chęcająca wydaje się strefa po~anicza
lito-facji łupiku cuchnącego i dolomitu głównego
po południowo-zachodniej stronie opisanego masywu lądowego z okresu pennu.
SUMMARY
I•n .thds p~ ,the aJI.IIthOM base on lthe profi•les of
some deep bore-holes that were made in the Po-meranian area 'iln the north-western part of Polaald. Of these, the miOSt important for kinowledge of the deep su·bs'bratum were the results of the bore-hole Bdbool!ice I (SE of KoszaLin).
The upper Carbomferous, mOSitly of ·caa-b'Oinate tiltbofaJCies, was en.OOUillltered there; these stbrata are dJiJSICiordml.iiJly covered by the UIP,I>ea" Pea:mian (Zech&beiln) sa1t-!beaiMl.g formation (Fig. 1).
The au'tholrs ccmfirm that iJn the seiddmentatoiloln of the Zechsłteiln evaporitec>, the chaln·ges of
palaeo-J!;eographical conditions quite distinctly reflected.
Bas'ilnłg on the :profiles of hore-hołes metn•tioned above, łbhey ex;press the fuHowtilng suwosiltiJon.
Du!l"immg the łower Perrodan time (Riatliegetnde),
pa.I1tJI.y aiiJs:o dUJring wpper one {Zechsiteilll) ~
ex.i.slted in the PIOimeranian a~ a OOOllt'inentail. ma&sif of C'loQSelr i'llide:ffinite outline (Fdg. 2). It OO!lSisted of rooky fonnaltians Qf Silurian, Devon'ian .and
Cali-bo-niferous. During the Zechstein time that continent
wa:s graJd,uaMy overfł'OIWed by ll:he marilne t.rans-g,re~.
PE310ME
ABTOpbl OCHOBbiB810T CBOIO pa60Ty Ha rrpocpHJIHX HI;!CKOJibKHX rny6oKHX CKBa>RHH, npo6ypeHHbiX B CeBe· po-3arraAHOO Ilorrbwe - Ha IloMopbe. HaH6onee HH-TepecHbiX MaTepHaJIOB AJIH H3y<IeHHH rJiyÓHHHOro OCHO-B8HliH AOCTaBHJia CKBa>RHHa «Bo60JIHI:~e l>> (K roro-BOCTOKY oT RowanH-Ha). B Hefi 6biJIH BCTpe'leHbi Bepx-HeKaMenHoyroJibHbie . OTJIO>ReHHH, rrpeACTaBJieHHble, B OCHOBHOM, Kap6oHaTHOfi JIHTocpa~Hefi, HecornaCHO IIpHKpb!Tble BepxHeiiepMCKO:ll: (~eXWTefiHOBOfi) COJieHOC-HO:ll: ą>opMa~He:ll: (pHC. 1).
ABTOpbl BblCKa3biB810T MHeHHe, '!TO B OC8AKOH8KOII-JieHHH ~eXWTe:ll:HOBbiX !3B8!IOpHTOB AOBOJibHO OT'IeTJIH-BO OTMeTHJIHCb H3MeHeHHH naJieoreorpaą>H'IeCKHX yc-JIOBH:ll:. Ha OCHOB8HHH rrpOII>HJie:ll: YIIOMHHYTbiX CKBa>RHH HMH BbiASHraeTCH CJieAy~ee rrpeAUOJIO>ReHHe.
B paHHerrepMCKoe (KpacHbifi nemelłb), a '!aCTH'IHO H B II03AHerrepMCKoe (~exwTefiH) BpeMH, Ha TeppHTO-pHH IloMOpbH Cy~eCTBOBaJI KOHTHHeHTaJibHblfi MaC-CHB HeH3BeCTHbiX 6JIHlHe O'lepTaHHfi (pHC. 2), CJIO>ReH-Hbi:ll: CHnypHi!:cKHMH, AeBOHCKHMH H KaMeHHOyrOJibHbi-MH ą>opMa~HHMH. 8TOT KOHTHHeHT IIOCTeiieHHO 38XB8-TbiBaJICH rpaHcrpeccHefi ~exwrefiHoBoro MopH.
KAZIMIERZ MROZEK, JULIAN SOKOŁOWSKI, JANINA WRÓBEL
P.P ;P.N. "Północ" w Pile
ODKRYCIE WYSADOWEJ STRUKTURY SOLNEJ KOLO DAMASŁAWKA
·NA KUJAWACH
Artykuł mme]szy, stanowiący skrót sż.er szego opmcowania,_.~-~tl;lł.:W.Ylt~~JlY _llą." I?~!ą
-~g __ 'YY.:IlJ.!t.cl~ _badań sejsmi~ych M. Madeja z 1958 r. i prac wiertnic~ych i>FZe~waQ't.9?
