Wskaźniki jakości pracy 2017

(1)

(2)

WSTĘP

Praca odgrywa centralna rolę w życiu człowieka, zarówno jako środek zaspokojenia potrzeb jak i z uwagi na ilość czasu, którą na pracę poświęcamy. Zarówno posiadanie (lub nieposiadanie) pracy, jak i jej jakość, wpływają na dobrostan człowieka. Z drugiej strony sytuacja na rynku pracy zmienia się, zarówno jeśli chodzi o podaż i popyt na pracę, ale także w zakresie warunków pracy, sposobów organizacji pracy i wpływu na życie człowieka. Rośnie więc zainteresowanie kwestią jakości pracy, czyli warunków w jakich pracujemy, czasu pracy czy rodzaju gwarancji związanych z zatrudnieniem.

W związku z tym Główny Urząd Statystyczny po raz drugi przygotował publikację ze wskaźnikami opisującymi jakość pracy. Opiera się ona na pracach grupy ekspertów Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ i wykorzystuje zalecenia podręcznika dotyczącego pomiaru jakości pracy1_.

W publikacji przedstawiono 35 wskaźników podzielonych na 7 obszarów tematycznych. Dane dotyczą roku 2017 lub wcześniejszych (jeżeli dane za 2017 r. nie były dostępne). Wskaźniki prezentują zazwyczaj dane w odsetkach pracujących (chyba że przy wykresie wskazano inaczej). Krótkie definicje i sposoby wyliczenia wskaźników przedstawione są na początku każdego obszaru tematycznego.

Prezentowane wskaźniki wyliczone zostały na podstawie wyników badań prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny. Największa ich część pochodzi z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), ale także z innych badań takich jak: Warunki Pracy, Struktura Wynagrodzeń według Zawodów, Wypadki przy Pracy i Problemy Zdrowotne Związane z Pracą (moduł BAEL).

Metodologia i wyniki powyższych badań są szczegółowo omawiane w publi-kacjach dedykowanych tym badaniom. Tematyczne publikacje, jak i wiele innych informacji z zakresu statystyki rynku pracy, można znaleźć na stronie internetowej GUS pod adresem: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/praca-wynagrodzenia/.

1 Handbook on Measuring Quality of Employment, United Nations, New York and Geneva, 2015, http://www.unece.org/fileadmin/DAM/stats/publications/2015/ECE_CES_40.pdf

(3)

Wskaźnik zatrudnienia według płci

Źródło: Badanie aktywności ekonomicznej ludności.

0 20 40 60 80% Ogółem Kobiety Mężczyźni II kw. 2017 II kw. 2014 51,0 53,9 43,6 59,1 46,6 61,9

BEZPIECZEŃSTWO I ETYKA W ZATRUDNIENIU

Różnice w poziomie zatrudnienia

Wskaźnik zatrudnienia, czyli procentowy udział pracu-jących (osób, które w okresie badanego tygodnia wyko-nywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód lub miały pracę, ale jej nie wykony-wały) w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej.

Wskaźnik zatrudnienia według wieku

0 20 5,0 5,4 40 60 80% 15–24 25–34 35–44 45–54 55–64 65 lat i więcej 41,7 74,8 82,2 76,7 26,2 48,2 79,7 84,6 80,4 29,6

II kw. 2017 II kw. 2014

(4)

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia hałasem w przedsiębiorstwach zatrudniających 10 i więcej osób

Źródło: Badanie warunków pracy.

3,6% 3,3% 2016 2013 Pracujący w warunkach zagrożenia

Odsetek pracowników, pracujących w przedsiębior--stwach zatrudniających 10 i więcej osób, których do-tyczy przynajmniej jeden z czynników zagrożenia: a) środowiskiem pracy (czyli wpływ na pracownika szko-dliwych czynników występujących w procesie pracy); b) uciążliwością pracy (szkodliwy wpływ wykonywa-nych czynności, np. ciężki wysiłek fizyczny) lub c) czyn-nikami mechanicznymi (kontakt z niebezpiecznymi urządzeniami).

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia hała-sem

Odsetek pracowników zatrudnionych w warunkach za-grożenia hałasem w przedsiębiorstwach zatrudniają-cych 10 i więcej osób. Hałas określany jest jako dźwięki szkodliwe, które mogą powodować uszkodzenia słu-chu i inne zmiany w organizmie człowieka lub mogą w istotny sposób utrudniać wykonywanie pracy.

Pracujący w warunkach zagrożenia w przedsiębiorstwach zatrudniających 10 i więcej osób

Kobiety wśród pracujących w warunkach zagrożenia Źródło: Badanie warunków pracy.

