Preferencje konsumenckie w zakresie opakowań napojów bezalkoholowych

Pełen tekst

(1)2003. Adalberta Walden-Koz/owska Kated,. Opak.wallllclaa. TowaŃw. Magdalena Moskal K..... ra Opak.walalelw. Towarów. Preferencje kODSlunenckie w zakresie opakowań napojów. Niniejszy artykuł stanowi próbę analizy wplywu rosnącej roli tworzyw sztucznych , a szczególnie PET w produkcji opakowa li na stan środowiska naturalnego. Ze względu na dynamiczny wzrost udziału tego tworzywa na rynku materiałów opakowaniowych, pojawiły się pewne zagrożenia, jak również szanse dla środowiska naturalnego. Pozytywnym zjawiskiem jest wypieranie przez butelki PET innych, bardziej uciążliwych dla środowiska opakowari . takich jak: puszki aluminiowe, butelki szklane, opakowania Tetra Pak . Dla poparcia tcj tezy została przeprowadzona analiza porównawcza skutków ekologicznych wynikających z masowej produkcji poszczeg ółnych typów opakowań . Najważniej szym problemem jest niewqtpliwie, szczególnie w krajach takich jak Polska, gdzie system selektywnej zbiórk i i ponownego przetwórstwa nic jest dostatecznic rozwinięty, wzrost liczby poużytkowych butelek PET na wysypiskach, w rowach, lasac h itp. W krajach wysoko rozwiniętych. np. w Austrii, Nkmczech. Japonii, zagrożenie dla środowiska odpadami PET zostało w znacznym stopniu ograniczone poprzez wprowadzenie odpowiednich tec hnologii recyklingu i utylizacji , którym towarzyszy ł y właściwe dzialania państwa w sferze legislacji . Oprócz mec hanizmów ekonomicznych. w postaci op łat, depozytów, podatków produktowych. został wprowadzony system oparty na metodzie partycypacyjnej. wynikaj'lccj z przekonania. że skuteczna ochrona środowiska bez aktywnego udz iału władz samorządowych. Jlodmio-.

(2) Adalherta Walden-Koz/owska. Magdalena Moskal. tów gospodarczych i spoleczelistwa nic jest możliwa. System ten polega na zawieraniu umów przez grupy przedsiębiorstw z władzami publicznymi. Umowy te gwarantują osi'lgnięcie wymaganych limitów zhiórki i recyklingu zużytych butelek. Bardzo ważnym czynnikiem było również informowanie społeczeństwa i edukacja ekologiczna ułatwiaj'lca zrozumienie podejmowanych działań. W związku z tym przeprowadzono badania mające na celu określenie świadomości ekologicznej Polaków, glównie studentów krakowskich uczelni i ich preferencji odnośnie do opakowań. Cenną pomocą przy dokonywaniu oceny ekologicznej opakowań jest w wielu krajach analiza cyklu życia LCA (Life Cycłe Analysis), a także ściśle z nią związana - oparta na matematycznym modelu obliczeniowym - metoda bilansów ekologicznych, nazywana też ekobilansem, ekoprofilem lub bilansem środowiska. Technika ta pozwala na stosowanie w miarę wymiernych, zobiektywizowanych kryteriów ekologicznej oceny opakowań. Ekobilanse stanowią istotną pomoc przy podejmowaniu decyzji, szczególnie jeśli chodzi o [I]: - wybór optymalnego z ekologicznego punktu widzenia rozwiązania konstrukcyjnego lub określenie celowości zastąpienia opakowania innym, np. z innego materiału, - opracowanie kryteriów certyfikacji ekologicznej opakowań, - wycofanie z obrotu lub ograniczenie stosowania opakowań szczególnie uciążliwych dla środowiska. Dzięki sporządzonym bilansom środowiskowym stwierdzono, że skutki ekologiczne związane z produkcją, użytkowaniem i utylizacją pozostałości poużytkowych opakowań z tworzyw sztucznych są znacznie mniejsze w porównaniu z innymi materiałami stosowanymi do tego celu. Przykladem mogą być sporządzone przez szwajcarskich uczonych bilanse dla różnych opakowań do mleka. Z ich oceny wynika, że najkorzystniejszym opakowaniem mleka jest worek z folii polietylenowej (PE), a dopiero później butelka szklana z zalożoną 40-krotną rotacją II], W Niemczech sporządzono ekobilans dla butelek do bezalkoholowych napojów gazowanych, w którym porównano 12]: - butelkę o pojemności 1,5 l z PET, wielokrotnego użytku, o masie !O8 g, - butelkę o pojemności 1,5 l z PET, jednorazową, o masie 54 g, - butelkę o pojemności l I ze szkła, wielokrotnego użytku, o masie 925 g, Wykazał on, że stosowanie preferowanych ostatnio butelek ze szkła nie jest ekologicznie uzasadnione. Przyczyniają się one do największego zużycia energii oraz największego udzialu odpadów spośród badanych wariantów. Większe są także obciążenia powietrza i wody wynikające ze stosunku masy opakowań z tworzyw sztucznych do szklanych (ok, I: 16), Wplywa to również na większe koszty transportowe. Udzial opakowań szklanych w ladunku !OOO I napojów gazowanych wynosi 43%, opakowania PET zaś stanowią ok. 7% całego transportu [3]. Przeprowadzone badania wskazują, że ekologicznie lepsze są opakowania z tworzyw sztucznych, zarówno jedno-,jak i wielokrotnego użytku. Należy dodać, że stosowanie opakowali szklanych oraz PET wielokrotnego.

