Widok Andrzej Derdziuk OFMCap., Mądrość spotkania. Kierownictwo duchowe bł. Jana Pawła 11 wobec Wandy Półtawskiej, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011, ss. 106.

230

Pierwsze trzy rozdzia³y (s. 19-74) wpro-wadzaj¹ do teologii moralnej, wyjaœniaj¹c jej podstawowe pojêcia, jak: moralnoœæ, tzw. dobre ¿ycie, szczêœcie, struktura czynu ludzkiego i cnota, a w dalszej czêœci grzech (s. 231-250). Od rozdzia³u 4 Mattison prze-chodzi do szczegó³owego omawiania po-szczególnych cnót, najpierw kardynalnych, a potem teologicznych. Regularnie, po ka¿dym rozdziale o charakterze wyk³adu, nastêpuje czêœæ praktyczna, gdzie przed-stawione zagadnienie zostaje na nowo za-nalizowane na przyk³adzie wybranego przy-padku wziêtego z ¿ycia. Celem tego jest, jak sam pisze, najpierw ukazanie konkret-nych wskazañ w obrêbie omawianego za-gadnienia, a z kolei zrealizowanie tytu³o-wego za³o¿enia ksi¹¿ki – jak w tej kwestii budowaæ moralnoœæ (etykê) szczêœcia na bazie cnót (s. 113). Konsekwentnie reali-zowanym celem pracy jest wiêc nie tylko teoretyczna prezentacja wskazanych zagad-nieñ, ale i ich zastosowania w codziennym ¿yciu chrzeœcijañskim. Te praktycznie oma-wiane zagadnienia wyp³ywaj¹ czêsto z kon-kretnych doœwiadczeñ m³odych ludzi, jak dla przyk³adu spo¿ywanie alkoholu w kon-tekœcie ¿ycia studenckiego (s. 113-133), ocena moralna u¿ycia bomby atomowej (s. 160-179), czystoœæ a pozama³¿eñskie wspó³¿ycie seksualne (s. 333-363), euta-nazja (s. 364-392). Mattison znajduje te¿ miejsce na rozdzia³ o Jezusie Chrystusie (s. 273-289) czy o ³asce (s. 311-323). Ca-³oœæ opracowania koñczy modlitwa o cnoty (s. 393-409) – jest to swego rodzaju roz-wa¿anie Modlitwy Pañskiej u³o¿one w taki sposób, by przekonaæ czytelnika, ¿e modli-twa s³u¿y poznaniu i kszta³towaniu cnót w codziennym chrzeœcijañskim ¿yciu mo-ralnym. Przy tej okazji Mattison w intere-suj¹cy sposób wyjaœnia, jak modlitwa

Pa-ter nosPa-ter buduje cnoty (s. 399nn.): „Ojcze nasz, […] œwiêæ siê imiê Twoje” (wiara), „przyjdŸ królestwo Twoje” (nadzieja), „b¹dŸ

wola Twoja” (mi³oœæ), „chleba naszego […] daj nam dzisiaj” (roztropnoœæ), „odpuœæ nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom” (sprawiedliwoœæ), „i nie wódŸ nas na pokuszenie” (umiarkowanie), „ale nas zbaw ode z³ego” (mêstwo).

Introducing Moral Theology: True Hap-piness and the Virtues to praca, któr¹ z pew-noœci¹ warto poleciæ m³odym adeptom teologii oraz wszystkim œwiadomym chrze-œcijanom, którym zale¿y na tym, by lepiej zrozumieæ treœæ wary i jej moralne wyma-gania. Nie jest to opracowanie w¹sko na-ukowe, które mo¿e byæ bardzo u¿yteczne wszêdzie tam, gdzie potrzeba ci¹gle nowego wyk³adu nauki moralnej, zawsze w zgo-dzie z Magisterium Koœcio³a.

S£AWOMIR NOWOSAD

Andrzej Derdziuk OFMCap., M¹droœæ spotkania. Kierownictwo duchowe b³. Jana Paw³a II wobec Wandy Pó³taw-skiej, Edycja Œwiêtego Paw³a, Czêsto-chowa 2011, ss. 106.

