"Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques", red. Roger Aubert, Paris : [recenzja]

Henryk Fros

"Dictionnaire d’histoire et de

géographie ecclésiastiques", red.

Roger Aubert, Paris : [recenzja]

Collectanea Theologica 52/3, 202-203

RECEN ZJE M a g d a le n e D A V ID , D u b is t m ir г и т R e tte r g e w o r d e n . M e in A u fb r u c h zu r K ir c h e , M a in z 1981, M a tth ia s - G r ü n e w a ld - V e r la g , s. 136. C ó rk a p r o te s ta n c k ie g o p a s to r a p r z e d s ta w ia s w ą d ro g ę do K o śc io ła k a to ­ lic k ie g o . P o p rz e z t r u d n e ż y c ie d o m o w e, w s tr z ą s y i tr a g e d ię n ę k a ją c e ro d z in ę z n a jd u je z ro z u m ie n ie li t u r g i i i s a k r a m e n tó w . P o m o c ą je s t w y n ie s io n a z d o m u z n a jo m o ś ć P is m a Ś w ię te g o , a je g o z ro z u m ie n ie p o g łę b ia się w m i a r ę p r z e ­ żyć i d o ś w ia d c z e ń . W ie lk a w ra ż liw o ś ć a u to r k i, je j n ie w ą tp liw y t a l e n t p o e ­ ty c k i, s k ło n n o ść do r e f le k s j i s p r a w i a ją , że k s ią ż k a je s t in t e r e s u j ą c ą le k tu r ą .

k s . H e n r y k B o g a c k i S J , W a r sza w a

D ic tio n n a ir e d ’h is to ir e e t d e g é o g ra p h ie e c c lé s ia s tiq u e s , r e d . R o g e r A u b e r t,

fasc. 111: G a g n ie r — G a llw e y , fa s e . 112: G a lte lli — G arcia, P a r is , L e to u z e y e t A n é .

D ic tio n n a ir e , k tó r e g o d w a k o le jn e z e sz y ty o m a w ia m y , je s t p rz e d s ię w z ię ­

c ie m o g ro m n y m , o b lic z o n y m n a k ilk a d z ie s ią t, m o że n a w e t n a p o n a d s to t o ­ m ó w . Z a in ic jo w a n e w r. 1912 p r z y u d z ia le A. B a u d r i l l a r t , r e k t o r a p a r y s k ie g o I n s t y tu t u K a to lic k ie g o , w y d a w n ic tw o m a ju ż d ziś s w ą h is to rię . C e z u ry w y z n a c z a ją w n ie j k o le jn e z m ia n y n a s t a n o w is k u r e d a k t o r a n a c z e l­ n e g o . W r. 1957 f u n k c j e te p r z e j ą ł z n a n y h is to r y k z L o w a n iu m , R . A u b e r t, i od te g o c z a su w y d a w a n ie d a ls z y c h to m ó w — od X IV p o c z ą w sz y — p o ­ s tę p u je z n ó w s p r a w n ie j. O s ta tn io u k a z a ł y 'się d w a f a s c y k u ły to m u X IX , o b e jm u ją c e c z ą s tk ę h a s e ł n a l i te r ę G. Z ty c h , k tó r e d o ty c z ą g e o g ra f ii k o ś c ie ln e j, n a jw ię c e j m ie js c a z a ­ ję ły a r t y k u ły p o św ię c o n e m a ło a z ja ty c k ie j G a la c ji (częściow o w o p ra c o w a n iu w y b itn e g o , n ie ż y ją c e g o ju ż b iz a n t y n is ty R . J a n i n ) o ra z d ie c e z jo m i ży c iu k o ś c ie ln e m u w e f r a n c u s k im G a p i w e fla m a n d z k ie j G a n d a w ie . D la z ilu s tr o ­ w a n ia ro z m ia r ó w ty c h o p r a c o w a ń w y s ta r c z y w s p o m n ie ć , że o s ta tn ie h a sło o b e jm u je p o n a d p ię ć d z ie s ią t k o lu m n , c z te ry m a p k i o ra z o b sz e rn e w y k a z y b i­ b lio g ra fic z n e .

S z c z ę śliw ą m e to d ę z a s to s o w a n o , j a k są d z im y , d o n ie k tó r y c h h a s e ł p o ś w ię ­ c o n y c h w y b r a n y m z a g a d n ie n io m z d z ie jó w K o śc io ła , n p . do g a llik a n iz m u . O d e s ła n o p o p r o s tu do k o m p e te n tn y c h o p ra c o w a ń w e w c z e ś n ie js z y c h s ło w n i­ k a c h — w p rz y to c z o n y m w y p a d k u do D ic tio n n a ir e de T h é o lo g ie C a th o liq u e , t. V I —· p rz y c z y m z a m ie sz c z o n e t a m w ia d o m o ś c i u z u p e łn io n o k ilk o m a n ie ­ z b ę d n y m i u w a g a m i o raz w y k a z e m n o w s z e j l i t e r a t u r y p rz e d m io tu .

