Uwagi o piaskowcach budowlanych rejonu Bolesławca-Lwówka Śląskiego

LITERATURA

· .1. B r o c k a m p B. - Zum Ba u des tieferen Un-tergrundes in Nordostdeutschlarid. "Jb. Reich-samt. f. Bodenforsch." 61. Berlin 1941.

2. D a d l e z R. - Niektóre nowe wiercenia w Nie-mieckiej Republice Demokratycznej. IG "Geolo-gia za granicą" 1960, nr 3-4.

_3. E l s e n t r a u t O. Der niederschlesische Zechsteln und setne Kupferlagerstatte. "Arch.

f. Lagerstattenforschung" Heft 71. Berlin 1939.

4. K i:i l b e l F. - Das Pratertliir der Struktur vcn Mulkwi~ bei Spremberg nordostlich des Lausi-tzer Hauptabbruches. "Gęologie" 1958,

nr

3-6. 5. P o ż a r y s k i W. - Podłoże północno-zachod­

niej Polskl na tle strukttir otaczających. "Kwa'l:"t. Geol." 1957, nr l.

.6. Wyż y k o w s k l J. - Poszukiwania rud mie-dzi na obszarze strefy przedsudeckiej. "Przegl.

Geol." 1958,

nr

l.

7. Z w ter z y ck i J. - Sole potasowe na północ &d Wrocławia. Księga Pamiątkowa ku czci prof. K. Bohdanowlcza. PIG Prace VII, Warszawa 1951.

SUMMARY

The J)aper deals with the results of investigation worka carried out in the north-western part of the Fore-sudetic Block and with the appearing form of geologiclll structure of .this region as well as wlth possibilities of the copper ore prospections.

In· 1957 the area of supposed occurrence of Permo-Mesozole deposits was selected by the autbor for reconnaissance at the narth-western front of the Fore-sudetic Block. The results of drillings attested . t~ę reasonableness of the foresights and threw a new Ught on the structure of the block and of the sur-rounded · deposlts. The border of the north-western extension of block can be exactly localized in the

Zagań region. Thc · crystalllne rock complex of t he o_lder substraturn building up the elevated massif of the Fore-sudetic Block in the north-western portlon .shows a:· tendency to deviation from the previous SE-NW direction to the north.

The surroundlng outcroppings of the red beds, Zechstein and New Red Sandstane deposits show a greater extension of these sedinients in the · nort-hem direction.

The Zechsteln deposits were ascertained in all bore-hol es situated at the front · of the block. The occurrence of an lnteresting copper mineralization in the L9wer Zechstein deposits, predestinates this region to intensive investigation and prospection worlts. ·

Autbor discusses also the other perspective areas of Zechstein deposit occurrences existlng around the Fore-sudetic Block as well as witbln the NE and SW flanks of the Northern Sudetic Basin

insuffi-ciently recognized up to now with the regard to the

deposit problems. ·

PE310ME

B CTaTbe npe,t~CTaBJieHbi pe3yJibTaTbi HCCJie,ltOBaHHłi,

npoBe,~teHHbiX B ceBepo-3ana,t~Holl: 'łaCTH npe,~tcy,t~eTcKo­

ro 6JIOKa H BbiSI'BJIHIO~eecH Ha HX OCHOBaHHH reOJIOrH-'łeCKOe cTpoeHHe sToro paA:oiła, a TaiOKe · nepcneKTRBbi ITOHC·KOB MeAH.

B 1957. TOAY 6biJI aBTopoM H36paH AJIH H3y'łeHHH paltoR npeAITOJiaraeMoro 3aJieraHHH nepMo-Me303oA:cKHX OTJiomeHHA: B npe,t~eJiax ceBepo-3ana.I{Horo Kpan

npe,n'-cy,~teTcKoro 6JioKa. Pe3yJibTaTaMH 6ypeHHH 6biJia no,t~­

TBepmAeHa npaBHJibHOCTb npe,I{JIO>KeHHil: H, KpOM·e TOI'O, BbiHCHeHO CTpoeHHe CaMOrO 6JIOKa H o6paMJIHIO~HX

ero · o6pa3oBaHHA:. CeBepo-3ana,t~Hyro rpaH~Y ónoKa MO>KHO Tenepb npoBeCTH AOCTOBepHO B6JIH3H if\araH.R.

