y r a ź n y b u d zi s ię św ia d o m o ść u cz n ió w , że p r z e r a b ia n e t r e ś c i s ą z w ró c e n ie m s ię B o g a do n a s, lu d z i ż y ją c y c h w d z isie jsz y c h k o n k r e tn y c h w a r u n k a c h , ż e s ą z w ró c e n ie m s ię O so b y N a jw y ż s z e j do n a s z e j o so b y z o k re ślo n y m w e z w a n ie m . W ty m w e z w a n iu z a w a r t e je s t o c z e k iw a n ie n a n a s z ą r e a k c ję . W o tr z y m a n y m p o d c z a s k a te c h e z y B o ż y m św ie tle p r ó b u je s ię w ię c p r z e m y śle ć z u c z n ie m co d z ie n n e z a c h o w a n ia się , sto su n e k d o B o g a , lu d z i i ś w ia ta . C z y n i s ię to w fo r m ie z w y k ł e j ro zm o w y , c z a s e m o p o w ia d a n ia , a n a liz y k o n k r e tn y c h s y t u a c ji ży cio w y ch , c z y te ż w c isz y m o d lite w n e g o s k u p ie n ia , p o d c z a s k t ó r e g o z a p o m o c ą s t a w ia n y c h p r z e z k a te c h e tę p y t a ń u c z e ń m a s a m p r z e d s ta w ić s w o ją o d p o w ie d ź B o g u .
W a rto je sz c z e z w ró c ić u w a g ę n a s p e c y fic z n e m o m e n ty t e g o o sta tn ie g o e t a p u k a te c h e z y , u m o ż liw ia ją c e u c z n io m z a jm o w a n ie p o s t a w y tw ó r c z e j.
P o z a w sp o m n ia n ą ju ż r e f le k s ją , k t ó r ą k a ż d y u c z e ń p r z y n a jm n ie j c z ę śc io w o p r z e p r o w a d z a sa m o d z ie ln ie , p r o s i s ię n ie r a z u czn ió w , a b y z p rz e ź ro c z y z a sto so w a n y c h p o d c z a s k a te c h e z y w y b r a li te, k t ó r e im s ię n a jb a r d z ie j p o d o b a j ą (n p .: I. 23), w z g lę d n ie b y z w y s t ę p u ją c y c h w k a te c h e z ie te k stó w P is m a
Sw.
w y b r a li te, k t ó r e im n a jle p ie j u ł a t w i a ją ro z w a ż a n ie (n p .: I. 33), o r a z b y k o r z y s t a ją c z e k s p o z y c ji d a n e g o p r z e ź r o c z a c z y p o p r z e z k o n c e n t r a c ję n a d a n y m t e k ś c ie p o z o sta w a li w c isz y p r z e d B o g ie m z w ła s n ą r e f le k s ją .K ie d y in d z ie j z a c h ę c a s ię u cz n ió w , b y w z e sp o ła c h u k ła d a li w e z w a n ia d o m o d litw y w ie r n y c h , p r o s z ą c B o g a o p o m o c d la ch o ry ch , c ie r p ią c y c h (n p.: I. 37), m o d lą c się o p o w o ła n ia k a p ła ń s k ie i z a k o n n e (n p .: I. 29), czy te ż p r o s z ą c B o g a o to, a b y n a m p o m a g a ł w sp e łn ia n iu n a sz e g o n a c z e ln e g o z a d a n ia , ja k ie s t a n o w i w s p ó ł p r a c a z N im w r o z w o ju K r ó le s t w a B o ż e g o (n p .: I. 27).
2.3.3. M o d litw a
W ró ż n y sp o só b p r o p o n u je s ię w y r a ż a ć z u c z n ia m i ro z m o w ę z B o g ie m . W w ie lu k a te c h e z a c h j e s t to m o d lit w a li t a n ijn a czy te ż m o d litw a n a w z ó r m o d litw y w ie rn y c h , m o d lit w a w y r a ż o n a p ie śn ią , r e c y t a c ją p s a lm u czy w y b r a n ą m o d litw ą litu r g ic z n ą . U c z n io w ie w s p ó ł p r a c u ją w tw o r z e n iu z w ła sz c z a m o d litw y li t a n ijn e j i m o d litw y w ie r n y c h , a k r y te r iu m s łu sz n o ś c i w y b r a n y c h sfo r m u ło w a ń j e s t je j z g o d n o ść czy o d p o w ie d n io ść w s to su n k u d o p r z e r a b ia n e j
w k a te c h e z ie te m a ty k i. T o tw o r z e n ie m o d litw y j e s t o k a z ją d o z a k ty w iz o w a n ia u c zn ió w i p o g łę b ie n ia z r o z u m ie n ia p r z e z n ich o m a w ia n y c h n o w y c h tr e śc i, z a ś u c z e stn ic tw o w t e j m o d litw ie , n a d k t ó r ą s a m i u c z n io w ie p r a c o w a li, w y z w a la b o g a ts z e i b a r d z ie j w sz e c h stro n n e z a a n g a ż o w a n ie u czu cio w e .
