A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 16, 1982
Bożena M ik o łajc z y k *
FUNDUSZE CELOWE W SPÓŁDZIELNIACH MIESZKANIOWYCH
Systemem finansowym J e d n o s t e k g o sp o d a rc z y c h nazywamy z e s p ó ł ś o i ś l e z e sobą powiązanych i n s t y t u c j i f in a n so w y c h i norm praw-nych, r e g u l u j ą c y c h p r o c e s y grom adzenia i wydatkowania środków p i e n i ę ż n y c h w danym p o dm iocie gospodarczym"*.
D z i a ł a l n o ś ć s p ó ł d z i e l n i budownictwa mieszkaniowego m ie ś c i s i ę w narodowym p l a n i e gospodarczym i j e s t pow iązana z o g ó ln o - państwowym systemem gospodarczym i finansowym. W związku z tym i s t n i e j e ś c i s ł y z w iązek system u fin a n so w e g o o r g a n i z a c j i s p ó ł -d z i e l c z y c h z z a ło ż e n ia m i p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j 1 fin a n s o w e j
2 p a ń s t w a ■.
W n i n i e j s z y m opracow aniu przedstaw im y z a sa d y t w o r z e n i a i p o d z i a ł u zasobów fina nsow yc h s p ó ł d z i e l n i . B ę dz ie t o podstaw ą do badań em pirycznych w tym z a k r e s i e , k t ó r e z a p re z e n tu je m y w na-stępnym Z e s z y c i e Naukowym poświęconym Ł ó d z k ie j S p ó ł d z i e l c z o ś c i M ieszkaniow ej. Do prow adzenia s a m o d z i e l n e j d z i a ł a l n o ś c i gospo- d a r c z e j s p ó ł d z i e l n i e budownictwa mieszkaniowego p o s i a d a j ą o k r e -ś l o n e -ś r o d k i nazywane o g ó l n i e g o sp o d a rc z y m i. Podstaw ą i c h s ą s p e c j a l n e f u n d u s z e , z k t ó r y c h f i n a n s u j e s i ę ś r o d k i t r w a ł e i o bro to w e. Do z a s a d n i c z y c h fu n d u sz y w łasnych z a l i c z a s i ę fun-dusz u d z ia ło w y i zasobowy, ponadto s p ó ł d z i e l n i e mogą tw orzyć
* D r, a d i u n k t w Z a k ł a d z i e Ekonomiki Budownictwa i In w e sty -c j i I n s t y t u t u Ekonomiki P r o d u k -c j i . 1 P o r . J . K a l e t a , W. R o m a n o w s k a , F in a n s e o r g a -n i z a c j i g o s p o d a rc z y c h , Warszawa 1976, s . 14. O P o r . R. J a j s z c z y k , Gospodarka m ie sz kaniow a , cz. I I , Warszawa 1979, s . 44. [ 27J
28 Bońena Mikoł a j c z y k
tzw . fu n d u sz e s p e c j a l n e g o p r z e z n a c z e n i a , do k t ó r y c h z a l i c z a s i ę ^ :
- fundusz i n w e s ty c y j n y ,
- fundusz wkładów m ieszkaniowych i budowlanych, - fundusz na remonty i k o n s e r w a c j e ,
- fun d u sz społeczno-wychowawczy, - zakładowy fu n d u sz s o c j a l n y , - zakładowy fundusz m ieszkaniow y, - zakładowy fu n d u sz n a g ró d ,
- f u n d u sz e in n e - tw o rzo n e na p o d s ta w ie Uchwał Zarządu CZSBM, p o d j ę t y c h w p o rozum ieniu z M in is tre m Finansów.
Fundusz u d z ia ło w y p o w s t a je z w p ł a t u d z ia łó w c z ło n k o w sk ic h i t a k np. w RSM "Bawełna" osoba f i z y c z n a j e s t obowiązana z a d e -k larow ać co n a jm n ie j 10 u d z i a ł ó w , a c z ło n e k - osoba prawna - co n a jm n ie j 60 udziałów^*.
S p ó ł d z i e l n i a m ieszkaniow a, p r z y s t ę p u j ą c do Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i ' M ie s z k a n io w ej, j e s t zobowiązana z a d ek la ro w ać co n a jm n ie j j e d e n u d z i a ł w wysokości 200 000 z ł na każde 1000 z r z e s z o n y c h członków. W t e n sposób również w WSM i s t n i e j e fun-dusz u d z ia ło w y .
Z f u n d u sz u u dz ia łow e go s p ó ł d z i e l n i a może finansow ać ś r o d k i obrotow e i t r w a ł e . Może być t a k ż e p rz e z n a c z o n y na p o k r y c i e s t r a t p o n i e s i o n y c h p r z e z s p ó ł d z i e l n i ę .
