Miejsce Walentego Barczewskiego w kulturze polskiej

Ogrodziński, Władysław

Miejsce Walentego Barczewskiego w

kulturze polskiej

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2-4, 423-427

1981

M

I

S

C

E

L

L

A

N

E

A

W ła d y s ła w Ogrodziński

MIEJSCE WALENTEGO BARCZEWSKIEGO

W KULTURZE POLSKIEJ

W iem y, że b y ł je d n y m z w y b itn y c h in te lig e n tó w p o lsk ich n a obszarze W arm ii i M a z u r w k o ń cu X IX i n a p o c zą tk u X X w iek u . Z u w ag i n a d y sp o ­ zycje in te le k tu a ln e , pogłębione w y k s zta łc en ie i h o ry z o n ty teo re ty c z n e stan o w ił n a ty m obszarze z ja w is k o w ręcz w y ją tk o w e . W y trz y m u je p o ró w n a n ie z w szy ­ stk im i p ra w ie w spółczesnym i p rz ed sta w icie la m i in te lig e n cji w zaborze p r u s ­ kim , p rz y n a jm n ie j o tyle, o ile m ożem y o t y m sądzić na p o d staw ie d o ra ź ­ n y c h p o szukiw ań.

N a h is to ry c z n y fo r m a t postaci ks. W alen teg o B arczew skiego w p ły n ęła w ja k ie jś m ierze jego u n iw e rsaln o ś ć ja k o człowieka. T y m b a rd ziej że w y ­ k lu cz ała raczej specjalizację n a u k o w ą w najb liższej m u dziedzinie w iedzy i ograniczała m ożliw ości k a r ie r y osobistej. W in n y ch w a r u n k a c h — m ożna sądzić — b y łb y W a le n ty B arczew sk i n a u k o w c e m -h u m a n is tą , n a jp r a w d o p o ­ dobniej języ k o zn aw cą n a poziom ie u n iw e rsy te c k im . W sk azu je na to do ro b ek tw órczy, w k tó r y m ciekaw ość ogólnego tla h istorycznego i obyczajow ości w a rm iń s k ie j s ta n o w i ty lk o d o p ełn ien ie z a in te re so w a ń językoznaw czych, g w a ­ ro w y ch . W alen teg o B arczew skiego cenił w ysoko n iezw y k le w y m a g a ją c y uczo- n y -g w a ro zn a w c a, ja k im b y ł K a zim ierz N itsch h Ś w iad ectw o to m u si z a s ta ­ n a w iać, jeśli w eźm iem y pod u w ag ę n ie p rz e je d n a n ie tego uczonego w obec w szelkiej pow ierzch o w n o ści i am atorszczyzny.

U czo n y m -języ k o zn aw cą w w a r u n k a c h w a rm iń s k ic h zostać ch y b a n ie mógł, n a w e t p o k iero w aw s zy inaczej sw y m w y k szta łc en ie m a k ad e m ic k im S p e c ja li­ zacja ta k a n ie m ieściła się po p ro s tu w skali w y o b ra że ń lo k aln y c h o w y ­ k sz tałce n iu i zaw odzie in te lig en ta. Polska, chłopska z a ra ze m W arm ia zn ała w łaściw ie d w a ro d z aje z a tr u d n ie ń dostępne „w y u cz o n e m u ” P o lak o w i: d u ­ chow nego i nauczyciela. T ra fia li się poza ty m lek a rze czy farm aceu ci, ale jak o p r a k ty c y p ro fes jo n aln i, n ie w p ły w a jąc y b ezpośrednio n a k sz tałto w an ie po g ląd ó w i p rz e k o n a ń ludzkich. A b r a k p o lsk ich w y ch o w aw có w społeczeń­ stw a odczuw ano dotkliw ie.

B arczew sk i został d u c h o w n y m z aró w n o z in sp ira c ji otoczenia, ja k z w y ­ b o ru w łasnego. Z aw ó d ten s tw a r z a ł n ajw ięk sze szanse niezależności od n ie ­ m ieck ich w ład z i o śro d k ó w w p ły w u a n typolskiego na ludność w a rm iń s k ą. W a ru n k ie m było je d n a k zdobycie w n im o d pow iedniej pozycji — pow ierzo ­ nej sobie p a rafii. K siądz W a len ty B arczew sk i stabilizację z aw odow ą n a W a r ­ m ii u z y sk a ł w reszcie d o b ieg ając czterdziestki.