N a jb a r d z ie j z a c ie k a w ia ją z a z w y c z a j a r t y k u ły p o św ię c o n e r o z m a ity m oso­ b is to śc io m , n p . G a l i l e u s z o w i , k tó r e g o p o s ta ć , d z ia ła ln o ś ć i lo sy p o ­ ś m ie r tn e o m ó w ił sa m n a c z e ln y r e d a k t o r to m u . T y m ra z e m n ie w ie le w ś ró d ty c h p o s ta c i P o la k ó w . P o m in ię to G a l l a A n o n i m a , n a to m ia s t z a m ie sz c z o ­ n o k r ó t k ie a r t y k u ły o b is k u p ie G a ł e c k i m (J. K ra c ik ) , je z u ic k im p e d a g o ­ g u G a 1 1 i с z u (A. B o lla n d ), w ik le f ic ie k r a k o w s k im G a ł c e (J. K ło c z o w - ski), je z u ic ie J ó z e fie G a l l u (B. N a to ń s k i), b is k u p ie S t. G a l l u (J. K ło czo w - ski) o ra z o b is k u p ie k r a k o w s k im i p r y m a s ie G a m r a c i e (J. D ró b ). P o z a a r ty k u łe m o G a llic z u , p o m in ię ty m w P o ls k im S ło w n i k u B io g r a fic z n y m , czy ­ te ln ik o w i p o ls k ie m u n ie s e r w u j ą t e a r ty k u ły czegoś n o w eg o . M a ją p rz e d e w s z y s tk im słu ż y ć b a d a c z o m , k tó r z y n ie z n a ją n a sz e g o ję z y k a i z te g o też p o w o d u n a le ż y w y ra z ić z a d o w o le n ie . O d d łu ższeg o ju ż c z a su u w z g lę d n ia n e są c z ę śc ie j, w m ie rz e n a k tó r ą z a s łu g u ją . P o d ty m w z g lę d e m o s ta tn ie to m y w y d a w n ic tw a w y r a ź n ie p rz e w y ż s z a ją to m y p o c z ą tk o w e , k tó r e r a z iły b ra k ie m k o m p e te n c ji i z n ie k s z ta łc e n ia m i.

N ie z m ie n iła się n ie s te ty n ie d b a ło ść , z ja k ą o d tw a rz a n e są n a z w is k a p o ls k ie o ra z ty t u ły p o ls k ic h p u b lik a c ji. R e d a k c ja , ja k w ia d o m o , p rz e s y ła a u ­ to r o m o d b itk i k o re k to w e . C zy żb y z t e j u p rz e jm o ś c i, k tó r a je s t z a ra z e m p o w in ­ n o ścią, w y k lu c z a ła je d y n ie a u to r ó w p o ls k ic h ? P y ta n i e w y d a je się o ty le

RECEN ZJE b a r d z ie j a k tu a l n e , ż e od d łu ż sz e g o c z a su w w ie lu o b c o ję z y c z n y c h w y d a w ­ n ic tw a c h z a z n a c z a s ię w ty m w z g lę d z ie z n a c z n ie w ię k s z a s ta ra n n o ś ć . A d r e s u ją c do r e d a k c j i to p y ta n ie , ż y c z y m y j e j d a ls z e g o p o w o d z e n ia w k o n ty n u o w a n iu d z ie ła , k tó r e je s t c e n n y m i b a r d z o p r z y d a tn y m n a rz ę d z ie m p r a c y n a u k o w e j. k s . H e n r y k F ro s S J , B r u k s e la H e r m a n n - J o s e f L A U T E R , D e n M e n s c h e n C h r is tu s b r in g e n . T h e o lo g ie fü r d ie V e r k ü n d ig u n g , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1981, V e rla g H e r d e r , s. 142.