_.ny.~h_._w-]J!.tlO r. __ Projekt robót geologiczno.:. wiertniczych opracował K. · MroiZek, a akcją
rozwiercania i opmcowaniem danyeh wiertni-czych kierował J. Sokołowski przy współu
dziale J. WTóbel. Nad całośeią badań czuwał główny geolog P.P.P.N. doc. Zb.· Obuehowicz.
Do opublikowania wyników badań zachęcił
nas prof. dr inż. J. Po:borski służąc nam
jedno-cześnie cennymi radami i ~azówkami, za co
składamy Mu wyrazy wdzięc'7Jllości i podzię
kowanda.
OBSZAR I RODZAJ WYiKONA-NYCH BADA~ Ohsza:r badań zna1jduje się na ~terenie Kujaw, w obrębie powiatu żnińskiego, w wiełoibotku
wyznaczonym przez miejscowości Dąbrowa
-Damasławek - Podohowice - Cerekwica -Kacrzkowo, na NE od miastec2lka Damas:baJWeik (ryc. 1). W obszarze tym wykonano 6 związa
nych z sobą profili sejsmicmych i jeden re-frakcyjny oraz odwiercono 19 otworów
geolo-giczno-kartujących o głębdkośdach od 200 do 600 m 1i łącznym metra,żu 7437,2 mb. Kilka otworów przerdzeniowano w 100°/«t, pozostałe
natomiast tylko w poszczególny-ch interwałach.
We wszystkich otworach (z wyjątkiem 11) wy-koilaiilO pomiary profilowania el~ycmego
i profilowania gamma; z więlkszości wierceń
oznaczono mikrofaunę występującą w uzyska-nym materiale rdzeniowym.
BADANA STRUIKT'lmA NA TLE REGIONALNYM
OmalWilana strukttm"a: :znajduje się w północ
nej :części IIliedki łódzłkdej mię,dzy manym w:y..,. sadem.,~!nJm.~ .. W~a--~-~Ytś\_W __
lJlli7
_
_
f. stl1l~t\l.F~ . SQ~ą . lVI_<>.gilna (3, 6, 7). Obszar za- ·sięgu samego wysadu SOlnego ogmnicza~ją miej-scowości Swiątkowo - Uścilkowo - Podoibo-wdce. W ·tej części niecki łódzlkiej dmęki pra-com geofizycznym i geologicznym przemysłu
naftowego (2) został :taikże dkreślony szereg innych struktur genetycznie ~ązanych z
te-kltoniką solną, układających się w chall'akte-r)1'Styczne ciągi, nadlająee :niecce cechy syn-klinorium (ryc. 2). Struktury antyklinalne oddzielone są od siebie głębdkimi Synklinami
wypełnionymi wtwoTami kiredy górnej o .znacz-nych miąższościach. Najgłęooze synkld.ny
wy-stępują w dbszJarze półnoono-wschodnim w
po-bliżu form wysadowyeh. · Główny kierunek
ciągów struktur w Tejonie północno-zachodnim
jest zgodny z przeibiegiem pomooskiej części
antyklinorium, Daltomiast w południowo
wschodniej zdaje się być TÓWIIloległy do ku-jawskiej części anrtyklinOl"ium. Omawiany tu
wysad solny 2'Jllaljduje się na południe O'd linH
łączącej podłu:ime osie antY'klinalnych struk-tur soLnych Wapna i Mogilna (2). Krawędź północno-wschodnia diapiru polmjnwla się ze
10 km na SW od diapiru UścikolWa ro.zmąga się długa i roztległa antyklina Janowca oddzie-lona głęboką sy.nldiną wypełnioną utwocami mezozoicznymi o miąższości p0111ad 4500 m. Od strony półniOCn~wschodniej nieco płytsza syn-klina oddziela wysad od antyklinorium ku-jaWISko-pom:oT'Skiego.
/
Ryc. 1. Odkryta mapa geologiczna wysadu solnego
Uścikowa kolo Damaslawka, wykonana na podstawie prac sejsmicznych i wierceń przem. naft.
1 - sondowanie refrakcyjne, 2 - otwory kartujące, w
na-wiasie podano głębokość stropu podloża kredowego oraz
czapy diapiru, 3 - trasy wykonanych profilów·
sejsmicz-nych, 4 - linie przekrojów geologicznych, 5 - granice
nieciągłości warstw, 6 - czapa gipsowo-iłowa wysadu
sol-nego, 7 - cenoman + turon, 8 - emszer, 9 -
santon-kam-pan-mastrycht w facji piaszczystej, 10 - kampan-mastrycht
w facji marglistej
OG0I.JNA T!EIK'DONI:KiA B·ADA!NEJ STRUKTURY Wysadowa struktura Uścikowa k.