* K o m u n i k a t w y g ł o s z o n y na sesji „ Z w ią z k i W a r m i i i M a z u r z z t e m t a m i p o l s k i m i u i X I X t X X w i e k u " , O ls zty n 28 X 1930.

1 K . N i t s c h , W y b ó r p i s m p o lo n i s t y c z n y c h , t . 34. P i s m a p o m o r z o z n a w c z e , W r o c ł a w —K r a ­ k ó w 1954, s . 255.

4 2 4 W ładysław Ogrodziński

C z y p r a g n ą ł tego tylko dla siebie? N a p y tan ie to m ożna odpow iedzieć

dw ojako: ta k — bo ż ąd n y b y ł p ra c y w ś ró d lu d u polskiego w s tro n a c h ro d z in ­ nych. Z w ażm y, że od chw ili u z y sk a n ia św ięceń k a p ła ń s k ic h z ajm o w ał się pilnie n a u cz an ie m m łodzieży i d ziałalnością sp o łeczn o -p atrio ty czn ą, ty le że zręcznie k a m u flo w a n ą przez p o staw ę d u szp asterza z pow ołania i nieodzow ne k o m p ro m isy polityczne. N ie — bo tw órczość p isarsk ą, jak ą k o n se k w e n tn ie u p r a w ia ł i tr a k to w a ł ch y b a jak o h o r tu s anim ae, p o d p o rz ąd k o w a ł ściśle ce­ lom społecznym', w ty m u t r w a la n iu i p o p u lary z ac ji z ja w isk dow odzących in d y w id u aln o śc i etnicznej lu d u w a rm iń s k ie g o .

N ie d a je się W a le n ty B arcz ew sk i p o ró w n a ć z nieco sta rs z y m a u to re m

B is k u p s tw a w a r m iń s k i e g o K a ro le m E m ilia n e m S ie n ia w s k im , ró w n ie ż d u ­

chow nym , ja k k o lw ie k ta m te m u ta k ż e p rz y św iec a ła m y śl o p o p u lary z ac ji w iedzy h isto ry cz n ej. Różni się od in te lig e n tó w ty p u J a n a K a ro la S e m b rzy - ckiego i to n ie ty lk o ze w zględu n a in n ą p ro fes ję oraz o d w ro tn ą ew olucję w sferze działalności politycznej. N ie m a z b y t w iele w spólnego z W ojciechem K ętrzy ń sk im , k tó ry d o ceniał — zw łaszcza w e w czesnym okresie działalności — znaczenie p u b lic y s ty k i n a szerszą skalę, a le p o te m z o rie n to w ał się s t a ­ nowczo n a p ra c ą n a u k o w ą.

P o d o b n ie — ja k w sp o m n ia n o — w y p a d a p o ró w n a n ie z p o sta ciam i „ b u ­ dzicieli d u c h a n a ro d o w e g o ” w in n y c h re jo n a c h z ab o ru p ru sk ie g o . Z ta k ą w szechstronnością i zdecy d o w an iem , ja k u księdza B arczew skiego, n ie s p o ty ­ k a m y się p r a w ie u nikogo. B iorąc to pod u w a g ę m o żem y z ty m w iększą do ­ ciekliw ością w rócić do z asłu g k u ltu r a ln y c h p le b a n a b rąsw a łd z k ieg o w życiu codziennym , a „ W iaro s la w a ” n a ła m a c h p ra sy . P ró b o w a ć p y ta n ia o jego m iejsce w d z ie jac h i ro z w o ju k u l tu r y n a ro d o w ej.

T a k p o sta w io n e p y ta n ie zm usza do dom ysłów . D o m y sły u s p ra w ie d liw ia jed n ak fa k t, że m im o p ro s ty c h fo rm w y p o w ied zi a u to rs k ie j, m im o n ie w ą tp li­ wego tu i ów dzie b r a k u p rz y g o to w an ia specjalistycznego, to co zo staw ił po sobie W a le n ty B arcz ew sk i z ac h o w u je cechy trw a ło ś ci i unikalności.

