View of Rzym jako jeden z głównych celów XVII/XVIII-wiecznego Grand Tour, czyli śladami pierwszych „badaczy” po antycznych zabytkach Wiecznego Miasta – część 2. Sprawozdanie z objazdu naukowego do Rzymu i okolic w dniach 23-31 lipca 2012

S

P

R

A

W

O

Z

D

A

N

I

E

Tom LX, zeszyt 3 – 2012

ALEKSANDRA KRAUZE-KOAODZIEJ*

RZYM JAKO JEDEN Z GAÓWNYCH CELÓW

SIEDEMNASTO- I OSIEMNASTOWIECZNEGO GRAND TOUR, CZYLI GLADAMI PIERWSZYCH „BADACZY” PO ANTYCZNYCH

ZABYTKACH WIECZNEGO MIASTA – CZLGM 2

Sprawozdanie z objazdu naukowego do Rzymu i okolic w dniach 23-31 lipca 2012 roku

W dniach 23-31 lipca 2012 r. odby^ si_ objazd naukowy do Rzymu i jego okolic zorganizowany przez Ko^o Staro`ytnicze Studentów KUL. By^ to ju` drugi z kolei wyjazd badawczy przeznaczony dla pracowników, doktorantów, studentów oraz absolwentów KUL, a tak`e osób spoza Uniwersytetu zainteresowanych staro`ytnobcic i jej recepcjc. W lipcu ubieg^ego roku odby^ si_ pierwszy objazd, którego temat brzmia^: Rzym jako jeden z g-ównych celów XVII/XVIII-wiecznego Grand Tour, czyli

>ladami pierwszych „badaczy” po antycznych zabytkach Wiecznego Miasta1.

Tego-roczny wyjazd stanowi^ kontynuacj_ rozpocz_tych rok temu badae i pozwoli^ na roz-wini_cie powy`szego tematu. Celem wspólnych objazdów jest przede wszystkim po-szerzenie zainteresowae badawczych ich uczestników poprzez przygotowanie prezen-tacji na wybrane tematy. Wyjazdy sc równie` okazjc do prowadzenia interdyscypli-narnej dyskusji zainspirowanej zwiedzanymi zabytkami Wiecznego Miasta. W przy-padku studentów stanowic tak`e okazj_ do poszerzenia i uzupe^nienia wiedzy zdoby-wanej podczas studiów m.in. filologii klasycznej, historii, historii sztuki, których pro-gram nie obejmuje zagranicznych objazdów badawczych i nie umo`liwia zestawienia

Mgr ALEKSANDRA KRAUZE-KOAODZIEJ – doktorantka Instytutu Historii Sztuki KUL; adres do korespondencji – e-mail: o.krauze@wp.pl

1 _{Sprawozdanie z zesz^orocznego objazdu zob. A. A u k a, Rzym jako jeden z g-ównych celów} siedemnasto- i osiemnastowiecznego Grand Tour, czyli >ladami pierwszych „badaczy” po antycz-nych zabytkach Wiecznego Miasta. Sprawozdanie z objazdu naukowego do Rzymu w dniach 20-27.07.2011 r., „Roczniki Humanistyczne” 58-59 (2010-2011), z. 3, s. 243-249.

SPRAWOZDANIE

176

wiadomobci teoretycznych z ich praktycznym prze^o`eniem, w przypadku dokto-rantów i pracowników naukowych zab do rozbudowania warsztatu metodologicznego dzi_ki mo`liwobci odwiedzenia bibliotek i muzeów Rzymu oraz zebrania materia^ów do kolejnego objazdu, planowanego na rok akademicki 2012/2013.