Dama-sławka przedstawia wydźwignięty do
po-wier.zJchni podtr.zecio~rzędowej duży diapir
sol-ny o owalsol-nym zaTysie poziomym. Jego obr. ze-żenie budują utwory kredy górnej od ·ceno .. manu do mastrychtu włączmie.
Właściwa struktura solna. tworzy _ formę
słupa wyraźnie pochyl0111ego iku
_
f3W
(ryc. 4). Ro:zmiacy Słupa Określone- zasięgiem czapy .gipsowo-iłowej w)11Stępującej pod utworami trzeciorzędowymi wynoszą 4,5 x 3,2 km, a na głębokości 500 m poniżej pozń.omu morza5,5 x 4,0 ikm. Po.ziom zwierciadła oolm.ego występuje na głębokości ok. 448 ~ 486 m po-niżej powierzchni terenu, tj. na głębokości
333 - 356 m poniżej poziomu morza. Stropo-wa powierzchnia czapy gipsowo-iłowej zosta-ła nawiercona w pami centralnej na głębo-·
kości 70 m, a na peryferiaiCh na głębokości
133 - 164 m. Zaklęśnięcia cZJapy są wyrów-nane przez piaszczys~glaukonitowe utwory
oligocemi o miąil':lzooci od O do 77 m. Strome
~ia111y wysadu ikonil:ak!tują be2lp()Średnio z ut-worami kredy górnej. Od strony południowo Wschodniej ,za,znacm się też :forma przewiesz-k•i solnej; refleksy w dolnej części przeikroju (ryc. 4) wysunięte są bardziej ku centrum stroiktury niż w partia'Ch górnych, pmy czym
\ " - -··· - _,_ "l
l
/
l
~ł(H
·-··
- sFig. 1. Uncovered geological map of salt dome at U§cikowo, near Damaslawek; made on the basis of
seismic works and drillings of the on IndustT11
l - refraction shooting, 2 - structure bore-holes (in · the
parentheses there are given the depth of the Cretaceous
substraturn top and that of cap of diapir), 3 - routes of
the seismic profiles made, 4 - lines of geological profiles,
5 - boundaries of uncontinuity of strata, 6 - gypsumclay
cap of salt dome, 7 - Cenomanłan + TUronlan, 8 -
Emsche-rian, 9 - Santontan - Campan - Maestrichtian in the
are-naceous facies, 10 - Campan - Maestrichtian in the marly
fa ci es
w bezpośrednim sąsiedztwie słupa refleksy te uikładają się ,pod stosunkowo małym kątem
(10 - 15°). Otwory 13 ,i 17 odwiel'IOOne w stre-fie bezrefleksyjnej nawierciły C.Zlalpę gipsową i sól wskaJZując na wybrzuszenie owału wy-sadu w kierunku piOłudniowp-zachodnim.
ZARYS S'DRATY,GRAF,H WYS.AiDU I JEGO QrrOCZEN•!tA
C e c h s z .t y n. W .południowo-wschodni€] części diapiru (w otwora'Ch 1 i 13) ·
na'Wii.erco-no sole starsze ,białawoozare, · drobnoziarniste, pękające tafelkawo wZJdłuż płaszczyzn . pozio-mych, natomiast w półnOICllo-:zachooniej (w oil:-worach 8 i 9) sole młod·sze różowoszatre i po-mai'ańozowe, drobooziaTniste za!Iliec:zvszcrone iłami*.
N ad solami leży cz·apa gipsowo-iłowa o stwierdzonych dotychczas miąższościach w granicach ok. 210 - 240 m. W Skład czapy • Wiek soli wg prof. J. Poborskiego - informacja ustna.
wchodzą anhydTyty, gipsy, iły oraz porwaki ~L _mero.wicz_!),yctt . p11zęwąip~ę _ .'M.eku
ce.Il9-:.
. man-::~:~~m; ··-Ohara®terystyczmy jest·-·większy
procentowy udział iłów (60 - 70°/o) w czaipie
nad solami młodszymi, a mniejszy (15 - 200/o)
nad solami · starszymi.