Fundusz zasobowy n a t o m i a s t j e s t tworzony z^j
- wpisowego, wnoszonego p r z e z członków , przedaw nionych ro -s z c z e ń o w y p ł a tę u d z ia łó w ;
- d o t a c j i celowych z funduszu rozwoju s p ó ł d z i e l c z o ś c i mie-s z k a n i o w e j , u d z i e l o n y c h na p o k r y c i e s t r a t i f in a n s o w a n i e ś r o d -ków obrotow ych;
- umarzanych pożyczek z funduszu rozwoju i Innych
zobowią-Uchwała n r 5 Rady CZSBM z 29 I 1976 r . z m i e n i a j ą c a uchw ałę w s p r a w ie z a s a d fr o s p o d a r k i f in a n s o w e j s p ó ł d z i e l n i budownictwa m iesz-kaniowego , " I n f o r m a c je i Komunikaty" CZSBM 1976, n r 5 , poz. 27. ** U d z i a ły s ą p ł a t n e w c i ą g u 30 d n i od d a t y o trz y m a n ia zaw ia-dom ienia o u z y s k a n iu c z ło n k o s tw a . S t a t u t RSM "Bawełna" o r a z S t a -t u -t V.’o je w ó d z k ie j S p ó ł d z i e l n i M ieszkaniow ej w L odzi.
zań s p ó ł d z i e l n i z w yjątkiem kredytów umorzonych w związku z p rze k a z a n ie m Jednostkom państwowym " u r z ą d z e n i a i u z b r o j e n i a t e -renu ",
- rów n o w a rto śc i p r z y j ę t y c h do e k s p l o a t a c j i środków t r w a ł y c h (w tym w a r t o ś c i n i e m a t e r i a l n y c h i prawnych) o r a z środków o b r o to wych s fin a n s o w a n y c h z e środków w łasnych p rz e z n a c z o n y c h na i n -w e s t y c j e ,
- rów now artości s p ła c o n y c h z fu n d u sz u in w e s ty c y jn e g o r a t k r e d y t u bankowego i zobowiązań długoterm inow ych,
- Innych ź r ó d e ł o k r e ś l o n y c h odrębnymi p r z e p i s a m i .
Fundusz zasobowy, p o dobnie J a k u d z ia ło w y , może sta n o w ić ź ró d ło f in a n s o w a n ia środków t r w a ł y c h i obrotow ych a również mo-że być p r z e z n a c z o n y na p o k r / c l e 3 t r a t .
Fundusze s p e c j a l n e g o p r z e z n a c z e n i a ^ . Fundusz in w e s ty c y jn y tw orzy s i ę zi
- odpisów a m o rty z a c y jn y c h od środków t r w a ł y c h z w yjątkiem s ł u ż ą c y c h d z i a ł a l n o ś c i s o c j a l n e j i społeczno-w ychow aw czej,
- z c z ę ś c i c z ynszu za m ie s z k a n ia l o k a t o r s k i e , l o k a l e wynaj-mowane i zajmowane na p o t r z e b y w ła s n e , p r z e z n a c z o n e j na s p ł a -t ę k r e d y t u 1 Innych zobowiązań z a c i ą g n i ę t y c h na s f i n a n s o w a n ie kosztów i c h budowy;
- otrzym anych od dostawców i wykonawców k a r umownych,
umarzanych pożyczek i otrzym anych d o t a c j i na c e l e in w e s ty -c y j n e z funduszu rozwoju s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie s z k a n io w e j,
- przelewów ze środków funduszu na remonty i k o n s e rw a c je na o d tw o r z e n ia środków t r w a ł y c h z a l i c z o n y c h do zasobów m ieszka-niowych, z w yjątkiem budynków;•
- o d s e te k od środków funduszu i n w e s ty c y jn e g o , - innych ź ró d e ł o k r e ś l o n y c h odrębnymi p r z e p i s a m i . Ś ro d k i z te g o funduszu p rz e z n a c z o n e s ą na:
- f in a n s o w a n ie i n w e s t y c j i n iem ieszkaniow ych,
- s p ł a t ę kredytów bankowych i innych zobowiązań z a c i ą g n i ę -t y c h na s f i n a n s o w a n ie kosztów budowy l o k a l i m ie sz k aln y c h i
Ibidem , poz. 28; Ekonomiczne problemy d z i a ł a l n o ś c i o ra z p r o p o z y c j e i w nioski m ające u sp ra w n ić o r g a n i z a c j ę 1 ekonomikę d z i a ł a n i a s p ó ł d z i e l n i podstawowej na p r z y k ł a d z i e RCM " L o k a to r " , 1978.
