Stymulowanie kreatywności studentów w procesie nauczania komunikacji w biznesie i biznesowego języka angielskiego

(1)

Lucyna Wilinkiewicz-Górniak

Stymulowanie kreatywności

studentów w procesie nauczania

komunikacji w biznesie i

biznesowego języka angielskiego

Kultura i Polityka : zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie nr 10, 176-186

(2)

Lucyna Wilinkiewicz-Górniak*

STYM ULO W ANIE KREATYWNOŚCI STUDENTÓ W

W PROCESIE NAUCZANIA KOMUNIKACJI

W BIZNESIE I BIZNESOW EGO JĘZYKA

ANGIELSKIEGO

Streszczenie

O becnie c o raz w iększy nac isk w p ro cesie n a u c z a n ia kładzie się n a rozw ijanie um iejętności ogólnych. W społeczeństwie opartym n a wiedzy duże znaczenie m a kre atywność. W artykule staw iam tezę, że jej rozwijanie w toku zajęć i prezentacji studen tów jest rów nie w ażne ja k sa m a zaw artość prezentacji, a kom petencje ogólne nale ży p o szerza ć stale w to k u n a u c z a n ia, n ie czyniąc ich o d rę b n y m te m a te m zajęć.

R ozw ijanie k reaty w n o ści o p ie ra się n a kilku p odstaw ow ych z asad ac h , k tó re zostały przedstaw ione w pierw szej części artykułu. Część d ru g a zaw iera przykłady p rezentacji studentów . Zostały on e um ow nie podzielone n a n astępujące kategorie:

1) Tem aty biznesow e (m arketing, finanse, b an k o w o ść itp.);

2) K om unikacja w biznesie (um iejętności praktyczne: ustne - n a przykład negocja cje, z e b ra n ia itp.; p ise m n e - listy, m e m o ra n d a , in fo rm acje p ra so w e itp.; za g a d n ie n ia teo rety czn e - n a p rzykład m o w a ciała, k o m u n ik acja w o rg an iza cji itp.);

3) O bszary z a in te re s o w a ń zw ią z a n e z te m a ty k ą b iz n e so w ą lu b k o m u n ik a c ją w biznesie (zastosow anie w iedzy dotyczącej słow nictw a i/lub u m iejętności w ro z w ijan iu w łasnych zdolności i um iejętności).

Artykuł kładzie n acisk n a poszczególne elem enty procesu dydaktycznego, takie jak: atm o sfera w grupie, od p o w ied n i p o zio m i sta n d a rd n au czan ia, w zm acn ian ie m otyw acji i osiągnięć, z d ro w a k o n k u ren cja i p ra c a w grupie, k tó re słu ż ą ro zw i ja n iu p o staw i zach o w a ń kreatyw nych.

W tra k c ie realiz acji sw oich „projektów ” stu d e n c i jak o ich „w łaściciele” czu ją się w p ełn i odp o w ied zialn i za ich końcow y kształt. S ą o n i za in tereso w an i z a ró w n o p r a c ą w m n iejszy ch , k o n k u ru ją c y c h ze s o b ą g ru p a c h p ro je k to w y c h , ja k i w dużej g ru p ie p ra cu jącej n a d ró żn y m i asp e k tam i w spólnego p rzedsięw zięcia. M ożliw ość z a p re z en to w a n ia w łasn eg o p ro d u k tu dodatkow o w z m a c n ia ich m o tyw ację. Im w ięk szy m su k c e se m je st zakoń czo n y d an y projekt, ty m b ard ziej s ą

+ Lucyna W ilinkiewicz-G órniak - starszy w y k ład o w ca w S tu d iu m Języków O bcych U n iw er

sy te tu E k o n o m iczn e g o w K rakow ie. P ro w ad zi ró w n ież w ykłady i ćw icz en ia z z ak re su B usiness C om m u n icatio n d la stu d en tó w UEK. A bsolw entka filologii angielskiej n a U niw ersytecie Ja g iel lo ń sk im i H a n d lu Z a g ra n ic z n eg o w A kadem ii E konom icznej w K rakow ie. S tu d io w a ła tak ż e w USA, a n a U niw ersytecie w T ilburgu u k o ń czy ła S tu d ia E u ropejskie. E g z a m in a to r TELC i LCCI. R ozw ija m eto d y k ę n a u c z a n ia k o m u n ik acji w b izn esie i języ k a a n g ielskiego w b izn esie o p a r tą n a p o d e jściu projektow ym .

(3)

S T Y M U L O W A N IE K REATYW N O ŚCI S T U D E N T Ó W W PROCESIE N A U C ZA N IA .

on i m otywowani do dalszego ro z w ijan ia sw oich um iejętności. S tres i lęk zw iąza ny z p ublicznym w y stą p ien iem stopniow o z a n ik a i stu d e n c i z b ieg iem czasu c o ra z b ard ziej u d o sk o n a la ją swój „pro d u k t k ońcow y”.