Źródło: Badanie warunków pracy.

9,3% 8,1% 2013 2013 2016 2016 17,1% 16,8%

(5)

Pracujący narażeni w miejscu pracy na wymuszoną, niewygodną pozycję lub ruchy ciała w 2013 r.

Źródło: Badanie wypadkówprzy pracy i problemówzdrowotnychzwiązanychz pracą.

Ogółem Kobiety Mężczyźni 25,6% 22,2% 24,1% Poszkodowani na 1000 pracujących

Źródło: Badanie wypadków przy pracy.

8 7 2013 2016 w wypadkach ogółem w tym w śmiertelnych 0,02 0,02 Wskaźnik

wypadkowości Liczba osób poszkodowanych w wypadkach przy pra-cy na 1000 pracujących. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związ-ku z pracą, zarówno podczas lub w związzwiąz-ku z wyko-nywaniem przez pracownika swoich obowiązków, jak i w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wy-konywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Narażeni

na wymuszone pozycje w pracy

Odsetek pracujących narażonych w miejscu pracy na wymuszoną, niewygodną pozycję lub ruchy ciała. Nara-żenie (zagroNara-żenie) odnosi się do czynników fizycznych związanych z uciążliwością pracą. Może polegać na pracy w wymuszonej pozycji ciała (np. kucznej, pochy-lonej), narzuconej czynnościami roboczymi lub pracy spowodowanej warunkami przestrzennymi (np. praca w wąskich kanałach).

(6)

Luka płacowa według płci, grup zawodów i wieku

Źródło: Badanie struktury wynagrodzeń według zawodów.

0 -200 -250 -20,0 -18,5 -263,3 -237,8 -148,6 -94,1 -50 -150 -100 -300%

różnica % w wynagrodzeniu kobiet w stosunku do wynagrodzenia mężczyzn różnica % w wynagrodzeniu pracowników przy pracach prostych w stosunku do wynagrodzenia przedstawicieli władz publicznych wyższych urzędników i kierowników różnica % w wynagrodzeniu pracowników wieku do 24 lat w stosunku do wynagrodzenia pracowników w wieku 65 lat i więcej

2016 2012

Luka płacowa Najczęściej stosowany wskaźnik do porównania wyna-grodzeń między poszczególnymi grupami osób. Ozna-cza o ile (w procentach) wynagrodzenie analizowanej grupy jest wyższe lub niższe od wynagrodzenia innej grupy, według wzoru:

wynagrodzenie w grupie A–wynagrodzenie w grupie B wynagrodzenie w grupie A

Dostęp do stanowisk kierowniczych

Odsetek zatrudnionych w grupie zawodów „przedstawi-ciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy”. Zatrudnieni w grupie zawodów

"przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy"

Ogółem Ogółem 2016 2012 Kobiety Kobiety Mężczyźni Mężczyźni 8,1% 8,3% 8,8% 8,8% 7,3% 7,8% X 100

(7)

DOCHÓD I ŚWIADCZENIA ZWIĄZANE Z ZATRUDNIENIEM

Przeciętne wynagrodzenie miesięczne

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w paź-dzierniku 2016 r. wśród zatrudnionych w podmio-tach gospodarczych o liczbie pracujących 10 i więcej osób.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto

Ogółem Mężczyźni Kobiety Pracownicy w sektorze publicznym Pracownicy w sektorze prywatnym 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 zł 2016 2012

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto według wieku

0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 zł do 24 25 34– 35 44– 45 54– 55 59– 60 64– 65 lat i więcej 2016 2012

(8)

Mediana miesięcznych wynagrodzeń według płci i sektora zatrudnienia w październiku 2016 r.

Ogółem Mężczyźni Kobiety Pracownicy w sektorze publicznym Pracownicy w sektorze prywatnym 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 4 000 4 500 zł Mediana miesięcznych wynagrodzeń

Wartość środkowa wynagrodzeń brutto (50% zatrud-nionych zarabia nie więcej niż tę kwotę) w paździer-niku 2016 r. wśród zatrudnionych w podmiotach go-spodarczych o liczbie pracujących 10 osób i więcej.

Medianamiesięcznychwynagrodze brutto według wieku w październikuń 2016 r.

do 24 lat 25 34– 35 44– 45 54– 55 59– 60 64– 65 lat i więcej 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 4 000 4 500 zł

(9)

Współczynnik zróżnicowania decylowego wynagrodzeń brutto według płci

0 100 200 300 400 500% Ogółem Kobiety Mężczyźni 2016 2012 410,1 357,5 465,7 380,9 329,4 433,6 Pracownicy z niskim

wynagrodzeniem Odsetek pracowników zarabiających nie więcej niż połowa przeciętnego wynagrodzenia (poziom ten wyniósł: 1947,86 zł w październiku 2012 r. oraz 2173,38 zł w październiku 2016 r.).

