View of Międzynarodowe sympozjum „Urząd Biskupa Rzymu w służbie jedności Kościoła”, Kraków, 17 listopada 2011

197

SPRAWOZDANIA

KS. MICHAĐ GROCHOWNIA

Katedra Kos´cielnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego KUL AGNIESZKA ROMANKO

Katedra Kos´cielnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego KUL

MIE

˛ DZYNARODOWE SYMPOZJUM

„URZ ˛

AD BISKUPA RZYMU

W SĐUZ˙BIE JEDNOS´CI KOS´CIOĐA”

Kraków, 17 listopada 2011

Instytut Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawđa II w Krakowie zorganizowađ 17 listopada 2011 r. w auli Wyz˙szego Seminarium Duchownego Archi-diecezji Krakowskiej – celem uczczenia bđ. Jana Pawđa II – mie˛dzynarodowe sym-pozjum nt. „Urz ˛ad Biskupa Rzymu w sđuz˙bie jednos´ci Kos´ciođa”.

Konferencja skđadađa sie˛ z dwóch sesji. W pierwszej wygđoszono trzy, w drugiej – dwa referaty.

W ramach otwarcia ks. prof. dr. hab. Józef Krzywda CM – dyrektor IPK UPJPII odczytađ sđowo kard. Stanisđawa Dziwisza – Wielkiego Kanclerza UPJPII – skiero-wane do uczestników konferencji. Kard. S. Dziwisz przekazađ pozdrowienie dla wszystkich obecnych oraz sđowa wdzie˛cznos´ci za podje˛cie tego tematu. Wyraziđ swoje zadowolenie z faktu, iz˙ poprzez naukow ˛a dyskusje˛ kanonis´ci chc ˛a upamie˛tnic´ pontyfikat bđ. Jana Pawđa II.

Naste˛pnie gđos zabrađ ks. dr hab. Arkadiusz Baron, prof. UPJPII – prorektor. Podzie˛kowađ gos´ciom za podje˛cie trudu przygotowania sympozjum. Wyrazy wdzie˛cz-nos´ci skierowađ w sposób szczególny do kard. Pétera Erdö – prymasa We˛gier, abpa Celestino Migliore – nuncjusza apostolskiego w Polsce, bpa Krzysztofa Nitkiewicza – biskupa diecezji sandomierskiej, ks. prof. dra hab. Józefa Krukowskiego – prezesa Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, ks. dra hab. Piotra Majera – kanclerza, ks. dra Piotra Kroczka, a takz˙e ks. prof. Józefa Krzywdy. Prorektor podkres´liđ, iz˙ podje˛ta tematyka stanowi jeden z waz˙niejszych problemów wspóđczesnych chrzes´cijan. Zwróciđ uwage˛, aby nie dopus´cic´ do bđe˛dnego postrzegania Kos´ciođa o charakterze globalnym. Nawi ˛azađ do listu apostolskiego Jana Pawđa II Novo Millennio Ineunte do biskupów, duchowien´stwa i wiernych na zakon´czenie wielkiego jubileuszu roku 2000, w którym papiez˙ prosiđ, aby na nowo przemys´lec´ sprawy zwi ˛azane z wđadz ˛a Kos´ciođa.

Dyrektor IPK UPJPII oficjalnie powitađ wszystkich przybyđych na konferencje˛. Podkres´liđ, iz˙ w celu wypeđnienia woli papiez˙a Jana Pawđa II, zostađy zaproszone osoby, które byđy naocznymi s´wiadkami jego pontyfikatu. Jeszcze raz skierowađ sđowa powitania do kard. Pétera Erdö za jego przybycie i podje˛cie sie˛ wygđoszenia

198 SPRAWOZDANIA

referatu dotycz ˛acego wđadzy Biskupa Rzymu. Ksi ˛adz Profesor zwracaj ˛ac sie˛ do abpa C. Migliore, zaznaczyđ, iz˙ w jego osobie wyraz˙ona zostaje czes´c´ Ojcu s´wie˛temu Benedyktowi XVI.