N a p o d staw ie analizy różnych elem en tó w i aspektów dotychczasow ych p r o jek tó w s tu d e n tó w w końcow ej czę śc i a rty k u łu p rz e d sta w io n e zo stały w n io sk i i p o d su m o w an ie dotyczące istotnych cech m etody projektow ej z n acisk iem n a jej w k ład w rozw ój kreatyw ności.

Słowa kluczowe

s tw a rz a n ie w a ru n k ó w do ro z w ija n ia kreatyw ności stu d en tó w , ro z w ija n ie u m ie ję tn o śc i o g ólnych, n a u c z a n ie k o m u n ik a c ji w b izn esie, r o la n a u c z y c iela w kreatyw nym u czen iu się, m otyw acja stu d e n ta

+

We w sp ó łczesn y m sp ołeczeń stw ie o p arty m n a w iedzy k o m p e te n cje stały się je d n y m z kluczow ych czynników rozw oju. N ajogólniej m ożna pow iedzieć, że k o m peten cje to zestaw wiedzy, u m iejętn o ści i postaw , k tó re u m o żliw iają je d n o stc e sk u teczn e d ziałan ie w śro d o w i sku pracy.

K om petencje dzielą się n a ogólne, a w ięc te, k tó re m o g ą być w yko rzystyw ane w różnych zaw odach, oraz tech n iczn e, p rzy d atn e w k o n k retn ej pracy. Tw orzone s ą ró ż n e listy k o m p eten cji ogólnych. Je d n ą z p o w szech n ie w y m ien ian y ch k o m p eten cji je s t k reatyw ność, a w ięc zdolność tw órczego ro zw iązyw ania problem ów . W g o sp o d arce u m ie ję tn o ść ta stała się o b ecn ie je d n y m z n ajbard ziej cen io ny ch sk ła d n i

ków k ap itału ludzkiego.

W ielu z n as często zad aje sobie pytanie: czy i n a ile m ożna tra k to w ać k rea ty w n o ść ja k o je d n ą z tzw. u m ie ję tn o śc i p rzek a zy w a ln y ch

{transferable skills), a zatem czy m ożna nauczyć kreatyw ności?

W niniejszym artykule przyjm uję założenie, że kreatyw ność je st ce ch ą indyw idualną, ale też m oże o n a być p o b u d zan a w trak c ie tre n in gu. Tak w ięc w procesie dydaktycznym należy stw arzać sytuacje, które sprzyjają rozw ijaniu tej kom petencji, bow iem sprzyja to zaan gażo w a niu studentów i ich otw artości n a poszukiw anie w ielu opcji rozw iąza nia konkretnego p ro b lem u . N iew ątpliw ie kreaty w n o ść w ym aga tak że pew n eg o zaplecza - wiedzy interdyscyplinarnej, poniew aż bardzo często polega ona n a p o łą c z e n iu zn an y c h ju ż elem en tó w w now e, in n o w a cyjne całości.

W procesie dydaktycznym kom petencje, a w ięc i um iejętności ogól ne, n ie s ą n a u c z a n e osobno, ale u w aża się, że p o w in n y być one ro z

(4)

LU CYN A W l LI N KI E W IC Z -G Ó R N IAK

w ijane w trak cie p rzekazyw ania um iejętności m erytorycznych (p rzed m io to w y ch - substantive skills). A z a te m d ecy z ja o tym , czy i ja k będziem y rozw ijać kreatyw n o ść naszych studentów , należy do k ażd e go z nas.

M usim y zd aw ać sobie je d n a k sp raw ę, że k reaty w n o ść je st szcze gólnie isto tn a w p rzy p ad k u osób, k tó re b ę d ą w przyszłości zarząd zać zespołam i ludzkim i i p o d ejm o w ać kluczow e decyzje, a ta k a m a być ścieżka p ro fesjo n aln a naszych obecnych studentów .

C elem niniejszego arty ku łu je st zw rócenie uw agi n a p o trze b ę ro z w ijan ia kreatyw ności m łodych ludzi w p ro cesie n au czan ia języka i ko m u nikacji o raz p o dzielenie się w łasnym i o b serw acjam i n a p o d staw ie do św iad czen ia w zakresie n au c z an ia stu d en tó w różnych specjalizacji U n iw ersy tetu E k on o m iczn eg o i stu d e n tó w lingw istyki sp ecja liz u ją cych się w zak resie kom u n ik acji w b izn esie w Wyższej Szkole E u ro pejskiej w K rakow ie.

S próbujem y odpow iedzieć na pytanie: czy nauczyciel w trak cie za jęć, w o to czen iu zdecy d o w anie n ie p rz y p o m in a jący m rzeczyw istego

środ ow isk a zaw odow ego, je st w stan ie p o b u d zić w y o b raźn ię sw oich stu d en tó w ? Jak p ow inny być p ro w ad zo n e zajęcia, aby te n cel został osiągnięty?