A w ięc je d n a k człow iek w y b itn y , k tó r y p o su n ą ł n a p rz ó d n a sz ą w iedzę na o k re ślo n y m o d cinku. Bez tego co n a p is a ł o po lsk iej W a rm ii n ie m a dziś specjalizacji w ie d zy h isto ry cz n ej o ty m regonie. I n a ty m stw ie rd z e n iu k o ń ­ czy się w łaściw ie s tre fa b ezpiecznych u sta le ń . S kąpo z ac h o w a n a spuścizna tw órcza, jeszcze b a rd ziej o g raniczony zasób m a te ria łó w b io g raficz n y c h z a ­ rów no źródłow ych, ja k p a m ię tn ik a rs k ic h sp ra w ia, że in te re s u ją c ą n a s po ­ stacią zajęła, się d o tąd sto su n k o w o n iezn aczn a liczba badaczy. Ich u sta le n ia nie w y s ta rc z a ją do p re cy z y jn ie u z asad n io n y ch k o n k l u z j i 2.

P o w tó rz m y w ięc co w ie m y , a czego n ie w ie m y o człow ieku z n a n y m li­ tera tu rz e , h isto ry cz n ej z działalności politycznej, społecznej i ośw iatow ej,

z tw órczości p is a rz a -p o lih is to ra w a rm iń s k ie g o , d o k u m e n ta lis ty z ja w isk o b y ­

czajow ych i języ k o w y c h n a polskiej W arm ii.

N a jp ie rw : co w iem y ? R an g ę działacza i p rz y w ó d c y lud o w eg o o k re ś la ją stan o w isk a i m is je publiczne, ja k ie m u pow ierzan o . Do n a jb a rd z ie j s p e k ta k u ­ la rn y c h n ależały : k a n d y d a t u r y do p ru s k ic h i n iem iec k ic h o rg a n ó w w y b ie ­ raln y ch , w ty m do s e jm u p ru sk ie g o i s e jm ik u p ro w in c jo n a ln e g o P r u s W schod­ nich, a d ale j fu n k c je p rz ed sta w icie ls k ie w e w ła d za ch W arm iń s k iej R a d y L udow ej, S e jm u D zielnicow ego w P o zn an iu , p ra c e o rg a n iz ato rsk ie w Z w

iąż-2 P o r . W . O g r o d z i ń s k i e g o w s t ę p d o W . B a r c z e w s k i , K i e r m a s y n a W a r m i i l I n n e p i s m a w y b r a n e , O l s z t y n 1977.

4 2 5 k u P o la k ó w w P r u s a c h W sch o d n ich i o lszty ń k im B a n k u L u d o w y m . B ard ziej d y s k re tn y , n a w e t k o n s p ira c y jn y c h a r a k te r , m ia ły zajęcia p ro w a d zo n e w e w łasn y ch p r y w a tn y c h sz k ó łk ach p rz y p a ra fia ln y c h , a ta k ż e w y k ła d y d la m ło ­ dzieży sta rsz ej w D om u P o lsk im w O lsztynie (przy k ład o w o w szkole p r z y ­ g otow aw czej z 1923 r.).

J u ż to zap ew n iało w y s o k ą ra n g ę d z ia ła c z a 3, ale w p e łn y fo r m a t czło­ w ieka n a le ży w pisać p o n a d to a k ty w n o ść p u b lic y sty c zn ą n a poziomie, k tó reg o nie m oże obniżać p o p u la r n a fo rm a w ypow iedzi. Chodzi przecież o te m a ty p o ru sz an e w p o d o b n y sposób po ra z p ierw szy n a W arm ii, a n iek ie d y tak ż e w p iśm ie n n ictw ie p o lsk im w ogóle.