28 B o:'-, e na M ikołajczyk
tzw . f u n d u s z e s p e c j a l n e g o p r z e z n a c z e n i a , do k t ó r y c h z a l i c z a s i ę ^ s
- fundusz in w e s ty c y jn y ,
- fundusz wkładów m ieszkaniowych 1 budowlenych, - fundusz na remonty 1 k o n s e r w a c j e ,
- f u n d u sz społeczno-wychowawczy, - zakładowy fu n d u sz s o c j a l n y , - zakładowy fundusz m ieszkaniow y, - zakładowy fu n d u sz n a g ró d ,
- f u n d u sz e in n e - tw o rzo n e na p o d s ta w ie Uchwał Zarządu CZSBM, p o d j ę t y c h w p o rozum ieniu z M in is tre m Finansów,
Fundusz u d z ia ło w y p o w s t a je z w p ł a t u d z ia łó w c z ło n k o w sk ic h i t a k np. w RSM "Bawełna" osoba f i z y c z n a J e s t obowiązana zade-k laro w a ć co n a jm n ie j 10 u d z i a ł ó w , a c z ło n e k - osoba prawna - co n a jm n ie j 60 udziałów**.
S p ó ł d z i e l n i a m ieszkaniow a, p r z y s t ę p u j ą c do Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i ' M ie s z k a n io w ej, J e s t zobowiązana z a d e k la ro w a ć co n a jm n ie j J e d e n u d z i a ł w w ysokości 200 000 z ł na każde 1000 z r z e s z o n y c h członków. W t e n sposób również w WSM I s t n i e j e fun-dusz u d z ia ło w y .
Z fu n d u sz u u d z ia ło w e g o s p ó ł d z i e l n i a może fin a n so w a ć ś r o d k i obrotow e i t r w a ł e . Może być t a k ż e p rz e z n a c z o n y na p o k r y c i e s t r a t p o n i e s i o n y c h p r z e z s p ó ł d z i e l n i ę .
Fundusz zasobowy n a t o m i a s t J e s t tw orzony z^:
- wpisowego, wnoszonego p r z e z członków , przedaw nionych ro-s z c z e ń o w y p ł a tę u d z ia ł ó w ;
- d o t a c j i celowych z funduszu rozwoju s p ó ł d z i e l c z o ś c i mie-s z k a n i o w e j , u d z i e l o n y c h na p o k r y c i e s t r a t i f in a n s o w a n i e ś r o d
-ków obrotow ych; •
- umarzanych pożyczek z funduszu rozwoju i innych
zobowią-' Uchwała n r 5 Rady CZSBM z 29 I 1976 r . z m i e n i a j ą c a uchw ałę w sp ra v /ie z a s a d g o s p o d a r k i f in a n s o w e j s p ó ł d z i e l n i budownictwa m iesz-kaniow ego, " I n f o r m a c je i Komunikaty" CZSBM 1976, n r 5 , poz. 27. ц U d z i a ły s ą p ł a t n e w c ią g u 30 d n i od d a t y o t rz y m a n ia zaw ia-d om ie n ia o u z y s k a n i u c z ło n k o stw a . S t a t u t RSM "Bawełna" o r a z S t a -t u -t Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i M ieszkaniow ej w L odzi.
zań s p ó ł d z i e l n i z w y ją tk ie m kredytów umorzonych w związku z p rze k a z a n ie m Jednostkom państwowym " u r z ą d z e n i a 1 u z b r o j e n i a t e -r e n u " ,
- rów n o w a rto śc i p r z y j ę t y c h do e k s p l o a t a c j i środków t r w a ł y c h (w tym w a r t o ś c i n i e m a t e r i a l n y c h i prawnych) o r a z środków o b r o to wych sfin a n s o w a n y c h z e środków w łasnych p rz e z n a c z o n y c h na i n -w e s t y c j e ,
- rów now artości s p ła c o n y c h z iUnduszu in w e s ty c y jn e g o r a t k r e d y t u bankowego 1 zobowiązań długoterm inow ych,
- in n y c h ź r ó d e ł o k r e ś l o n y c h odrębnymi p r z e p i s a m i .
Fundusz zasobowy, p o d o b n ie J a k u d z ia ło w y , może sta n o w ió ź r ó d ł o f in a n s o w a n ia środków t r w a ł y c h i obrotow ych a również mo-że być p rz e z n a c z o n y na p o k r y c i e s t r a t .