Z g ro m adzo n e p rzez e m nie ob serw acje o d n o szą się w szczegó ln o ści do n au cz an ia n astępu jący ch przedm iotów :

1) U niw ersytet E konom iczny:

- B usiness E n glish - poziom y od A2 do B2/C1 (w edług E u ro p ejsk ie go System u O pisu K ształcenia Językowego), stu d en ci I i II ro k u (li cencjat) oraz SUM;

- B usiness C o m m un ication - g ru p y „m ieszane” (od p o zio m u A2 do C l), specjalizacja: g o sp o d ark a i ad m in istrac ja p u b liczna, to w a ro znaw stw o i g ru p a ekonom ii (m ieszana).

2) W yższa Szkoła Europejska:

- B usiness C o m m unication - w stęp, stu d en ci II roku lingwistyki; - B u sin ess C o m m u n icatio n - sp ecjalizacja, p ierw szy sem estr, s tu

denci II ro k u lingwistyki;

- B usiness C o m m u n ication - specjalizacja, d ru g i sem estr, stu d en ci III ro k u lingw istyki (od p ozio m u B2 do C2).

K onkluzje i uw agi z a w arte w artykule zostały o p raco w an e n a p o d staw ie o bserw acji zró żnicow anych zach o w ań stu d en tó w i analizy kil kudziesięciu p reze n tacji m u ltim ed ialn y ch p rzygotow anych p rzez ich ró żn e g ru p y n a obu uczelniach. Ze w zględu n a d u żą liczbę zeb ran y ch p rz e z e m n ie p re z e n ta c ji d la u ła tw ie n ia an alizy zostały one roboczo podzielon e n a dw ie kategorie:

(5)

ST Y M U L O W A N IE K REATYW N O ŚCI S T U D E N T Ó W W PROCESIE N A U C ZA N IA .

1) Tem aty bizn eso w e (m ark eting , finanse, b ankow ość, ra c h u n k o w ość, to w aro zn aw stw o itp., czyli ogólne tem aty biznesow e i obszary specjalizacji poszczególnych g ru p studentów );

2) K om unikacja w biznesie (tu w ystęp u ją dw ie p odkategorie: u m ie jętn o ści kom unikacyjne, ta k ie ja k p rz ed sta w ian ie prezen tacji, o rg an i zacja zebrań, p ro w ad ze n ie negocjacji czy też p ro w ad zen ie k o resp o n dencji biznesow ej, oraz zag ad n ien ia zw iązane z te o rią kom unikacji).

II. O bszary zain tereso w ań stu d en tó w dotyczące p u n k tó w 1 i 2, jak rów nież po w iązan e z tą tem atyką, ale w ykraczające p o za p ro g ra m d a nego przedm io tu .

W p rzy p ad k u II k atego rii stu d e n t p o d ejm u je nie tylko decyzję do tyc zącą sp oso bu p rz ed sta w ien ia danego tem atu , lecz rów nież w ybie ra in teresu jące go zagadnienie. D latego też an aliza p reze n tacji p rzy go tow anych p rzez stu d en tó w w tym o bszarze w ydaje się szczególnie in teresu jąca z p u n k tu w id zenia po ziom u ich kreatyw ności.

A nalizując m a te ria ły p rzy g o to w an e p rzez stu d en tó w o raz ich za chow ania, m ożna sform u ło w ać zestaw dziew ięciu zasad p o b u d zan ia k reatyw ności m łodych ludzi n a zajęciach zw iązanych z n a u k ą języka obcego i ko m un ik acji w biznesie.

1. Odwrócenie ról nauczyciela i studentów

B ard zo często w p ro cesie d ydaktycznym nau czy ciel zad aje sobie pytanie: czy, n a ile i w ja k ich stad ia ch tego p ro cesu m oże on zam ienić się ro lam i ze sw oim i stu d en tam i? Czy ta sytuacja nie w płynie n a ob niżenie au to ry tetu w ykładow cy w ich oczach?

N ajbardziej logiczną o d p o w iedzią n a to p y tan ie w ydaje się stw ier dzenie, iż w k ażd ym k o lejnym s ta d iu m p ro c e s u dydaktycznego n a uczyciel p o m a g a stu d e n to m w o siąg n ięciu zam ierzo n y ch celów, zaś jeg o ro la zm n iejsza się w ra z z p rz e c h o d z e n ie m do kolejnych, w y szczególnionych poniżej etapó w p ro cesu n au cz an ia i u czen ia się.

Aby pokazać, ja k p o w in n a zm niejszać się ro la w ykładow cy w m ia rę zdobyw ania w iedzy i um iejętności przez studentów , o p arłam się na je d n y m z p o w szech nie stosow anych po d ziałó w tego p ro cesu n a trzy

etapy:

1) W pro w ad zen ie do tem atu ;

2) P rzećw iczenie now o nabytych um iejętności; 3) S p raw d zen ie ich przysw ojenia.

W pierw szym etap ie ro la nauczyciela polega nie tylko n a p rzek a za n iu n iezbęd n ej w iedzy i w p ro w a d z e n iu do te m a tu , ale ró w n ież na o k reśleniu w y m agań i sta n d a rd ó w zw iązanych z d an y m kursem .