Te c zy n n ik i b r a n e łącznie sp ra w iły , że zw ykłego księdza gdzieś z na pół zap o m n ian ej W a rm ii d o strz eg a n o poza g ra n ic am i reg io n u . D ow odem tego o r d e r „ P o lo n ia R e s titu ta " p rz y z n a n y p rz ez w ła d ze p a ń stw o w e i członkostw o h o n o ro w e P o z n ań sk ieg o T o w a rz y s tw a P rz y ja c ió ł N a u k 4.

T y le w ie m y z o p ra co w a ń p o św ięconych o m aw ia n ej postaci. Z m a ły m za­ strzeżeniem : g d y b y n ie zasłużony h is to ry k ziem p o m o rsk ich ks. A lfons M a ń ­ kow ski, w p u b lik a c ja c h p rz e d w o je n n y c h b y lib y ś m y zdani głów nie n a a u to ­ b io g raficzn y szkic o p iśm ie n n ictw ie p o lsk im n a W arm ii oraz n e k ro lo g W ła ­ d y s ła w a P ien iężn eg o w „G azecie O lsz ty ń sk iej” 5. Z ludzi n a u k i o d d aw ali B a r ­ c zew sk iem u co n ależne, w o k resie p rz e d d ru g ą w o jn ą św iato w ą: K a zim ierz N itsch o raz A u g u s ty n S teffen , te n o sta tn i w o lszty ń sk im „Życiu M łodzieży” 5. Z p a m ię tn ik a r z y p o w o je n n y c h p isa ła o sw y m w y ch o w a w c y i m is trz u M aria Z ie n ta r a - M a le w s k a 7 oraz w lo n d y ń sk im „ P rzeg ląd zie Z a c h o d n im ” 8 p o n o w ­ nie A u g u s ty n S teffen .

N ie d o statek o p ra co w a ń b ierz e się z d w óch przy czy n : s k ą p y c h a r c h iw a ­ liów u rz ęd o w y c h i p r y w a tn y c h tyczący ch księdza B arczew skiego oraz z d y ­ s ta n s u te j postaci do otoczenia. Szczególnie d o tk liw y jest b r a k spuścizny d o k u ­ m e n tu ją c e j p o g lą d y i p rz e k o n a n ia człow ieka. M ogłoby tu chodzić o k o re sp o n ­ dencję osobistą, n o ta tk i n ie p u b lik o w an e , n ie z n an e w ypow iedzi. N a w e t n ie w iem y, czy is tn ia ły i zaginęły, czy też odosobnienie i ostrożność p le b a n a b rą sw ałd zk ieg o sięgały t a k daleko, że n ie p o w ie rza ł z b y t w ie lu m y śli k a r ­ tom p a p ie ru . Nieco ty lk o św ia tła p a d a n a w a r s z ta t n a u k o w y b a d ac za ze w sp o m n ie ń A. S teffen a . S te ffe n zauw aża, że ks. B a rczew sk i p rz ec h o w y w a ł swe n o ty g w a ro w e i to p o n o m asty czn e w b re w iarz u . M y z n am y ty lk o za­ c h o w an e s z c zę śliw ie 9 d ire c to ria diecezji w a rm iń s k ie j, k a le n d a r iu m n a b o ­ ż eń s tw z w łasn o ręczn y m i, po części sten o g raficzn y m i, zapisam i. T ych o stat­ n ich n ie u d a ło się d o tą d odczytać m im o p ró b czynionych w k o ń cu la t pięć­ dziesiątych.

T a k w ięc k r ą g m ożliw ości b ad aw c z y ch zw iąz an y c h z in d y w id u aln o śc ią . d ziełem W alen te g o B arczew skiego n ie został z am k n ięty . W iele pozostało do

3 A . M a ń k o w s k i , Pa m ię ci d w ó c h p o ls k i c h li te r a tó w w a r m i ń s k ic h , M e s t w i n , 1928, n r 8, s . 59; W . P i e n i ę ż n y , ' Ks. p rob. W a l e n t y B a r c z e w s k i u m a rl, G a z e t a O l s z t y ń s k a , 1928, n r 125.