. KOM'IIJieKC KpHCTaJIJIH'łeCKHX nopo,I{ ,t~peBHero OCHOB8· HH.R, CJiaraiO~Il: npHITOAH.RTbrll:. M8CCKB npe,t~cy,t~eTCKO­ ro 6JIOK8, B CeBep0-3ana,t~HOil: 'łaCTH npo.fiBJIHeT CKJTOH-IIOCTb K OTKJIOHeHHIO Ha CeBep OT ITOCTOHHHOrO HanpaB -JieHH.R npocTHpaHH.Il (IOB-C3). B o6paMJJHJO~eM pacno· nomeHHH o6HameHHA: KpacHoro Jie>KH.Il, 1\eXIIITefiHa H necrporo necąaHHKa OT'łeTJIHBO 3aMeTHO npeo6na.r~a­ HHe OTJIO>KeHHil: K CeBepy. 1\eXIIITelłH BCTpeąeH BO Bcex CKBa>KHHax y <t>poHTa 6noKa. MeAHOe opy,t~eHe­ HHe, BCTpeąaro~eec.ll B o6pa3oBaHHHX HH>KHero ~ex­

IIITelłHa, YKa3biBaeT Ha He06XOAHMOCTb . npoBe,t~ełłHH

B !3TOM palto He HHTeHCHBHbiX. reOJIOrO-ITOHCKOObiX pa -60T.

ABTop yKa3biBaeT TaKme H ,t~pyrHe nepcneKTHBJJbie pall:OHbi C paC'IlpocTpaHeHHeM o6pa30BaHHil: 1\eXIIITeltHa. HaK BOKpyr npeACYAeTcKoro 6noKa, raK H B CB H 103 KpbiJib.IIX CeBepHo-Cy.I{eTCKOlł MYJib,ltbl, He pa3Be,~taHHbie

AO CHX ITOp B H8,tiJie>Ka~ell: CTeiTeHH B CBH3H C HX py -JIOHOCHOCTbiO.

JERZY MILEWICZ

Instytut Geologiczny

.UW

AGI O PIASKOWCACH BUDOWLANYCH

REJONU. BOLESŁA

WCA-LWÓWKA

ŚLĄSKffiGO

Rejon

Bolesławca

-

·

Lwówka

śląskiego

jest

iasopny w

różnego rodzaj~

kopaliny

użytecz­ ne~ ~ajwię~e

znaczenie

wśród

surowców

skal-ny~h

tego rejonu

·

.

mają.

kamienie budowlane

a

·

ściślej mówiąc

piaskowce

.

.

Piaskowce

bu-dowlane

~jonu Bolesławca

-

Lwówka

Śl. są

od daWna Znane i cenione w budownictwie dla

swoich

właściwości. Występują

one w

zwa~

obszarze

.

międcy.

J{otliskami i Lwówkiem

Śl.

rui

za~llodzie

a Kondratowem na wschodzie

oraz

~o wyłąniają się·

spod

grubiejących

ku zachodowi

~dów trzeciorzędowych

i czwar..:

torzędowy~. międży

·

.Gościszowem

a

Ołdrzy­

chowein

·

i Zeliszowem a Osieczowem

.

Piaskowce budowlane tegó rejonu znane

są

.

z dwóch fonnacji geologicznych: pstrego

pias-kowca i górnej kredy,

wypełniających

viiraz

z innymi osadami

nieckę północnosudecką.

Fiaskowce budowlane

z;1znaczają się

wyraź-186

nie w

rzeźbie

terenu,

tworząc

grzbiety wzgórz

ciągnące się

mniej

więcej równoleżnikowo.

Amplituda tych

wzniesień

jest

największa

na

wschodzie terenu, gdzie

przewyższa

100 m,

zmniejsm

się

w

części środkowej

do

8~60

m,

zaś

na

półn,oc

i zachód od Zerkowic wynosi

już

tylko 10-20 m. Zaznacza

się też

asymetria

zboczy wzgórz

związana

z

tektoniką skał.

Mia-nowicie zbocza

południowe,

utworzone z

czół ławic są

.

krótkie i strome, a zbocza

północne założone częściowo

na powierzchniach

ławic są

łagodne

i

długie.

Piaskowce te bowiem w

oko-licy

pomiędzy Nowogrodźcem

a Kondratowem

zapadają

.

ku

północy, tworząc połudriiowe skrzydło

niecki

północnosudeckiej.

Potoki

płyną także.

mniej

więcej równoleż­

nikowo

wzdłuż

wychodni piaskowców

prze-ważnie

po

'

ich

połudriiowej

stronie,

tworząc płaskodenne

doliny

dość głęboko wcięte

w

sto-sunku do linii grzbietowej.

Odwadniają

one

też

w ;z:nacznym stopniu wzgórza piaskowcowe, co

w

powiązaniu

-

z ich

·

znacznym wyniesieniem

powoduje,

że zwierciadło

wód gruntowych

znajduje

się

na

ogół głęboko

i grzbiety

pias-kowcowe

są.

praktycznie bezwodne. Warunki

hydrogeologiczne

są więc

na

ogół

dogodne do

eksploatacji piaskowców

.

Fiaskowce budowlane

występują

w pstrym

piaskowcu w jego

środkowym piętrze

znanym

w literaturze jako lwówecki piaskowiec

bu-dowlany.

W

górnej kredzie piaskowce

budow-lane znane

są

z cenomanu, dolnego i

środko­

wego turonu oraz ze

środkowego

koniaku.

