Widok Duchowość misyjna formą głoszenia Ewangelii dzisiaj na podstawie Evangelii gaudium papieża Franciszka.

ADAM JÓZEF SOBCZYK

Duchowoœæ misyjna form¹ g³oszenia Ewangelii dzisiaj

na podstawie Evangelii gaudium papie¿a Franciszka

Missionary Spirituality as a Form of Proclaiming the Gospel Today Based on the Evangelii gaudium of the Pope Francis

W swojej pierwszej posynodalnej adhortacji papie¿ Franciszek pragnie na-pe³niæ serca chrzeœcijan radoœci¹ p³yn¹c¹ z przyjêcia Ewangelii do w³asnego ¿ycia i g³oszenia jej innym. Dostrzega rozliczne problemy, z którymi boryka siê wspó³czesny cz³owiek. Analizuj¹c je, odkrywa potrzebê ewangelizacji jako swo-istego antidotum na trudn¹ duchow¹ i religijn¹ sytuacjê ludzi XXI wieku. Papie¿ zaznacza, ¿e nie ma zamiaru pisaæ traktatu, ale: „ukazaæ wa¿ny i praktyczny wp³yw problemów na obecne zadania Koœcio³a. Wszystkie one bowiem

poma-gaj¹ w stworzeniu okreœlonego stylu ewangelizacyjnego”2_.

Nastêpnie, chc¹c ten styl nakreœliæ, Ojciec Œwiêty podaje bardzo prost¹ defi-nicjê ewangelizacji, któr¹ uto¿samia z uobecnianiem Królestwa Bo¿ego w œwie-cie. Dodaje jednak, ¿e ¿adna definicja nie jest w stanie zadoœæuczyniæ bogatej,

wielostronnej i dynamicznej rzeczywistoœci, jak¹ jest ewangelizacja3_.

W tekœcie swej adhortacji papie¿ wielokrotnie odnosi siê do roli Ducha Œwiê-tego w procesie ewangelizacji. W ten sposób przekonuje, ¿e dla wiêkszej

skutecz-noœci ewangelizowania konieczna jest pog³êbiona duchowoœæ misyjna4_{. Próbuj¹c}

T

M

NUMER 1(15), 2014 doi: 10.14746/TIM.2014.15.1.14

1_{Adam Józef Sobczyk, kap³an Zgromadzenia Misjonarzy Œwiêtej Rodziny. Cz³onek}

Miêdzy-narodowej Komisji Formacyjnej Zgromadzenia Misjonarzy Œwiêtej Rodziny, od 2009 roku cz³o-nek korespondent Polskiego Stowarzyszenia Teologów Duchowoœci. Wyk³adowca teologii ducho-woœci, kierownictwa duchowego i poradnictwa rodzin; rekolekcjonista. Zainteresowania naukowe obejmuj¹ g³ównie zagadnienia historii i teologii duchowoœci ze szczególnym uwzglêdnieniem du-chowoœci zakonnej oraz dudu-chowoœci ma³¿eñskiej i rodzinnej.

2 _{EG 18.} 3 _{Por. EG 176.}

Ko-wyjaœniæ jej znaczenie, nale¿y zauwa¿yæ, ¿e duchowoœæ misyjna wpisana jest w eklezjalne prze¿ywanie w Duchu Œwiêtym tajemnicy Chrystusa pos³anego, aby ewangelizowaæ. Jest typem dzia³alnoœci ukierunkowanym g³ównie na œwiat nie-chrzeœcijañski. St¹d nabiera swoistego charakteru œwiadectwa i stanowi funda-ment wszelkiej dzia³alnoœci misyjnej. Jej podstawowym zadaniem jest

doprowa-dzenie ludzi do wiary w Jezusa Chrystusa5_{. Ubogacona o doœwiadczenie nowej}

ewangelizacji poszerza grono adresatów i zwraca siê zarówno do praktykuj¹cych,

os³ab³ych wierze, jak i nieznaj¹cych Chrystusa.