4 A . M a ń k o w s k i , o p . c i t .

5 O p r ó c z c y t o w a n y c h w y ż e j : P iśm ie n n ic tw o p o ls kie na W a r m ii, S t r a ż n i c a Z a c h o d n i a , 1923, n r 1—3, s s . 71— 84; W a l e n t y B a r c z e w s k i , w : P o l s k i s ło w n ik b io g r a ficz n y, t . 2, s s . 301 n . 6 A . S t e f f e n , W s p o m n i e n ia o ks . B a r c z e w s k i m , Z y c i e M ł o d z i e ż y , 1929, n r 1, s s . 5 i n . 7 M . Z i e n t a r a - M a l e w s k a , Ś la d a m i tw a r d e j drog i, W a r s z a w a 1966. 8 A . S t e f f e n , D r o b i a z g ! z ż y c i a k s . W a le n teg o B a r c z e w s k ie g o , P r z e g l ą d Z a c h o d n i , 1975, n r 5— 6. 9 W z b i o r a c h M u z e u m W a r m i i i M a z u r w O l s z t y n i e .

4 2 6 W ładysław Ogrodziński

z ro b ien ia na drodze a n alizy źródeł a rc h iw a ln y c h 10 oraz ocalały ch dzieł. Co n a jm n ie j ty le sam o w dziedzinie syntezy.

K w e s tii a n ality c zn y c h d a ło b y się wyliczyć, k ilk a . Nie u m ie m y n a p r z y ­ k ła d pow iedzieć, w ja k ie j m ierze n ależało b y zaliczyć B arczew skego do g ro n a w y b itn y ch choć re g io n a ln y c h z n aw c ó w g w a r y i obyczaju. M ow a o sk ali ogól­ nopolskiej. To sam o d otyczy działalności pedagogicznej, p ro w a d zo n e j d z ie ­ sią tk i l a t n ieja k o w zas tę p stw ie n ie istn ie jąc ej n a W a rm ii i M a z u ra c h p o l­ skiej szkoły ś re d n iej. P ie rw s z a k w e s tia w y d a je się łatw ie js za do ro z strzy ­ gnięcia, d ru g a tk w i — n a ra zie — w sferze przypu szczeń . P o p ro s tu w n io sk u ­ jem y, że człow iek spod k tó reg o ręk i w y szły d z iesiątk i in te lig e n tó w p ocho­ dzących z W arm ii m u s ia ł posiadać w y b itn e zdolności p edagogiczne i sk u te cz n ą m eto d ę p racy.

P o ra n a z su m o w an ie tego co zostało p o w iedziane. W ie m y i d o m y ślam y się, że w p r z y p a d k u W alentego B arczew skiego m a m y do czynienia z in d y ­ w id u aln o ścią n iez w y k le bogatą, g o sp o d a ru jąc ą zdolnościam i i u m ie jętn o śc ia ­ m i w sposób g o dny n a jw y ższej u w agi, z ja w isk iem n iez w y k le rz a d k im w t r u d ­ n y c h w a r u n k a c h p olitycznych, n a p e r y fe r ia c h z a b o ru p ruskiego. B a rczew ­ sk i pozostaw ał t u z d an y w znacznej m ierze n a siebie sam ego. P rzez długi czas u n ik a ł n a w e t ja w n y c h k o n ta k tó w z c e n tra m i życia polskiego poza regionem , bo oznaczałoby to d e k o n sp irację' dalekoksiężnego p la n u oso­ bistego, k tó r y p r z e r a s ta ł h o ry z o n ty otoczenia. Z d a n y n a sam otność in te le k tu ­ alną, na sk o m p lik o w an e m a n e w r y ta k ty c z n e w s to s u n k u do w ład z kościel­ n y c h i p a ń stw o w y c h , p ro w a d ził działalność n ie m a ją c ą o d p o w ie d n ik a n a p o l­ skiej W arm ii. T ak n a m się p rz y n a jm n ie j w y d a je n a p o d sta w ie d o tychczaso­ w y c h b a d a ń n a d tą postacią. W y d a je się, bo istn ie jąc a lit e r a t u r a p rz ed m io tu z ary so w ała z aled w ie s y lw e tk ę „ W ia ro s ła w a ” . T ru d n o p rzesądzić obecnie, czy szanse szybkiego p o sunięcia n aszej znajom ości księd za B arczew sk ieg o istn ieją. J e d n o jes t pew n e, że bez g ru n to w n e g o s tu d iu m tej postaci i specjalistycznego p rz e b a d a n ia spuścizn y dalek o ju ż n ie po stąp im y . S tu d iu m to m u si p r z e k r o ­ czyć p rz y ję te u n as g ra n ic e b io g rafisty k i reg io n aln ej, uciec, się do. szeregu k o n su ltac ji fachow ych, być m oże tak ż e do psychologii tw órczości, nie m ów iąc o n a jn o w sz y ch u s ta le n ia c h h isto rii po lsk iej w o d n iesien iu do od zy sk an y ch w 1945 r o k u ziem p ó łn o cn y ch i zachodnich, do re la c ji m iędzy ty m i ob szaram i a całością ziem polskich.