(3) konsumem'he w ::.akrt'sie opakmlYlIi. .. użytku jest ekologicznie uzasadnione. jeżeli ich transporl nic odbywa się na odleglość większą niż 100 km. Przy dużych odleglościach jest to rozwiązanie niepraktyczne. a nawet szkodliwe dla środowiska. ponieważ transport pustych opakowań pochłania więcej energii. nii moi.na by zaoszczędzić przy ich. ponownym zastosowaniu .. D. HDPE. LDPE. t kg. t kg. rvc I. ~g. ekwiwalent energii (Egc MJ/kg j •. IItPS Aluminium Papier I kg. t kg. I kg. Szkło. S7.klo. t kg. t4 kg. [J krytyczna nbj~lość powietrza (KiP m.\ /kgl. ~rytyczna objljloŚĆ wody jKiW dm .\ /kgl. Rys. I. Porównanie danych ekologicznych kilku i materialów klasycznych. •. odpad slaly [005 cm " Ikg]. ważniejszych. polimerów. Źródło: lłl .. Porównanie tworzyw sztucznych z tradycyjnymi materiałami opakowaniowymi wskazuje. że poszczególne parametry ekologiczne, takie jak: zużycie energii, obciążenie ścieków i powietrza oraz ilość odpadów stałych. są wielkościami mniejszego rzędu niż analogiczne paramelry materiałów tradycyjnych. Porównanie ekologiczne materiałów opakowaniowych prezentuje rys. I.. 2. Badania wlasne Zagrożenie środowiska odpadami poużytkowych opakowań sprawia, że problem ten stał się bardzo istotny również w Polsce. Aby móc walczyć z zaśmiecaniem środowiska w kraju. należy zacz'lĆ od informowania i eduka-.

(4) Adalber/a Walden-Koz/OIvska. Magdalellll Moskal. cji ekologicznej spoleczclislwa . W zwiqzk u z Iym przeprowadzono badania maj'lce na celu poznanie swiado m ości ekolog icznej społeczd"lwa pod k'llem opakowań, w jakich nahywaj'l różnego rodzaju napoje oraz posl~powania ze zużylymi opakowaniami . Badania zoslały wykonane melod" ankielowi). Zoslała ona przeprowadzona w sposób anonimowy wśród 156 osób, glównie sludenlów . Ankiela zawie rała 13 pylań ankielowych oraz 5 pyI,,,i charaklcryzujqcych osoby bior'lcC udział w badaniach, w klórych uwzględniono lakie czynniki ,jak: płeć, wiek. poziom wyk sz lałcenia . miejsce zamieszkania, przecięlny miesięczny dochód nellO na l osohę w rodzinie. Wyniki had",i przedslawiono na rys. 2- 13. Kweslionariusz ankiely podano w zalqcl.I1iku. 2,1. Prezentacja danych. W przeprowadzonej ankiecie wzięło udział 156 osób. wśród klórych 49% sIanowił y kobiely i 51 % męż<'Zyżni. Respondenci bior'lcy udział w niniejszej ankiecie w 73% znajdowali si", w przedziałe wiekowym 19- 25 lal, ł 6% osób znajdowało się w przedziale 26- 39 lal. 6% miało powyżej 50 lal. 3% między 40 a 50 lal oraz 2% mialo mniej niż 19 lal. Ankielowane osoby deklarowały głów ni e wykszIałcenie średnic (73'1" respondenlów, g łównie studenl ów AE i AGH. 100. 80 60 %. 40 •. 20. o. " " •"" [o. .- ". • ":""I ~. z. "'o o. -". ~. o. N. ",,,. N. •• • '8-= "~ :;o.. t:! •. "0.0" •"". '0'. ~. "". Z ć No. ". ~. ".-" o. ~,. o " .-"E •. '". ". ". L. D. knhiclY. •. Źródło :. opracowan ie wła sne.. :::t "o. -.-•'". C. E. N. " C. m~·:i.C7.yżni. Rys . 2. Rozkład pozytywnych odpowicJ/j na pytanie. bezalkoholowych. N. • • •c 0- •. 'O C. dotyczące. zakupu napojów.