Uczestnikami tegorocznego objazdu naukowego byli: dr Ewa Osek, Paulina Wie-jak, Katarzyna Holc, Magdalena Bylina, Jerzy Fatyga, Arkadiusz Ko^odziej. Kierow-nikiem i koordynatorem objazdu by^a, podobnie jak rok wczebniej, osoba piszcca niniejsze sprawozdanie. Podczas dziewi_ciodniowego pobytu ka`dy z uczestników zaprezentowa^ wyniki badae nad wybranc przez siebie problematykc zwiczanc z pro-gramem objazdu w postaci 15-20 minutowych komunikatów wyg^aszanych in situ, przy odpowiadajccym tematom zabytkach. I tak, dr Ewa O s e k przygotowa^a wystc-pienie na temat kultury Etrusków oraz historii odkrys etruskich nekropolii na pod-stawie dwóch zachowanych kompleksów grobowców w Cerveteri i Tarkwinii, Paulina W i e j a k przedstawi^a histori_ i topografi_ Willi Hadriana w Tivoli, Katarzyna H o l c omówi^a histori_ Pa^acu i Placu Weneckiego oraz O^tarza Ojczyzny, Magda-lena B y l i n a zaprezentowa^a rzymskie termy, Jerzy F a t y g a – histori_ dwóch ko-bcio^ów bw. Piotra w Okowach oraz Bazyliki Santa Maria Sopra Minerva, Arkadiusz K o ^ o d z i e j omówi^ zab najwa`niejsze zabytki znajdujcce si_ w zbiorach Muzeów Kapitolieskich.

Pierwszego dnia pobytu, po przyjeudzie, uczestnicy zostali zakwaterowani w jed-nej z kamienic znajdujccych si_ w samym centrum Rzymu, tu` obok stacji Termini, której taras s^u`y^ w kolejnych dniach do wieczornych spotkae przy suto zastawio-nym stole, w czasie których dzielono si_ wra`eniami minionego dnia oraz toczono za`arte dyskusje pobwi_cone nie tylko tematyce staro`ytnej.

Póunym popo^udniem udalibmy si_ na pierwszy wspólny spacer po okolicach dworca Termini oraz dzielnicy San Lorenzo, po^cczony z prezentacjc ogólnej tema-tyki objazdu oraz jego programu, a tak`e przygotowanym przez Aleksandr_ K r a u z e - K o ^ o d z i e j komunikatem na temat XVII i XVIII-wiecznych intelektua-listów europejskich, którzy za cel swoich podró`y obrali Rzym. Zwiedzilibmy rów-nie` wzniesionc przez cesarza Konstantyna na poczctku IV wieku, a póuniej wielo-krotnie przebudowywanc Bazylik_ bw. Wawrzyeca za Murami. Pierwszy dziee za-koeczy^a wspólna kolacja.

Kolejny dziee pobytu rozpocz_libmy od zwiedzenia, znajdujccej si_ nieopodal naszego miejsca zamieszkania, Bazyliki Matki Bo`ej Wi_kszej, inaczej zwanej Bazy-likc Matki Bo`ej Gnie`nej, jednej z bazylik papieskich Rzymu. Nast_pnie udalibmy si_ wspania^c Via Cavour w stron_ Forum Romanum. Po drodze uda^o nam si_ zwie-dzis trzy kolejne zabytkowe kobcio^y: Bazylik_ bw. Praksedy, jeden z najstarszych kobcio^ów w Rzymie, s^ynccy m.in. ze wspania^ego zespo^u mozaik bizantyeskich znajdujccych si_ w kaplicy bw. Zenona, nast_pnie Bazylik_ bw. Pudencjany, kryjccc pierwszc z zachowanych mozaik absydalnych chrzebcijaeskiego Rzymu, oraz Bazy-lik_ bw. Piotra w Okowach z przechowywanymi w nim ^aecuchami, w które zakuty

SPRAWOZDANIE 177 mia^ bys bw. Piotr, oraz monumentalnym nagrobkiem papie`a Juliusza II d^uta Mi-cha^a Anio^a ze s^ynnym poscgiem Moj`esza.