(6)

LU CYN A W l LI N KI E W IC Z -G Ó R N IA K

180

W raz z p rzejściem do drugiego etap u jego funkcja polega n a p rz e ćw iczeniu nowo nabytych um iejętności i spraw dzeniu ich przyswojenia. A zatem d o ra d z a on stu d en to m , su g eru je ro zw iąz an ia lub w skazuje m ożliw e sposoby ro zw iązań , źró d ła info rm acji, w y jaśn ia problem y, p o p ra w ia błędy s ta ra ją c się n ie p rze sz k a d z a ć im w realizacji p o d ej m ow anych p rzez n ich zadań.

W końcow ym etap ie nauczyciel je st ju ż tylko „aktyw nym o b serw a to r e m ”, któ ry s ta ra się ja k najm niej in terw en io w ać. To on je st te ra z słuchaczem , zaś studenci zajm ują jego m iejsce - w sensie przenośnym , ale także dosłow nym .

Jest to pew ien m odel nauczania, który w szakże często podlega m o dyfikacjom.

Z d arz a się bow iem , że specyfika danej g ru p y lub też cechy oso b o w ościow e poszczególnych stu d en tó w m ogą spow odow ać konieczność w ięk szeg o lu b też n a w e t p e łn e g o z a a n g a ż o w a n ia n a u c z y c ie la w e w szy stk ich kolejnych s ta d ia c h p ro cesu . M oże też w y stąp ić sy tu acja od w rotn a: niektórzy sp o śró d studentów , a być m oże n aw et zdecydo w a n a w iększość, m a ją ju ż w iedzę n a dan y tem at. W ówczas d o św iad czony nauczyciel p o w in ien d ać im szan sę p o d zielen ia się nią, n aw et jeśli sposób jej p rzed sta w ien ia p rzez m łodego człow ieka daleki je st od doskonałego. Z aw sze p rzec ież n au czy ciel m oże, a n a w e t p o w in ien , krótko p o d su m o w ać to, co p rzed staw ili studenci.

Jak zwykle, nie m a w ięc jed n ej czy też jed n o zn aczn ej odpow iedzi n a zad an e wyżej py tan ie dotyczące zam iany ról. N auczyciel po w in ien je d n a k s ta ra ć się, n a ile to je st m ożliw e, aktyw izow ać stu d en tó w do ta k ic h d ziałań w d an y m sta d iu m p ro c e su dydaktycznego bez obaw y o u tra tę autorytetu.

Wielu z nas m a bow iem tendencję do „przywłaszczania” sobie zajęć, co skutkuje nadm iernym kontrolow aniem tego, co realizują studenci. To daje nam , co praw da, poczucie p an o w an ia n ad g ru p ą i kontrolow ania p rze biegu lekcji, ale nie stymuluje m łodych ludzi do podejm ow ania wyzwań.

D o piero zro z u m ie n ie tego, że zajęcia n ie s ą w y łączn ie „w łasn o ś c ią ” nauczyciela, otw iera n am p rzestrzeń do rozw ijania kreatyw ności naszych studentów . Isto tn e je st tutaj użycie zw rotu: „rozw ijanie k re atyw ności” - zadanie w ykładow cy nie polega bow iem n a uczeniu k re atywności, lecz zap ew n ien iu sp rzy jający ch w aru n k ó w do jej ro zw ija nia.

Często b o w iem słyszym y k o m en tarze, że nasz system szkolnictw a z pow odu nadm iernego nacisku n a odtw órcze przedstaw ien ie zdobytej w iedzy k o sztem jej tw ó rczej in te rp re ta c ji n iszczy k reaty w n o ść z a m iast j ą stym ulow ać, a tego chcielibyśm y n iew ątpliw ie uniknąć.

(7)

2. W spółodpowiedzialność studentów za kształt lekcji (sharing

responsibility) oraz za własny „produkt”

M ożliw ość realizo w an ia w tra k c ie zajęć w łasn y ch pom ysłów daje s tu d e n to m b a rd z o szero k ie p o le m a n ew ru , ale ró w n ież n a k ła d a n a nich p ew n e isto tn e obow iązki. N ajw ażniejsze z p u n k tu w id zen ia n a u c z y c ie la w y d aje się u św ia d o m ie n ie d an ej g ru p ie s tu d e n tó w ich w sp ó ło d p o w ied zia ln o ści za k ształt lekcji. B ędzie o n a ciekaw a, jeśli ich w ypow iedzi, p rezen tacje czy in n e zad an ia p rzy jm ą w łaściw ą treść i form ę. To oni sam i, zn ając najlepiej o d b iorców sw ojego „p ro d u k tu ”, a s ą nim i in n i stu d e n ci z grupy, p o w in n i s ta ra ć się ta k sfo rm u ło w ać w ypow iedź, aby w zbudziła o n a zain tereso w an ie. Jeśli je d n a k m ają j a kiekolw iek p y ta n ia czy w ątpliw ości, m og ą zw ró cić się z nim i do n a uczyciela, zan im n a stą p i „p rezen tacja p ro d u k tu ”.