(5) kOl/slmu'll cJ.:it:. 1\'. .... : lIkresie. w Krakowie), 12 % rcspondcnlów posiadalo wykszlalcenie wyższc, '1% zasadnicze i pozoslale, a 2% podslawowe. Najwi~ccj rcspondcnlów (26%) mieszkalo w miaslach średniej wielkości o liczbie mi eszkańców od 50 00 I do 100000, 23 % ankielowanych zamieszkiwalo miasla od 3000 I do 50 000 mieszkańców, po 20'1<;, respondenlów zam ieszkiwalo wsic i miasleczka do 10000 mieszkań ców i duże mia sla p owyżej 100 000 mieszk,,,iców, nalllllliasl II % respondenlów mie szkało w miaSlach zamieszkałych przez 10001 - 30000 mieszkańców. Roz kład dochodów w śród ankielowanych byl równomiern y. Najwięcej osób (37 %) zadeklarowalo dochód nellO w wysoko śc i 351 - 550 zł na jedn~ osob~ w rodzinie. Po 25 % rcspondenlów określiło swój dochód w dwóch najwyższych przedziałach, nalomiaslu 13% ankielOwanych dochód nic przekraczał 350 zł na osob~ w rodzinie.. Sil 40 % .'l0. 20 10 () _. ....L..'-... _--'-~. Tak. D. "---_. Nic. kobiety. Rys. 3. Rozkład odpowiedzi na pylanie dolycz~ cc na decyzję zakupu d,mcgo napoju. m~ żczy żni. wpływu. rodzaju opakowania. Żródlo : upr;u..'ownnic wła~nc .. Na pylanie dolyczące preferencji konsumenckich jeśli chodzi o rodzaj kupowanyc h napojów najwi~cej ankielowanych odpowiedziało, że kupuje m.in. owocowe napoje nicgazowane (81 'f,,), przy ,zym lego rodzaju napoje preferuje 44% kobicl i 37% m~ żczyz n, 73% ankielowanych kupuje wodę minerałnq gazowan~ , przy czym kupuje j" 41 % mężczyzn i 32% koIlicI . Bezalkohołowe napoje gazowane kupuje 65 % ankielowanych - 29% kobiel i 37% mężczyzn . Najmniej ankielowanych (53 %) przyznało się do zakupu wody mineralnej niegazowanej, klón, kupuje 29% kobiel i 24% mężczyzn. Na pylanie dOlycZ',Cl' wpływu rodzaju opakowania na decyzj~ zakupu danego napoju 4'1')(, ankielowanych odpowiedziało I\vicrdząco, w Iym 21 % sianowiły kobielY , a 28% męi.-.

(6) Adalberta Walden-Ko;:lmvska, MaJ.:dalcnll Moskal czyżni.. Prawie tyle sarno osób (51 %) odpowiedziało przecząco (29'1'0 kobiet i 22% mężczyzn). Spośród ankietowanych, którzy kupują bezalkoholowe napoje gazowane najwięcej (68%) wybiera butelki PET, 17% wybiera puszki, po 5% butelki szklane i PET wielokrotnego ul.ytku, 2% butelki szklane jednorazowe. Ankietowani kupujący owocowe napoje niegazowane wybieraj~l najczęściej produkty zapakowane w pudełka z laminatu (55%), butelki szklane wielorazowe (20%), butelki PET jednorazowe (18%) i butelki szklane jednorazowe (8%). Ankietowani kupujący wodę mineralną gazowaną kupują ją zapakowaną w butelki PET jednorazowe (91 %) oraz butelki szklane wielokrotnego użytku (9%). Ankietowani kupujący wodę mineralną niegazowaną kupują ją zapakowaną w butelki PET jednorazowe (91 %) oraz butelki szklane wielokrotnego użytku i jednorazowe (po 5%).. ](X). 80 60 %. 40 20. D. butelki szklane jednorazowe butelki PET jednorazowe puszki. Rys. 4. Rozkład odpowiedzi na pytanie kupowanych napojów Żródlo:. OJ. butelki szklane wielokrotnego użytku butelki PET wielokrotnego. pudełka. użytku. z laminatu. dotyczące. rodzaju opakowania. najczęściej. opracowanie własne.. Wśród. ankietowanych, którzy kupują bezalkoholowe napoje gazowane 33% nabywa tygodniowo I l napoju, 30% 2 1,18% 1,5 I, po 3% kupuje 4llub wię cej. Struktura ilości zakupionych owocowych napojów niegazowanych kształ-.