Miros³aw Daniluk, wyjaœniaj¹c znaczenie duchowoœci chrzeœcijañskiej,

u¿y-wa terminu forma6_{. Adaptuj¹c to okreœlenie do duchowoœci misyjnej, która jest}

jednym z wymiarów duchowoœci chrzeœcijañskiej, mo¿na powiedzieæ, ¿e

ducho-woœæ misyjna jest form¹ ¿ycia pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, polegaj¹c¹ na na-œladowaniu Chrystusa w Jego dzia³alnoœci ewangelizatorsko-misyjnej. Takie ujê-cie zagadnienia, jak równie¿ prawda, ¿e praktycznie ka¿da duchowoœæ chrzeœcijañska jest, w pewnym sensie, jednoczeœnie duchowoœci¹ misyjn¹,

podsu-wa pewien klucz analizy posynodalnej adhortacji pod k¹tem znalezienia w jej

tekœ-cie g³ównych cech duchowoœci misyjnej rozumianej jako formy g³oszenia Ewan-gelii dzisiaj7_.

I. RÓD£A DUCHOWOŒCI MISYJNEJ

Analizê duchowoœci misyjnej z uwagi na jej znaczenie w dziele ewangeliza-cji wypada rozpocz¹æ od przybli¿enia Ÿróde³. Papie¿ dostrzega pneumatologicz-ne i chrystologiczpneumatologicz-ne Ÿród³a duchowoœci misyjpneumatologicz-nej. Podkreœla, ¿e: „Ci, którzy

g³o-sz¹ Ewangeliê, powinni bez lêków otworzyæ siê na dzia³anie Ducha Œwiêtego”8_.

Duchowoœæ misyjna polega na œcis³ej wspó³pracy ewangelizatora z Trójc¹ Œwiêt¹. Ma trynitarno-chrystocentryczne podstawy. Wp³ywa na kszta³towanie siê to¿samoœci g³osz¹cego. Odgrywa zasadnicz¹ rolê w procesie jego chrystoformiza-cji, którego animatorem jest Duch Œwiêty. Ponadto stanowi doskona³¹ przestrzeñ

œcio³a Ad gentes divinitus (1965). Jest to pierwszy przypadek zastosowania tego terminu w doku-mencie Magisterium Ecclesiae. Zosta³o ono u¿yte dla okreœlenia celów Kongregacji Rozkrzewia-nia Wiary: „Ta Kongregacja ze swej strony ma popieraæ powo³aRozkrzewia-nia i duchowoœæ misyjn¹, zapa³ i modlitwy za misje, oraz podawaæ dok³adne i pewne wiadomoœci o nich” – DM 29.

5 _{Por. N. Contran, Duchowoœæ misyjna, w: Koœció³ misyjny. Podstawowe studium misjologii,}

red. S. Karotempler, Warszawa 1997, s. 148.

6 _{Por. M. Daniluk, Duchowoœæ chrzeœcijañska, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R.}

£u-kaszczyk i in., Lublin 1995, kol. 317-318; M. Chmielewski, Vademecum duchowoœci katolickiej. 101 pytañ o ¿ycie duchowe, Lublin 2004, s. 167.

7 _{Por. F. Jacquin, Duchowoœæ misyjna, w: Misjologia. Perspektywa ekumeniczna. Ma³y}

s³ow-nik, red. I. Bria i in., Warszawa 2007, s. 86.

do g³oszenia Chrystusa, które jest g³ównym zadaniem misjonarza. Papie¿ podkreœ-la trynitarne podstawy ewangelizacji ukazuj¹ce godnoœæ cz³owieka, mi³oœæ Boga oraz powszechnoœæ woli zbawczej. Zaznacza, ¿e Duch Œwiêty stara siê przenikn¹æ ka¿d¹ ludzk¹ sytuacjê i wszystkie spo³eczne wiêzi. Ewangelizacja, która wyp³ywa z Jego dzia³ania, przypomina o trynitarnym paradygmacie komunii, do której

lu-dzie zostali wezwani zarówno w wymiarze wertykalnym, jak i horyzontalnym9_.

Trzecia Osoba Trójcy Œwiêtej jest wed³ug papie¿a Franciszka podstawowym

Ÿród³em duchowoœci misyjnej. Inspiruje, prowokuje i towarzyszy

ewangelizato-rom, otwartym na Jej dzia³anie10_{. Dziêki Jej mocy w dniu Piêædziesi¹tnicy}

aposto-³owie przeobrazili siê w g³osicieli i zostali obdarzeni si³¹ ewangelizowania na ca-³ym œwiecie. Dzisiaj podobnie ewangelizatorzy, g³osz¹cy Dobr¹ Nowinê, musz¹ byæ przepe³nieni moc¹ œwiadectwa ¿ycia w obecnoœci Bo¿ej, ¿eby ich ewangeli-zowanie nie by³o puste11_.