O p odjęcie ta k p o jęty c h b a d a ń n a d p ostacią W alen teg o B arczew skiego w y p a d a gorąco z aap elo w ać z tego m iejsca, k tó r e pokolenie' w spółczesnych P o lak ó w p rz e k a z u je potom ności ■— z D o m u Polsk ieg o w O lsztynie. D om P o l­

ski je s t-p o m n ik ie m k u czci ty c h w szystkich, k tó r z y pod obcym, w ro g im za­ b o rem za w a rto ści lu d zk ie g odne n a jw y żs zy c h o fiar p rz y jm o w a li język oj­ czysty i n arodow ość. B ył w ś ró d n ic h k siąd z W a len ty B arczew ski, ja k o p r i ­ m u s i n te r p ares.

10 D o t e j p o r y w y k o r z y s t a ! j e p r z e d e w s z y s t k i m k s . J . O b ł ą k w p u b l i k a c j a c h : Z d z ia ­ łalności k s . W . B a r cz ew s kieg o , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ,1958, n r 2; S p r a w a po ls ka

L u d n o ś c i k a t o lic k ie j na te re n ie d ie cez ji w a r m i ń s k i e j w l a t a c h 1870—1914, N a s z a P r z e s z ł o ś ć . 1963, t . 18.

W A L E N T Y B A R C Z E W S K I — S E I N P L A T Z U N D R O L L E I N D E R P O L N I S C H E R K U L T U R Z u s a m m e n f a s s u n g W a l e n t y B a r c z e w s k i (1856—1928), P f a r r e r i n B r ą s w a ł d ( s e i t 1894), d a n k s e i n e r A u s b i l d u n g u n d w e i t e n , h u m a n i s t i s c h e n I n t e r e s s e n g e b i e t e n , w u r d e z u e i n e r a u s s e r g e w ö h n l i c h e n E r s c h e i ­ n u n g u n t e r d e r p o l n i s c h e n I n t e l l i g e n z , d i e i n d e m e h e m a l i g v o n P r e u s s e n a n n e k t i e r t e n G e b i e ­ t e n l e b t e . E r s i c h d e r d e n a t i o n a l i s i e r e n d e n T ä t i g k e i t d e r . d e u t s c h e n O b e r - u n d H o c h s c h u l e n b e w u s s t . B a r c z e w s k i s p i e l t e e i n e a u s s e r g e w ö h n ü c h e R o l l e a l s E r z i e h e r d e r p o l n i s c h e r J u g e n d , d i e e r a u f f a s t k o n s p i r a t i v e W e i s e f ü r d i e w e i t e r e A u s b i l d u n g n a c h B e e n d i g u n g d e r G r u n d ­ s c h u l e n , v o r b e r e i t e t e . M a n k a n n a n n e h m e n , d a s s u n t e r g ü n s t i g e r e n U m s t ä n d e n , f r e i v o n n a t i o n a l e r B e d r ü c k u n g , B a r c z e w s k i g e w i s s e i n h e r v o r r a g e n d e n W i s s e n s c h a f t l e r g e w e s e n w ä r e . I m e h e m a l i g e n O s t ­ p r e u s s e n w ä h l t e e r d i e L a u f b a h n e i n e s G e i s t l i c h e n a l s d i e v o r t e i l h a f t e s t e f ü r e i n e n n a t i o n a l e n A k t i v i s t e n i m K r e i s d e r L a n d b e v ö l k e r u n g , d i e f a s t k e i n e I n t e l l i g e n z b e s a s s . D i e V e r d i e n s t e B a r c z e w s k i e f ü r d i e p o l n i s c h e N a t i o n a l k u l t u r s i n d v i e l s e i t i g u n d u n g e ­ w ö h n l i c h . v o r d