MICHAŁ BID A USA
STUDIUM PO L SK IE J HISTO RII, KULTURY I EKONOM IKI W CHICAGO
Na teren ie wielkiego m iasta Chicago, a szczególnie w śród m ilionow ej rzeszy Polaków zam ieszkujących m etropolię chicagow ską, już od daw n a odczuwano brak w olnej polskiej w yższej szkoły, w k tó re j św iadom a i patriotycznie nastaw iona młodzież, jak rów nież i osoby w starszym w ieku m ogłyby uczyć się przedm iotów ojczystych, a m ianow icie: h isto rii Polski, k u ltu ry i lite ra tu ry polskiej, języka polskiego, filozofii itp.
K ieru jąc się tro sk ą o upow szechnienie znajom ości ty ch dziedzin, jesz cze w latach 1975-1976 prow adziłem w tej spraw ie ko respondencję z ów czesnym sekretarzem g en eraln y m Polskiego U n iw e rsy te tu na Obczyźnie (PUNO), prof. dr. Je rz y m A. G aw endą (obecnie re k to re m PU N O w L on dynie), w spraw ie zorganizow ania filii te j uczelni w Chicago. W tra k c ie w ym iany korespondencyjnej prof. G aw enda zaproponow ał, żeby w C hi cago powołać do życia studium h isto rii i k u ltu ry polskiej.
Uw zględniając tę sugestię niezw łocznie p rzy stąpiłem do organizow a nia Stud ium H istorii i K u ltu ry P olskiej, poprosiw szy do w spółpracy dr. Ja n a M orelowskiego i płk. dypl. P io tra H arcaja. N iełatw o było stw orzyć in sty tu cję nau kow o-dydaktyczną w społeczności, k tó ra w w ięk szości na pierw szym m iejscu staw ia nie naukę, lecz sp raw y m aterialn e. P race przygotow aw cze trw a ły ponad pół ro k u i w ażną rolę odegrały w nich a rty k u ły prasow e p ublikow ane przez organizatorów h Pom ogły one przezwyciężyć in ercję i w ątpliw ości. 8 I 1978 r. odbyło się w dom u oo. jezuitów , przy 65 W. B elm ont Ave w Chicago, zebran ie in fo rm acy j- no-organizacyjne, zapow iedziane przez k o m unikat prasow y. W zięło w nim udział w sum ie 14 osób, w ty m organizatorzy: prof. d r M ichał Bida, płk. dypl. P io tr H arcaj i d r J a n M orelowski. P rzybyło także 7 m łodych osób z najnow szej em igracji. Po referacie in fo rm acy jn y m M. B idy i dy skusji zapadła decyzja otw arcia w Chicago S tu d iu m H istorii i K u ltu ry Polskiej jako oddziału PUNO. Rozpoczęcie w ykładów zaplanow ano na dzień 28 I 1978 r. Poprzedził je k o m u n ik at in fo rm u jący o o tw arciu S tu
-1 Por. M. B i d a . P o m ó ż m y r o z b u d o w a ć P o ls k i U n i w e r s y t e t na O b c z y ź n i e . „Dziennik Z w iązk ow y” 23-24 X II 1977.
diu m i jego p ro g ram ie 2. O bejm ow ał on następujące przedm ioty: historia Polski średniow iecznej i now ożytnej, filozofia, filologia polska, m uzyko logia, k u ltu ra m a te ria ln a i duchow a Polski, historia sztuki i teatrologia. K o m u n ik at inform ow ał, że S tu d iu m przygotow uje do stopni naukow ych PU N O : b a k a la u re a tu , m ag isteriu m i d o k to ra tu z filozofii. Przew idziano s ta tu s stu d e n ta rzeczyw istego, k tó ry m m ogła być osoba posiadająca m a tu rę liceum hum anistycznego, oraz w olnego słuchacza. Osoby posiadające św iadectw o dojrzałości innego ty p u m ogły być przyjm ow ane pod w a ru n k ie m uzupełnienia braków .
P ierw szy w yk ład odbył się w przew idzianym term in ie i zgrom adził 23 stu d en tó w i słuchaczy. W ygłosił go m g r Z ygm unt Wygocki, a tem at brzm iał: „S p raw y polskie w przed edn iu I w ojny św iatow ej”. Był to początek re g u la rn e j już odtąd działalności studium w ty m sem estrze. Do 10 VI dw a ra z y w m iesiącu odbyw ały się pięciogodzinne w ykłady. E gzam iny pisem ne i u stn e odbyło pom yślnie 13 studentów , a 7 słuchaczy otrzym ało św iadectw a w ysłuchania w ykładów . Do 7 VI 1980 r. odbyło się pięć sem estrów , w czasie k tó ry ch prow adzono także sem inaria, a s tu denci pisali prace sem in aryjne.