Chrystologiczne Ÿród³o duchowoœci misyjnej oparte jest na osobistym spotka-niu ewangelizatora z mi³oœci¹ Jezusa. Pierwsz¹ motywacj¹ do g³oszenia

Ewange-lii jest w³aœnie mi³oœæ Zbawiciela. Sk³ania ona do mówienia o Nim. Zdaniem

pa-pie¿a, brak chêci g³oszenia wskazuje na koniecznoœæ powrotu do modlitwy, by ponownie zafascynowa³a i rozpali³a serce aposto³a. Najlepiej w takim wypadku jest stawaæ przed Bogiem w adoracji, kontemplowaæ z mi³oœci¹ i przekazywaæ tê mi³oœæ innym12_.

Zmartwychwsta³y Jezus posy³a uczniów, by nieœli Ewangeliê wszystkim lu-dziom. Tchnie w nich swego Ducha, nape³nia potrzebnymi darami (por. Mt

28,19-20)13_{. Duchowoœæ misyjna przejawia siê, zdaniem Ojca Œwiêtego, w}

ujê-ciu Koœcio³a wyruszaj¹cego w drogê. Omawiaj¹c to zagadnienie, papie¿ Franci-szek nawi¹zuje do Ksiêgi Rodzaju i Wyjœcia, podaj¹c przyk³ady exodusu Abra-hama i Moj¿esza. Stwierdza jednak nowoœæ Jezusowego wezwania, która polega na skierowaniu go do wszystkich. Z tego te¿ wynika zadanie, by ka¿dy cz³owiek i ka¿da wspólnota, zgodnie z w³asnym charyzmatem, znaleŸli sposób

odpowie-dzi na to powo³anie do g³oszenia Ewangelii w odpowie-dzisiejszym œwiecie14_.

Jezus Chrystus jest sam pierwszym i najwiêkszym g³osicielem Ewangelii15_.

Oczekuje jednak wspó³pracy i zaanga¿owania ze strony wierz¹cych. Papie¿ pod-kreœla, ¿e w ka¿dej formie ewangelizacji prymat zawsze nale¿y do Boga, dlatego uprzywilejowana jest duchowoœæ misyjna, stanowi¹ca jakby przestrzeñ dzia³ania

Boga w cz³owieku i przez cz³owieka16_.

9 _{Por. EG 178.} 10 _{Por. EG 280.} 11 _{Por. EG 259.}

12 _{Por. EG 264; M. Chmielewski, Vademecum duchowoœci katolickiej, dz. cyt., s. 169.} 13 _{Por. EG 19.}

14 _{Por. EG 20.} 15 _{Por. EN 7; EG12.} 16 _{Por. EG 12.}

Ka¿dorazowy powrót do Ewangelii pozwala powróciæ do Ÿróde³ i odzyskaæ jej pierwotn¹ œwie¿oœæ. Ukazuje nowe drogi i sposoby ewangelizowania w dzi-siejszym œwiecie. Sprawia, ¿e ka¿da dzia³alnoœæ ewangelizacyjna jest zawsze „nowa”, gdy¿ czerpie ze Ÿród³a Chrystusa, który jest nowy: „wczoraj i dziœ, ten

sam tak¿e na wieki” (Hbr 13,8)17_.