S zczególnej o d p o w ied zialn o ści w y m ag a od stu d e n tó w p rz y g o to w an ie p reze n tacji dotyczących w łasnych zain tereso w ań (kategoria II w przedstaw ionej klasyfikacji), niezw iązanych z p ro g ram e m nauczania n a dan y sem estr. M uszą oni b o w iem nie tylko sam o d zieln ie do konać w yboru tem atyki, ale rów nież p o d jąć cały szereg decyzji zw iązanych z selekcją m ateriałów oraz doborem odpow iednich form ich prezentacji, ta k aby była ona zro zu m iała i w zb ud ziła zain tereso w an ie słuchaczy. A z atem w ty m p rzy p ad k u m a ją oni szczególną m ożliw ość ro zw ijania kreatyw ności, co p o tw ie rd z ają ob serw acje i zg ro m ad zo n e m ateriały.

Pod koniec ta k p ro w ad zo n y ch ćw iczeń nauczyciel w sp ó ln ie ze stu d en tam i d o konuje oceny lekcji i poszczególnych osób. Poniew aż zaś zajęcia zostały stw orzo n e p rzez n ich sam ych, nie m o gą oni obw iniać w ykładow cy n a p rzykład za to, że były one nieciekaw e. Co w ięcej, stu d e n c i m a ją za z a d a n ie z a sta n o w ić się n a d p o p e łn io n y m i b łę d a m i i, w o p a rciu o p rz e p ro w a d z o n ą w spólnie z n auczycielem analizę, s ta ra ć się ich u n ik ać w przyszłości.

3. Nacisk na osiągnięcia i wzmacnianie zachowań pozytywnych

P un ktem w yjściow ym każdych kolejnych tak p ro w ad zo n y ch zajęć je s t założenie, że każdy stu d e n t, bez w zg lęd u n a o siąg nięty p o zio m ko m petencji językowej lub kom unikacyjnej, m oże m ieć k o n k retn e in dyw idualne osiągnięcia. A zatem , n aw et jeśli p od czas danej lekcji nie u d a m u się o siąg n ąć zam ierzonego celu, nauczyciel p o w inien w a n a lizie zrealizo w an eg o p rzez niego z a d a n ia n ajp ierw n aw iąz ać do in nych p o m y śln ie w y k o nan y ch za d a ń i zac h ęcić go do dalszej pracy,

(8)

182

a dop iero w dalszej części oceny p rzed sta w ić p o p ełn io n e błędy i p o k azać sposoby ich elim inacji. Istotn e bo w iem dla dalszego ro zw ijania u m iejętn o ści je st p o czu c ie sukcesu. D latego ta k w ażn e jest, aby n a uczyciel dokonujący po d su m o w an ia p ra c y danego stu d en ta lub g rupy stu d en tó w (w p rzy p ad k u p ra c y zespołow ej) n ajp ierw sk o n cen tro w ał się n a o siągnięciach (w zm ocnienie pozytyw ne), k ład ąc nacisk n a p o trze b ę konty nu acji tzw. zach o w ań pozytyw nych.

S zczególnie dobrym rozw iązan iem w trak c ie analizy błędów w yda je się odw ołanie do opinii grupy, a dopiero p o te m przed staw ien ie w ła

snych spostrzeżeń p rzez nauczyciela.

W te n sposób b o w iem stu d en ci u c z ą się sam o d zieln ie an alizo w ać i o c e n ia ć w ła sn e z ac h o w an ia, zaś w y k ład o w ca p e łn i tu ta j fu n k cję sternik a, nie zaś ostatecznego decydenta.

4. Zdrowe i uczciwe współzawodnictwo

K olejnym isto tn y m e lem en tem lekcji sty m u lu jący m k reaty w n o ść je s t k o n k u ren cja, w sp ó łzaw o d n ictw o p o m ięd zy poszczegó ln y m i s tu

d e n ta m i lub ich g ru p am i. Ma ono być uczciw e i zdrow e. Aby o szczę dzić stu d e n to m n ad m iern e g o stresu , w początkow ej fazie n au czan ia, gdy je szc z e w ielu z n ich z tru d e m p rzy ch o d z i w y p o w iad an ie się n a fo ru m grupy, d o b rz e je s t d a ć im m o żliw o ść p ra c y w m a ły ch g r u p ach . N a p ew n o b ę d ą też tacy stu d en ci, którym , ze w zględu n a p e w ne cech y o so b o w o ści (n ieśm iało ść, n ie c h ę ć do p u b lic z n y c h w y stą p ie ń ) fo rm a p ra c y g ru p o w ej b ęd zie z n a c z n ie b ard ziej o d p o w ia d a ć w d a lsz y c h e ta p a c h n a u k i i d o ś w ia d c z o n y n a u c z y c ie l p o w in ie n uw zg lęd n ić te in d y w id u a ln e p referen c je. N iem niej je d n a k p o w in n i śm y zac h ęcać naszych stu d en tó w rów nież do ind y w id ualny ch w y stą p ie ń , b o w ie m w p rz y sz ło śc i b ę d ą o n e sta n o w iły je d e n z isto tn y ch elem en tó w w ich życiu.