e m z w e i t e n W e l t k r i e g w a r e n s e i n e V e r d i e n s t e i n P o l e n h o c h g e s c h ä t z t ( S p r a c h ­ w i s s e n s c h a f t l e r P r o f . D r . K . N i t s c h , B i o g r a p h , P f a r r e r A . M a ń k o w s k i , d i e P o s e n e r G e s e l l ­ s c h a f t d e r F r e u n d e d e r W i s s e n s c h a f t e n ) . D i e p o l n i s c h e R e g i e r u n g z e i c h n e t e B a r c z e w s k i m i t d e m O r d e n „ P o l o n i a R e s t i t u t a ” a u s . D i e P e r s o n B a r c z e w s k i s v e r d i e n t e i n e n e h r e n v o l l e n P l a t z i n d e r G e s c h i c h t e d e r p o l n i s c h e n N a t i o n a l k u l t u r ; s i e i s t j e d o c h n i c h t g e n ü g e n d e r f o r s c h t . E i n f l u s s d a r a u f n a h m d e r V e r ­ l u s t s e i n e s N a c h l a s s e s w ä h r e n d d e r K r i e g s h a n d l u n g e n , e s f e h l t s o g a r d i e v o l l e K e n n t n i s s e i n e r v e r ö f f e n t l i c h t e n A r b e i t e n . I n n u r k l e i n e m M a s s e e r s e t z t e n d a s F e h l e n d i e s e r D o k u ­ m e n t e d i e M e m o i r e n m i t t e i l u n g e n ( A . S t e f f e n , M . Z i e n t ä r a - M a l e w s k a , J . B a c z e w s k i ) . D e r G e i ­ s t l i c h e a u s B r ą s w a ł d ü b e r r a g t e i n i n t e l l e k t u e l l e r H i n s i c h t s e i n e U m g e b u n g , d i e p l e b e i s c j i e n C h a r a k t e r t r u g . S e i n e A r b e i t s p r o g r a m m e z u G u n s t e n d e s p o l n i s c h e n E r m l a n d s v e r h e i m l i c h t e e r n i c h t n u r d e n u n f r e u n d l i c h e i n g e s t e l l t e n K i r c h e n b e h ö r d e n s o n d e r n a u c h v o r d e n f e i n d l i c h g e s o n n e n e n p r e u s s i s c h e n V e r w a l t u n g s b e h ö r d e n . D i e s e E i n s t e l l u n g ä n d e r t e B a r c z e w s k i a u c h d a n n n i c h t , a l s e r z u r ö f f e n t l i c h e n T ä t i g k e i t i m p o l n i s c h e r L a g e r ü b e r g i n g ( n a c h 1906). E s b e s t e h t d i e N o t w e n d i g k e i t , g r ü n d l i c h e F o r s c h u n g e n ü b e r W a l e n t y B a r c z e w s k i v o r z u ­ n e h m e n , d e s s e n P e r s o n i n d e r b i s h e r i g e n F a c h l i t e r a t u r n i c h t g e n ü g e n d B e a c h t u n g f a n d . D i e s e F o r s c h u n g e n m ü s s e n ü b e r d i e G r e n z e n u n d H o r i z o n t e d e r r e g i o n a l e n L e b e n s b e s c h r e i b u n g h i n a u s g e h e n u n d u . A . p s y c h o l o g i s c h e A s p e k t e s e i n e s S c h a f f e n s b e a c h t e n , d a s u n g e w ö h n l i c h k o n s e q u e n t i n a u s s e r g e w ö h n l i c h s c h w i e r i g e n , n a t i o n a l e n - V e r h ä l t n i s s e n , i m e h e m a l i g e n O s t p r e u s ­ s e n v o n i h m b e t r i e b e n w u r d e .