Publikacja o. prof. A. Derdziuka pt. M¹droœæ spotkania. Kierownictwo duchowe b³. Jana Paw³a II wobec Wandy Pó³taw-skiej jest ksi¹¿k¹ o ksi¹¿ce, tym bardziej oczekiwan¹ na rynku wydawniczym, ¿e „Ÿród³o” (Beskidzkie rekolekcje. Dzieje przyjaŸni ksiêdza Karola Wojty³y z rodzi-n¹ Pó³tawskich, Edycja Œwiêtego Paw³a, Czêstochowa 2009) zosta³o przyjête przez czytelników z wielkim entuzjazmem, ale i z wielk¹ rezerw¹, a nawet z ostr¹ kryty-k¹, zw³aszcza w niektórych mediach, wê-sz¹cych sensacjê. Warto wiêc by³o podj¹æ siê trudnego zadania analizy dzie³a, które wzbudza przeciwstawne emocje, i rzeczowo uwypukliæ jego przes³anie, aby czytelnik móg³ zaczerpn¹æ z publikacji Ÿród³owej jak najwiêcej korzyœci duchowych.

231

Opracowanie o. prof. A. Derdziuka li-czy 106 stron tekstu i jest opatrzone dol-nymi przypisami, które zawieraj¹ m.in. odnoœniki bibliograficzne wspominanych lub cytowanych publikacji. Ca³oœæ ksi¹¿-ki jest zborna, poszczególne jej czêœci s¹ merytorycznie powi¹zane i logicznie na-stêpuj¹ po sobie. Sk³ada siê ona z piêciu rozdzia³ów oraz wprowadzenia i zakoñcze-nia. Autor zasadnie pomin¹³ omawianie ¿yciorysu ks. K. Wojty³y/papie¿a Jana Paw³a II oraz W. Pó³tawskiej. Pierwszy jest powszechnie znany, drugi dostêpny w ksi¹¿-ce Beskidzkie rekolekcje stanowi¹ksi¹¿-cej pod-stawê aktualnych rozwa¿añ.

Wprowadzenie do publikacji M¹droœæ spotkania zawiera uzasadnienie podjêcia przez ojca profesora zawartych w niej roz-wa¿añ, jej cel oraz przeznaczenie – recenzo-wana pozycja nie ma zast¹piæ czytania

Beskidzkich rekolekcji, przeciwnie, wymaga siêgniêcia do nich, co najlepiej wyra¿a ok³adka, na której znajduje siê ilustracja „ksi¹¿ki-Ÿród³a” niejako zanurzona w „prze-stworzach” refleksji o niej.

Rozdzia³ pierwszy recenzowanej pozycji jest poœwiêcony omówieniu celu i przes³a-nia Beskidzkich rekolekcji (któr¹ o. prof. A. Derdziuk nazwa³ „polsk¹ Filote¹”) jako ksi¹¿ki, na podstawie której bêd¹ dokony-wane przez autora dalsze analizy. S³usz-nie S³usz-nie podj¹³ on dyskusji z naros³ymi wobec tej pozycji kontrowersjami w me-diach, przeciwnie, treœæ ca³ego opracowania zmierza do wydobycia i uwypuklenia po-zytywnej i duchowej intencji wydania przez W. Pó³tawsk¹ Beskidzkich rekolekcji jako publikacji, maj¹cej na celu pomóc czytel-nikom w zmaganiach na w³asnej drodze rozwoju duchowego oraz na drodze kie-rownictwa duchowego. W rozdziale dru-gim zosta³ omówiony uk³ad Beskidzkich

rekolekcji, przy czym autor nie tylko

przed-stawia jej zawartoœæ w aspekcie formalnym, ale te¿ dokonuje wnikliwej analizy

mery-torycznej, charakteryzuj¹c treœæ, cel i prze-s³anie dwóch g³ównych czêœci ksi¹¿ki, jak te¿ „Wprowadzenia” dokonanego przez ks. abp. J. Michalika oraz tekstu mê¿a W. Pó³-tawskiej. Sposób realizacji tego rozdzia³u pozwala na lepsze zrozumienie zasadno-œci wydania przez Wandê Pó³tawsk¹ ksi¹¿ki w takim, a nie innym uk³adzie treœciowym i podprowadza pod zagadnienia podjête przez o. prof. A. Derdziuka w zasadniczej czêœci jego publikacji.