5. „Zamiana miejsc”

W p rzełam y w an iu op o ró w p rz e d p u b licznym i w y stąp ien iam i m e to d ą g o d n ą p o lecen ia w ydaje się „zam iana m iejsc”: w tra k c ie w y p o w ied zi s tu d e n ta b ą d ź s tu d e n tó w n au cz y ciel z a sia d a w ra z z g ru p ą i staje się je d n y m ze słuchaczy, zaś stu d e n t zajm uje jego m iejsce. To, oczyw iście, w ym aga ogrom nej k onsekw encji ze stro n y wykładowcy, gdyż w ielu m łodych ludzi początkow o n iechętnie się n a to godzi. Zwy

(9)

kle jed nak , po kilku lekcjach, stu d en ci sam i „udają się n a sc e n ę ”, aby zap rezen to w ać przygotow any m ateriał.

C zasem trze b a się (chw ilow o) u ciek ać do tak ich rozw iązań, ja k p o p ro szen ie studentów , aby odw ró cili się w k ie ru n k u osoby, k tó ra zaj m uje m iejsce w o statn im rzędzie i, ze w zględu n a u k ład p o m ieszcze nia, nie je st w stan ie się p rzem ieścić do przod u.

6. Sala lekcyjna jako scena

Aby w szyscy słu ch acze m ogli d o k ładn ie zrozum ieć d a n ą p re z e n ta cję czy też dialo g , w a ż n e je s t u m ie sz c z e n ie osób p re z e n tu ją c y c h w cen traln y m m iejscu sali, w której odbyw ają się zajęcia. C zasem je d n ak sc e n ą staje się całe to pom ieszczenie, co rów nież je st ciekaw ym ro zw iązan iem , k tó re p o m a g a g ru p ie w łączyć się do dan eg o d ialogu czy scenki, nie tylko w sposób pasyw ny (obserw acja), lecz rów nież ak tyw ny (w łasn e w ypow iedzi). S tan o w i to szczeg ó ln ie cen n y sp o só b sp o n ta n ic z n e g o ro z w ija n ia w łasn ej k reaty w n o ści. D latego b a rd z o isto tn e je st zac h ęcan ie stu d en tó w do d y sp o n o w an ia c a łą „p rzestrze n ią lekcyjną” i zaw łaszczan ia jej stosow nie do realizo w an y ch zadań.

A ranżacja p rze strz en i je st m ożliw a, jeśli m am y do czynienia z salą w y p o sa żo n ą w k rzesła z b la te m , co p o zw ala n a ich d o w o ln e p r z e m ieszczanie. N ieco tru d n iej jest, gdy są to osobne ławki, je d n ak ró w nież w tej sytuacji m o żn a je ustaw ić p rz e d zajęciam i w zależności od po trzeb . Niestety, w w ielu salac h są zam o n to w an e n a stałe rzędy ła w ek, które, co p raw d a, sprzy jają słu ch aniu, ale b ard zo u tru d n ia ją ak ty w n ą k o m u n ik ację i w ów czas trz e b a u ciek ać się do ta k ic h ro z w ią zań, ja k w ypow iedzi „z m iejsca” w pozycji stojącej.

7. Nacisk na rozwiązywanie problemów

Podczas zajęć stu d en ci o trzy m u ją ró żn e zad an ia. W tra k c ie ich re alizacji m u szą indyw idualnie lub grupow o rozw iązyw ać w iele p ro b le mów. Istotn e jest, aby nie tra k to w a li ich jako przeszkody, ale jak o w y zw ania, zaś n au czy ciel p o w in ie n z ac h ęcać ich do w y szu kiw an ia ja k najbardziej innow acyjnych rozw iązań.

Ponadto w ażn e jest, aby pro b lem y rozw iązyw ane p rzy w ykorzysta niu p o siad an y c h u m iejętno ści językow ych n a d an y m p o zio m ie k o m p eten cji były zbliżone do tych, ja k ie są u d ziałem stu d en tó w w trak c ie studiów i w różnych innych sy tu acjach życiowych. D latego nauczyciel po w in ien zaw sze uw ażn ie analizow ać zad an ia um ieszczone w używ a

(10)

nych p rzez niego p o d ręcz n ik a ch p o d k ątem ich użyteczności i „przy- staw aln o śc i” do rzeczyw istości, w jakiej o b raca ją się studenci.

W ielu au to ró w najnow szych p o d ręczn ik ó w zdaje sobie sp raw ę, iż n ie k tó re sp o śró d u m ieszczo n y ch w n ich ćw iczeń i za d a ń m o g ą być d la pew n ych g ru p stu d en tó w zu p ełnie „nie n a te m a t” i dlatego p o ja w ia się opcja: „twoje w łasn e pom ysły” (your own ideas), k tó ra u m o żli w ia nauczycielow i, a ta k że sam y m s tu d e n to m m odyfikację ćw iczeń całkow icie lub też częściow o odbiegających od rzeczyw istości.