Liczne

kamieniołomy

umiejscowione na

wy-chodniach piaskowców

rozciągają się

na

oma-rze

między Ołdrzychowem

a Osieezawem na

zachodzie i Kondratowem na wschodzie.

Swiad-czą

one o

ożywionej

i

długotrwalei

eksploata-cji

omawiane~o

surowca w tym reionie. o

któ-rei

naistarsze

wiadomości pochodzą już

z

){HI w.

Fiac:kowce

Pkq)ln"~.t..ow~me

w reionie

Bole-sław~

-

T

.wówka

St

bvłv

lu h sa

użvwane

ia

-ko

kamień łam::mv kamień

hudo'Wl:my

.

kamiP-nie hrulmwe.

młyńskie,

szlifierskie, do robót

rzeźbiarskich

itd.

FIASKOWCE FSTREGO FIASKOWCA

· Znanym poziomem piaskowców budowlanych

w rejonie

Bolesławca -

Lwówka

SI.

są

pias-kowce

środkowego

pstrego piaskowca, zwane

lwóweckimi piaskowcami budowlanymi.

Wy-stępują

one na obszarze

między Gościszowem

a

Pielgrzymką.

Fiaskowce

są naprzemianległe

drobno-,

średnio-

i

·

gruboziarniste,

często są też

warstwy

zlepieńcowate.

Fiaskowce

zlepieńco­

wate i gruboziarniste

są gruboławicowe

i

mają

spoiwo ilast<rkrzernionkowe.

Odznaczają się

one

znaczną zwięzłością.

Fiaskowce

średnio­

ziarniste natomiast

są średnioławicowe

i

mają

spoiwo ilasto-krzemionkowe. Fiaskowce

drob-noziarniste

tworzą

na

ogół wkładki małej

gru-'

bości

i

są

kruche

.

Fiaskowce

są spękane wzdłuż

kierunków NE-SW i NW-SE w

równole~ło­ ścienne

bloki.

Miąższość

piaskowców

środko­

w~o

pstrego

piask~wca

jest

znaczna,

~dyż

wy-nosi do 50 m

.

Kilka

łomów założonych

w tvm

poziomie

świadczv

o

przydatności

lwóweckiego

piaskowca

budowlane~o

w budownictwie.

Nie-stety brak jest danych

.

o

własnościach

tech-nicznych tych piaskow:ców.

Kamieniołomy

w

Iwóweckim piaskowcu budowlanym

są zało­

żone

we Lwówku SI., na

północ

od

Dębowego

Gaju nad Bobrem, na

południe

od Czapli i

No-wych

Łąk.

Wspomniane

łomy mają

na

ogół

możność

dalszej rozbudowy.

.

.

.

Najmniejsze

możliwości ma łom we Lwówku,

gdyż

jego rozbudowa

wymagałaby

zniszczenia

drogi gruntowej,

biegnącej górą wzdłuż ściany

eksploata.cyjnej, a

następnie

terenów miejskich

(ogrody).

·

NajlepSze warunki r6zwoju ma

łom

na

pół­

noc od

Dębowego

Gaju

.

Znajduje

się

on

we

wschodnim zboczu Winnej Góry (270,00)

tuż

przy torze kolejow:ym, od którego

może być

wybudowana bocznica.

Łom można

rozbudo-wać

zgodnie

ż

biegiem

.

warstw

wzdłuż całej

Winnej Góry na

długości

do 3

km

i

szerokości

wyrobiska

około

200m. Zasoby tych

piaskow-ców

są rzędu

10 mln ton

.

o 2 4 ' 8ba

Szkic występowanici piaskowców w· rejonie

Bole-sławca- Lwówka Sl.

l - piaskowce górnokredowe, 2 - plaskowce środkowe&!:> pstrego piaskowca,

Znaczne

możliwości

rozbudowy

mają także łomy

na

południe

od Czapli i N owych

Łąk. Można

tu bowiem

wyeksploatować całe

partie

wzgórz, w

·

których zasoby

wynoszą dziesiątki tysięcy

ton.

Kamieniołomy.

te jednak

są

od-ległe

od stacji kolejowych w Czaplach i

·

Piel-grzymce o ok. 4

km

i

mają częściowo

polne

drogi dojazdowe.

.

·

·

FIASKOWCE GÓRNEJ KREDY

W osadach górnej kredy piaskowce

budowla-ne

Występują,

jak

już

wspomniano,

w

cenoina-nie, w dolnym i

środkowym

turonie oraz

w

środkowy~n

koniaku.

·

··

·

Cenoman jest

wYkształcony jako piaskoWiec

kwarcowy, gruboziarnisty niekiedy

zlepie~co­

waty. Ziarna kwarców w piaskowcu

są ułożone

bezładnie, dzięki

czemu

skała

nie wykazuje

.

Wy'raźniejszelio

warstwowania. Spoiwo

pias-~

.

kowców

jest

ilasto-krzemionkowe,

nięzbyt

óbfi-te,

.

wskutek czego

skała

jest

średnioporowata

i niezbyt twarda. Nadaie

się

ona natomiast do

ob:róbki mechanicznej. Fiaskowiec iest

spękany

w

ławice

o

grubości

od 0.5 do kilku

m,

·

jest

wiec

wuboławicowv.