[W]
0
D
'
n
:1
;00 fRl
-Ryc. 2. Szkic tektoniczny północno-zachodniej łódz
kiej części synklinorium wykonany na podstawie
prac sejsmicznych przem. naft.
l - cechsztyn (wysady), 2 - trias, 3 - lias, 4 - dogger, 5 - jura (lias + dogger + malm), 6 - malm, 7 - kreda dol-na, 8 - kreda górna,· 9 - zarys antykliny po warstwicy umownego poziomu sejsmicznego w górnej jurze, 10 - osie antyklin, 11 - osie synklin, 12 - rozciągłości l upady warstw wg sejsmiki, 13 - linia przekroju geologicznego
G~·J
G:]
~:~~
-
- - - -
---.Wyisze ogniiWa g9mej k!reQy w Qtoczet);iq. wy-_ sa<), p_" wylG;łz}lją _!Wyraźną zmianę_ fa~ H. w
po-rów~ani~ do ~sied~ch o~zaró~ . ... W.Y!~§e
odiblJa mę w mch dZJ.•lnosc wznoszącego Slę
w tym czasie wysadu. · · ·
E m s z e r. Utwory tego piętra zostały
roz-J
-
lO ":'" .... llł
-
-
-
lf ~IJ'
Fig. 2. · Tectonical s'ketch ot the north-west part
(Łódź area) of synclinorium; made on the basis ot
seismic works ot the Oit Industr11
1 - Zechstein (domes), 2 - Trlasslc, 3 - Lias, 4 - Dogger, 5 - Jurassie (Lias + Dogger + Malm), 6 - Malm, 7 - Lo-wer. · Cretaceous, 8 .. - Upper Cretaceous, 9 ~ outline of anticline atter lsoline of conventlonal seismic bortzon in the Upper Jurassic, 10 - axes of antlclines, 11 - axes of synclines,-12· - extension and dips of strata, after setsmic
data, 13 - llne of geological cross-section
·---""~
.,
._________
-
---Ryc, 3. Regionalny przekrój poprzeczny przez pół
. nocno~zachodnią łódzką część synklinorium
l - cechsztyn, 2 - trias, 3 - lias, 4 - dogger, 5 - malm,
· 6 ~ kreda dolna, ,7 - kreda górna, 8 - czapa gipsowa
Ęt~e_d a . . g Q _r_ą>a~ Utwocy k·redy górnej
występujące w otoczeniu wysadu reprez~~~-;
wane ~ą przez piętra od cenomanu do
:Kam-panu górnego (możliwe mastrychtu). .
WY-kształcenie _litologiczne_ pięter
cenomanu-turo-mi jest tu takie same jalk w sąsiednkh rejo._
nad::~, nieok:i łódzJlci.ej . (Mogilioo, Janowiec i
in-ne). Budują je wapienie margliste, margle
i iłomaTgle jasnoszare i zielonoszare z
typo-wymi dla tych pięter zespoŁami ~rofauny.
•
•
•
Fig. 3. Regional transverse cross-section across the
narth-western _part . (Łódź area) of St~nClinorium
l .- Zechstein, 2 - ·. Triasslc, 3 - Lias, 4 - Dogger, 5 -Malm, 6 - Lower Cretaceous, 7 - Upper Cretaceous, 8
-gypsum cap
po!ZJlOOe tylko' wierceniem ·nr 9 na
przestrze-ni 27 m. Stanowią je Jnall'lgle silnie piaszczys-te, niekiedy .przechodzące "'!' mułowce z
prze-mamroi ilastymi, z miką i glaukonitem.
_ W strefie synklinalnej ·od· strony południo\vo
wschodni.ej miąiJSrość tych · osadów na
podsta-wie profili sejsmicznych można smrować na
ok. 400• m;
· S a n t o lll --- k a mopan; Utwory .tych op.ię
mikrofauny) w atworze 14 reprezentowane są
pm;ez margle SZalre piaszczyste z milką i glau-lronitem. Nad ndmi, jak wy.n:ilka
z
kon_strukcji przestrzennej przekro•j.u, w otworze 3 stwier-dzono margle szare .piaszczyste z miką, zwar-te, dość twarde, z millm'ofawną wskal1Jlljącą nanajJWYŻSZy santon-kampan, W rejonie północ
no-zachodnim (otw. 16, 18, 19, 7, 10) nad. IIlatr
-::-glami piaszczystymi leży 300 m seria_ pi.aslrow-ców ikrwaroowych dro bnó - .i średniozimnis
tych, przeważnie ibe:zJWalpll'istych, .. m~ejscami
silnie ,glaukonitycznych, nie ,zawdera~jąca roi-bofauny pazwalającej na ścisłe sprecyzowanie wieku. Jedynie na podstawie dch umiejscowie-nia w profi•lu pionowym nad piaszczystymi SW
'l
' 15 73
Ryc. 4. Przekrój poprzeczny przez wysad solny Uści
kowa kolo Damasławka na tle przekroju
sejsmicz-nego wykonasejsmicz-nego przez VII Grupę Sejsmicznq
marglami santonu-k.ampanu należy ·
pDZypusz-cmć, że są to piaski wieku kampańskd.ego.