Do Ÿróde³ duchowoœci misyjnej zalicza siê tak¿e znaki czasu, które, zdaniem

papie¿a, pomagaj¹ ws³uchiwaæ siê w natchnienia Ducha Œwiêtego. Takim

zna-kiem jest nowa ewangelizacja jako odpowiedŸ na niebezpieczne zjawiska braku wiary we wspó³czesnym œwiecie. Ma ona, pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, obj¹æ trzy poziomy odbiorców: o¿ywiæ duszpasterstwo zwyczajne, odnowiæ osoby ochrzczone nie¿yj¹ce wymogami chrztu oraz dotrzeæ do tych, którzy jeszcze nie

znaj¹ Jezusa Chrystusa18_{. Powo³uj¹c siê na encyklikê Jana Paw³a II Redemptoris}

missio (1990), papie¿ Franciszek, nie deprecjonuje dwóch pierwszych grup, do-strzega jednak potrzebê wiêkszego zaakcentowania ewangelizacji wœród tych naj-bardziej oddalonych od Chrystusa. Wejœcie od duszpasterstwa zwyczajnego ku misyjnemu stanowi, zdaniem papie¿a, znak Ducha Œwiêtego i zadanie do

spe³nie-nia dla wspó³czesnego Koœcio³a19_.

II. ISTOTA DUCHOWOŒCI MISYJNEJ

Szukaj¹c odpowiedzi na pytanie o istotê duchowoœci misyjnej, nale¿y zwróciæ uwagê na to, ¿e ewangelizacja nie bêdzie pe³na, jeœli nie uwzglêdni wzajemnego

odniesienia zachodz¹cego miêdzy Ewangeli¹ a konkretnym osobistym i

spo³ecz-nym ¿yciem cz³owieka20_{. Musi ona zaradziæ g³ównie duchowemu ubóstwu}

ewangelizowanych, dotykaj¹c wszystkich obszarów ¿ycia duchowego i codzien-nej egzystencji cz³owieka21_.

Papie¿ zauwa¿a niebezpieczne zjawisko uto¿samiania duchowoœci chrzeœci-jañskiej i œwiatowej, dlatego dokonuje wyraŸnego ich rozró¿nienia. Stwierdza, ¿e duchowoœæ œwiatowa kryje siê za pozorami religijnoœci, ale wcale nie szuka

chwa-³y Bo¿ej, lecz chwachwa-³y ludzkiej i osobistych korzyœci22_.

17 _{Por. EG 11.} 18 _{Por. EG 14.}

19 _{Por. RMis 34.40; EG 15.} 20 _{Por. EN 29.}

21 _{Por. EG 200.}

22 _{Por. EG 93-98. Œwiatowoœæ tê papie¿ wyjaœnia na ró¿ne sposoby. Jednym z nich jest}

fascy-nacja gnostycyzmem, wiara zamkniêta w subiektywizmie, gdzie podmiot zamyka siê w obszarze w³asnych doœwiadczeñ i uczuæ. Innym przejawem œwiatowoœci jest prometejski neopelagianizm ludzi licz¹cych na w³asne si³y i uwa¿aj¹cych siê za lepszych ze wzglêdu na wiernoœæ zewnêtrznym przepisom prawa. Postawa taka, zamiast s³u¿yæ ewangelizacji i pozyskiwaniu ludzi dla Chrystusa, prowadzi do krytyki innych. Œwiatowa duchowoœæ przywi¹zuje ponadto zbytni¹ wagê do liturgii

Duchowoœæ misyjna, z kolei, ma pomóc znaleŸæ w Koœciele pokój i

wyzwole-nie, uzdrowiewyzwole-nie, komuniê i misyjn¹ p³odnoœæ23_{. Jest duchowoœci¹, w której}

cz³o-wiek szuka cz³ocz³o-wieka i pomaga mu w spotkaniu z Chrystusem. Papie¿ nazywa to mistycznym i kontemplatywnym braterstwem, które pozwala spogl¹daæ na bliŸ-niego i odkryæ Boga w ka¿dym cz³owieku. Pozwala znosiæ trudnoœci bycia razem,

trwaæ w ³¹cznoœci z Chrystusem i otwieraæ serca na mi³oœæ24_.

Ojciec Œwiêty wyjaœnia równie¿ istotê duchowoœci misyjnej. Twierdzi, ¿e:

posiadanie ducha oznacza zwykle jakieœ wewnêtrzne poruszenie daj¹ce impuls, motywuj¹ce, dodaj¹ce odwagi i nadaj¹ce sens dzia³alnoœci osobistej i

wspólnoto-wej25_{. Cechami charakterystycznymi takiej w³aœnie ewangelizacji prowadzonej}

z Duchem Œwiêtym s¹: gorliwoœæ, radoœæ, ofiarnoœæ, œmia³oœæ, mi³oœæ i chêæ prze-pe³nienia ni¹ innych. W tego typu dzia³alnoœci nie ma nic wykonywanego z musu lub w celach zarobkowych. Mocy i œwiat³a Ducha Œwiêtego w sercu nie zast¹pi ¿adna motywacja. Duch Œwiêty jest, zdaniem papie¿a: „dusz¹ ewangelizuj¹c¹ Koœció³”26_.