(7) . kOllswJlenrkie 1\ ' ~(Ikf(' .\"ie. ••. •. s ię podobnie jak w wypadku bezalkoholowych napojów gazowanych . Najwięcej kupujących owocowe napoje niegazowane nabywa je w ilo ści 2ltygo-. tuje. dniowo (41 %),35 % respondentów kupuje I I tygodniowo, 12% kupuje 1,5 I, 8% 3 I i po 2% ankietowanych kupuje 4 Ilub więcej. W wypadku wody mineralnej gazowanej najwięcej (33 %) ankietowanych kupuje 3 I tygodniowo, 31 % kupuje 1,5 I, 10% 4 I i po 8% I I oraz więcej niż 4 I. Ankietowani, którzy kupują wodę mineralną niegazowaną. najczęściej nabywają ją w ilośc i 2ltygodniowo (25%), więcej niż41 kupuje 20% ankietowanych, 18% kupuje I 1, 15% 1,51,13% 31 i 10% 41.. IIX). %. 40 20. o. u v cv. . ~::t. 8.o~. M -. ;,. ZO o. °. "". N. ~. M es). """ ~!ł:. M. o;b. El. 1.51. M. M. M. M. 'Oc" 0- M. E",. ° E", v '-c. ~ ~ vc No .- M. .-"c. 21. M. -gcc M. 3:. g•. Z!ł: 2. ::l .8 Oli. M. . t::: Ro!"l. J1. Rys. 5. Rozklad odpowiedzi na pylanie dotyczolce Iygodniowo. 41. ilości. ~ ~ 3. v ::i .S. powyi.cj 4 1. zakupu danego napoju. Żródło : opracowanie własne .. Gdyby nie bylo różnicy w cenie i pojemności, ankietowani najchętniej kupowaliby bezalkoholowe napoje gazowane w puszkach (S I %),29% kupowaloby napoje w butelkach PET jednorazowych. 12% w butelkach PET wielorazowych, 5% w butelkach szklanych jednorazowych, natomiast 2% w butelkach szklanych wielorazowych. Owocowe napoje niegazowane kupowane bylyby przez 41 % ankietowanych w pudelkach z laminatu (podobnie jak obecnie), 30% w butelkach szklanych wielorazowych, 16% w butelkach PET, natomiast 120/, ankietowanych wybraloby butelki szklane jednorazowe. Zdecydowana więk szość ankietowanych (64%) zakupi laby wodę mineralną w butelkach PET jed-.

(8) Adalherta Walden- Koz.!oH'ska, MaRda/cl/u Moskal. norazowych, 34% W hutelkach szklanych wielorazowych, pozostale 2% kupiloby napój w butelkach szklanych jednorazowych. Podobnie w wypadku wody mineralnej niegazowanej najbardziej popularna jest butelka PET jednorazowa, któq wybrałoby 58% ankietowanych, 36% wybrałoby butelki szklane wielorazowe i 6'70 butelki szklane jednorazowe.. HX). HO 60 40. 20. D. hutelki szklane jednorazowe hulelki PET jednorazowe puszki. EJ. butelki szklane wielokrotnego butelki PET wielokrotnego. użytku. użytku. pudelka z laminatu. Rys. 6. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczqcc wyboru opakowania, gdyby nie było róznicy w pojemności i cenie Żródło: opracowanie własne.. Dla ankietowanych najważniejszą cechą określając'l wartość estetyczn'l opakowania jest jego kształt (tak uznało 53% respondentów), na drugim miejscu znalazła się czytelność informacji (47%), barwa opakowania liczyła się dla 38% ankielOwanych, 32% wskazało na atrakcyjność, natomiast kompozycja graficzna zyskała uznanie 31 % ankietowanych. Podział ankietowanych na kobiety i mężczyzn wskazuje, że obydwie te grupy maj'l prawie identyczne preferencje jeśli chodzi o wartość estetyczną opakowania. Jedynie w wypadku atrakcyjności, która została wyjaśniona jako cecha, która odróżnia dane opakowanie od innych na rynku, znacznie więcej mężczyzn niż. kobiet uznalo tę cechę za ważmI..

(9) . kOllsumenckil' w zakresie opakowari. ... 50. 20 10. o. -• , • o '" •o. • •-. <;i _ .C N. ~. • Ol. •. ~. C. "o. 3. ~. •D.. D.. o. D. kobiety. ·v :;:; '!.I\ <.) oc o_. •u •' ~c. • 'c..> ' ::-> '!.I\. "E ;:::, ..2. ;>. 'U '". N,_. ~. C. &.~ E I:>lj e. --<". N. C. u-. •. '". "o U ~. ,. l11ęZCZYZI1l. Rys. 7. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczo:}ce wyboru cech określajqcych wartosć estetyczno:} opakowania. majt}cych największy wpływ na podejmowanie decyzji o zakupie danego napoju Zródło: opracowanie własne.. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące wyboru trzech cech określają cych wartość użytkową opakowania, które mają największy wpływ przy podejmowaniu decyzji o zakupie danego napoju wskazuje, że najważniejszą cechą użytkową opakowań jest dla ankietowanych funkcjonalność (59%), przy czym w znacznie większym stopniu przywiązują wagę do tej cechy kobiety (71 %) niż mężczyźni (47%), Wśród najczęściej wymienianych cech znalazł się również rodzaj zamknięcia (52% ankietowanych), Ekologiczność i pojemność opakowania wybrało po 41 % ankietowanych, rodzaj tworzywa 38%, natomiast najmniej ankietowanych zwraca uwagę na masę opakowania i możliwość. ponownego jego użycia (35%) oraz trwałość (20%), Na pytanie dotyczące wykorzystania pustych opakowllli twierdząco odpowiedziało 65% ankietowanych, przy czym więcej spośród nich stanowiły kobiety (72%) niż mężczyźni (58%), Ankietowani, którzy odpowiedzieli twierdząco na to pytanie, odpowiadali również na pytanie dotyczące celów, do jakich wykorzystują puste opakowania, Autor ankiety zasugerował w tym pytaniu kilka źródeł wykorzystania pustych butelek, stwarzając możliwość udzielenia innej odpowiedzi, Najwięcej ankietowanych (41 0/0) wskazalo na wykorzystanie pustych butelek do podlewania kwiatów (43% kobiet i 39% mężczyzn), 22% ankietowanych wykorzystuje puste opakowania do przechowywania przetworów (po 22% kobiet i mężczyzn), Do innych celów puste butelki wykorzystuje 20% ankietowanych (26% kobiet i II ')(, mężczyzn),.