P r z e d e w sz y stk im p o m a g a s ię u czn io w i, b y św ia d o m ie z w ia r ą s ta w a ł w o b ec B o g a , o b e c n eg o w śr ó d z g ro m a d z o n y c h w J e g o im ię , a p r z e d e w sz y stk im k s z t a łt u je s ię u m ie ję tn o ść w słu c h iw a n ia się w g ło s B o g a , j a k i g o to w o ść s p e ł n ia n ia z c a ły m z a u fa n ie m i o d w a g ą J e g o w o li.
M o d litw y u w ie lb ie n ia u c z y się n a p o d sta w ie te k stó w c z e r p a n y c h z litu r g ii i p ie ś n i o c h a r a k t e r z e p o c h w a ln y m . M o d litw ę u w ie lb ie n ia w p r o w a d z a się w ś c is ły m p o w ią z a n iu z m o d litw ą d z ię k c z y n n ą . P o z n a n a w k a te c h e z ie p r a w d a , o d k r y ty d a r B o g a , s t a je się b o d ź c e m p o b u d z a ją c y m d o z a ję c ia p o s t a w y u w ie l b ie n ia i d z ię k c z y n ie n ia . D z ię k u ją u czn io w ie B o g u n p .: z a z je d n o c z e n ie z C h r y s tu se m p r z e z c h r z e st (n p .: II I . 3), z a z g ro m a d z e n ie n a s p r z e z c h r z e st w je d e n K o ś c ió ł (n p .: I II. 3), z a d a r w ia r y (n p .: II I . 6, 8), z a to, że n a s z B ó g j e s t B o g ie m z a ró w n o n a s z e j w ia r y j a k i p r a w d y n a u k o w e j (n p .: I I I . 9), z a o b d a ro w a n ie n a s n a c h rz c ie św . m iło śc ią (n p .: I II. 10) i n a d z ie ją (n p.: I I I . 11), itp .
M o d litw a p r z e b ła g a n ia j e s t ś c iś le z w ią z a n a z p o d su w a n ą u czn io m m o d li te w n ą r e f le k s ją , d o ty c z ą c ą r e a liz a c ji p o z n a n e j p r a w d y w ży c iu . R e f le k s ja t a p r z e b ie g a n a jc z ę ś c ie j w c isz y , b a r d z o c z ę sto n a tle o b r a z u i m u z y k i czy p io se n k i r e lig ijn e j o d g r y w a n e j z t a ś m y m a g n e to fo n o w e j. P r o w a d z i o n a u c z n ia do d o strz e ż e n ia w so b ie b r a k ó w , z a n ie d b a ń , g r z e c h u . P o w in n a sp o n ta n ic z n ie w y z w a la ć m o d litw ę p r z e p r o sz e n ia . O d k r y w a n ie p o d c z a s r e f le k s ji, k t ó r a sta n o w i c h a r a k t e r y s ty c z n y m o m en t p r a w ie w sz y stk ic h z a p r o je k to w a n y c h k a te c h e z , w ła sn y c h b r a k ó w i s ta w a n ie w s y t u a c ji w y b o ru , w s y t u a c ji s k ł a n ia ją c e j do p o d e jm o w a n ia d e c y z ji w o b ec p o z n a n e j w o li B o g a , m o ż e n ie je d n o k r o tn ie b u d z ić o b a w y , lę k i, n ie w ia r ę w e w ła sn e siły . D la te g o te ż b a r d z o c z ę sto r e f le k s ję k o ń cz y m o d litw a p r o ś b y o d a r D u c h a Ś w ię t e g o (n p .: I I I . 14), o św ia tło D u c h a Ś w ię t e g o w ro z w ią z y w a n iu n a sz y c h lu d z k ic h p r o b le m ó w z g o d n ie z w o lą B o g a , o ś w ia tło i m o c p o trz e b n ą w p o d e jm o w a n iu a p o s to ls k ic h z a d a ń (n p.: I II. 16), o z r o z u m ie n ie t r e ś c i sło w a B o ż e g o i z a sto so w a n ie g o z c a łą o d p o w ie d z ia ln o śc ią w ż y c iu itp . (n p.: I II. 18, 20, 24, 27, 29, 37).