Z a m ia r e m a u t o r a je s t p rz e z w y c ię ż e n ie w ie lk ie j o d leg ło ści, k tó r a d zieli te o lo g ię śc iśle n a u k o w ą od k e r y g m a tu c h rz e ś c ija ń s k ie g o . W ty m ce lu z b ie r a m a te r ia ł, j a k i d a je te o lo g ia , p r z e p r o w a d z a p e w ie n w y b ó r i p rz y g o to w u je go d la p rz e p o w ia d a n ia . Z k o n ie c z n o śc i a u to r k o n c e n tr u je się n a z a g a d n ie n ia c h , k tó r e s^ sz c z e g ó ln ie ż y w e w . k o n te k ś c ie z a c h o d n io e u ro p e js k im . C h o d z i m u o n a le ż y tą a k tu a l iz a c j ę ty c h z a g a d n ie ń , n ie z a ś o p o w ie rz c h o w n e d o s to s o w a ­ n ie się do t a k z w a n e g o d u c h a czasu . C h c ą c z b liż y ć c z ło w ie k o w i w s p ó łc z e s n e m u p o s ta ć J e z u s a z N a z a r e tu a u to r z a le c a p rz e d e w s z y s tk im t a k z w a n ą c h ry s to lo g ię p o ś r e d n ią . T e n k ie r u n e k w y c h o d z i z z a ło ż e n ia , że n ie je s t w a ż n e , czy J e z u s s a m u ż y w a ł w s z y s tk ic h ty tu łó w , o k tó r y c h m ó w i N o w y T e s ta m e n t, ta k i c h j a k M e sja sz , S y n C z ło w ie ­ czy, S y n B oży, a le czy n ie d w u z n a c z n ie p rz y p is y w a ł so b ie rz e c z y w is to ść , k tó ­ r ą te t y t u ł y o z n a c z a ją . L a u t e r w y k a z u je n a p rz y k ła d , że J e z u s p o s ia d a a u to r y te t , k tó r y w S ta r y m T e s ta m e n c ie n ie m a so b ie ró w n e g o . J e g o oso b a z a jm u je te ż w s a m y m J e g o p o s ła n n ic tw ie m ie js c e w y ją tk o w e , ja k ie g o nie m ó g ł so b ie p rz y p is y w a ć ż a d e n in n y tw ó r c a re lig ii. P o d s t a w ą p r z e p o w ia d a n ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o je s t n ie p o m n ie js z o n y o b ra z B o g a. T a k i o b ra z p r z e d s ta w ia n a m J e z u s z N a z a re tu . W ty m o b ra z ie z n a jd u ­ j ą się n a p ię c ia , k tó r e n ie d a d z ą się b ez r e s z ty w y ró w n a ć , a le w in n y by ć p rz e z s łu c h a c z a p r z y ję te i z a a firm o w a n e .

Z p o w y ż sz y m w ią ż e się śc iśle s p r a w a o d k u p ie n ia c z ło w ie k a . A u to r z a s t a ­ n a w ia się, j a k ro z w ią z a ć p r o b le m o d k u p ie n ia , b y n ie s tw o rz y ć fa łsz y w e g o w ra ż e n ia , że Bóg je s t o k ru tn ik ie m , k tó r y ż ą d a ś m ie rc i w ła s n e g o S y n a i in a ­ czej n ie c h c e się d a ć p rz e b ła g a ć . N a d ty m p ro b le m e m tr u d z ił a się te o lo g ia w c ią g u c a łe j s w e j h is to rii. A u to r w id z i ro z w ią z a n ie w p r z y ję c iu , że o fia ra k rz y ż a je s t z a ró w n o d e c y z ją O jc a ja k S y n a . I s to tn y m w t e j o fie rz e je s t c a ł­ k o w ite o d d a n ie się w m iło ś c i S y n a O jcu , k tó r e w ta k ie j s a m e j m iło ś c i zo­ s t a je p rz e z O jc a p rz y ję te .

W d a ls z y m c ią g u L a u t e r z a jm u je się a k tu a l iz a c j ą P a w io w e g o p o s ła n ­ n ic t w a o u s p r a w ie d liw ie n iu . T łu m a c z y P a w ło w y s e n s u s p r a w ie d liw ie n ia p rz e z w ia rę , ja k o u s p r a w ie d liw ie n ie w y łą c z n ie d z ię k i C h ry s tu s o w i; m u s i się ono u k a z a ć w d o b ry c h u c z y n k a c h . Z a s to s o w a n ie t e j p r a w d y d la c zasó w d z is ie j­ s z y c h w id z i a u to r w u w o ln ie n iu c z ło w ie k a o d sp o łe c z n e g o p rz y m u s u ta k , by m ó g ł o so b iście re a liz o w a ć p e w n e w a rto ś c i.

W n a s tę p n y m ro z d z ia le a u to r w y ja ś n ia z a g a d n ie n ie s to s u n k u p r a w d y do h is to rii. T łu m a c z y , j a k p r a w d a m oże b y ć z a ra z e m a b s o lu tn a i h is to ry c z n ie u w a r u n k o w a n a i ja k K o śc ió ł m im o ty c h u w a r u n k o w a ń t r w a w p ra w d z ie .

N a k o n ie c w re s z c ie d o c h o d z i do g ło s u ta j e m n i c a T ró jc y Ś w ię te j, w k tó ­ r e j L a u t e r w id z i ta je m n ic ę n a jb a r d z ie j u s z c z ę ś liw ia ją c ą c z ło w ie k a ; d z ię k i n ie j je s t m o ż liw e z ro z u m ie n ie , że B óg je s t m iło ś c ią i że c z ło w ie k a k o c h a . W o k ó ł te g o o s ta tn ie g o w ą tk u s t a r a się te ż u ło ż y ć 's k ró c o n e w y z n a n ie w ia ry c h rz e ś c ija ń s k ie j.

K s ią ż k a n ie w y z n a c z a n o w y c h d ró g d la te o lo g ii lu b p r z e p o w ia d a n ia , n i e ­ m n ie j je d n a k s p e łn ia c a łk o w ic ie sw ó j cel; p rz e z z w ię z ło ść u ję c ia , w ie rn o ś ć tr a d y c ji i p ro s to tę , w y d a tn ie z b liż a te o lo g ię do g ło s z e n ia sło w a , u k a z u ją c z a ra z e m n ie o d z o w n o ść te o lo g ii ja k o n a u k i o B o ży m o b ja w ie n iu .