8. Zadanie/a do zrealizowania jako projekt (being on a project)

N a u k a k o n k re tn y c h u m ie ję tn o śc i język o w y ch lub k o m u n ik acy j nych p o w in n a być p rz e d sta w ia n a stu d entom , a n astęp n ie realizo w a n a jako w spólne przedsięw zięcie, p ro jek t (being on a project). W ażne je st w ięc zdefiniow anie poszczególnych ról i ja sn e o kreślenie zak resu o d p o w ied zialn o ści. W fazie po czątk o w ej p ro c e su n a u c z a n ia do k o n u je tego sa m nauczyciel (choć n ie zaw sze, gdyż, ja k zostało to ju ż w cze śniej pow iedziane, zależy to od specyfiki grupy), a p o te m ro b ią to już sam i studenci.

A z a tem w tra k c ie realizac ji szereg u p ro jek tó w nau czy ciel to nie tylko ktoś, kto p o siad a w iedzę (know-how), ale p rzed e w szystkim ob ser w a to r i d o rad ca w p ro cesie jej przysw ajania.

9. Nauka może być przyjemną, dobrą zabawą

N a ko niec jeszcze je d n a u w aga, n ie m niej w ażn a niż p o p rzed n ie, a więc, jak m aw iają Anglicy, last but not least: zajęcia i zadania, które stu  d en ci m a ją zrealizow ać, m a ją sp ra w iać im radość, m a ją być p rzy jem ne, zabaw ne, bo tylko w te n sposób, bez nadm iernego zadęcia i w miłej, relaksującej atm osferze m ożna ro zw in ąć skrzydła w yobraźni.

Powyższe zasady s ą efektem p o d su m o w an ia do św iad czeń zw iąza nych z pro w ad zeniem zajęć ze stu d en tam i w zakresie nau czan ia języka obcego i k om unikacji w biznesie. S ądzę jed n ak , że m a ją one bardziej u n iw e rsa ln y ch ara k ter. D o św iad czen ie w sk azu je, że k sz ta łto w a n ie k reaty w n o ści m oże być je d n y m z celów, k tó re staw iam y sobie w n a uczaniu. W pisuje się to w d orobek psychologii tw órczo ści sugerującej rów n ież m ożliw ość sty m u lo w an ia tw ó rczo ści p rzez u d ział w o d p o w iednio p rzygotow anych tren in g ach . P okrew ne s ą rów nież klasyczne eksperym enty D avida M cC lellanda (1983: 83-100) w zakresie sty m u lo w ania m otyw acji do osiągnięć, k tó ra odgryw a isto tn ą ro lę w aktyw ności p rzed się b io rcze j. W arto w p ro w ad z ać do m etodyki p ro w ad zen ia

(11)

zajęć ze s tu d e n ta m i ta k ie elem enty, k tó re p o z w a la ją im ro z w in ą ć ko m petencje ogólne d ające p rzew ag ę n a w spółczesnym rynku p ra c y

Bibliografia

A rgyris Ch. (1991), Teaching Sm art People H ow to Learn, h ttp ://p d s8 .eg lo o s.co m / p d s/200805/20/87/chris_argyris_learning.pdf (dostęp: 22 m a rc a 2012). Argyris Ch. (2000), Flawed Advice and the Management Trap, N ew York: O xford U ni

versity Press.

B U L A T S - narzędzie do oceny kompetencji językowej,

h ttp ://p erso n elp lu s.p l/in d e x .p h p ?o p tio n = co m _ co n ten t& v iew = article& id = 2 0 8 :- -b u la ts --n a rz d z ie -d o -o c e n y -k o m p e te n c ji-jz y k o w e j& c a tid = 8 3 :jz y k i& Ite m id = 3 0 8 (dostęp: 17 lutego 2013).

D ru ck er P.F. (1954), The practice o f management, N ew York: H a rp e r Collins. Egzaminy komputerowe a jakość nauczania, http ://w w w .teach in g creativ ep ractice.co -

m /? p = 3 7 (dostęp: 17 lutego 2013).

L eciak A. (2010), Zarządzanie kompetencjami jako metoda rozwoju zawodowego kadr pro kuratury, p u b lik acja p rzy g o to w an a n a VI S e m in a riu m K rym inalistyczne Zie lo n a G ó ra-Jesio n k a, 12-14 m a ja 2010, http://w w w .zielona-gora.po.gov.pl/esi- -adm in/upload/lektuiyelektroniczne/zarzadzanie-kom petencjam i-jako-m etoda- -ro z w o ju l.d o c (dostęp: 22 m a rc a 2012).

Locke E.A. (2001), Motivation by Goal Setting, w: R.T. G olem biew ski, Handbook of Organizational Behavior, Second Edition, Revised and Expanded, N ew York, Basel: M arcel D ekker Inc., s. 43-54.