Zróżnicowanie

wynagrodzeń Współczynnik zróżnicowania decylowego wynagro-dzeń ogółem brutto, zdefiniowany jako relacja decy-la IX, czyli najniższego wynagrodzenia 10% najlepiej zarabiających do decyla I, czyli najwyższego wyna-grodzenia 10% najniżej zarabiających.

Pracownicy z niskim wynagrodzeniem według płci

Ogółem Ogółem 2016 2012 Kobiety Kobiety Mężczyźni Mężczyźni 17,5% 17,2% 17,7% 17,4% 18,9% 20,4%

(10)

Wskaźnik zatrudnienia rodziców według płci

Źródło:Badanie aktywności ekonomicznej ludności.

0 20 40 60 80 100% Ogółem Kobiety Mężczyźni II kw. 2017 II kw. 2014 79,7 82,1 68,7 92,2 71,4 94,2

CZAS PRACY I ŁĄCZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM

Wskaźnik zatrudnienia rodziców (25–49)

Udział pracujących posiadających dzieci w wieku do 14 lat w grupie wszystkich pracujących w wieku 25–49 lat.

Wskaźnik zatrudnienia rodziców według wieku

0 20 40 60 80 100% 25–29 30–34 35–39 40–44 45–49

68,4 80,2 85,9 86,1 83,8 68,7 78,1 83,3 84,5 79,4 II kw. 2017 II kw. 2014

(11)

Średnia liczba

godzin pracy Średni czas pracy "zazwyczaj przepracowany" w cią-gu tygodnia, przy pominięciu sytuacji wyjątkowych, gdy ten czas pracy był nadzwyczaj długi lub krótki. Średnia liczba godzin pracy według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 40,3 38,5 41,9 40,6 38,5 42,4 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 godzin II kw. 2017 II kw. 2014

Średnia liczba godzin pracy według wieku

II kw. 2017 II kw. 2014 28,8 39,1 40,5 40,5 40,9 40,9 41,3 41,0 40,4 39,0 32,6 29,4 38,8 40,6 41,0 41,5 41,4 41,6 41,4 40,9 38,5 30,9 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 godzin 15–19 20–24 25–29 30–34 35–39 40–44 45–49 50–54 55–59 60–64 65 lat i więcej

(12)

Pracujący w wydłużonym czasie pracy według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni II kw. 2017 II kw. 2014 0 5 10 15 20% 12,1 5,3 19,8 14,0 6,8 17,6 Pracujący w wydłużonym czasie pracy

Odsetek osób pracujących zwykle w wydłużonym czasie pracy, czyli - zgodnie z międzynarodowymi za-leceniami - 50 godzin i więcej w tygodniu.

Pracujący w wydłużonym czasie pracy według wieku

15–19 20–24 25–29 30–34 35–39 40–44 45–49 50–54 55–59 60–64 65 lat i więcej 8,6 10,0 10,6 12,6 13,7 14,4 14,0 12,2 12,8 9,8 5,7 8,1 10,5 12,7 15,9 15,8 16,6 15,8 15,2 14,6 9,5 0 5 10 15 20% II kw. 2017 II kw. 2014

(13)

Niepełnozatrudnieni nie z własnej

inicjatywy

Odsetek osób pracujących w niepełnym wymiarze czasu, które jednocześnie chciałyby pracować dłużej i są w stanie w ciągu dwóch tygodni podjąć pracę w pełnym wymiarze czasu.

Pracujący zwykle

w nocy Odsetek osób pracujących zazwyczaj w nocy (w cią-gu ostatnich 4 tygodni). Niepełnozatrudnieni – nie z własnej inicjatywy według wieku

Ogółem Kobiety Mężczyźni II kw. 2017 II kw. 2014 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0% 1,5 2,3 1,7 2,4 3,4 0,9

Pracujący zwykle w nocy według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0% 2,4 1,6 3,6 2,8 1,9 3,1 II kw. 2017 II kw. 2014

(14)

Pracujący zwykle

w niedziele Odsetek osób pracujących zazwyczaj w niedziele (w ciągu ostatnich 4 tygodni). Pracujący zwykle w niedziele według płci

0 2 4 6 8 10 12 14 16% 6,8 6,0 8,3 7,8 7,0 7,4 Ogółem Kobiety Mężczyźni II kw. 2017 II kw. 2014

Pracujący zwykle w niedziele według wieku

15–24 25 34– 35 44– 45 54– 55–64 65 lat i więcej

6,8 5,0 6,1 8,0 9,1 9,5 6,8 5,4 7,7 9,6 9,0 15,8 0 2 4 6 8 10 12 14 16% II kw. 2017 II kw. 2014

(15)

Narażeni na pracę pod presją czasu według płci w 2013 r.