Foza tym piaskowiec

·

jest

sp~kany

prostopadle

-

cio

'

uławicenia~ dzięki czP.

-mu

tworzą się

wielkie,

równole~tłościenne

bloki

o kubaturze do kilkunastu m3•

Stanowią

one

dohrv surowiec do dalszei obróbki.

·

Miaższość

piMkowr6w

r.enomańskich

jest

żmienna i

wvnosi

od

20 do 60 m.

·

·

W Pia!':kowcu

cenomań!==kim

·

zało?:ono

w

i

ele

łomów. Grupuią się

one miedzv Niwn·

icami

a

RRdłńwka. w

mbiecie Twardzieli.

następnie

we Lwówku SI.

i

przy szosiP

-

Lwówek .:...:..

So-bota

.

oraz na

pOłudnie

od

Czaoli.

koło

Piel-grzymki, Nowej

Ziemi

i Kondratowa a

·

także nlł południe

od Warty

Bolesławieckiej

i

koło

ŁaZisk~

.

Ta

·

obfitOść kamieniołomów śWiadczy

o

.

dobrej

przydatności

piaskowców w

budow-nictwie.

Kamieniołomy są duże, mające

za

sobą dług~

okres eksploatacji.

·

·

·

Własności

techniczne piaskowców

cenomań­

skicłi·

przedstawia tabela I

(wartości średnie).

barwa świeżej skały

barwa patyny ·

wielkość bloków

ciężar objętościowy

· nasiąkliwość wagowa

ścieralność na tarczy Boehmego

wytrzymałość na zgniatanie

wytrzymałość na zamrażanie główny składnik chemiczny

Tabela l szaroż6lta ciemnoszara 0,5 - kilka m8 1,9 - 2,0 t/ma 5,2- 6,8% 2,1- 2,5 cm 350 - 600 kgfcm8 zupełna 92- 94% Si01

Wymienione

·

kamietliołomy

piaskowców

ce-nomań,skich mają możliwości

dalszej

rozbudo-wy.

Dotyczy to szczególnie

łomów pomiędzy

Niwnicami a

Radłówką,

które praktycznie

mo-gą wyeksploatować cały.

grzbiet Twardzieli

między okolicą Gościeszowa

a

Radłówką

na

dłu­

gości

ok.

5

km. Daje to

za~by

piaskowca

rzędu

20

mln t. Warunki geologiczne

są

dobre,

hy-drogeologiczne

także, gdyż

grzbiet górski

prak-tycznie

·

jest bezwodny. Fonadto u

·

południo­

wo-zachodniego

podnóża

grzbietu Twardzieli

prżebiega

linia kolejowa

.

z trzema

przystan-kami:

.

'

W podobnie dobrych warunkach znajduje

się łom

w Lwówku

Śl.

przy szosie do Mojesza.

Za-łożony

jest on w NW zboczu Winnej Góry,

którą można wyeksploatować

na

długości

ok.

3 km

aż

do doliny Bobru

i

ewentualnie

połą­ czyć

z wydobywaniem piaskowca pstrego

two-rzącego· południowe

zbocze

tęj

f!.Óry. Zasoby

piaskowca

są

tu

rzędu 5

mln t. Warunki

hy-drogeologiczne

są

tu dobre,

gdyż

grzbiet jest

bezwodny.

U

północnego ·podnóża

grzbietu

przebiega linia kolejowa Lwówek

Śl.-

Jelenia

Góra.

·

Mniejsze

możliwości

rozwoju

.

ma

.łom poło­

żony

przy szosie Lwówek

Śl.

-- Sobota

głów­

nie wskutek

,grubieiącego

ku

północy

i

wscho-dowi

nadkładu czwartorzędowego.

Łomv znaiduiące się

na

południe

od

Czapli

moeą eksploatować

partie piaskowca

w

obrębie

wz,górz,

gdvż obniżenia między

nimi

są wypeł­

nione

-.erubs7.ą powłoką

osadów

czwartorzędo-.

wych.

Osacły

te

tworzą często

pierwszy poziom

wodonośny.

Zasoby piaskowca

wynoszą

tu

dzie-siątki tysięcy

-

ton .

.

·

Łom

-

·

piaskowca

cenomańskiego·

w

-

Pielgrzym-ce ma dobre warunki hydrogeologiczne

(bez-wodny

·

·

grzbiet) i komunikacyjne

(0,5

km od

stacji kolejowej tej samej nazwy).

Rozwijać się

on

może-

natomiast ku wschodowi ok,

1,6

·

km

d

-

9

-

wylewu bazaltowego Fielgrzymki. Zasoby

piaskowca

wynoszą

_

tu

około

l

:mln t .

.

·Także

na

.