Serili tej w rejonie południowym (otwory 4, 12, 15) odpowiadają piaskowce szare, wapniste, z glaukonitem, ikruche, pmeławicone kilku-nastocentymetroWymi wkładkami piaskowców
zbitych, drobnoziarnistych, wapnistych, ~wie rających minerały ciężkde (ltu'l"'llalin, Cytl"kon i mrikroklin). Najwyższą pozycję w pionowym profilu k·redy górnej zajmują piaski jasnoszare
i szall'e, drobnoziarniste, dobnze przesortowane, nie'.kliedy słabo spojone lepiszczem ilastym? - HCl (otwór 2). Typ~m litologicznym zupeł
nie przypominają one lądowe utwory lcr'edy dolnej. Prawldopod01bnie jest
:
t?
~aterdał po~7stały ze miszozonych .i przerobionych utworów kredy dolnej wydźwigniętych przez diapir.
Sumaryczną miąższość utworów santonu, . kampanu, mastrychtu w p_a-ntnach ~y.nkl~~l nych szacujemy na ,:_podsta':"le .geolog1czneJ
m-terpretacji przetkrOJOW seJSrmcznych (cyc. 4
i 5) na O'lroło 1000 - 1200 m.
T F z e e i o r z ę d. Nad cmpą gipsowo-iłową oraz_ nad mar:glami d. piaskami kredy górnej
leżą niezgodnie U!twory trzeciorzędu, repre-zentowane przez oligocen, miocen i pldocen. Przy wykorzystaniu wyk-r.esów karotażu . elęk
trycznego i pro:łiilowalllia · gamma . utwory te litologiiC'Zlilie zostały podzielone na 7 pozd.o-mów korelacYJjlnych (ryc. 5) dających się śle dzić we wszystkich WYJkonanych otworach;
Pomom najniższy reprezentowany przez zd.elone piaski glaukonitowe wapniste i bez-Wtapn.iste ZSIWiera dość boga•tą mikł'ofaunę
wskazującą na Wliek oligoceński (1). · Wiek poziomów korelacyjnych 2, 3 i 4 fa-unistycznie nie 2JOStał sprecyzowany. Jedynie
NE
14 3
• • ·d ' · ' ' _zwar. orZ~fd Puz1om morza
· Trzeciorzed
Fig. 4. Transverse cross-section across the salt dome. at Uścikowo,. near Damasławek in the background oj seismi_c profile made by the VII Seismical Crew w poziomie 3 stwierdzono faunę małżoracz
ków i ·ślimaków, dotychczas 1bliżej lnieokreślo ną. Umownie poziomy te ze względu na załe
ganie lich_ nad pewp.ym · dolnym oligocenem
Ryc. 5. Syntetyczny profit utworów czwartorzędo
wych i trzeciorzędowych w obrębie wysadu· solnego Uścikowa
Fig. 5. Synthetical profile oj the Quaternary and the Tertiary deposits within ~he salt dome at Uści
i pewnym (ze względu na litologię) miocenem
oklreślono jako serię przejściową mogącą
od-powiadać Wlietlrowi. oligocen gól'!Ily? - miocen. Poziom 5 ze względu na swój typowy charak-ter facji burowęglowej określono jaJko miocen.
Leżący nad tymi utwooami poziom
korela~ey1-ny 6 reprezentowany od dołu pr.zez iły
szaro-mełone ·i węgle brunatne umownie zaliczono do pliocenu. PoziQm 7 !reprezentowany pmez typowe iły ;poznańskie określono jako pliocen. C z w a r t o a: z ę d. · Utwory C7JWarlorzędu
reprezentowane są przez glinYi :?JWałowe szare, wapniSte oraz piaskń. i żwirki. Utwory te
prze-ważnie leżą na plastycznych iłach poznańskich odpowiadających poziomowi 7, WY'jątkowo
w c.zęści centrolnej spoczywają wprost na po-ziomie 5. i .