K a t e c h e z a p o w in n a w p r o w a d z a ć u c zn ió w w litu r g ic z n ą m o d litw ę K o ś c io ła , d la te g o te ż c z ę sto w e k sp o n o w a n y c h p o d c z a s m o d litw y p rz e ź ro c z a ch u k a z u je s ię m o m e n t M sz y św ., o b rz ę d y W ig ilii P a s c h a ln e j, o b rz ę d y s p r a w o w a n ia p o sz c z e g ó ln y c h s a k r a m e n t ó w z ró w n o c z e sn y m o d g r y w a n ie m z ta śm y k r ó tk ic h m o d litw m a ją c y c h m ie js c e p o d c z a s ty c h ż e o b rz ę d ó w (n p .: II I . 1, 2, 10, 12 itp .). B a r d z o c z ę sto w k o ń co w y m e ta p ie k a te c h e z y s t o s u je s ię ro d z a j u p r o sz c z o n e j litu r g ii sło w a , n a b o ż e ń stw a p a r a lit u r g ic z n e g o (n p .: II I . 8, 10, 23, 27, 38, 39, itp .). P o k r ó t k im w p ro w a d z e n iu c z y ta się w ó w c z a s w y s t ę p u ją c y w d a n e j k a te c h e z ie t e k s t p e r y k o p y b ib lijn e j. N a tle o d p o w ie d n io d o b r a n e g o p r z e ź r o c z a p o d su w a się z w ią z a n e z t r e ś c ią c z y ta n e j p e r y k o p y p y t a n ia p o b u d z a ją c e d o r e f le k s ji i k o ń cz y się j ą m o d litw ą p r z e p r o sz e n ia , d z ię k c z y n ie n ia czy p r o śb y z a k o ń c z o n e j w y słu c h a n ie m z t a ś m y lu b o d śp ie w a n ie m o d p o w ie d n io d o b r a n e j p ie śn i. N ie r a z w p r o w a d z a się p o d c z a s t a k ic h n a b o ż e ń stw m o d litw ę c isz y w z g lę d n ie m o d litw ę p o w sz e c h n ą .
N a le ż y je d n a k z a u w a ż y ć , że m o d lite w n y c h a r a k t e r k a te c h e z y d och od zi do g ło su n ie ty lk o w te d y , g d y p o d e jm u je się ty p o w ą m o d litw ę w y r a ż o n ą w s ło w a c h . M o d lite w n y d ia lo g ro z p o c z y n a s ię ju ż w te d y , g d y w c z y tu ją s ię u cz n io w ie w s ło w a B o g a , o d k r y w a ją ich isto tn y se n s, p o d e jm u ją a n a liz ę te k stu , i g d y s z u k a ją sto so w n e j o d p o w ie d z i ż y c ia . M o d litw a sło w n a j e s t j a k b y z a k o ń c z e n ie m c a łg o p r o c e su ro z m o w y z B o g ie m o b ja w ia ją c y m się , i o ty le m a se n s, o ile je s t r z e c z y w isty m w y n ik ie m d ia lo g ic z n e g o to k u k a te c h e z y p o łą c z o n e g o z p r o c e se m d y d a k ty c z n y m , k tó r y m ia ł m ie js c e p o d c z a s c a ł e j k a te c h e z y . P r z y ję c ie d ia lo g u z a p o d sta w ę s tr u k t u r y k a te c h e z y n a d a je c a ł e j k a te c h e
z ie c h a r a k t e r d y n a m ic z n y , a le k a te c h e z a te g o ty p u w y m a g a d łu ż sz e g o p r z y g o to w a n ia , w n ik n ię c ia w is to t n ą t r e ś ć o r a z w s k a z a ń d o ty c z ą c y c h z a s to s o w a n y c h m e to d . W y m a g a p o s t a w y in ic ja t y w y i tw ó rc z o śc i. P r o p o n o w a n e m a t e r ia ły b o w ie m m o g ą b y ć je d y n ie i n s p ir a c ją , a le n ie p o t r a f ią z a s tą p ić sa m o d z ie l n e j tw ó r c z e j p o s t a w y k a te c h e ty , k tó r y s p o t y k a s ię z k o n k r e tn y m o d b io rc ą i m u si b y ć u w r a ż liw io n y n a je g o e g z y s t e n c ja ln ą s y tu a c ję . 