W$Ćhód

od

.

wymienionego bazaltu

ciągnie się

bęzwodny

gr:tbiet piaskowca

-

cenomańskiego,

w

-'

·

·

·

którym

·

zasoby

.

piaskowca

przekraczają

3:

in,ln

t.

·

188

Łomy koło

Nowej Ziemi, a

zwła~cza koło

Kondratowa,

mają duże możliwości

rozwoju

,

Występujące płasko

na

północ

od

Kondratowa

ławice

piaskowców

cenomańskich tworzą

roz-ległe

wzniesienie

mogące być całkowicie

wy-eksploatowane na powierzchni

około

2

km2,

co

daje zasoby

25

mln t. Warunki

hydrogeologicz-ne

są

tu

dobre,

.

a

północną część

wychodni

przecina

'

linia kolejowa J

erzmanioo--Wilków-Lena

.

Łomy

piaskowców

koło

Warty

Bolesławiee­

kie-j i

Łazisk

nie

mają większych możliwości

rozwoju.

Fiaskąwce

.

dolnoturańskie są wykształcone

we wschodniej

.części

rejonu w

trójkącie mię­

dzy Chmielnem a

Wartą

Boi. i Wilkowem.

Są

one

.

nie-równoziarniste, z obfitym grubym

ziar-nem, kwarcowe, z

niewielką domieszką

skaleni

o

dosyć

obfitym spoiwie ilasto-krzemionkowym.

Ta

nierównoziarnistość

jest

poważnym

brakie-m

zmniejszającym wartość

·

praktyczną·

surowca.

Z tego powodu do eksp1oatacji

.

nadają się

je-dynie partie równoziarniste,

spękane wzdłuż uławicenia

mniej

więcej

poziomo oraz

prosto-padle do niego,

dzięki

czemu piaskowiec

two-rzy wielkie bloki

równoległościenne..

.

·

W opisanym poziomie

są założone

dwa

duże

kamieniołomy:

przy szosie Lwówek

Śl.

-

So-bota i w Jerzmanicach oraz szereg mniejszych

łomów

na zachód od Raciborowic.

Łom

w

JerZ-manicach ma dobre warunki do dalszej

rozbu-dowy w kierunku wschodnim, gdzie

występują

zasoby piaskowca

rzędu

2

mln t.

Natomiast

łom

przy szosie Lwówek

śl.

-Sobota ma

duży nadkład skał

zarówno

luźnych (czwartorzęd),

jak i

zwięzłych

(wapniste

pia-skowce turonu), który wskutek zapadu warstw

ku NE i wznoszenia

się

w tym kierunku

zbo-cza

będzie.

szybko

grubiał

przy

ewentualńej

dalszej rozbudowie

kamieniołomu.

·

Wzgórze

Leśnica znajdujące się

na S

od

wy-mienionego

łomu

jest zbudowane z piaskowca

dolnoturońskiego.

Znaczne

.

wyniesienie

wzgó-rza, odwadnianie przez

opływającą

od

północy rzekę

Bóbr oraz

przechodząca

u

podnóża

góry

kolej linii

·

Lwówek

ŚL

__,.. Jelenia: Góra

stano-wią

o dobrych warunkach eksploatacji

pias-kowca.

Także

·

zasoby

.

nie

są małe, gdyż

wyno-szą

ok. 3, 7 mln t .

.

Łomy znajdujące się

na zachód

od

Raciboro-wic

mogą ·być także

dalej rozbudowywane

głównie

w odcinkach

między

starymi

łomami.

Zasoby

są

tu znaczne (ponad

l

mln t)

:

Odle-głość. łomów

od

stacji kolejowej Raciborowice

wynosi ok.

4

km.

Fiaskowce

środkowoturońskie są wykształco­

ne ria niewielk4n obszarze

między

Zerkowiea-mi a N

pwymi

Łąkami.

Fiaskowce

są

nie-równo-ziarniste, dlatego

też

w tym poziomie

zupełnie

nie

.

ma

większych przemysłowych łomów

.

.

·

·

Pil:iskowce

środkowego

koniaku

są

jednolicie

wykształcone

w

całym

rejonie Boleshiwea _.:..

Lwówka.

Występują

.

one

między Ołdrzycho­

\vs~hOdżie

obsZaru. Piaskówce

są

drobnoziarni-ste

·

i równoZiarniste, kwarcowe,

mają skąpe

spoiwo

ilasto-krzemionkowe~ Skała

na

ogół

nie

wyltaztije warstwowania,

.

wskutek czego jest

ona

.

spękana

.

równomiernie

w wielkie

.

prasto-j:>adłośeieime.

bloki

o

kubat:urże

do

kilkuna-stu m

3, stanowiące

dob:ry suroWiec!

_

do dalszej

obróbki. Bar'Wa piaskowców jest jasnoszara do

jasnożółtej. Miąższość

jego jest imieiuia

i

wy-nosi od dwudziestukilku do

.90

m.