Źródło:Badanie wypadków przy pracy i problemów zdrowotnych związanych z pracą.

Ogółem Kobiety Mężczyźni 0 5 10 15 20 25 30 35% 19,5 19,6 19,4 Narażeni na pracę

pod presją czasu Odsetek pracowników odczuwających presję czasu lub nadmierne obciążenie ilością pracy (poczucie to wynika z wymagań dotyczących czasu, w którym na-leży wykonać pracę lub żądań odnośnie ilości pracy do wykonania w określonym czasie).

Zatrudnienie

na zmiany Odsetek pracowników najemnych zatrudnionych w ruchomym czasie pracy (np. jeden tydzień pracują rano, a kolejny po południu).

Zatrudnieni na zmiany według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 0 5 10 15 20 25 30 35% 31,1 30,4 31,8 30,8 29,7 31,7 II kw. 2017 II kw. 2014

(16)

Praca dodatkowa Odsetek pracujących posiadających pracę dodatko-wą (poza pracą główną).

Czas dojazdu do pracy według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 5,0 3,4 4,9 3,6 6,1 6,1 0 1 2 3 4 5 6 7 8% II kw. 2016 II kw. 2014 Czas dojazdu do

pracy Odsetek pracujących, których czas dojazdu do pracy przekracza 1 godzinę. Posiadający pracę dodatkową według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 0 1 2 3 4 5 6 7 8% 5,4 4,3 6,4 6,6 5,0 7,8 II kw. 2017 II kw. 2014

(17)

Pracujący na umowę na czas nieokreślony według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni 60,7 63,1 58,7 58,6 61,7 56,2 0 10 20 30 40 50 60 70% II kw. 2017 II kw. 2014 GWARANCJE ZATRUDNIENIA Pracujący na umowę na

czas określony Odsetek pracowników najemnych pracujących na podstawie umowy na czas określony w stosunku do pracujących ogółem.

Pracujący na umowę na

czas nieokreślony (25+) Odsetek pracowników najemnych w wieku 25 lat i więcej przyjętych na podstawie umowy na czas nieokreślony w stosunku do pracujących ogółem w wieku 25 lat i więcej.

Pracujący na umowę na czas określony według wieku

0 10 20 30 40 50 60 70% Ogółem 21,4 22,4 15–24 61,3 62,6 25 34– 29,1 30,4 35 44– _15,617,0 45 54– 12,9_12,9 55–64 12,7_13,2 65 lat i więcej 17,2 18,3 II kw. 2017 II kw. 2014

(18)

Pracujący na własny

rachunek Odsetek pracujących na własny rachunek (bez pracodawców) wśród pracujących ogółem.

Pracujący na własny rachunek wyłączenie dla jednego klienta

Odsetek pracujących na własny rachunek (bez pracodawców) wykonujących pracę wyłącznie dla jednego klienta (wśród pracujących na własny rachunek niezatrudniających pracowników). Pracujący na własny rachunek według płci i miejsca zamieszkania

13,6 9,8 16,8 9,4 20,1 14,0 10,1 17,1 8,8 22,1 0 5 10 15 20 25% Ogółem Kobiety Mężczyźni Miasto Wieś II kw. 2017 II kw. 2014

Pracujący na własny rachunek wyłącznie dla jednego klienta według płci i miejsca zamieszkania

Ogółem Kobiety Mężczyźni Miasto Wieś 7,8 8,0 7,7 11,4 5,2 5,6 5,8 5,6 9,7 3,2 0 5 10 15 20 25% II kw. 2017 II kw. 2014

(19)

Zatrudnieni na umowy

inne niż umowa o pracę Odsetek pracowników najemnych zatrudnio-nych na umowy zlecenie, o dzieło i inne nie będące umowami o pracę wśród pracowników najemnych ogółem.

Zatrudnieni

przez agencje pracy tymczasowej

Odsetek pracujących zatrudnionych przez agen-cje pracy tymczasowej.