2.3.4. K o n t r o la o s ią g a n ia c e lu n a u c z a n ia Ja k k o lw ie k k o n tr o la w y n ik ó w n a u c z a n ia j e s t śc iś le z w ią z a n a z p r o c e se m u t r w a la n ia p r z e r a b ia n e g o m a te r ia łu , to je d n a k w d y d a k ty c e w sp ó łc z e sn e j m ó w i s ię o n ie j ja k o o o d r ę b n y m z a g a d n ie n iu o r a z u w a ż a s ię j ą z a n ie z b ę d n y s k ł a d n ik p r o c e su n a u c z a n ia 12. C o r a z b a r d z ie j b o g a c i s ię li t e r a t u r a d y d a k ty c z n a n a j e j t e m a t 13, w k t ó r e j a n a liz u je s ię sp o łe c z n e , p sy c h o lo g ic z n e i p e d a g o g ic z n e r a c je p r z e m a w ia ją c e z a k o n ie c z n o śc ią j e j p r z e p r o w a d z e n ia 14.
W p r o p o n o w a n y c h k a te c h e z a c h z a g a d n ie n ia k o n tr o li w y n ik ó w n a u c z a n ia n ie t r a k t u je się o d r ę b n ie w sto su n k u d o u t r w a la n ia p r z e ro b io n y c h tre śc i. N a p e w n o w p r a k t y c e k a te c h e ty c z n e j, j a k i w d a lsz y c h o p r a c o w a n ia c h te o r e ty c z n y c h n a le ż a ło b y w ię c e j u w a g i p o św ię c ić d a n e m u z a g a d n ie n iu .
3. P ro p o n o w a n e w k a te c h e z a c h m e to d y n a u c z a n ia i u c z e n ia się P r a g n ą c n a d a ć p r o c e so w i k a te c h iz a c ji c h a r a k t e r d y n a m ic z n y , o s ią g n ą ć w a ż n e z d y d a k ty c z n e g o p u n k tu w id z e n ia u r o z m a ic e n ie i w ie lo str o n n ą a k t y w n o ść u czn ió w , tr z e b a k o r z y s ta ć z ró ż n y ch m e to d n a u c z a n ia o fe ro w a n y c h p r z e z w sp ó łc z e sn ą d y d a k ty k ę , p r e f e r u ją c sz c z e g ó ln ie te, k tó r e sk u te c z n ie j p o b u d z a ją u c z n ia d o sa m o d z ie ln e j p r a c y 15. 3.1. M e t o d y o p a r t e n a s ł o w i e W p o d rę c z n ik a c h d o K a t e c h i z m u r e l i g i i k a t o l i c k i e j p r a w ie z u p e łn ie r e z y g n u je się z m e to d y w y k ła d u t a k b a r d z o c h a r a k t e r y s ty c z n e j d la n a u c z a n ia p o d a ją c e g o . W n ie k tó r y c h ty lk o w y p a d k a c h z a z n a c z a się , że k a te c h e ta m o ż e p o słu ż y ć się m e to d ą w y k ła d u , je ż e li u z n a , że z r a c ji z b y t w ie lk ie j ilo śc i u c z n ió w lu b k o n k r e t n e j s y t u a c ji śr o d o w isk o w e j n ie b ę d z ie m ó g ł p r z e p r o w a d z ić p r o p o n o w a n y c h d z ia ła ń . 12 T a m ż e , 414. 13 P o r. n p .: S . R a c i n o w s k i , O c e n ia n ie u c z n ió w , W a r sz a w a 1959; t e g o ż a u t o r a , P r o b l e m y o c e n y s z k o l n e j, W a r sz a w a 1966. 14 W. Z a c z y ń s k i , D y d a k t y k a , d z. c y t. 414. 