W piaskowcu koniackim jest

założone

wiele

ło~w, gdyż

jest to najlepszy piaskowiec

bu-dowlany rejonu Bolesławca

-

Lwówka

Śl.

Pia-skowce koniaku

są

odporne na

wpływy

atmo-sferyczne i

cechują się

szczególnie

łatwą

obrób-ką, dzięki

czemu

nadają się

do wszelkich robót

budowlanych tak architektonicznych, jak i

in-żynierskich,

szczególnie na elementy bogato

profilowane, do prac

rzeźbiarskich

i

orna~en­

tacyjnych. Wyroby

kamieniołomów

rejonu

Bo-lesławca

-

Lwówka

śl. były

znane

także

za-granicą.

Obecnie wyrabia

się

z nich

płyty okła­

dzinowe

zewnętrzne, cokołowe,

chodnikowe,

podokienniki i opaski okienne, gz;ymsy, licówki

mostowe, toczaki i

osełki

oraz

kamień łamany.

Łomy

piaskowców tego poziomu

ciągną się

wzdłuż

wychodni

skrzydła południowego

od

Ołd:rzychowa

przez Milików, Kotliska,

Rako-wice

Małe,

Zerkowice, Gaszów, Chmielno,

Zby-lutów po Czaple oraz

wzdłuż

wychodni

skrzy-dła północnego

niecki od Zeliszowa przez

War-tę, Dobrą

do Osieczowa.

Łomy

te

mają

na

ogół

dobre warunki do dalszej eksploatacji.

Łom

w

Ołdrzychowie

ma

niedużą przestrzeń

do

roz-szerzania

się, gdyż

od

północy leżą

na nim

osady

santońskie

a

od

zachodu

żwiry

rzeczne

.

Łomy

w Milikawie

można

natomia:st

rozbu-dować, gdyż

grzbiet piaskowcowy jest pokryty

lasem i bezwodny, a zasoby piaskowca

prze-kraczają l

mln

ton.

Odległość

od

stacji

kolejo-wej w

Nowogrodźcu

wynosi ok.

4

km.

Łomy

w Kotliskach

mają

dobre warunki do

dalszego rozwoju. Bezwodny grzbiet

piaskow-cowy stwarza dobre warunki hydrogeologiczne.

Zasoby piaskowca

przekraczają

tu

4

mln ton.

Odległość

od

stacji kolejowej w Niwnicach

\vynosi ok. 4 km.

.

Łom

w Rakawicach

Małych

nie

może się

rozszerzać

na

północ

ze

względu

na

grubiejący

Wyszczególnienie

1

Jednostka

l

w

tym kierunku

nadkład o'Sadów .

sanióńwch,

natomiast ku za·

chodowi

może się rozWijać

do

szosy Rakawice Wielkie -

Ocice. Ze

wzglę4u

na dobre warunki hydrogeologiczne z ekSpl();.

atacją można zejść głębiej niż

dotYchczas,

zwiększając

w

_

ten sposób zasoby do ok.

400 000 ·

t. W

a~tości

techniczne piaskowców

z Rakowic

Małych

ilustruje tabela

II.

.

Odległość· łomu od stacji kolejowej w

Rako-wicach Wielkich Wynosi 5,5 km.

.

.

Łom w Zerkawicach leżący

na zachód od

doliny Bobru

może się rozszerzyć

w

kierunku

wschodnini. Zasoby piaskowca w tym

-

terenie .

przekraczają

2

mln t.

Własno$ci

techniczne

piaskowców z

Żerkowic podaje tabela

II.

Od-ległość

od stacji kolejowej w Rakowicach

Wiel-kich wynosi

około

5,5 km.

Łomy

w Gaszowie pomimo dobrych warlin.;.

ków eksploatacyjnych

znajdują się

.

w

d1,tżęj

odległości

od stacji kolejowej Ra:kowice Wiei;.

kie

wynoszącej 7

km .

.

Najlepsze

~ożliwości

rozwoju

zdają się

po-siadać łomy

w

Zbylutowie i Skorzynica:ch.

Warunki hydrogeologiczne

są

tu bardzo

·

dobre,

gdyż cały

piaskowiec

budujący

grzbiet, a

riliąż­

szy ok.

40

m, jest bezwodny.

Doliną rozciąga­

jącą się

na

południe

od

łomów

przebiega linia

kolejowa Lwówek-Jerznianice ze

stacją

Sko-rzynice.

Własności

techniczne piaskowców

ze

Zbylutowa Hustruje tab.

II.

Zasoby

piaskow-ców tego obszaru

są największe

w rejonie

Bo-lesławca-Lwówka

i

osiągają 60

mln t.

Dobre warunki do dalszej eksploatacji ma

łom

w Czaplach. Teren wyniesiony

·

jest

beZ-wodny.

Eksploatacją można objąć

obszar o

po-wierzchni ok.

l

km

2,

na którym zasoby

pia-skowca

wynoszą

ok.

40

mln t.

Własności

tech-niczne piaskowców

z Czapli podaje tabela

II.