Istotê duchowoœci misyjnej ewangelizatorów papie¿ wyjaœnia w dalszej czê-œci dokumentu poprzez modlitwê i pracê. Zauwa¿a, ¿e nie wystarcz¹ jedynie mi-styczne stany bez zaanga¿owania spo³ecznego i misyjnego. Z drugiej strony prze-strzega, ¿e nawet najgorliwsze dzia³anie, bez zag³êbienia w duchowoœci misyjnej, przenikaj¹cej serce, nie przyniesie oczekiwanych efektów. Ojciec Œwiêty, powo-³uj¹c siê na Propositio, stwierdza, ¿e obecnie nale¿y bardziej troszczyæ siê o

we-wnêtrzn¹ przestrzeñ, nadaj¹c sens chrzeœcijañskiemu zaanga¿owaniu27_.

W tym celu zaleca codzienn¹ adoracjê Najœwiêtszego Sakramentu, oddycha-nie p³ucami modlitwy Koœcio³a, wsparcie modlitewne grup koœcielnych. Zdaoddycha-niem papie¿a Franciszka, modlitwa ma pomagaæ w misji, a nie byæ usprawiedliwieniem przed zaanga¿owaniem w ni¹. Przestrzega przed indywidualizacj¹ stylu ¿ycia, która mo¿e prowadziæ do jakiejœ fa³szywej duchowoœci, co nie ma nic wspólnego z ducho-woœci¹ misyjn¹28_.

Elementem dynamizuj¹cym duchowoœæ ewangelizatorów jest modlitwa. Spo-œród wielu form papie¿ podkreœla w tym kontekœcie rolê modlitwy wstawienni-czej. Jako przyk³ad podaje modlitwê œw. Paw³a Aposto³a (Flp 1,4-7). Zaznacza, ¿e wstawiennictwo jest jak zaczyn w ³onie Trójcy Œwiêtej, zanurzeniem siê w Ojcu.

doktryny, zapominaj¹c o przekazywaniu Ewangelii Ludowi Bo¿emu. Kryje siê za fascynacj¹ kwe-stiami spo³ecznymi i politycznymi, trac¹c ewangelizacyjny zapa³. Duchowoœæ œwiatowa, zamiast próbowaæ ³¹czyæ, prowadzi tak¿e do niepokojów miêdzy chrzeœcijanami, którzy ¿yj¹ inaczej.

23 _{Por. EG 89.} 24 _{Por. EG 92.} 25 _{Por. EG 261.} 26 _{EG 261.} 27 _{Por. Propositio 36; EG 262.} 28 _{EG 262.}

W postawê wstawiennictwa wpisuje siê równie¿ koniecznoœæ wdziêcznoœci i

dziêk-czynienia Bogu za innych29_.

Wzorem prawdziwej ewangelizacji, pod wp³ywem Ducha Œwiêtego, wed³ug

papie¿a s¹ pierwsi chrzeœcijanie: radoœni i niezmordowani w pos³udze s³owa30_.

Ich dzia³alnoœæ ewangelizacyjna odpowiada³a na najg³êbsze potrzeby cz³owie-ka. Takim wyzwaniem dla wspó³czesnych ludzi jest szczera przyjaŸñ z Jezusem.

Do niej powinna prowadziæ duchowoœæ misyjna, w której entuzjazm

ewangeli-zacji znajduje w³aœciw¹ formê31_{. Misjonarz potrafi dostrzec Jezusa, który}

to-warzyszy mu przez ca³e ¿ycie we wszystkich wydarzeniach. To w³aœnie, zdaniem

papie¿a, znajduje siê w samym sercu dzia³alnoœci misyjnej32_{. Zjednoczenie z}

Jezu-sem powoduje, ¿e ewangelizator kocha to samo, co Jezus – chwa³ê Ojca, i szuka

tego samego33_.