FVindusze s p e c j a l n e g o p r z e z n a c z e n i a ^ . Fundusz in w e s ty c y jn y tw orzy s i ę гг
- odpisów a m o rty z a c y jn y c h od środków t r w a ł y c h z w yjątkiem s ł u ż ą c y c h d z i a ł a l n o ś c i s o c j a l n e j 1 społeczno-w ychow aw czej,
- z c z ę ś c i c z ynszu za m ie s z k a n ia l o k a t o r s k i e , l o k a l e wynaj-mowane 1 zajmowane na p o t r z e b y w ła s n e , p r z e z n a c z o n e j na s p ł a -t ę k r e d y t u 1 Innych zobowiązań z a c i ą g n i ę t y c h na s f i n a n s o w a n ie kosztów i c h budowy;
- otrzym anych od dostawców i wykonawców k a r umownych,
umarzanych pożyczek i otrzym anych d o t a c j i na c e l e in w e s ty -c y j n e z funduszu rozwoju s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie s z k a n io w e j,
- przelewów z e środków funduszu na remonty i k o n se rw acje na o d tw o r z e n ia środków t r w a ł y c h z a l i c z o n y c h do zasobów m ieszka-niowych, z w yjątkiem budynków;•
- o d s e te k od środków funduszu In w e s ty c y jn e g o , - innych ź r ó d e ł o k r e ś l o n y c h odrębnymi p r z e p i s a m i . ś r o d k i z te g o fu n d u sz u p r z e z n a c z o n e s ą nas
- fin a n s o w a n ie i n w e s t y c j i niem ie sz k a n io w y ch ,
- s p ł a t ę kredytów bankowych i innych zobowiązań z a c i ą g n i ę -t y c h na s f i n a n s o w a n ie kosztów budowy l o k a l i m ie sz k aln y c h i
Ibidem , poz . 28; Ekonomiczne problemy d z i a ł a l n o ś c i o raz p r o p o z y c j e i w nioski m ające u s p ra w n ić o r g a n i z a c j ę i ekonomikę d z i a ł a n i a s p ó ł d z i e l n i podstawowej na p r z y k ł a d z i e RSM " L o k a to r " , 1978.
uż ytkow ych, używanych p r z e z członków na warunkach w ł a s n o ś c i o -wego prawa do l o k a l u l u b l o k a t o r s k i e g o ,
- pokryw anie nakładów p o n i e s i o n y c h na i n w e s t y c j e o s t a t e c z n i e z a n ie c h a n e .
Z c h w i lą pow ołania Wojewódzkiej S p ó ł d z i e l n i M ieszkaniow ej i zmian o r g a n i z a c y j n y c h w s p ó ł d z i e l c z o ś c i , d z i a ł a l n o ś ć in w e s ty -c y j n o - ! .d o w l a n a J e s t prowadzona g łó w n ie p r z e z Wojewódzką Spół-d z i e l n i ę M ieszkaniow ą, w y s t ę p u ją c ą Jako i n w e s t o r b e z p o ś r e d n i , a t y l k o w gosp o d a rc z o u z a s a d n io n y c h p rzy p a d k a c h s p ó ł d z i e l n i e podstawowe nogą r e a l iz o w a ć s p ó ł d z i e l c z e budownictwo m ie s z k a n io -we^.
Fundusz wkładów m ieszkaniowych i budowlanych p o w s t a je z obo-wiązkowych w p ł a t wnoszonych p r z e z osoby u b i e g a j ą c e s i ę o p r z y -d z i a ł m ie s z k a n ia l o k a t o r s k i e g o l u b w łasnościow ego.
Ś ro d k i z te g o funduszu s ą p r z e z n a c z a n e na f in a n s o w a n ie budovy m ieszkań d l a członków (o só b f i z y c z n y c h i praw nych).
Fundusz ' ńa remonty i k o n s e rw a c je tw orzy O s i ę z odpisów od kosztów g o s p o d a r k i m ie sz kania m i , odszkodowań PZU za szkody p o w s t a łe w z a so b a c h m ieszkaniow ych, kwot uzyskanych od wykonaw-ców za z ł ą J a k o ś ć , o p ro c e n to w a n ia rachunku bankowego środków f unduszu na remonty i k o n s e rw a c je i środków na w kłady.
Fundusz t e n s ta n o w i ź r ó d ł o p o k r y c i a kosztów remontów i kon-s e r w a c j i o r a z m o d e r n i z a c j i zasobów m ieszkaniowych z w yjątkiem r e a liz o w a n y c h Jako i r .w e s t y c j e , s p ł a t y r a t k r e d y tu 1 o d s e t e k od k r e d y t u na rem onty, f in a n s o w a n ia wymiany środków t r w a ł y c h z a l i -czonych do zasobów m ieszkaniowych z w yjątkiem budynków.