Warunki komunikacyjne

także są

dobre,

gdyż

do stacji Nowa

Wieś

Grodziska jest

l

kin,

a

li-nia kolejowa ponadto przechodzi przez

zachod-nie

łomy.

Łomy w ZeUszowie nie mają. wię~ych

możliwości

rozwoju,

leżąc

ponadto ok.

5 km

ód

stacji kolejowej w Raciborowicach przy

nie-zbyt dobrych drogach dojazdowych.

.

.

Łomy

w Warcie

także

nie

mają większych

możliwości

rozwoju,

gdyż

w kierunku SW (za7"

padu warstw)

będzie wzrastać grubość

nadkła-Tabela

n

Warta

l

Rakowice

l

2erkowiee

l

Zbylutów

l

Czaple l Małe

barwa świeżeJ skały

-

jasnożółta jasnoezara szarożółta jasnożółta jasnos:aara ·

barwa patyny

-

szarobrą- ciemnoszara ciemnoszara ciemnoszara clemiloszara zowa

Standardowa wielkoś~ bloków

-

0,9-1,1 0,9-1,1 0,5-0,8 0,5-0,8 0;5-0,8'

ciężar objętościowy · t/m' 2,2' 2,0 2,1 2,1 2,1

· nasiąkliwo&~ wagowa o;.: ,o 5,8 7,14 7,6 7~6 5,05_

ścieralność na tarczy Boehmego cm 1,78 1,9 . 2,35 0,5 '2,0'

wytrzjmałość na zgniatanie kgfcml 428

.

253 400 520 ' 500'

wytrzymałość

na

zamrażanie · zupełna

92,5%

l

93,5%

główny składnik chemiczny Si01·

l

95%

du,

.

Pewne

_

możliwości _istnieją

przy

rozszerza-}lili

ekśploatacji w:zx:lłuż

biegu warstw

.

na SE

i NW.

·

WłaSr1ości

techil.icine Pi.askowców z W

ar-ty

··

podaje tabela

II.

Warunki komunikacyjne

są

dobre,

gdyż po północn~wschodniej

stronie

liilii

łomów

przechodzi boczllica kolejoWa.

Wa-r.~nlti_

·

hydrogeologiczne

także są

dobre,

gdyż

wOdy

·

są

odprowadzane po upadzie na SW,

w

stronę

centralnych partii niecki.

·

·

Łomy

w Dobrej nie

mają większych możli­ wości

eksploatacyjnych, bo

stanowią

rodzaj

ostańców

zasypanych

żwirami

rzecznymi,

znaj-dują ·l:rlę

p<>nadto w strefach dyslokacyjnych.

;rakże

·

warunki komunikacyjne

są

·

niekorzyst-ne;

.

gdyż odległość

Od

stacji kolejowej w

B~ leśławcu

wynosi

~

7

km.

·

Łom

w Osieczowie

znajdujący się

2

km

od

stacji

.

kolejowej

w

Tomisławiu

ma niezbyt

\Vielkie

.

możliwości

rozszerzenia eksploatacji

w kierunku wschodnim.

Możliwości

eksploatacyjne piaskowców

.

bu-dowlanych w rejonie

Bolesławca-Lwówka śL

są

bardzo

duże.

W

obrębie każdego wymieni~

nęgó

poziomu stratygraficznego

inożria znaleźć duże,· ~arte

obszary piaskowcoWe

żriajdującę się

w

dobrych warunkach

·

_

eksploatacyjnych,

hydrogeologicznych i komunikacyjnych.

Ta-kiin obSzarem w pstrym piaskowcu jest Wirlna

Góra,

·

w cenornanie -

grzbiet

·

TWardzieli,

w dolnym. turonie- wzgórze

Leśnica,

a w

środ­

kowym koniaku tereny na

północ od

Zbyluto-wa

i

Skorzynic.

·

·

.

.

W

obsżarach

tych

posiadających najwięksże zasąby

piaskowrow

istnieją

cz:ynne lub

zarzu-cone

łomy świadczące

o

użyteczności

karniema

tam eksploatowanego. Przy pli:mowariiu

rozbu-dowy

pr.Zemysłu

·

kamienia budowlanego

·

nale::.

żałoby wziąć także

·

Pod

uwagę

wskazane

wyżej

obszary, a w obranych punktach

prZeprowadzić

badania technologiczne surowca.

Z

przeglądu

piaskowców budowlanych rejonu

Bolesławca­

Lwówka

Sl.

wynika

także

potrzeba

wyCz-erpu-jącego

ich opracowania.

·

SUMMARY

The Bolesławiec-Lwówek Sląski region is a rich one in various useful · raw materials. Among. these materials the building stones. - exactly the sandstones - are the most important there.

· The bullding sandstones of this area are known from . two geological formations viz.: New Red Sandstone and Upper Cretaceous. The New Red Sandstone and Upper Cretaceous deposits along wlth other sediments fili up the northern Sudetic Basin. Moreover autbor describes the properties and exploitation possibllities of these sandstones.