15 W o p r a c o w a n iu m e to d n a u c z a n ia sk o r z y s ta n o z n a s t ę p u ją c e j lite r a tu r y d y d a k ty c z n e j: B . G r o m , M e t h o d is c h d id a k t is c h e I m p u l s e , M ü n c h e n 1972; H a n d b u c h d e r U n t e r r i c h t s p r a x i s , B a n d 2 u. 3, H e r a u sg . O. M e i s s n e r , H. Z ö p f l , M ü n c h e n 1973; A . H ö f e r , D e r n e u e R e l i g i o n s u n t e r r i c h t , G r a z 1971; C z. К u - p i s i e w i c z , P o d s t a w y d y d a k t y k i o g ó ln e j, W a r s z a w a 1974; J . L i n h a r t , P r o c e s i s t r u k t u r a u c z e n ia s i ę lu d z i, W a r sz a w a 1972; N . N i e m i e г к o, T e s t y o s i ą g n ię ć s z k o ln y c h W a r sz a w a 1975; W. O k o ń , Z a r y s d y d a k t y k i o g ó l n e j, w e r s ja p r o g r a m o w a n a , W a r sz a w a 1970; W. O k o ń , P o d s t a w y w y k s z t a ł c e n i a o g ó ln e g o , W a r sz a w a 1976; Z . W ł o d a r s k i , P s y c h o lo g ic z n e p r a w i d ł o w o ś c i u c z e n ia s ię i n a u c z a n ia , W a r sz a w a 1974; W. Z a c z y ń s k i , D y d a k t y k a , w : P e d a g o g i k a p o d re d . M . G o d l e w s k i e g o , S. K r a w c e w i c z a i T. W u j k a , W a r sz a w a 1974, M . Ż e b r o w s k a (red .), P s y c h o l o g ia r o z w o jo w a d z ie c i i m ł o d z ie ż y , W a rsz a w a 1976.
3.1.1. O p o w ia d a n ie
P r o p o n u je s ię n a t o m ia s t w k a te c h e z a c h c z ę sto k o r z y s ta ć z m e to d y o p o w ia d a n ia , z w ła sz c z a g d y ch c e s ię z a p r e z e n to w a ć u czn io m k o n k r e t n ą s y t u a c ję lu b p r z e k a z a ć fr a g m e n t z a c z e r p n ię ty z lite r a tu r y . O p o w ia d a n ie p o p rz e z u k a z a n ą a k c ję w p r o w a d z a e le m e n t u r o z m a ic e n ia , a n g a ż u je e m o c jo n a ln ie u czn iów , b u d z i z a in te r e so w a n ie . N a le ż a ło b y t u t a j p o d k r e ślić , że p r a w ie w sz y st k ie o p o w ia d a n ia p r o p o n u je s ię n a g r a ć n a t a ś m ę m a g n e to fo n o w ą . O so b iste d o ś w ia d c z e n ia i w ie lu k a te c h e tó w p o t w ie r d z a ją , że u cze ń c z ę sto z w ię k sz y m z a in t e r e so w a n ie m słu c h a o p o w ia d a n ia p r z e k a z y w a n e g o m u z a p o m o c ą t a ś m y m a g n e to fo n o w e j, n iż p o d a w a n e g o b e z p o śr e d n io p r z e z n a u c z y c ie la .
N a le ż y t a k ż e z a u w a ż y ć , że d ą ż ą c d o e lim in o w a n ia n ie d o s ta tk ó w w y s t ę p u ją c y c h w o p o w ia d a n ia c h tw o rz o n y c h b e z p o śr e d n io d o c e ló w d a n e j k a te c h e z y , s i ę g a s ię c z ę sto do ró ż n e g o r o d z a ju t e k s tó w lite r a c k ic h . K o r z y s t a s ię z a ró w n o z lit e r a t u r y o c h a r a k t e r z e r e l i g i j n y m 16, j a k i li t e r a t u r y p i ę k n e j 17, a p rz e d e w sz y st k im z lit e r a t u r y p r z e z n a c z o n e j d la m ło d z ie ż y 1S.