TEKTONiiOZNE KSIZTAŁTOW AJNIE SIĘ
STRUKTURY
Z przedstamionej wgłębnej budowy wysadu wynika, ,że roowój diapiru solnego Uścikowa miał inny pizębieg
niz
.
sąSiednie strulktury. solne Wapna i Mogilna. Gdy te ostatnie ~o rzyły się w ciągu całego mezozo~u i
repre-zentują duże formy antylklinalne z licznymi
niezgodnościami i wyraźnymi redukcjami po-szcze,gólnych sęrii mezozoicznych w partii kul-minacyjnej oraz z przebijającym się pniem sol-nym w jądrze, dia.pjr Damasławka uforn.!QW~1
~.Et~ tgłę})okiej synkHnie-oncijWiękSZ"Ycll
.
.
miąż s~fa~n -~tWOr.ó\:\.7~· _i:fte.żówiCznych-;_· Przypu8ż:cialnie powstał on w strefie krzyżujących się nieciągłości tektonicznych utworzonych wsku-tek naiPięć wywołanych d2Jwiganiem się poblis-kich strulktur antykllinalnych. Pra:ebija!lle __ ~ę
Q!ia_pi;r.:.u __ nastąpiło najprawdo.podQbniej po tu-.. ronie. Na,tomiast w wyliszych. ogriiwach kredy
górnej diapir stale wznosił się ku górze~ Za talkim ujęciem przema!Wia występowanie w ut_; worach wyższyeh ogni w !kredy. górnej · (saJilltdn -.mastrycht) piaskowców wapnistych i bez\Vap:.. .J:ristych ·i łuźnYICh pia'Sków o miąższościach przeikraczających 300 m w serii przywysado-wej. W milarę oddalania się od wysadu utwo-ry piaszczyste stopniowo zastępowalile są przeż
fację marglistą. DOWIOdziłob:v . to, że materiał terygeniczny pochodził ze zniszczonych pi~
czystych serii kredowych wydźwigniętych
przez prżebijające -się masy solne. Spotykane w czapie porwak·i triasu, jury, cenomanu i tu-ronu w normalnym rozwoju facjalnym Otl'aiZ brak młodszych od turonu porwaków kredo-wych świadczą, IŻe w omawianym ;rejonie se-dymentacja tych utwoa:ów przebiegała nor-malmie •bez wyraźmej-szych zakłóceń. ·
Ostateczne ufoTmowanie się wysadu i uttwo-rzenie nad nim czapy gipoowo-dłowej nastąpiło
w okresie mi~y mastrycbltem a dolnY-m oli_":' gocenem. W okresie przedol.igoceńsl:dm. obszar nad :wy-Sadem uległ stopniowemu niszczeniu i obniżam u, wobec tego osadziły się tu Ut\vi<?TY.
tl'lzeciarzędowe o macznie większych miąż szościałCh niż na jego peryferiach. W plioCenie
nast~iły nieznaczne ~ruehy wznoszące, w ~1ąi1Jku z czym nad wysadem daje się
ob-serwować wygięcie !ku gór:Ze ·zaróWIIliO utworów miocenu, jak i pliocenu oraz redukcje tego ostattniego (ryc. 4) ·aż do całkowiitego ich
bra-ku w otworze 8. ·
MOżLIWOŚCI SUROWOOWE ZWIĄZANE Z ODKIRYCIEM S'l1RU[~TURY
DAMASŁAWKA
Pl'IZyrt;oczone wyżej falkty i wnioflki o budo-wie i genezie wysadu r.rucają również śWiatło ·na możliwości poszuik:i.wawcze m bituminami i solami potasowyrot Okonturowanie wysadu
pozwoliło lila !Przybliżoną ooenę zasobów soli kamiennej. Objętość utworów solnych wystę pujących ·w przedziale ograniozonym płasz
czyznami 500 i 1000 m poniżej poi2liomu morza
szacować można na al<. 12 mld m3• Duże
roz-miary wysadu (drugi co do wielkości po Kło
dawie), jego :położenie w obszarze o maksy-malnych miąższościach soli cechs7Jtyńskiej (4) oraz nawiercone sole starsze w części· połud
niowo-wschodniej. wysadu stwarzają szanse na odkrycie roli potasowych. Zdallliem prof. J. Poborskiego sole te w wysadzie Damasławka mogą się znajdować w ,zasięgu możlilwości od-budowy górniczej.
Budowa geologiczna wysadu i jego otocze-nila, stwierdwna przeWieszka solna, za~ehowany pełny profil utwoa:ów mezozoicznych wskazują
na mQż'liwość występoWiaiillia złóż 'biitumioznych w warunkach pułapek przywysadowych.
Nawiercenie miąższego pokładu węgla bru-natnego (ponad 30 m) występującego w głębo kości ok. 90 m, daje podstawę do rozpocrzęcia
w tym ooozarze prac poszukłwawczych m wę
glem brunatnym i <:&reślenia jego zaSOibów
przemysłowych.