M ach aczk a J., Dobre praktyki w zakresie organizacji procesu dydaktycznego, w ww.fun- d acja.ed u .p l/o rg an iz acja/ re fe ra ty /l.p d f (dostęp: 17 lutego 2013).

M cC lelland D. (1983), W kierunku nabywania motywu, w: Zachowanie człowieka w or ganizacji, red . W.E S cott, L.L. C um m ings, W arszaw a: P aństw ow e W ydaw nic tw o N aukow e, s. 83-100.

R ockier-G laden N. (2009), S M A R T Goals fo r College Students, Specific, Measurable, Attainable, Relevant, & Time Bound Objectives,

h ttp ://studyskills .suite 101 .com /article.cfm /sm art_goals_for_college_students (do stęp: 22 m a rc a 2012).

R ychen D.S., S alg an ik L.H. (2005), The Definition and Selection of Key Competencies, http://w w w .oecd.org/dataoecd/47/61/35070367.pdf (dostęp: 17 lutego 2013).

+

L ucyna W ilinkiew icz-G ó rn iak is a se n io r le c tu re r in F oreign L anguages D e p a rtm e n t a t C racow U niversity of E conom ics an d a le c tu re r of business c o m m u n ic a tio n a t th e sam e university. S h e is a g ra d u a te of E n g lish P hilology D e p a rt m e n t of th e J a g ie llo n ia n U n iv e rsity in K ra k o w a n d a g r a d u a te o f K rak o w U niversity of E conom ics (In te rn a tio n a l rela tio n s, Foreign tra d e specialization). S h e has also stu d ie d in th e USA (Alliance College) a n d H olland (E u ro p e a n S tu dies, T ilburg U niversity). S h e is TELC a n d LCCI exam iner. H e r m e th o d of t e aching business E nglish an d business c o m m u n icatio n is b a sed on th e p ro ject

(12)

ap-LU CYN A W l LI N KI E W IC Z -G Ó R N IAK p ro a c h , w h e re stu d e n ts a re ex p e c te d to im p le m e n t th e o re tic a l k n o w led g e in a p ro je c t th ey p re p are.

Abstract

S tim u latin g stu d e n ts’ creativity in th e process of te ach in g business c o m m u n i ca tio n an d business E nglish

P resen tly m o re a n d m o re stress is b ein g p u t o n possessing gen era l skills, an d b o th experts and th e w hole know ledge-based society seem to agree on th e essential value of creativity. My statem en t w ould be that, even if general skills are n o t being ta u g h t as a sep arate subject of a course, it is cru cial fo r th e m to be developed an d w o rk ed o n as a p a rt of su b stan tiv e skills’ te a ch in g processes.

T he g e n era l fra m e w o rk fo r creativ ity b u ild in g is b a sed o n so m e u n d erly in g p rin cip les w h ich a re p re se n te d in th e first p a rt of th e article. In th e seco n d p a rt I analyze stu d en ts’ presentations, w hich c a n b e classified in th re e b ro a d categories:

1) B usiness topics (m arketing, finance, banking, etc)

2) B usiness c o m m u n icatio n (skills: o ra l - eg. neg o tiatio n s, m eetings, etc., w rit te n - letters, m em os, p ress releases, etc.; th e o ry - eg. body language, o rg a n iz a tio n a l co m m u n ic atio n , etc.)

3) A reas of in te re st re la te d to 1&2, u sing th e know ledge of business v o cab u lary a n d business (or, m o re generally, o rg an izatio n al) co m m u n icatio n to develop ow n skills a n d abilities

The facto rs analyzed are: a tm o sp h e re in th e group, setting sta n d a rd s an d th e level of advancem ent, m otivating, rein fo rcin g achievem ents, in tro d u cin g health y co m p etitio n an d team w o rk . All of th e se facto rs a re c ru c ia l fo r th e developm ent of creativity.

W orking o n th e ir projects students c o n sid er them selves to be fully responsible fo r th e final resu lt. They a p p re c ia te b o th c o o p eratin g in sm a lle r team s oppo sed to e ach o th e r as w ell w ork in g as in a big group fo r a jo in t u n d ertak in g . The p o ssibility of p re sen tin g th e ir o w n p ro je c t add itio n ally rein fo rces th e ir m otivation. The m o re w o rth w h ile a n d successful th e ir w o rk tu rn s o u t to be, th e m o re m o ti v ated th ey a re to fu rth e r develop th e ir skills. S tress re la te d to “p ublic a p p e a ra n c e ” gradually disappears and they are able to co n cen trate on im proving th e ir “final p r o d u c t”.

C onclusions d ra w n fro m th e analysis of p ro jec ts co m p lete d by m y stu d e n ts a re p re sen te d in th e final p a rt of th e article. It also p resen ts b asic featu res of p r o je c t m ethod, stressin g its im p o rta n c e in th e p ro cess of developing creativity.

Keywords

F acilitating s tu d e n t’s creativ ity in class, g en eral skills developm ent, te ach in g b u siness co m m u n ic atio n , te a c h e r’s ro le in creativ e learn in g , s tu d e n t’s m o tivation