N ie je d n o k r o tn ie c z e r p ie s ię ró w n ie ż o p o w ia d a n ia z c z a s o p is m m ło d z ie ż o w y ch , j a k „ Ś w i a t M ło d y c h ” . P o n iż e j p o d a n o z e sta w w y k o r z y st a n e j lite r a tu r y , a b y k a te c h e ta m ó g ł w c z e śn ie j s ię z n ią z a p o z n a ć i e w e n tu a ln ie z g ro m a d z ić k s ią ż k i, z k tó r y c h w y p a d n ie m u c z e r p a ć m a t e r ia ł p o d c z a s ró ż n y ch k a te c h e z . B y ło b y rz e c z ą w sk a z a n ą , a b y u czeń s ł u c h a ją c y o p o w ia d a n ia z a c z e rp n ię te g o z k s ią ż k i, m ó g ł ró w n ie ż z o b a c z y ć d a n ą p o z y c ję , d o tk n ą ć j e j i e w e n tu a ln ie p r z e c z y ta ć j ą w c a ło śc i, z w ła sz c z a g d y ch o d zi o lite r a tu r ę z d z ie d z in y r e li g ijn e j, d o k t ó r e j m o ż e m ie ć n a jb a r d z ie j u tru d n io n y d o stę p .
O p o w ia d a n ia z a sto so w a n e w k a te c h e z a c h p o m a g a ją n a jc z ę ś c ie j w w y tw o r z e n iu tzw . s y t u a c ji p r o b le m o w e j i p o b u d z a ją u czn ió w do o d k r y c ia i s f o r m u ło w a n ia isto tn e g o z a w a r t e g o w n ich p r o b le m u , k tó r y m a s ię s t a ć p r o b le m e m d a n e j k a te c h e z y .
3.1.2. R o z m o w a — p o g a d a n k a , d y s k u s ja
P o g a d a n k a i d y s k u s ja n a le ż ą do m e to d p o sz u k u ją c y c h . P r z e k o n a n ie to s t a je się r e a ln e je d n a k ty lk o w te d y , g d y k a te c h e ta p o t r a f i z a in ic jo w a ć p r a w d z iw ą ro z m o w ę , w z g lę d n ie p o b u d z ić u c z n ió w do d y s k u s ji. W p r o p o n o w a n y c h k a te c h e z a c h u c z n io w ie n ie je d n o k r o tn ie s z u k a ją r o z w ią z a n ia p r o b le m u p o d c z a s ro z m o w y d y sk r e tn ie k ie r o w a n e j p r z e z p o d su w a n ie im p y t a n ia (p r z y k ła d y teg o r o d z a ju p y ta ń p o d a je s ię w k a te c h e z a c h ), w z g lę d n ie n a d ro d z e d y s k u s ji. P r z e s 16 N p . B e r n a n o s F ., P a m i ę t n i k i w i e js k i e g o p r o b o s z c z a ; F r o s H. , S o w a F. , T w o j e i m i ę ; G ó r s k a P. , S z a r y B r a t ; K l u z W. , 47 l a t ż y c i a ; L i s t y O . J a n a B e y z y m a , S J ; N o w a c z y ń s k i A. , N a j p i ę k n i e j s z y c z ł o w ie k m e g o p o k o le n ia ; S h e o n H. , S z a f a r z ł a s k B o ż y c h ; Ś w i ą t e k F. , W b l a s k a c h a n i o ł a , w: C h r z e ś c i ja n i e , t. 1; W i n o w s k a M. , B r a t A l b e r t ; W o j t c z a k A. , A n i e l a S a l a w a ; W o j t c z a k A. , D u c h o w a s y l w e t k a O . M a k s y m i l i a n a K o l b e , w: S t u d i a o o j c u M a k s y m i l i a n i e K o l b e ; Ż a k - T a r n o w s k i J . , B r a t A l b e r t i in n e. 17 N p . B e r n a ń T. , S k o r o s ą d t a k o r z e k ł ; D o b r a c z y ń s k i J. , J a k w ę g i e l je s z c z e z ie lo n y ; D o b r a c z y ń s k i J. , K o ś c i ó ł w C h o c h o ł o w ie ; M o i r o d z ic e ; M o r c i n e k G. , J u d a s z z M o n te S i c u r o ; M o r t k o w i c z - O l e ż a k o w a H. , J a n u s z K o r c z a k ; P o d l e w s k i S. , P r z e m a r s z p r z e z p i e k ł o ; P r u s B. , A n t e k ; S i e n k i e w i c z H. , J a n k o M u z y k a n t ; S i e n k i e w i c z H. , K r z y ż a c y ; S i e n k i e w i c z H. , P o t o p ; S i e n k i e w i c z H ., Q u o v a d i s i in n e. 18 N p . B i e ń k o w s k a D. , W ie lk a g r a ; B u n s c h Κ. , I m i e n n i k ; D a ń- k o w s к а М. , R o m a n s n a s z e j m a m y ; D o m a g a l i k J. , K o n i e c w a k a c j i ; D o- m a g a 1 i к J. , B a n d a R u d e g o ; D o m a ń s k a B. , N a r o z d r o ż u ; G a r c z a ń s k i S. , R a z e m , a l e j a k ? ; R o z w a d o w s k a H. , E le k t r y c z n e g i t a r y ; S i e s i c k a Κ. , A g n i e s z k a ; S t e c k i Κ ., L u d z i e s p o d n i e b i e s k i e g o z n a k u i in n e.