Wed³ug papie¿a nie wystarczy jednak sama jednoœæ z Chrystusem bez mi³oœci bliŸniego. Ewangelizacja dusz prowadzi do bliskoœci bliŸniego. Duchowoœæ mi-syjna ³¹czy mi³oœæ do Chrystusa z mi³oœci¹ do Jego ludu. Jego œmieræ na krzy¿u jest szczególnym pochyleniem siê Boga nad cz³owiekiem charakteryzuj¹cym ca³¹ ludzk¹ egzystencjê34_.

W dalszej czêœci adhortacji papie¿ wyjaœnia, na czym polega tajemnicze dzia-³anie Zmartwychwsta³ego i Jego Ducha. Podaje, ¿e brak duchowoœci misyjnej

prowadzi do pesymizmu i zniechêcenia35_{. Jednak wiara w Zmartwychwsta³ego}

i moc p³yn¹c¹ od Niego czyni misjê uczniów mo¿liw¹. Zmartwychwstanie Chry-stusa, zawiera, zdaniem papie¿a Franciszka, „¿ywotn¹ si³ê, która przeniknê³a œwiat”36_.

Papie¿ wyjaœnia si³ê dynamizmu ewangelizatorskiego wyp³ywaj¹c¹ z dzie³a odkupienia ludzkoœci dokonanego przez Jezusa Chrystusa. Zaznacza, ¿e podstaw¹ jest zawsze wiara w Zmartwychwsta³ego i wiara w Jego mi³oœæ ku cz³owiekowi. Dla podtrzymania duchowoœci misyjnej i rozpalonego w niej ¿aru misyjnego

po-trzebne jest ca³kowite zaufanie Duchowi Œwiêtemu37_.

Ojciec Œwiêty akcentuje tak¿e maryjny wymiar duchowoœci misyjnej.

Na-ucza, ¿e Maryja jest Matk¹ ewangelizacji. Ona przez ca³e ¿ycie wspó³dzia³a³a z Duchem Œwiêtym. Odegra³a kluczow¹ rolê w konstruowaniu siê Koœcio³a, pod krzy¿em przyjmuj¹c umi³owanego ucznia (J 19,26-27). W dniu Piêædziesi¹tnicy

29 _{Por. EG 282-283.} 30 _{EG 263.} 31 _{EG 265.} 32 _{EG 266.} 33 _{EG 267.} 34 _{EG 268-270.}

35 _{Na ten temat szerzej traktuje III rozdzia³ adhortacji.} 36 _{EG 276.}

by³a z aposto³ami w rodz¹cym siê do ewangelizacji Koœciele38_{. Papie¿ nazywa} Maryjê – Misjonark¹, która zbli¿a siê do cz³owieka, by mu towarzyszyæ w

piel-grzymce wiary39_{. Okreœla j¹ mianem Gwiazdy nowej ewangelizacji, Niewiast¹}

wiary. Podkreœla, ¿e to w³aœnie Ona pozwoli³a siê prowadziæ Duchowi Œwiête-mu, obcowa³a w Nazarecie z tajemnic¹ swego Syna. Papie¿ ukazuje pewien maryjny styl dzia³alnoœci ewangelizacyjnej Koœcio³a. Podkreœla, ¿e Ona potrafi rozpoznaæ dzia³anie Ducha Œwiêtego w codziennych wydarzeniach. Ona jest Niewiast¹ modlitwy i nieustannego zjednoczenia z Synem Bo¿ym. Jej ducho-woœæ charakteryzuje siê dynamik¹ sprawiedliwoœci, delikatnoœci, kontemplacji

i gorliwego wyruszania do potrzebuj¹cych40_{. Analizuj¹c postawê Maryi, mo¿na}

w niej dostrzec, na czym polega, w praktyce, ¿ycie duchowoœci¹ misyjn¹.