Sesji pierwszej przewodniczyđ ks. prof. J. Krukowski, który skierowađ sđowo okolicznos´ciowe do uczestników sympozjum.

Pierwszy referat wygđosiđ kard. P. Erdö na temat „Wđadza Biskupa Rzymskiego w uje˛ciu historyczno-prawnym”. Na wste˛pie Kardynađ podkres´liđ, iz˙ poza Kodeksem Prawa Kanonicznego z 1983 r. uzasadnione jest odwođanie sie˛ równiez˙ do prawa katolickich Kos´ciođów wschodnich, a w sposób szczególny do innych moz˙liwos´ci praktycznego sprawowania prymatu. Wyst ˛apienie kard. Erdö skđadađo sie˛ z dwóch cze˛s´ci. Pierwsza dotyczyđa zasady prymatu i jej sformuđowania technicznego w prawie kanonicznym. Prelegent zwróciđ uwage˛ na róz˙ne aspekty posđannictwa Biskupa Rzymu, takie jak honorowa procedencja, prymat jurysdykcyjny czy charyz-mat nieomylnos´ci. Jakkolwiek, obowi ˛azuj ˛ace prawo kanoniczne ukazuje przede wszystkim urz ˛ad Biskupa Rzymu jako prymat wđadzy rz ˛adzenia (kan. 129 § 1 KPK/83). Wyraz´ny opis urze˛du papiez˙a zawarty jest natomiast w kan. 331 KPK/83, który ma swoje z´ródđo w doktrynie Soboru Watykan´skiego II.

Druga cze˛s´c´ referatu kard. P. Erdö stanowiđa analize˛ kan. 331 KPK/83. Autor omówiđ przymioty wđadzy Biskupa Rzymu, która jest najwyz˙sza (nie jest podporz ˛ad-kowana z˙adnej wđadzy ludzkiej), peđna (cađa wđadza, jak ˛a Chrystus chciađ dac´ Kos´ciođowi), bezpos´rednia (sprawowana zarówno wobec poszczególnego wiernego, jak i konkretnego Kos´ciođa partykularnego bez jakiegokolwiek zezwolenia) i po-wszechna (w aspekcie osobistym i materialnym). Kardynađ konkluduj ˛ac podkres´liđ, iz˙ traktuj ˛ac o wđadzy Biskupa Rzymu, nalez˙y miec´ na mys´li „stađy i fundamentalny element ustroju Kos´ciođa”, a zmiany w ci ˛agu dziejów dotycz ˛ace tej tematyki ukazuj ˛a zdolnos´c´ Kos´ciođa do odnajdywania nowych rozwi ˛azan´ instytucjonalnych.

„Rola Kos´ciođa partykularnego w procedurze mianowania biskupów przez pa-piez˙a” byđa przedmiotem drugiego referatu, wygđoszonego przez abpa C. Migliore. Prelegent przypomniađ, iz˙ procedura mianowania biskupów podlegađa ustawicznemu rozwojowi. Na pocz ˛atku XIX wieku na okođo 600 biskupów w s´wiecie tylko 27 mia-nowanych zostađo bezpos´rednio przez papiez˙a. Na mocy KPK/1917 biskupi byli mianowani w sposób nieskre˛powany przez Biskupa Rzymu. Sobór Watykan´ski II potwierdziđ ogólne zasady dotycz ˛ace nominacji biskupów przez papiez˙a. Takie rozwi ˛azanie miađo na celu przeciwdziađanie jakiejkolwiek ingerencji wđadzy s´wieckiej w wybór biskupów.