LITERATURA
l. C i m a s z e w ski L. - O trzeciomędzie
Folski północno-zachOOniej (praca w dru-ku).
2. Mrozek K. - Rozwój ro1J!>ozrianda bu-dowy · geolOgi'CI'ZJllej basenu wielkoipolskie-go. "Nafta" 1960, nr l.
3. M r o z e !k K., S o. j !k a K. - O budowie strUikltuTy Mogilna na podstawie dotych-czasowych wYndlków badań se;smWmłych i wierceń. "Nafta" 1957, nr 10.
4. P o b o r s k i J. - Cechsztyńskie zagłębie SOilne Europy środllrowej na ziemiach Polski .. IG Prace t. XXX, cz. II. Warsza-wa 1960.
5. Poborski J., Werner Z . - O
wy-de~ach ropy na:łitowej w kopalniaiCh soli na Kujawach. "Przegl. Geol." 1956, nr 12. 6. S t e m u l a k J., S o ik o ł o w s k i J.
-Wiercenia na obszarze struktury Mogilna. "Kwart. Geot" 1957, nr 3 - 4.
7. T o k ~ r ski A. - Poszu!kiwawme zada-ma wiercenia Mogliino l. "Nafta" 1958 nr l.
SUMMABY
The salit dome S.to.iuatlulre at Dama.s·Ławek i:s si.tuated betw.een s·allt di()Ille JOf W~ amd Slbr!u.cl.wre of Mo-gil!Ilio. Disoovel'ling of ibhis dome IWWI filrat of aLl, a result of seismic researches and structure drilings. The w.ooiks iiil ithis au:ea have been C~a~ITied on siln;oe 1958, by tbhe Silalte Fd.rm for OiJl Plros,pe,cti!Oin.
The extend of the Damasławek salt dome determi-ned -.by eXIteinsii<:m of day-.gypum ea,p amou'Illts 4,5 X 3,2 lkm. 'I'he depth of cąp SUT"f.alce 1s as 70 m
and nrore, amtd thrart; of salit :talblle more tha:n 448 m. With!iln lthe Teritiary s1IData af ,the IOV'elrłmnl.en, the bl101Wlll ,coal 1bed hias 'bean enccmn:tered ·boo (30 m. in .thi.dlmless). The sudrtaJble cond~ flor o:i.l aooumu-iLa!bio.n ·iln the 1lrn!ps ex.i.slted l!llealr by lthe p~ W'ilbhm the s.Ul"l''Qlllllldn.g de{PO!Sirtls, are aUsio 5iUIPIPIOOed.
The deł.a!illed reCIQiliil:aistsaJilice WlOO'kls to deltermilne the economical values of the dome discovered, ar.;:
beiln:g made at presenlt.
PE310ME
,[(aMaCJiaBcHa.II KynoJIOBH.rtHa.II COJI.IIHa.II cTpyKTypa pacnoJiaraeTC.II MelK,ltY COJI.IIHblM HYllOJIOM B OHpeCT-HOCT.IiX BanHa H crpyKTypoil: MorHJibHa. 0TKpb!TIIe STOrO •KYllOJia .IIBJI.IIeTC.II pe3yJibTaTOM, npelKAe Bcero, cei!:CMH':lecHHX H 6ypoBb!X HapTHpOBO':!Hb!X pa60T. TaHHe pa60Tbl Be,ltYTCSl B STOM pOOOHe C 1958 rO]Ul rocy-J\apcTBeHHblM npeJtnpH.IITHeM HecPT.IIHbiX noHCKOB.
BeJIH':lHHa coJI.IIHoro HynoJia oKoJio ,[laMaCJiaBKa, on-pe.rteneHHalł ll'O rpaHHI.\e rJIHił.IIHO-rHTICOBOH WJiruibl, HaC':lHTb!BaeT 4,5 X 3,2 KM. rJiy6HHa 3aJieraHH.II HpoB-JIH HYIIOJia - 70 M H 6oJiee, a COJI.IIHOrO 3epHaJia OHo-JIO 448 M. B CJIO.IIX TpeTH'iHOro llOKpOBa BCTpe':leH llJiaCT 6yporo yrJI.II, MO~HOCTbiO B 30 M. IlpeJtUOJia-raeTC.II TaHlKe B'03MOlKHOCTb Cyll.\eCTBOBaHH.II ycJIOBHi!:, 6JiaronpH.IITHbiX ,!tJIJł HaHOTIJieHH.II 6HTYMOB KOJIJI(!HTO-paMH cpeJtH BM~a!Oll.\lłX .HYTIOJI nopo,!t. B HaCTO.II~ee BpeM.II llp'OBOJt.IITC.II ,!teTaJibHble pa3Be,ltO':!Hble pa60Tbl llO onpe,!teJieHHJO npOMbllllJieHHOH 1\eHHOCTH ·OTKpbiTOro coJISmoro HynoJia.