W trzecim rozdziale ksi¹¿ki z analizy sposobu kierownictwa prowadzonego przez ks. K. Wojty³ê wobec W. Pó³tawskiej o. prof. A. Derdziuk wyprowadza wska-zania dla kierowników duchowych, jaki-mi powinni kierowaæ siê w swojej pos³u-dze kap³añskiej. Autor nie ogranicza siê do podania wymagañ wobec kierownika, ale omawia równie¿ niebezpieczeñstwa Ÿle rozumianego lub prowadzonego kierownic-twa i za³¹cza ostrze¿enia, konieczne, by z jednostkowego przyk³adu stylu kierow-nictwa Jana Paw³a II nie wyprowadzaæ kon-kretnych wskazówek, jak powinno ono przebiegaæ w ka¿dym wypadku. Nie mo¿na bowiem tego wzorca stosowaæ do dos³ow-nego powielania, gdy¿ dotyczy ono bar-dzo unikalnej relacji przyjaŸni oraz kierow-nictwa duchowego prowadzonego przez takiego giganta duchowego, jakim by³ b³. Jan Pawe³ II.

Czwarty rozdzia³ publikacji o. prof. A. Derdziuka zawiera omówienie wskazó-wek dla osoby prowadzonej w ramach pos³ugi kierownictwa duchowego. Autor omawia kolejno wymagania, jakie powinna spe³niaæ osoba kierowana, a które mo¿na sformu³owaæ w rezultacie refleksji nad stylem kierownictwa duchowego prowa-dzonego przez ks. K. Wojty³ê, a potem Jana Paw³a II wobec W. Pó³tawskiej. S¹ nimi: wiara, nadzieja, mi³oœæ, pokora, d¹¿enie do prawdy, wdziêcznoœæ, bezwarunkowe pod-danie siê woli Bo¿ej, dyskrecja,

zaanga-232

¿owanie w praktyki religijne, skupienie we-wnêtrzne, rozmodlenie.

Pi¹ty rozdzia³ recenzowanej pozycji dotyczy wybranych elementów kierownic-twa duchowego Jana Paw³a II wobec W. Pó³tawskiej na przyk³adzie ksi¹¿ki

Beskidzkie rekolekcje takich, jak: chrysto-centryzm, otwarcie na dzia³anie Ducha Œwiêtego, wymiar sakramentalny, maryj-noœæ drogi duchowej, pasyjne elementy du-chowoœci oraz przyjaŸñ ze œwiêtymi.

Ksi¹¿kê wieñczy zakoñczenie, w któ-rym autor wyakcentowa³ najwa¿niejsze elementy stylu kierownictwa oraz posta-wy penitentki, jakie daj¹ siê zauwa¿yæ w trakcie analizy Beskidzkich rekolekcji, oraz sformu³owa³ kilka wskazañ, jak ko-rzystaæ z przygotowanej przez niego po-zycji. Dokonuj¹c ogólnej oceny publika-cji, mo¿na stwierdziæ, ¿e autor osi¹gn¹³ z powodzeniem zamierzony przez siebie cel. Ksi¹¿ka o. prof. A. Derdziuka jest no-woœci¹ na rynku, nie ma bowiem dotych-czas publikacji na podjêty w niej temat. Poprzez swój charakter oraz treœæ jest bar-dzo oryginalnym opracowaniem proble-mów zwi¹zanych z kierownictwem ducho-wym i zajmie wa¿ne miejsce wœród pozycji innych autorów z tej dziedziny. Recenzo-wana praca ma charakter popularnonauko-wy, tzn. przedstawia naukow¹ wieloaspek-tow¹ analizê kierownictwa ks. K. Wojty³y, a potem Jana Paw³a II wzglêdem W. Pó³-tawskiej, a jednoczeœnie jest napisana jê-zykiem popularnym, dziêki czemu mo¿e byæ dostêpna dla szerokiego krêgu odbior-ców. Styl literacki ksi¹¿ki jest zrozumia-³y, narracja jest prowadzona ³adn¹ polsz-czyzn¹, przez co opracowanie to czyta siê ³atwo, z zainteresowaniem.