PE310ME

PałiciH Bonecnas~a-JibBYBKa CneHcKoro 6oraT pa3-JIHiłHoro po,qa none3HbiMH HCKonaeMbiMH. CaMoe 6oJib-moe 3Ha'leHHe cpe,t~H Hepy,t~·HbiX HCKonaeMbiX HMeeT

CTpOHTeJibHbi:łt KaMeHb, a TO'IHee necqaHHK.

CTpOHTeJibHbre nec'laHHKH 3Toro pa:łtoHa H3BeCTHbi H3 JĘByx reonorH'leCKHX <PopMa~H:łt: necTporo nec'laHH-Ka H .sepxHero Mena. IIecTpbr:łt necqaHHK H sepxHH:łt

Men, HapHAY c ,t~pyrHMH oca,t~KaMH, 3a;JeraJOT B

cese-po-cy,qeTcKo:łt MYJib,t~e. . .

ABTOp YKa3biBaeT CBO:łtCTBa 3T_HX necqaHHKOB H i303-MOiKHOCTH HX 3KCnJiyaTa~HH.

S. KRUKOWSKI

RYDNO

Dotacj-a od Kieleckiego K<Jmitetu Społecznego

Fund'USZU OdlbUidlawy Kraju i Stolicy była :fundu-szem kolejnego - w 1960 r. - eksploracyjnego

ra-towndctwa na obszarze p~o i . bezcenn-ego, a Wciąż nlszcrL'OllegQ RY'(llna. Czym jest Rydoo?

Rydno w Łysogórach, to około 11 km długi odci-nek doliny Kamiennej od Slkarlyska do Wąchocka,

razem z przywiązanymi doń nieruchomymi i

rucho-mymi pozostałościami prehisto.rycmytC'h mkładów

kopa.lniczych, przebwórezyoh i tarżowycih ~ha:n.dlo­ .wyoh). Te zaJdaidy za swe zadania miały po pięrw­

sze, . wydobyw'anile mi.ejSCIOWlegQ hematytu występu­

jącego wtórnie w zl~ieńcu pstrego piaskowea

i

w owym ozasłe dootępn.~o w par!U wychod:niaoh

ha

powierZIC'hni Ry'Cina; • po dn.rgie, wyraibia.nde na i:niejjscu z -hematytu jaJlto z surowca ba'l"WWliCZJego,

gotowej krwicy · ~barwtnika llaljbardzi.ej poddblllegQ

:

oo

klrwi) w postaci sucilego pyŁu i maści; :i po trze-cie, sp1"ZedaJWanie krwiey mieszlkańcom tyclh są­

siednich krai.n, któ1"e nie miały wła!Snego

hematy-tu an-i zastępczego Hmonitu. .

Krwica była bard:2lo

pas:rukiwan.a

i

rozpowszooh-nLona w użytku n.adprzy!l"odiZOnym u ludów późnej

preh:istorti jako atrybut i podsia<MYWy środek

wie-rzeń i obrzędów sympato-magicmych. Była to

Ilii.-by namlas1ka krwi człekówl i zwierzyny. RÓW11lież

190

był to bardzo pokarwwy, jaskrCIJWy jak sama krew; symbol wszystkiego, co w pomyśleniu tamtoczesnych ludzikich pa.sożytów żywej przyrody w.iąz.ało się z kTwdą żywą i z jej obfitością. Stąd krwica

sym-bolizowała życie, zdrowie, żY!Wot.n:ość, siłę,

powo-dzenie łowieckiJe itp.

Krwica i razem z nią dziaga (kamienie zdatne . na surowiec :nrarzę<irti głównych, tj. prehi'Storyezny

od-powiednik dzisiejSiLych stali narzęd2iiowyoh) w póź­

nej prehistorii należały ·do niewielu, zaledwie do

pail"u r-odzajów towar.u prawdziwego, czyli

wyrabia-nego rzemieślniczo na sprzedaż, a nie samodziałowo

na własny użytek wy:twóreów. :

Te -dwa towary, krwica i dlzi.aga., sprzedawane

i kupówane, krążyły między ~esnymi ludanu;

ktÓil'e już wtedy były rórżmymi miles.zani.nami d:zisieH szych odmia;n i ·ras człOWii.-eka. Szczególny powóq tak dawnego zjawienia się ·początków -rz:emlimła był następujący - zaroW'IlJO krwica, jak i dziaga sl!uży­ ły potrzebom powszechnym i pospolitym, były pod-stawowymi waru:nkamli ·z osobna Społ:eozneg·o i· bi~

logiczno-globowego istnien~a i szerzenia ludzi. -To

zapeWI!liało ciągły i nieozawodnyJpQpyt na .oba towa-ry. Znane i dostę-pne prehistorycznemu człowiekowi występow1a:nie hiE!Illatytu i dziagi w diawnym po2ii.e-miu (krajobrazie) było ogranłc2l0111e do niewielu