III. SPOSOBY G£OSZENIA EWANGELII

Duchowoœæ misyjna jest pewn¹ form¹ g³oszenia ewangelii we wspó³czesnym œwiecie. Stanowi jakby przestrzeñ, w której dokonuje siê ewangelizacja. Papie¿ Franciszek podaje tak¿e w swej adhortacji sposoby ewangelizowania. Zaznacza, ¿e Koœció³ inicjuje g³oszenie od wewnêtrznej odnowy. Rozpoczyna j¹ od siebie, zwracaj¹c uwagê na potrzebê wzrastania w wiernoœci swemu powo³aniu. D¹¿y do

pog³êbienia swego ewangelicznego Ducha i wzrastania w wiernoœci

Chrystuso-wi41_{. Odnowa koœcielna obejmuje wszystkie jego obszary. Papie¿ poœwiêca wiele}

miejsca duszpasterstwu parafialnemu, a tak¿e instytucjom koœcielnym i hierarchii, ³¹cznie z biskupami42_.

Traktuje tak¿e o samym sposobie komunikowania orêdzia w kluczu misyj-nym. Zauwa¿a, ¿e w dzisiejszym œwiecie mo¿e byæ ono opacznie lub niekomplet-nie rozumiane. Jednak jeœli na pierwszym miejscu postawi siê g³oszeniekomplet-nie Bo¿ego mi³osierdzia, najlepiej uka¿e siê g³êbiê duchowoœci misyjnej, inspirowanej przez

przebaczaj¹c¹ mi³oœæ Ojca43_.

Koœció³ g³osi Ewangeliê poprzez odpowiednie, dostosowane do czasu, kul-tury i percepcji s³uchaczy, objawione s³owo. Uwzglêdnia zmiany kulturowe, wy-magaj¹ce od g³osz¹cych dostosowania przekazu do aktualnych sposobów prze-powiadania. Papie¿ suponuje odnowê formy wyrazu, by przekazywaæ wspó³czesnemu cz³owiekowi orêdzie w niezmienionej postaci. Zauwa¿a, ¿e

za-38 _{Por. EG 284-285.}

39 _{Por. EG 286; ten¿e, Encyklika Lumen fidei, nr 58-59.} 40 _{Por. EG 287-288.}

41_{Por. Sobór Watykañski II, Dekret Unitatis redintegratio, nr 6; EG 26.} 42 _{Por. EG 27-33.}

anga¿owanie misyjne dokonuje siê poœród ograniczeñ jêzyka i okolicznoœci.

Jed-nak zawsze przekazuje prawdê Ewangelii pe³nej mi³osierdzia44_.

Papie¿ przedstawia wizjê Koœcio³a jako Matki o otwartym sercu, które bije dla wszystkich i czeka na ka¿dego. Przyrównuje wspólnotê eklezjaln¹ do otwartego domu Ojca. Koœció³ to Wspólnota, która nie tylko czeka z otwartymi drzwiami,

ale wychodzi naprzeciw potrzebuj¹cym, szuka zagubionych i ubogich, w czym

wyra¿a siê jej misyjny dynamizm45_.

Omawianie sposobu g³oszenia Ewangelii papie¿ Franciszek poprzedza przed-stawieniem kontekstu ¿ycia i dzia³ania wspó³czesnego cz³owieka. Dokonuje pew-nego ewangeliczpew-nego rozeznania, by nastêpnie nakreœliæ sposoby przeciwdzia³a-nia zagro¿eniom. Nie dokonuje szczegó³owej analizy wspó³czesnej rzeczywistoœci, ale zachêca ludzi do badania znaków czasu. Poœród wielu negatywnych zjawisk przybli¿a równie¿ wyzwania duchowoœci misyjnej. Ukazuje w ten sposób przed-miot ewangelizacji dzisiaj. Zalicza do niego m.in.: nadmierny indywidualizm,

kry-zys to¿samoœci oraz spadek gorliwoœci46_{. Papie¿ przestrzega tak¿e przed}

relatywi-zmem ¿yciowym, dotycz¹cym wyborów okreœlaj¹cych sposób ¿ycia, bez Boga,

bez potrzebuj¹cych bliŸnich, a jedynie dla w³asnego po¿ytku47_{. Usi³uje zapobiec}

równie¿ nadmiarowi aktywnoœci pozbawionej duchowoœci misyjnej przenikaj¹cej

dzia³anie i czyni¹cej je uprzywilejowanym48_.