(10) Adalherta Walden-Koz.!mvska, MaMdalnw Moskal. RO. 70. 50 % 40. 30. :!o 10. o. D. ogól ankietowanych. Rys. 8. Rozklad odpowiedzi na pytanie wartość u7.ytkową. opakowania. które. kobiety. dotyczące. .. 1ll~I.CZyzlll. wyboru trzech cech. mają największy wpływ. określających. przy podejmowaniu. decyzji o zakupie danego napoju Żródlo: opracowanie własne.. 80. 70 óD 50. II -. % 40 30. 20 10. OL--_---"-_L-_--"-_L--_--"----'__ Ogól ankietowanych. D. M~i.czyi.111. Kobiety. podlewanie. D. dekoracja. przcchowywania przetworów. Rys. 9. Rozklad odpowiedzi na pytanie. opakowania do innych celów Żródło:. opracowanie własne.. ~. dotyczące. ogrodnictwo. .. l1lIlC. wykorzystania pustego.

(11) konsumenckie. H'. z.akresie. ••. 60 50 ~ 40 ~. 20 ~ 101-. Ogól ankietowanych. Kobiety. Mężczyźni. Ry'. 10. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące wyrzucania pu'tych do pojemnika specjalnie przeznaczonego dla danego materiału. opakowań. Źródło; opracowanie własne.. llX) r RO~ ,. '. 60 %. 40. • ...•••• .•••• .• .: ••••• • :' ,. ". 20. ". , '. ,. ,.::.. •.•• ••.•.,.: ••.••.. ••••••. ,. I. o ---'-- - - ' - - --'---'---Ogół. Kobiety. Mężczyźni. ankictowanych. Rys. II. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące skłonności do zapłacenia za napój o 0,5 zł do I zł więcej, gdy opakowanie nie zagraża lub zagraża w minimalnym stopniu środowisku Źródło: opracowanie własnc,. Na pytanie dotyczące wyrzucania pustych opakowań do specjalnych podejmników twierdząco odpowiedziało 48% respondentów (53% ankietowanych kobiet i 42% mężczyzn). Na pytanie dotyczące skłonności do zapłacenia.

(12) Mo,\'kal. 6() r ·. (*'. 40 C-. ·. ·. .>. <. '.~". .. .. •• , .•.. __ '"'. · < -, · · . /;·. ,,. . ., ,':;; .. .'. _c:"_, -,. ,. -~. · · -.--. 20 C•. .' ·. •. _.,.•. o' - _'------'-_---L.........-'---_ Ogół. Kobiety. •. ..1'',-_.L..._~ Mi;l.czyini. ankietowanych. Rys. 12. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zwracania uwagi na znaki ekologiczne znajdujqce się na opakowaniu Zródlo: llpra.:owan;c własne .. \{lo. XI). 6" % 40. 20 o ~-. D. ugół ankiclowanych. kohicly. . . . mt;lCl.yZIlI. Rys . 13. Ro zklad odpowiedzi na pytanie tlntyclilce czterech przedstawionych znaków Zródło : oprut'owanic własne. za napój o 0.5 zl do I zl więcej. gdy konsumcnI wic. że nic zagraż a ono lub zagraża w minimalnym stopniu środowisku. twierdzljco odpow iedzialo 75% respondentów (77% ankietowanych kobiet i 72% mcżczyzn). Na pytanie doty-.