JADWIGA ORSKA Instytut Geologiczny
CIECZE W KOP ALNIACH SOLI
-
W
.
!ZWiązku z laltwą r"02i>WS~lnością sod.iwoda jest największym wrogiem górniCitwa rolnego, gdy~ w przypadku pr,zedostania się
z zeWIIlątrz złoża do robót gómiaz~h najozęś
c!ej doprowadza do icll !Zatopienia.
Znacmie. niebeZJpi.eczniejsze w skutkach są
dopływy wód i ługów rw kopalniach soli pota-sowych, bowiem rozpuszczaliność karnalitów, kitóre za.ZJWyczaj w znacznym procencie
uczest-nilczą w ·zło~u, jest d~ i następuje już przy
zetknięciu się ich z nasyconymi roztworami KCl i NaOl.
Zywotność kopalni od chwili pojawienia się
ługów w wyrobiskach gómrlczych jest bardzo
różna. W zależności od wm-unków geologicz-. no-górniczych i hydrogeo1ogic2lilych · zniszcze-nie kopatlll!i może nastąpić w ciągu godzin, dni, miesięcy bądź lat.
Największe doświadczenie, ale też i
najpo-ważniejsze straty spowodowane wdaroiero się
wód i ługów do kopalń soli przedstawia nie-mieclkie górnio.two solne, szczególnie potasowe, które w ·okresie stuletniej swej hist<mii z oik. 250 szybów straciło 15il/o przez zatopienie, a dalszych 60 szybów .. znajduje się w stanie zagrozenia, .. jedynie 9 szybów ma za .SObą
po-nad .50-letnd. okres pracy.
Tak wielkiie źródło niebezpieczeństwa, krtóre
znis:zJCzyło w 15il/o produkcję, musi oczywiście wywierać wie·Nci wpływ na roZJWój całego przemysłu potasowego, a zatem na o1kres ży
cia zakładów gómi'Czych, ozas .zgłębiania szy-bów, 'e!konomię zakładów, roołność
produkcyj-ną, wielirość strart; materialnych i msOibów solti. w · zatx>pionych kopalniach.
WaTto wspomnieć, że ogólne straty; jakie
poniooł niemieckd ipl'Zem~ potasowy wsku-tek zatopienia kopalń, oblicza się na 200 .mln DM, ,bez uWIZględnienia strat w zasobach soli potarowych, 01bldczanych
na
9,5 mln t KJO.Powyżej przytoczone dane zaczerpnięto z pra-cy G. ~packelera (Lehrbuch des Kali- und Stein.salzbergbaues).
Terna t niniejszy staje się bardziej aktualny wobec budowy w naszym kraju przemysłu
potasowego z ·jego pierwszą kopalnią w Kło
dawie, w której ~tkano już na szereg wy-pływów solanek i ługów. P.roblem ten jest aktualny nie tylko dla kopaLni kłodawskiej,
lecz również dla wszystkich kopalń soli szczególnie eksploatujących cechsztyńskie, wy-sadowe ·zroila solne. Nawet niewielkli. dopływ
wód i ługów powoduje dodatkowe obciążenia
w pracy kopalni i tak np. przy dopływie
20 l/min, tj. 30 m8 dziennie (50 wozów kopal-nianych), wydobycie sz1bem sta:je się utrud-nione.
Dla UIPOrządlrowania wiadomości o cieczach w złożach sold warto przytoezyć killka danych
dotyczących ich ~ału, ·charak.terystyki, cech rozpozmaWtCzych itp. Ługi solne można podzielić na:
A. Ługi powstałe wewnątrz złom solnego, l) ługi pierwotne (macierzyste),
2) ługi SZICzątkowe,
a) powstałe wskutek procesów me-tamorfi<Wlych,
h) powstałe wskutek wymiany skład
ników chemicznych;
B: Ługi powstałe wskutek dopływu wód · z zewnątrz złoża solnego,
3) ługi ruchome (z przewietrzania, pod-sadzkd, skropliny z szybu),
4) ługi powierzchniowe, tj. będące w po-łączeniu z wodami powierŻIChniowymi, a) ługi na ZJWieroiadle solnym,
b) ługi w czapie gipsowej,
c) ługi w mapie kainitowej, .· d) ług~ stropowej części złoża,
·· e) ługi wdzierające się nagle,.