Fundusz społeczno-wychowawczy p o w s t a je z c z ę ś c i kosztów gos-p o d a r k i zasobam i m ieszkaniowym i, środków otrzym anych z PKO z t y -t u ł u doda-tkowego o p r o c e n to w a n ia wkładów na k s ią ż e c z k a c h .m i e s z -kaniow ych, dobrowolnych w p ła t członków , o p ł a t za k o r z y s t a n i e z u s ł u g i u r z ą d z e ń społeczno-wychowawczych, w p ł a t i n s t y t u c j i z t y t u ł u u d z i a ł u w f in a n s o w a n iu wspólnych u rz ą d z e ń i imprez o r a z św ia d cz e ń BHZ "Locum" w r y c z a ł t o w e j w ysokości 1000 z ł od z a w a r t e j i n d y w i d u a l n ie t r a n s a k c j i , p r z y czym WSM d o konuje
po-n
P o r . Z. Z a k r z e w s к i , Rachunek kosztów w J e d n o s t k a c h o r g a n i z a c y j n y c h s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie s z k a n io w e j, Warszawa 1979.
d z i a ł u uz y sk an y c h środków fin a n so w y c h i p r z e k a z u j e J e p o s z c z e -gólnym s p ó ł d z i e l n i o m .
Z funduszu t e g o j e s t fin a n so w a n a d z i a ł a l n o ś ć społeczno-w y-chowawcza na rz e c z członków s p ó ł d z i e l n i i i c h r o d z i n .
Fundusz s o c j a l n y , j e s t tw orzony z o d p i s u u s t a l o n e g o w s t o -sunku do funduszu p ł a c (w 1980 r . w RSM "Bawełna" w y n o s ił 2,2% ), z o p ł a t osób i j e d n o s t e k o r g a n i z a c y j n y c h k o r z y s t a j ą c y c h z u s ł u g z akładow ej d z i a ł a l n o ś c i s o c j a l n e j o r a z z e środków p r z e k a -zywanych p r z e z o r g a n i z a c j e s p o łe c z n e o r a z dobrowolnych św iad-c z eń p i e n i ę ż n y iad-c h praiad-cowników.
J e s t on źródłem f in a n s o w a n ia wczasów p ra c o w n ic z y c h , wypo-czynku d l a d z i e c i i m ło d z ie ż y , wypoczynku n i e d z i e l n e g o i ś w ią -t e c z n e g o , t u r y s t y k i , d z i a ł a l n o ś c i k u l t u r a l n o - o ś w i a t o w e j i wycho-wawczej
z y c z n e j .
Zakładowy funduez mieszkaniowy tw orzy s i ę z o d p is u u s t a l o -nego w s to s u n k u do funduszu p ł a c (1% w RSM "Bawełna") o r a z innych ź r ó d e ł o k r e ś l o n y c h p r z e p i s a m i s z c z e g ó ln y m i, a j e s t p r z e -znaczony na f in a n s o w a n i e budownictwa mieszkaniowego d l a pracow-ników, na u d z i e l a n i e pomocy f in a n s o w e j w u z y sk iw a n iu mieszkań a t a k ż e na in n e c e l e z z a k r e s u p o t r z e b mieszkaniowych pracow-ników.
Zakładowy fundusz nagród n a l i c z a s i ę w s to s u n k u do funduszu p ł a c ( o b e c n i e w RSM "Bawełna" wynosi 7,68% ). J e s t on p r z e z n a -czony na nagrody d l a pracowników o r a z członków z a r z ą d u .
Wojewódzka S p ó ł d z i e l n i a Mieszkaniowa w Lodzi k o r z y s t a p raw ie ze w s z y s tk i c h fu n d u s z y , o p ró cz fu n d u sz u na remonty i k o n s e r -w a cje 1 społeczno--wycho-wa-wczego, a fundusz wkładów m ie sz k an io -wych i budowlanych i s t n i e j e p r z e j ś c i o w o do c h w i l i " p rz e k a za -n i a ” kandydatów do s p ó ł d z i e l n i podstawowej w c e l u p r z y j ę c i a c z ło n k o s tw a .
' P o r. usta w a o zacBdach tw o r z e n i a i p o d z i a ł u zakładowego fu n -duszu nagród г ra z zakładowych funduszów s o c j a l n e g o i mieszkaniowe-go z 23 IV 1973 r . "D ziennik Ustaw" 1973, n r 27 , poz. 150.