(13) Preferemjl' konsumenckie w zakresie. • ••. czące. zwracania uwagi na znaki ekologiczne na opakowaniu twierdz,!co odpowiedzialo 54% respondentów (55% ankietowanych kobiet i 53 % mężczyzn). Na pytanie dotyczące znajomości znaków, pierwszy rozpoznaje 8 1'Yo respondent ów (68% kobiet i 94% mężczyzn), drugi 10% (16% kobiet i 3% męż czyzn). trzeci 60% (61 % kobiet i 59% mężczy zn). a czwarty 41 % (35% kobiet i 47 % mę żc zyzn) .. 2.2. Wyniki ankiety Z analizy przeprowadzonych badań wynika. że część kon sumentów przy zakupie napojów zwraca uwagę na rodzaj opakowania. co świadczy o tym. że jest to istotny czynnik ksztaltujący popyt na dany produkt. Jeśli chodzi o rodzaj i il ość nabywanych napojó w. to najwięcej kupuje się w Polsce wody mineralnej gazowanej. a następnie owocowych napojów niegazowanych, wody mine ralnej niegazowanej. napojów orzeźwiających gazowanych . Z raktu. że najbardziej popularnym opakowaniem w ś ród konsumentów jest jednorazowa butelka PET dla napojów orzeźwiających i wód mineralnyc h oraz pudelka z laminatu wielowarstwowego dla napojów owocowych, wynika n ajwiększe zu życ ie tego rodzaju opakowań. Wiąże się to z koniecznością zwrócenia szczególnej uwagi na jednorazowe butelki PET pod kątem ich wplywu na środowi sko. W ażny jest zwlaszcza stosunek spolcczeristwa do problemu segregacji i zbiórki odpadów. Jak wynika z ankiety, system ten w naszym kraju dalece odbiega od standardów w krajach rozwiniętych. ponieważ mniej ni ż polowa respondentów przyznala, 7.e w ich sąsiedztwie znajdują się pojemniki do segregacj i odpadów, z czego 48 % wyrzuca do nich zużyte opakowania . O ptymistycznym zjawiskiem jest to. i.c 75 % badanych wykuzalo chęć zaplacenia większej sumy za produkt, gdyby wiedzialo, że dane opakowanie jest nic szkodliwe dla środowiska. Ponad polowa zaś zwraca uwa gę na znaki ekologiczne. z których najbardziej znany spośród wymienionych w ankiecie jest sy mbol oznaczający podatność na recykling. Korzystny jest rów nież fakt. że w śród za proponowanych cech użytkowych opakowań ekologic zn ość znalazla się na trzeciej pozycji, co stanowi pozytywny sygnal świadczący o ksztaltujqcej się świadomości ekologicznej Polakó w .. 3. Podsumowanie Wzrost znaczenia i rozwój tworzyw sztucznych doprowad zi I do zwiększe nia skali ich wykorzystania w produkcji materi"lów opakowaniowych i opak owań. Przyczyną dynamicznego rozwoju tworzyw byla i jest nadal ich dos tęp n ość, cena surowców ,jak również niska pracoc hlonność i energ oc hl o nność ich produkcji. Zwiększająca się popularność tworzyw sztucznych to tabc efekt ie!. specy ficznych wlaściwnści fizykochemicznych, np. niewielka masa, odporność na korozję, barierowość. wytrzymalość mechaniczna, odporn ość na niskie.

(14) Adalherta Walden-Koz/owska, MaRdalenu Moskal. i wysokie temperatury, własności dielektryczne, własności estetyczno-marketingowe. Niezaprzeczalne są korzyści płynące z wykorzystania tworzyw sztucznych w przemyśle opakowaniowym, zwłaszcza ekonomiczne. Jednakże nadmiar opakowań stosowanych ze względów komercyjnych, szczególnie jednorazowego użytku, wpływa niekorzystnie na stan środowiska naturalnego. Przykładem opakowania z tworzyw sztucznych jest butelka poliestrowa PET, stosowana do pakowania głównie bezalkoholowych napojów gazowanych i wód mineralnych. W pracy starano się dowieść, że butelka PET może być ekologicznym opakowaniem nie zagrażaj'lcym środowisku, jednak pod pewnymi warunkami. Butelka PET nie emituje szkodliwych substancji podczas leżakowania na wysypiskach, ale w szybkim tempie zaśmieca środowisko. Niestety, wynika to wyłącznie z zachowania tych osób, które wyrzucają butelki PET do lasów, rowów itp. Z tego względu wszystkim wydaje się, że opakowania te w dużej mierze przyczyniają się do degradacji środowiska. Ekobilanse jednak, w których ocenia się m.in. takie parametry, jak: zużycie energii, obciążenie ścieków i powietrza, ilość odpadów stałych, wykazują, że butelki PET w mniejszym stopniu zagrażają środowisku w porównaniu z butelkami szklanymi czy puszkami aluminiowymi. Wydaje się zatem, że problem polega głównie na braku edukacji ekologicznej społeczeństwa, które nie posiada elementarnej choćby wiedzy z zakresu korzyści dla środowiska wynikających z powtórnego przetwórstwa, czy spalania z odzyskiem energii butelek PET i innych opakowań z tworzyw sztucznych i m.in. dlatego nie prowadzi segregacji odpadów opakowaniowych we własnych gospodarstwach domowych. Poza tym należałoby wprowadzić stosowanie butelek wielokrotnego użytku, eo jest uzasadnione chociaż nie zawsze - z ekologicznego punktu widzenia. Ważnym zadaniem stojącym przed polskim ustawodawcą jest wdrożenie właściwych regulacji prawnych dotyczących gospodarki opakowaniami, w tym butelkami PET. Istnieje ogromna potrzeba dostosowania polskich przepisów do nowych uwarunkowań związanych z rosnącą rolą tworzyw sztucznych w opakowalnictwie, uwzględniając również czynnik ekologiczny tych procesów. Potwierdzeniem omówionych tendencji jest ankieta, na którą w większości odpowiadali studenci. Wyniki badań wskazują, że najczęściej nabywają oni napoje i wody mineralne w butelkach PET. Jest to spowodowane brakiem konkurencyjnego opakowania dla tych napojów, zarówno pod względem ceny, jak i wygody w użyciu. Jak wynika z ankiety, jedynym rodzajem opakowania, które mogloby zastąpić butelkę PET, jest puszka ałuminiowa, jednak ze względu na wysok'l cenę i małą pojemność napojów w puszkach są one kupowane nieregularnie w małych ilościach, zwłaszcza z automatów umieszczonych w budynkach użyteczności publicznej..