Zatrudnieni na umowy inne niż umowa o pracę według płci – II kwartał 2017

Ogółem Kobiety Mężczyźni 3,7 4,2 3,3 0 1 2 3 4 5%

Zatrudnieni przez agencje pracy tymczasowej

II kw. 2017

II kw. 2014 0,6

0,7

0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0%

(20)

Narażeni na możliwość utraty pracy według płci w 2013 r.

Źródło:Badanie wypadków przy pracy i problemów zdrowotnych związanych z pracą.

Ogółem Kobiety Mężczyźni 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16% 14,6 15,4 13,9 Narażeni na możliwość

utraty pracy Odsetek pracowników odczuwających obawę przed utratą pracy. Pracujący według stażu

pracy Odsetek pracowników według stażu pracy. Pracujący według stażu pracy

17,1 13,6 10,2 17,9 39,7 17,6 11,9 10,6 20,1 39,2 0 5 10 15 20 25 30 35 40% 17 miesięcy i mniej 18–36 37–60 61–119 120 miesięcy i więcej II kw. 2017 II kw. 2014

(21)

Pracownicy należący do związków zawodowych

Źródło:OECD Trade union density(ostatnie dane 2014).

0 20 40 60 80 100%

11,8

Liczba dni nieprzepracowanych z powodu strajków w 2017 r.

Pracownicy biorący udział w strajku w 2017 r.

29 691

Liczba pracowników biorących udział w strajkach

Zatrudnieni w jednostkach, w których wystapiły strajki

(% strajkujących pracowników do liczby zatrudnionych ogółem w jednostkach, w których wystąpiły strajki)

34,8%

35 618

Liczba dni roboczych nieprzepracowanych w związku z uczestnictwem w strajkach DIALOG SPOŁECZNY

Pracownicy należący do związków

zawodowych

Odsetek pracowników należących do związków zawodowych.

Strajki a) Liczba dni roboczych nieprzepracowanych w związku z uczestnictwem w strajkach. b) Pracownicy biorący udział w strajku

– w liczbach bezwzględnych oraz w % zatrudnionych w jednostkach, w których wystąpiły strajki.

(22)

Pracujących, którzy sami pokrywali koszty szkolenia według wieku

Ogółem

Kobiety Mężczyźni

34,5 35,5 33,6 34,4 35,4 33,2 0 5 10 15 20 25 30 35 40% II kw. 2017 II kw. 2014

Pracujący, którzy sami pokrywali koszty szkolenia

Odsetek pracujących uczestniczących w edukacji pozaformalnej, którzy samodzielnie pokrywali koszty szkolenia.

ROZWÓJ KWALIFIKACJI

Pracujący przeszkoleni

w celach zawodowych Odsetek pracujących, którzy uczestniczyli w edu-kacji pozaformalnej w celach zawodowych w cią-gu ostatnich 4 tygodni.

Pracujący przeszkoleni w celach zawodowych według płci

Ogółem Kobiety Mężczyźni

0 1 2 3 4%

3,2 3,3 3,8 4,0 2,7 2,8 II kw. 2017 II kw. 2014

(23)

Zadowolenie z sytuacji zawodowej w 2017 r.

Źródło: Europejskie badanie dochodów i warunków życia EU-SILC.

8,6 53,5 27,2 8,8 1,9 8,5 50,9 29,5 9,3 1,9 8,7 55,5 25,4 8,4 1,9 0 10 20 30 40 50 60% Ogółem bardzo zadowoleni zadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni bardzo zadowoleni zadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni bardzo zadowoleni zadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni Kobiety Mężczyźni SUBIEKTYWNA OCENA SYTUACJI ZAWODOWEJ

Zadowolenie z sytuacji

zawodowej Odsetek osób pracujących w wieku 16 lat i wię-cej deklarujących w badaniu zadowolenie ze swojej obecnej sytuacji zawodowej.

(24)

Zadowolenie z życia według aktywności ekonomicznej w 2017 r.

Źródło:Europejskie badanie dochodów i warunków życia EU-SILC.

9,7 71,8 15,7 2,3 0,5 11,0 75,6 11,8 1,3 0,4 8,2 67,5 20,2 3,5 0,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80% Ogółem bardzo zadowoleni zadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni ani zadowoleni ani niezadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni bardzo zadowoleni zadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni bardzo zadowoleni zadowoleni niezadowoleni bardzo niezadowoleni Osoby pracujące Osoby niepracujące Opracowanie merytoryczne

Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy

Opracowanie graficzne, skład i łamanie

Lidia Motrenko-Makuch, Robert Chmielewski

Zadowolenie z życia Odsetek osób w wieku 16 lat i więcej deklarują-cych w badaniu zadowolenie ze swojego życia ogólnie rzecz biorąc.