Wobec popularnoœci pracy Ÿród³owej, jak¹ s¹ Beskidzkie rekolekcje, nale¿y spo-dziewaæ siê zainteresowania czytelników równie¿ t¹ pozycj¹. Mo¿e byæ ona adreso-wana zarówno do kap³anów, zw³aszcza do

tych, którzy odnaleŸli kierownictwo ducho-we jako „powo³anie w powo³aniu”, jak te¿ do osób, które s¹ prowadzone przez kie-rownika duchowego lub poszukuj¹ pomocy w tym zakresie, oraz do osób, które nie maj¹ kierownika, ale staraj¹ siê prowadziæ g³êb-sze ¿ycie wewnêtrzne, odczytywaæ wolê Bo¿¹ na ka¿dy dzieñ, by jak najlepiej re-alizowaæ swoje powo³anie ¿yciowe, roz-wijaæ z³o¿one w nich talenty. Analizy prowadzone przez o. prof. A. Derdziuka ukazuj¹ bowiem, ¿e droga duchowa W. Pó³tawskiej, pomimo bardzo indywi-dualnego i niepowtarzalnego kontekstu, podlega ogólnym uniwersalnym zasadom rozwoju duchowego, o który tak pieczo-³owicie dba³ jej Kierownik.

Omawiana publikacja o. prof. A. Der-dziuka wskazuje nie tylko na merytoryczne znawstwo jej autora co do problematyki kierownictwa duchowego, stanowi¹c „na-stêpny krok” wobec wczeœniejszej jego pozycji pt. SpowiedŸ kobiet (Lublin, 2011, Wydawnictwo Gaudium, wspó³autor: A. Zwierz), ale równie¿ na jego analityczny warsztat pracy, dziêki któremu uda³o siê wydobyæ tak wiele pere³ i pere³ek z

Be-skidzkich rekolekcji. Praca o. prof. A. Der-dziuka nie jest kompilacj¹ fragmentów tej ksi¹¿ki, przeciwnie, autor ilustruje wpraw-dzie swoje wywody cytatami, ale ca³oœæ tego opracowania jest jego bardzo orygi-nalnym wk³adem w zagadnienie kierow-nictwa duchowego. Ksi¹¿ka Beskidzkie

rekolekcje pozwoli³a mu bowiem ukazaæ niezwyk³e prowadzenie duszy przez b³. Jana Paw³a II, a jednoczeœnie wyszczególniæ na jej podstawie to, co mo¿e byæ pomocne zarówno dla kierowników, jak i peniten-tów, oraz przestrzec ich przed b³êdnymi postawami lub posuniêciami. Ponadto, wa¿ne s¹ te wszystkie refleksje, które nie tylko ukazuj¹ teologiczny wymiar kierow-nictwa duchowego, ale zwracaj¹ równie¿ uwagê na jego konkretne uwarunkowania

233

psychospo³eczne, które w kierownictwie musz¹ byæ uwzglêdniane z powodu jego zawsze bardzo indywidualnego charak-teru.

Upowszechnienie zawartych w ksi¹¿-ce treœci poprzez jej wydanie drukiem przy-czyni siê zapewne do poprawy sytuacji w zakresie pos³ugi kierownictwa duchowe-go, która jest bardzo potrzebna wspó³czes-nemu cz³owiekowi, a napotyka nierzadko na trudnoœci zarówno po stronie kierow-nika, jak i penitenta. Opracowanie to mo¿e byæ jednoczeœnie konkretn¹ zachêt¹ do szukania przez wiernych kierownictwa duchowego i podejmowania tego rodzaju s³u¿by przez kap³anów. Tym samym wpi-suje siê swoim przes³aniem we wskazania zawarte w nauczaniu papieskim zarówno Jana Paw³a II, jak i Benedykta XVI.