ła n k i, d o k tó r y c h u c z n io w ie d o sz li p o d c z a s ro z m o w y czy d y s k u s ji, s p r a w d z a ją n a jc z ę ś c ie j k o r z y s t a ją c z p o d rę c z n ik a .
N a le ż y p a m ię t a ć , że r o z m o w a czy d y s k u s ja t y lk o w te d y sp e łn i sw e z a d a n ie , g d y w y z w o li p r a w d z iw e z a in te r e so w a n ie u czn ió w , p o b u d z i ich d o sz c z e r e g o z a jm o w a n ia s ta n o w is k a , u ja w n ia n ia w ła s n y c h m y śli, a s t a ć s ię to m o ż e je d y n ie w a t m o s fe r z e w z a je m n e g o z a u f a n ia i ż y c z liw o śc i. D la te g o b a r d z o tr z e b a o to d b a ć , a b y z d a n ie k a ż d e g o u c z n ia b y ło p rz e z in n y c h p r z y jm o w a n e z sz a c u n k ie m , ch o ć b y ło b y n ie c a łk ie m p o p r a w n e i słu sz n e w se n sie m e r y to ry c z n y m czy s ty listy c z n y m . N a le ż y p a m ię ta ć , że n ic b a r d z ie j n ie g a s i z a p a łu i o d w a g i u c z n ió w j a k w ła ś n ie śm ie c h k o leg ó w , a t y m w ię c e j u p o k a r z a ją c y śm ie c h k a te c h e ty .
P o d c z a s p r o w a d z o n y c h ro z m ó w , m a ją c y c h n a c e lu z w ła sz c z a u tr w a le n ie p r z e ro b io n e g o m a te r ia łu , z w r a c a s ię u w a g ę n a o d k r y w a n ie p rz e z u c zn ió w p e w n y c h isto tn y c h z w ią z k ó w czy z a le ż n o śc i w y s t ę p u ją c y c h p o m ię d z y o m a w ia n y m i z ja w is k a m i. I t a k n p . u c z n io w ie m a ją u c h w y c ić z w ią z e k k a te c h e z y z z a p r e z e n to w a n y m i im p r z e ź r o c z a m i, p r z e d s t a w ia ją c y m i o b rz ę d y W ig ilii P a s c h a l n e j (n p .: I II. 1). K ie d y in d z ie j o p i e r a ją c się n a sc h e m a c ie sp o r z ą d z o n y m w c z a sie k a te c h e z y u c z n io w ie o d p o w ia d a ją n a p y ta n ie , c z y m j e s t n a s z c h r z e st, d la cze g o z o st a liś m y o c h rz c z e n i (n p .: I I I . 2). N a p o d st a w ie t a b e li o k r e ś la ją d r o g ą do w ia r y c z ło w ie k a d o r o słe g o . In n y m r a z e m p r e z e n tu je się u c z n io m k o n k re tn e s y t u a c je ży cio w e, a u c z n io w ie m a ją d o strz e c , że m o ż n a je r o z w ią z a ć ty lk o d z ię k i ś w ia t łu D u c h a Ś w ię t e g o (n p.: I I I . 13). M ó w ią c o p o sta c ia c h , n p . o p r a c y k s. W. B la sz y ń s k ie g o , u c z n io w ie d o s z u k u ją s ię z w ią z k u je g o d z ia ła ln o śc i z s a k r a m e n t e m b ie r z m o w a n ia , a z w ła sz c z a d z ie ła „ S id z i n ia r e k ” z z o b o w ią z a n ia m i w y n ik a ją c y m i z s a k r a m e n t u b ie r z m o w a n ia . P o d o b n y z w ią z e k u c z n io w ie m a ją d o strz e c p o m ię d z y p r a c ą i d z ia ła ln o ś c ią E . B o ja n o w s k ie g o a s a k r a m e n t e m b ie r z m o w a n ia . 