(15) Preferemje konsumenckie. tv. zakresie opakmv(l11, ... Załqcznik. Kwestionariusz ankiety Proszę podać. I). informacje na temat Pana(i) osoby:. płeć:. a) kobieta, b) mężczyzna, 2) wiek: a) do 181at, b) 19-25 lat, c) 26-39 lat, d) 40-50 lat, e) powyżej 50 lat, 3) wyksztalcenie:. a) podstawowe, b) zasadnicze, c) średnie, d) wyższe,. 4) miejsce zamieszkania: a) miejscowość do ID ODO mieszkaliców, b) miejscowość ID DOI-3D ODO mieszkańców, c) miejscowość 3D OD l-50 ODO mieszkariców, d) miejscowość 50 DO 1-100 ODO mieszkańców, e) miejscowość powyżej 100 ODO mieszkańców, 5) dochód netto przypadający na I osobę w rodzinie: a) do 350 zł, b) 351-550 zl, c) 551-800 zł, d) powyżej 800 zł. I. Czy dokonuje Pan(i) zakupu napojów (z każdego rodzaju wybierz. jedną. odpo-. wiedź):. I) bezalkoholowych gazowanych. a) tak, b) nie,. 2) owocowych nie gazowanych a)tak, b) nie,. 3) wody mineralnej gazowanej. 4) wody mineralnej niegazowanej. a) tak,. a) tak, b) nie. b) nie. 2. Czy na decyzję zakupu danego napoju ma wplyw rodzaj opakowania: a) tak, b)nie.. 3. W jakim rodzaju opakowania kupuje Pan(i) wybierz jedną odpowiedź): I) bezalkoholowe gazowane,. napoje (z kai,dego rodzaju. 2) owocowe niegazowane. a) butelki szklane jednorazowe,. a) butelki szklane jednorazowe, b) butelki szklane wielokrotnego. najczęściej. użytku.. b) butelki szklane wielokrotnego użytku,.

(16) Adalberta Walden-Kozlowska,. Moskal. c) butelki PET (plastikowe) jednorazowego użytku. d) butelki PET wielokrotnego uż.ytku, e) puszki.. c) butelki PET jednorazowego użytku, d) pudelka z laminatu (pudełko kartonowe),. 3) wodę mineralną gazowaną,. 4) wodę mineralną. a) butelki szklane jednorazowe, b) butelki szklane wielokrotnego u~.ytku. c) butelki PET jednorazowego użytku.. niegazowanq, a) butelki szklane jednorazowe, b) butelki szklane wielokrotnego użytku,. c) butelki PET jednorazowego użytku.. 4. W jakiej ilości tygodniowo dokonuje Pan(i) zakupu napoju (z każdego rodzaju wybierz Jedną odpowiedź): I) bezalkoholowego gazowanego 2) owocowego niegazowanego a) 1,01, a) 1,0 l, b) 1,51, e)2,OI, d)3,OI, e)4,OI, f) więcej, 3) wody a)l,()I,. mineralnej gazowanej. b)I,51, c)2,OI, d) 3,0 l, e)4,OI, f) więcej.. b)I,51, c) 2,0 I, d) 3,0 l, e)4,OI, f) więcej, 4) wody mineralnej niegazowanej a) 1.01, b) 1,51, e)2,OI, d)3,OI, e)4,OI, f) więcej.. Jeżeli. nie byłoby różnicy w pojemności opakowania i cenie towaru, jakie opakowanie wybralby(wybralaby) Pan(i) najehętniej przy zakupie napojów (z każ.dego rodzaju wybierz jedną odpowiedź): I) bezalkoholowych gazowanych 2) owocowych niegazowanych a) butelki szklane jednorazowe, a) butelki szklane jednorazowe, b) butelki szklane wielokrotnego użytku, b) butelki szklane wielokrotnego e) butelki PET jednorazowego użytku, uż.ytku, d) butelki PET wielokrotnego użytku, e) butelki PET jednorazowego e) puszki') użytku, d) pudelka z laminatu, 3) wody mineralnej gazowanej 4) wody mineralnej niegazowanej a) butelki szklane jednorazowe, a) butelki szklane jednorazowe, b) butelki szklane wielokrotnego użytku, b) butelki szklane wielokrotnego e) butelki PET jednorazowego uż.ytku. użytku, c) butelki PET jednorazowego 5.. użytku.. 6.. Proszę wybrać. największy wpływ •. 3 cechy. na. określające wartość estetyczną. Pana(Panią). napoJu: a) ksztalt opakowania, b) barwa opakowania,. opakowania. które maj:} podczas podejmowania decyzji o zakupie danego.