DOROTA KORNAS-BIELA

Ireneusz Mroczkowski, Teologia moral-na. Definicja, przedmiot, metoda, P³ocki Instytut Wydawniczy, P³ock 2011, ss. 75.

Ksi¹dz Ireneusz Mroczkowski, Prze-wodnicz¹cy Stowarzyszenia Teologów Moralistów w Polsce, da³ siê poznaæ jako cz³owiek, który prowadzi od wielu ju¿ lat badania oraz dialog na temat dobra i z³a z tymi, którzy poszukuj¹ sensu ¿ycia. Jed-noczeœnie pragnieniem ks. prof. Mroczkow-skiego od d³u¿szego ju¿ czasu by³o, cze-mu niejednokrotnie dawa³ wyraz podczas ogólnopolskich zjazdów teologów mora-listów, przygotowanie konkretnej pomocy w formie publikacji dla tych, którzy prag-n¹ zdobywaæ wiedzê teologiczprag-n¹. Nic wiêc dziwnego, ¿e pojawi³a siê na rynku wydaw-niczym bardzo wartoœciowa publikacja tego w³aœnie autora pt. Teologia moralna.

De-finicja, przedmiot, metoda.

Ksi¹¿ka ks. I. Mroczkowskiego sk³ada siê z czterech logicznych i merytorycznie powi¹zanych ze sob¹ rozdzia³ów, wstêpu, bibliografii oraz indeksu osób. Szkoda jed-nak, ¿e w niniejszym opracowaniu zabra-k³o zakoñczenia podsumowuj¹cego efek-ty przeprowadzonych badañ.

Autor we wstêpie zauwa¿a, ¿e najwa¿-niejszym zadaniem metodologicznym w tworzeniu wspó³czesnej teologii moralnej jest dialog pomiêdzy wiar¹ a krytycznym rozumem etyki oraz obrona przed reduk-cjonistycznym widzeniem cz³owieka pre-zentowanym we wspó³czesnych naukach humanistycznych. Przywo³ane we wstêpie zagadnienie podejmowane jest konsekwent-nie w nikonsekwent-niejszym wydawnictwie.

Rozdzia³ pierwszy jest prezentacj¹ teo-logii moralnej jako nauki o moralnoœci chrzeœcijañskiej. Autor siêgn¹³ w nim do historii. Zaj¹³ siê bowiem najpierw histo-ryczn¹ refleksj¹ metodologiczn¹ od czasów patrystycznych po wspó³czesnoœæ. Na uwagê zas³uguje przywo³ana w opracowa-niu koncepcja S. Pinckaersa, który okre-œlany jest jako jeden z wa¿niejszych au-torów odnowy posoborowej teologii moralnej. Autor ów ukazuje Kazanie na Górze jako podstawowe Ÿród³o teologii moralnej. Rzeczywiœcie ta koncepcja jest niezwykle interesuj¹ca. Pozwala ona bo-wiem przestawiæ chrzeœcijañsk¹ moralnoœæ z moralnoœci obowi¹zku i powinnoœci na moralnoœæ cnoty. Co wiêcej jest ona swo-istym lekarstwem na p³ytki racjonalizm wspó³czesnoœci.

Kolejnym zagadnieniem, jakim zajmuje siê ks. Mroczkowski w pierwszym rozdzia-le, jest zdefiniowanie pojêcia „teologia moralna”. W tym celu autor postuluje, aby siêgn¹æ do nauki Soboru Watykañskiego II (1962-1965), nastêpnie do Katechizmu Koœcio³a katolickiego (1992) oraz encykliki Jana Paw³a II Veritatis splendor (1993). Okazuje siê, ¿e niezwykle trafne