Zm_czeni wzrastajccym upa^em i bwiadomi ogromnej liczby miejsc, jakie pozo-sta^y nam tego dnia do zwiedzenia, udalibmy si_ na prawdziwc w^oskc caffè do jednego ze s^ynnych barów znajdujccych si_ tu` przy Forach Cesarskich. Po krótkim odpoczynku postanowilibmy dostas si_ na Forum Romanum, czyli g^ówne polityczne, religijne i towarzyskie centrum staro`ytnego Rzymu. W Kurii Julijskiej, w której w czasach rzymskich odbywa^y si_ posiedzenia senatu, moglibmy podziwias niezwyk-^c wystaw_ staro`ytnych wyrobów ze szk^a, która zachwyci^a nas nie tylko pi_knem i precyzjc wykonania poszczególnych obiektów, ale tak`e niezwykle trafnym sposo-bem wyeksponowania zachowanych zabytków. Idcc s^ynnc Via Sacra, Gwi_tc Drogc, którc niegdyb podc`a^y oficjalne orszaki triumfalne i procesje, dotarlibmy najpierw na Palatyn, gdzie obejrzelibmy pozosta^obci pa^aców cesarskich oraz willi dostojników, a tak`e bogate zbiory rzeuby rzymskiej znajdujcce si_ w Muzeum na Palatynie, póu-niej zab, mijajcc monumentalny Auk Konstantyna Wielkiego, zwiedzilibmy Kolo-seum. Nast_pnie, idcc Viale dei Fori Imperiali, oglcdalibmy pozosta^obci forów zbu-dowanych przez kolejnych cesarzy. Naszc uwag_ przyku^o szczególnie Forum Tra-jana, zaprojektowane przez Apollodora z Damaszku, z reliktami monumentalnej hali targowej oraz dwóch bibliotek, greckiej i rzymskiej, a tak`e znajdujccc si_ mi_dzy nimi Kolumnc Trajana, upami_tniajccc zwyci_stwo cesarza nad Dakami.

Po obejrzeniu znajdujccych si_ na Placu Weneckim Pa^acu Weneckiego oraz O^ta-rza Ojczyzny udalibmy si_ na pierwszy wspólny obiad all’italiana. Posileni w^oskimi specja^ami, ruszylibmy w dalszc drog_, s^ynccc dzib z najbardziej ekskluzywnych butików ulicc Via del Corso. Skr_cajcc w boczne uliczki, dotarlibmy do Fontanny di Trevi, Panteonu oraz kobcio^a Santa Maria Sopra Minerva. Idcc dalej i mijajcc kolum-n_ Marka Aureliusza, doszlibmy najpierw do Placu Hiszpaeskiego z górujccymi nad nim Schodami Hiszpaeskimi, a nast_pnie do Piazza del Popolo, znajdujccym si_ przy pó^nocnej bramie staro`ytnych murów Aureliana, zwanej Porta Flaminia, ostatniego z miejsc odwiedzanych przez nas w tym dniu.

Kolejny dziee objazdu sp_dzilibmy poza Rzymem. Postanowilibmy udas si_ do znajdujccego si_ nieopodal Rzymu Tivoli – siedziby podmiejskich willi najbogat-szych Rzymian. Miejscowobs ta, najbardziej jest jednak znana ze znajdujccej si_ tu letniej rezydencji cesarza Hadriana. Po wielogodzinnym zwiedzaniu rozleg^ego kom-pleksu pa^acowego, zm_czeni powrócilibmy do Wiecznego Miasta, by wspólnie udas si_ na kolacj_.