J u ż w październ iku 1979 r. in sty tu cja nasza została p raw nie zareje stro w an a w stan ie Illinois jako S tu d iu m P olskiej H istorii, K u ltu ry i Eko nom iki. P od staw ę dla tej nazw y stanow i fakt, że posiada ona sekcję hum an isty czn ą i ekonom iczną. D otychczasow y dorobek naukow y naszego S tu d iu m p rzed staw ia się następująco: 2 stu den tów uzyskało stopień ba k alarza filozofii, 3 stu d en tó w otrzym ało te n sam stopień w dziedzinie n a u k ekonom icznych, 1 m ag ister otrzym ał d o k to rat z zakresu historii, 7 m ag istrów pisze ro zp raw y doktorskie i 7 stu den tów przygotow uje prace m agisterskie. Oprócz tego 27 stu d entó w stu d iu je na sekcji hum anistycz nej, a 7 na ekonom icznej. Liczby te w yglądają bardzo skrom nie, ale biorąc pod uw agę w arunk i, w jak ich żyje najnow sza em igracja zarob kow a, a zwłaszcza p resje u ty lita ry z m u i hedonizm u, liczba ta stanow i d o b ry znak.
A oto skład osobowy k ierow nictw a i w ykładowców: d y rek to r S tu dium ■— prof, d r M ichał Bida: ad m in istracja — J e rr y Phillips, Bolesław
Rogowski i J a n Jaw orsk i.
W ykładow cy: prof. d r M. Bida — h istoria powszechna, średniow ieczna polska i nau k i ekonom iczne; prof, d r F ra n k Mocha — filologia polska i słow iańska; ks. d r H u b e rt K ostrzański — historia filozofii; s. d r Janin a K ras — lite ra tu ra polska; m gr M aria R en ata Białkow ska — m uzykolo gia; m gr M aria B u rta n — histo ria now ożytna polska; m gr Ja n in a Sciesz- ko — h isto ria sztu k i i teatrologia; d r Józef de V irion — nauka praw a.
W 1979 r. rozpoczęliśm y staran ia, k tó ry ch celem było zorganizow anie Tow arzystw a Przyjaciół PUNO. Z ostały one uw ieńczone pow odzeniem dzięki energii Bolesława Rogowskiego, stu d e n ta S tu d iu m i znanego a k to ra sceny polskiej w Chicago. T ow arzystw o zostało zare je stro w an e i m a praw o zbierać fundusze na działalność nau k ow o-dydaktyczną PU N O oraz reklam ow ać tę instytucję.
Dotychczas S tudium p rac u je w tru d n y c h w aru n k ach . B ra k u je w ła snego lokalu dla w ykładów , w łasnej biblioteki, a n iek iedy podręczników i odpowiedniej lite ra tu ry . W am ery kań sk ich bibliotekach b ra k u je bow iem książek dotyczących zagadnień polskich. S tu d iu m nie otrzy m u je od n i kogo żadnych subw encji i istn ieje w yłącznie dzięki skrom nym opłatom studentów . Jak o m iejsce w ykładów służą pom ieszczenia w C opernicus C enter, którego lokal należy do zarządu m iasta Chicago i przeznaczony jest dla em erytów . K ierow nikiem C e n tru m jest poeta polski M arek G or don i S tu d iu m korzysta bezpłatnie z jego pom ieszczeń.
W 1978 r. gościem naszej in sty tu c ji był doc. d r hab. Czesław Bloch z K atolickiego U n iw ersy tetu L ubelskiego, a w ro k u n astęp n y m re k to r tej znanej uczelni, ks. prof. d r hab. M ieczysław K rąpiec, którego w izyta należy do naszych m iłych i cennych w spom nień.
Je st rzeczą oczywistą, że ro zm iary i działalność S tu d iu m p rzed sta w iają się m niej niż skrom nie. Ale są p ięknym przykładem patrio ty zm u , entuzjazm u, ofiarności i um iłow ania k u ltu r y ojczystej, k tó re nie po w inny być zapom niane. Na em igracji zawsze toczy się w alka o zacho w anie — przez te pokolenia Polaków , k tóre znalazły się na obczyźnie — in te le k tu a ln e j i em ocjonalnej w ięzi z bogatym polskim dziedzictw em narodow ym . I jeśli choć niew ielka ich gru pa skorzysta z możliwości, jakie stw arza Studium , spełnią się nadzieje tych, k tó rzy je pow ołali do życia.
DEPA R TM E NT OF PO L ISH H ISTO R Y , CULTURE A N D ECONOM ICS IN CHICAGO
S u m m a r y
The author presen ts th e circum stan ces o f fou n d in g th e D ep artm en t in O ctober 1979 as a branch of th e P o lish U n iv ersity in E xile.