Uczestnictwo Kos´ciođa partykularnego w procedurze mianowania biskupów przez Biskupa Rzymu okres´lone jest w specjalnych normach, które zostađy przeanalizowane przez Komisje˛ specjalnie w tym celu powođan ˛a w 1998 r. Nuncjusz zwróciđ szcze-góln ˛a uwage˛ na koniecznos´c´ prowadzonych konsultacji, w których bior ˛a udziađ nie tylko biskupi, ale równiez˙ s´wieccy. Swoje opinie przekazuj ˛a w formie ankiety, której tres´c´ zostaje obje˛ta tajemnic ˛a (sub Secreto Pontificio – pod Sekretem Papieskim).

Trzeci referat, pt. „Prymat papieski a zakres autonomii zebran´ biskupów”, wygđosiđ bp K. Nitkiewicz. Autor swoj ˛a wypowiedz´ rozpocz ˛ađ od istoty znaczenia synodów partykularnych (plenarnych i prowincjonalnych), stanowi ˛acych wyraz kole-gialnos´ci Episkopatu danego terytorium. Biskup dodađ, iz˙ synod taki wymaga

apro-199

SPRAWOZDANIA

baty Stolicy Apostolskiej. Prelegent – w konteks´cie prymatu Biskupa Rzymu – przy-pomniađ note˛ wyjas´niaj ˛ac ˛a Papieskiej Rady Tekstów Prawnych z 28 kwietnia 2006 r. dotycz ˛ac ˛a „Natury prawnej oraz zakresu recognitio Stolicy Apostolskiej”. Podkres´liđ, iz˙ zgodnos´c´ prawa powszechnego z prawem partykularnym gwarantuje recognitio Stolicy Apostolskiej.

Na zakon´czenie pierwszej sesji ks. prof. Krukowski podzie˛kowađ prelegentom za wygđoszenie referatów, a naste˛pnie otworzyđ dyskusje˛, która dotyczyđa w szczegól-nos´ci naste˛puj ˛acych w ˛atków tematycznych. Abp Migliore na pytanie prof. Krukow-skiego dotycz ˛ace konsekwencji zđamania tajemnicy, jak ˛a opatrzony jest kwestio-nariusz dotycz ˛acy poste˛powania przy nominacji biskupów, odpowiedziađ, iz˙ przede wszystkim jest to grzech, jakkolwiek konsekwencje prawne równiez˙ znajduj ˛a za-stosowanie w takiej sytuacji. Ks. prof. W. Góralski zapytađ o nature˛ prawn ˛a recognitio. Bp Nitkiewicz, odpowiadaj ˛ac na to pytanie, okres´liđ recognitio jako „przejrzenie” i „rewizje˛” (interwencje˛). Dodađ, iz˙ rewizje˛ zakđada równiez˙ aprobatio. Ks. prof. T. Rozkrut zapytađ, jak wyjas´nic´ fakt, z˙e Biskup Rzymu nie jest wybierany przez Kolegium Biskupów, a przez Kolegium Kardynađów. Prelegent odpowiedziađ, z˙e nie ma takiej racji, aby Kolegium Biskupów zostađo wđ ˛aczone do elektorów.

Drugiej sesji przewodniczyđ ks. prof. Józef Wrocen´ski – dziekan Wydziađu Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynađa Stefana Wyszyn´skiego w Warszawie.

Pierwszy referat w sesji drugiej wygđosiđ ks. dr hab. P. Majer nt. „Wybór Biskupa Rzymskiego w perspektywie jednos´ci Kos´ciođa”. Na wste˛pie prelegent wymieniđ trzy elementy procedury wyboru papiez˙a, które ukazuj ˛a jednos´c´ w Kos´ciele: powierzenie wyboru Biskupa Rzymu Kolegium Kardynalskiemu, wie˛kszos´c´ gđosów wymagana do tego wyboru, a takz˙e duchowy wymiar konklawe.