Kolejny dziee rozpocz_libmy od zwiedzania zbiorów Muzeów Watykaeskich oraz Bazyliki bw. Piotra. Nast_pnie, mijajcc Zamek Anio^a, b_dccy pierwotnie grobowcem rodziny cesarza Hadriana, udalibmy si_ do po^o`nej niedaleko jednej z najpi_k-niejszych dzielnic Rzymu – Trastevere (Zatybrza), gdzie po zwiedzeniu Bazyliki Najbwi_tszej Marii Panny na Zatybrzu zjedlibmy obiad w jednej ze s^ynnych tawern, których historia si_ga XIII wieku. Po po^udniu udalibmy si_ na zwiedzanie Muzeów

SPRAWOZDANIE

178

Kapitolieskich. Uda^o nam si_ zobaczys nie tylko wspania^e zbiory Muzeów, ale równie` odbywajccc si_ w tym czasie wystaw_ pobwi_conc portretowi rzymskiemu. Po wielogodzinnym zwiedzaniu udalibmy si_ w stron_ dworca Termini, zwiedzajcc po drodze Termy Dioklecjana, na których dawnym terenie obecnie miebci si_ oddzia^ Muzeum Miasta Rzymu.

Chccc odpoczcs nieco od upa^u i zgie^ku Wiecznego Miasta, kolejne dwa dni sp_dzilibmy poza nim, odwiedzajcc w pictek tzw. Castelli Romani, miejscowobci znajdujcce si_ na po^udniowy-wschód od Rzymu, które s^ync ze swoich wspania^ych winnic, w sobot_ zab wspaniale zachowanc nekropoli_ etruskc w Cerveteri, gdzie ogromne wra`enie zrobi^y na nas bardzo dobrze zachowane etruskie tumulusy.

Niedzielne przedpo^udnie postanowilibmy sp_dzis zwiedzajcc wspania^e rzymskie bazyliki: Bazylik_ bw. Paw^a za Murami, katedr_ Rzymu, czyli Bazylik_ bw. Jana na Lateranie oraz znajdujcce si_ nieopodal miejsce przechowywania przywiezionych z Jerozolimy przez bw. Helen_, matk_ Konstantyna Wielkiego, relikwie Krzy`a Gwi_-tego, czyli Bazylik_ Santa Croce in Gerusalemme. Po po^udniu zab, w czasie wolnym, udalibmy si_ na wspólny spacer oraz zakupy pamictek z Wiecznego Miasta.

Przedostatniego dnia objazdu, poniewa` by^ to poniedzia^ek i wszystkie rzymskie muzea by^y zamkni_te, pojechalibmy do oddalonego ok. 30 km od stolicy portu w Anzio. Staro`ytna miejscowobs Antium by^a popularnym miejscem wypoczynko-wym rzymskich patrycjuszy. Pozosta^obci ich willi, a tak`e letniej rezydencji Nerona oraz zbudowanego przez niego portu mo`na podziwias do dzib. Po ich zwiedzeniu postanowilibmy reszt_ dnia sp_dzis na wypoczynku nad morzem, koeczcc tym mile sp_dzonym dniem objazd Rzymu.

Tegoroczny wyjazd by^ bardzo udany, poniewa` zdo^alibmy po^cczys zwiedzenie zarówno du`ej liczby zabytków w Wiecznym Miebcie, jak i poza nim. Przygotowane przez uczestników prezentacje ukazywa^y wybrane przez nich tematy w interdyscypli-narnym bwietle, pozwalajcc tym samym na ciekawe dyskusje. Owocem zesz^orocz-nego objazdu by^a zorganizowana w dniach 16-22 listopada 2011 r. na parterze Collegium Norwidianum wystawa fotografii wykonanych przez uczestników objazdu pt. Urbs Aeterna oczami filologów klasycznych, której zwieeczeniem by^o specjalne posiedzenie Lubelskiego Ko^a Polskiego Towarzystwa Filologicznego pobwi_cone multimedialnemu sprawozdaniu z objazdu. Tak`e po tegorocznym objeudzie plano-wane sc ciekawe inicjatywy, które pozwolc na zaprezentowanie jego wyników badaw-czych oraz promowanie zainteresowania staro`ytnobcic wbród innych studentów i pra-cowników naszego Uniwersytetu, a tak`e poza nim.