3.1.3. S a m o d z ie ln a p r a c a z p o d rę c z n ik ie m S a m ty tu ł P o d r ę c z n ik m e t o d y c z n y d o K a t e c h i z m u r e l i g i i k a t o l i c k i e j z w r a c a u w a g ę , że p r a c a z w y m ie n io n y m p o d rę c z n ik ie m s ta n o w i w o m a w ia n y c h m a t e r ia ła c h c o ś sp e c y fic z n e g o . P r a c a z p o d rę c z n ik ie m p o s ia d a d u ż e w a lo r y d y d a k ty c z n e , p o n ie w a ż u m o ż liw ia sa m o d z ie ln ą p r a c ę u c z n ia , w p r o w a d z a g o w p r a c ę z k s ią ż k ą , u czy k o n t a k t u z ty m n a r z ę d z ie m p r a c y , z k tó r y m b a r d z o c z ę sto b ę d z ie m ia ł w ż y c iu d o c z y n ie n ia . P o m a g a m u d o strz e c w ie lk ą r o lę k s ią ż k i w p r o c e sie r o z w ią z y w a n ia p r o b le m ó w , z w ła sz c z a ty c h n a jt r u d n ie js z y c h w ż y c iu lu d z k im , d o ty cz ą c y c h s e n su ż y c ia , c ie r p ie n ia , śm ie r c i, ż y c ia zg o d n e g o z w o lą B o g a , itp .
W z a p r o p o n o w a n y c h m a t e r ia ła c h p r a c a z p o d rę c z n ik ie m p r z e b ie g a w ro z m a it y sp o só b . N a jc z ę ś c ie j p r z y p o m o c y t e k s t u p o d r ę c z n ik a u c z n io w ie o d k r y w a j ą p r z e s ła n k i u m o ż liw ia ją c e im ro z w ią z a n ie p o sta w io n e g o p r o b le m u . I t a k p r z y p o m o c y p o d r ę c z n ik a r o z w ią z u ją n p . p r o b le m : C z y w ia r ę o trz y m a liśm y d la w ła sn e g o d o b r a (n p .: I I I . 8 )? W p o d r ę c z n ik u s z u k a ją m a t e r ia łu d o w o d o w e g o , u m o ż liw ia ją c e g o im stw ie r d z e n ie , że L u d w ik P a s t e u r b y ł c z ło w ie k ie m w ie r z ą c y m (n p .: I I I . 19). P o d rę c z n ik u ła t w ia im r ó w n ie ż d o strz e ż e n ie ró ż n ic y z a c h o d z ą c e j w n a s z y m u s to s u n k o w a n iu s ię d o św ię ty c h i do b o h a te r ó w n a ro d o w y c h (n p .: I II. 24). P o d rę c z n ik p o m a g a ró w n ie ż u c z n io m o k r e ś lić p o sta w ę , j a k ą n a le ż y z a ją ć w o b e c ż y c ia w r o d z in ie i w o b ec p r z y sz łe g o z a w o d u (n p.: II I . 28). W w ie lu in n y c h k a te c h e z a c h p o d rę c z n ik s p e łn ia p o d o b n ą fu n k c ję (n p .: II I . 33, 36, 38, 40, 42, 43). K ie d y in d z ie j u c z n io w ie p r z y p o m o c y p o d r ę c z n ik a z a p o z n a ją s ię z p o trz e b n ą in fo r m a c ją , k t ó r a sta n o w i p e w ie n e ta p w p o sz u k iw a n iu r o z w ią z a n ia p r o b le m u , n p. w k a te c h e z a c h o p o s t a c ia c h z a p o z n a ją s ię z o k r e s a m i ż y c ia i d z ia ła ln o ś c ią K a r o l a d e F o u c a u ld (n p .: I II. 5), czy te ż ś w ię te g o B r a t a A lb e r t a (n p .: I I I . 35). N a p o d st a w ie p o d r ę c z n ik a p o z n a ją p o sz c z e g ó ln e o k r e s y k a te c h u m e n a tu i o d k r y w a ją ro lę K o ś c io ła n a p r z y k ła d z ie k a te c h u m e n a t u d o ro sły c h