„Prawo do wyboru papiez˙a wysuwa sie˛ na pierwszy plan i jawi sie˛ jako najwaz˙-niejsze spos´ród uprawnien´ kardynađów” – stwierdziđ autor. Podkres´liđ ponadto fakt umiejscowienia przez prawodawce˛ kodeksowego tego uprawnienia w definicji Kole-gium Kardynalskiego, zawartej w kan. 349 KPK/83. Jednos´c´ Kos´ciođa zostaje po-twierdzona koniecznos´ci ˛a uzyskania wie˛kszos´ci kwalifikowanej dwóch trzecich gđosów do waz˙nos´ci wyboru Biskupa Rzymu. Wie˛kszos´c´ kwalifikowana zostađa bo-wiem przywrócona na mocy motu proprio papiez˙a Benedykta XVI Constitutione apostolica, promulgowanego 11 czerwca 2007 r. Naste˛pnie prelegent zwróciđ szczególn ˛a uwage˛ uczestników sympozjum na wymiar religijny konklawe, który nie moz˙e zostac´ pominie˛ty. Zdaniem autora, znaczenie to podkres´laj ˛a równiez˙ normy Konstytucji apostolskiej Universi Dominici Gregis, a ws´ród nich zache˛ta do jednomys´lnego trwania cađego Kos´ciođa na modlitwie w đ ˛acznos´ci z kardynađami elektorami.

Ostatni referat, pt. „Czy moz˙na rozdzielic´ prymat nauczania od prymatu jurys-dykcji? Perspektywa ekumeniczna”, wygđosiđ ks. dr P. Kroczek. Autor podkres´liđ, iz˙ konkluzja rozwaz˙an´ ma byc´ „odpowiedzi ˛a katolick ˛a, lecz uje˛t ˛a z perspektywy ekumenicznej”, natomiast odpowiedz´ ta be˛dzie poszukiwana metod ˛a s´w. Tomasza z Akwinu. Prelegent w pierwszej kolejnos´ci przytoczyđ argumenty twierdz ˛ace (na podstawie pogl ˛adów filozoficznych, teologii luteran´skiej i teologii katolickiej), iz˙ rozdzielenie prymatu nauczania od prymatu jurysdykcji jest moz˙liwe. Przeciwstawiđ im racje zaprzeczaj ˛ace takiemu stanowisku, prezentuj ˛ac kontrargumenty, ws´ród

200 SPRAWOZDANIA

których m.in. odwođađ sie˛ do teologii katolickiej, w której z punktu widzenia dogmatycznego nie jest moz˙liwe rozdzielenie prymatu nauczania od prymatu jurys-dykcji. Konkluduj ˛ac, prelegent odpowiedziađ na postawione w tytule swojego wyst ˛apienia pytanie przecz ˛aco. Rozdziađ prymatu nauczania od prymatu jurysdykcji jest niemoz˙liwy z punktu widzenia katolickiego. Jedynym sposobem jest dalsze teologiczne poszukiwanie w zakresie interpretacji dogmatu o prymacie papieskim uchwalonego na Soborze Watykan´skim I. „Kierunki tych badan´ mog ˛a is´c´ w kierunku pragnienia realizacji jednos´ci chrzes´cijan´stwa” – dodađ. Peđna jednos´c´ – zdaniem Ksie˛dza Doktora – wymaga „wspólnego uznania powszechnej posđugi kos´cielnej”, a Kos´cióđ katolicki upatruje j ˛a w posđudze prymatu Biskupa Rzymu.

Po wyst ˛apieniach prelegentów, przewodnicz ˛acy drugiej sesji zaprosiđ uczestników konferencji do dyskusji na temat zagadnien´ poruszanych w referatach. Pytania dotyczyđy zarówno kwestii teoretycznych, jak i praktycznych.

Na zakon´czenie dyrektor Instytutu Prawa Kanonicznego UPJPII, ks. prof. J. Krzywda dokonađ podsumowania obrad i zamknie˛cia sympozjum, podzie˛kowađ pre-legentom za wygđoszenie referatów, a pozostađym uczestnikom za owocne obrady. Konferencja zakon´czyđa sie˛ wspólnym obiadem.