(17) . ' konsumenckie w zakresie. c). czytelność. informacji,. d) kompozycja graficzna,. c) 7.. atrakcyjność. wyróżnia się wśród. Proszę wybrać. największy. 3 cechy. innycll.. określające wartość użytkową. opakowania, które majq. wplyw na Pana(Panią) podczas podejmowania decyzji o zakupie danego. •. napoJu:. a) funkcjonalność opakowania, b) rodzaj zamknięcia opakowania. c) możliwość ponownego użycia opakowania. d rodzaj tworzywa, z jakiego zostało wykonane. e) ckologiczność opakowania. f) pojemność opakowania. g). trwalość. opakowania,. h) masa opakowania bez zawartości. 8. Czy po skonsumowaniu danego napoju wykorzystuje PanO) puste opakowanie do innych celów: a) tak, b) nie.. 9.. Jeżeli. tak, to do jakich (wybierz Jedną aj do podlewania kwiatów, b) jako akcent dekoracyjny,. odpowiedż):. c) do przechowywania przetworów domowych, d) w ogrodnictwie, ej inne, np. budowy tratwy lub szklarni.. 10. Czy wyrzuca Pan(i) puste opakowanie do pojemnika specjalnie przeznaczonego dla danego materiału. np. szkło, tworzywa sztuczne (jeśli istnieją takie w Pana(i) okręgu mieszkalnym): a) tak, b) nie. II. Wiedząc, że dane opakowanie nie zagraża w żadnym lub zagraża w minimalnym stopniu środowisku bylby(bylaby) Pan(i) sklonny(a) zaplacić za napój od 0,5 zl do 1,0 zl więcej: a) tak, b) nie. 12. Czy zwraca Pan(i) uwagę na znaki ekologiczne znajdujące się na opakowaniu: a) tak, b) nie. 13. Jakie znaki Pan(i) zna, widzial(a): a). @. h). d). e). A. ep p~r. ~~. - .. ~.Ii.,." ~. "(~'.

(18) Adalherta Waldell-Ko::.!owskll, Mal:dll/ef/ll Moskal. Literatura fI J Jakowski S., Metody occny ekologicz.nej l1ulleriafchv ojwkml'animv)'ch, "Opakowanie" 1998.or4. 121 Okrzesik J., Prz.emy.~" opakoH'wj, "Boss-Gospodarka" 2001, nr 17-IX. [31 Opakowania zY\i.'lw.';ci, pod red. B. Czerniawskiego i J. Michalkiewicza, Agro Food Techoology. Czeladź 1998.. Consumers' Preferences Regarding Non-alcoholic Beverages The paper presents the resulls or a questionnaire survey carried out among ł56 persom~, lhe aim of which was lo examine ecological cOllsciousness of the respondents and Iheir prefercnces regarding the packaging or Ilollcarbonated nOIl-aJcohołic beveragcs. Thc rcsults of the survey show lhat as rcg~lrds bcvefages and mineral water, the type or packaging that is bought most oftcn is thc PET botllc. The anałys!s or thc rcsults of the research shows Ihat part or consurncrs whcn buying hcvcrages pay atlenlion !O the SOft ot" packaging, which demonslrates tha! lhis is an important factor shaping Ihe demand for a given produet. As regards the sort and amount or hevcragcs. in Poland it is carbonated mincrał watcr thal is boughl in greatest amounls, folIowed by noncarbonaled fruil bcveragcs, noncarbonated mineral water, carbonated rcfreshing bcverages. Considering thc fac! Ihal among consumers the mo sI popular packaging for refreshing beverages and mineral wałer is a nonreturnable PET bottle, and for fruit beveragcs it is a Jllułliłayer Jaminale box, il can be concluded Ihat lhese sorts ol' packages are used in grcatcst amounts. In this connection it is necessary to draw allention to the cffeet of nonreturnabłe Pl;;T bottJcs on the environment. The attitude ot" the society to the problem ol' wasle scparation and collection is ol' speciał importance. As one ean sec from the survey, in Poland the system ol' waste management is far below the standards appłied by devcloped contries: as onły less than hałf of the respondents asnwered Ihal there were containers for .'lorIing wasles in Iheir surroundings, and from Ihat number only 48% of the surveyed discharged uset! paekages lo those conlainers. An optimistic phenomenon is Ihat 75{y(1 of the respondents said they would pay rnore for a produet if Ihey knew Ihat ils packaging was not hannrui to lhe environment. And rnore than half of the surveyed pay attenlion to ecological marks. From arnong those rnentioned in the questionnaire, the recyclahiłily symbol was known besL It is also gratit"ying that among the suggested usable properlies ot" packages, friendlincss to the environmenl was ranked third, which is a signalthat eeologieal eonsciousness ot" Poles is raising..

(19)