Na czym zatem, zdaniem papie¿a, polega g³oszenie Ewangelii? Jakim sposo-bem, metod¹ powinni pos³ugiwaæ siê ewangelizatorzy? Podstaw¹ autentycznej ewangelizacji, zdaniem Franciszka, jest fakt, ¿e Jezus jest Panem i Jego nale¿y g³osiæ. Ewangelizacja dzisiaj powinna byæ absolutnym priorytetem dla ca³ego

Koœcio³a powszechnego49_.

Ewangelizacja jest zadaniem Koœcio³a i przekracza jego hierarchiczn¹ struk-turê, gdy¿ Koœció³ jest ludem zmierzaj¹cym do Boga. Jest narzêdziem Bo¿ej ³aski. Wspó³pracuje ze s³owem, które pochodzi od Boga i jedynie poprzez w³¹czenie siê w tê Bo¿¹ inicjatywê mo¿e staæ siê ewangelizatorem. G³oszenie jest zadaniem ca³ego ludu Bo¿ego, który zakorzeniony w misterium Trójcy Œwiêtej w swoim

pielgrzymowaniu ukazuje œwiatu Chrystusa50_.

Zbawienie, które jest przedmiotem g³oszenia, powinno mieæ znamiê powszech-noœci, jednoœci i wspólnotowoœci (por. Mt 28,19). Wyra¿a wielkoœæ Bo¿ej mi³oœci

i mi³osierdzia51_{. Od pocz¹tku swojego istnienia Koœció³ dokonywa³ dzie³a}

nawra-44 _{Por. EG 40-44.} 45 _{Por. EG 45-49.} 46 _{Por. EG 78.} 47 _{Por. EG 80.} 48 _{Por. EG 82.}

49 _{Por. Jan Pawe³ II, Adhortacja, Ecclesia in Asia, nr 19; EG 110.} 50 _{Por. EG 111-112.}

cania i ewangelizacji ró¿nych narodów i kultur. Papie¿ wyjaœnia w tym miejscu fenomen duchowoœci misyjnej, stwierdzaj¹c, ¿e gdy tylko wspólnota przyjmie orê-dzie zbawienia, Duch Œwiêty zap³adnia jej kulturê przemieniaj¹c¹ moc¹ Ewange-lii. Dziêki temu chrzeœcijañstwo nie niszczy i nie zmienia kultur, ale je w pewien sposób uduchowia. Duch Œwiêty ukazuje ewangelizowanym ludom nowe aspekty

objawienia i przez inkulturacjê wprowadza narody z ich kulturami do

chrzeœcijañ-skiej wspólnoty52_.

Duch Œwiêty przemienia serca i uzdalnia ludzi do wejœcia w doskona³¹ ko-muniê Trójcy Œwiêtej. On sam tworzy jednoœæ Ludu Bo¿ego i jest wiêzi¹ mi³oœci Ojca z Synem. St¹d wynika zasadnicze zadanie Ducha Œwiêtego w dziele ewan-gelizacji narodów i duchowe bogactwo, jakie rodzi w Koœciele na ca³ym œwie-cie53_.

Odnosz¹c siê do podmiotu przepowiadania, papie¿ podkreœla jego powszech-noœæ. Stwierdza, ¿e wszyscy ochrzczeni s¹ misjonarzami. Tezê tê opiera na za³o¿e-niu duchowoœci misyjnej, wed³ug którego Duch Œwiêty wyposa¿a ka¿dego chrze-œcijanina w moc ewangelizowania. Ka¿dy, kto wierzy, nie b³¹dzi, nawet jeœli nie umie w³aœciwie wyraziæ swej wiary. Duch prowadzi go do zbawienia, obdarzaj¹c go instynktem wiary (sensus fidei). Obecnoœæ Ducha Œwiêtego zapewnia

to¿sa-moœæ z rzeczywistoœci¹ Boga i m¹droœci¹ do jej wyra¿ania54_.

Papie¿ nazywa ka¿dego ochrzczonego uczniem-misjonarzem. Ten przywilej wynika z sakramentu chrztu (por. Mt 28,19). Ochrzczony jest podmiotem ewange-lizacji. Nowa ewangelizacja powinna, zdaniem papie¿a, zak³adaæ nowy protago-nizm ka¿dego z ochrzczonych. Oznacza to, ¿e nikt nie mo¿e czuæ siê zwolniony z zadania ewangelizacji, gdy¿ mi³oœæ Boga, której cz³owiek doœwiadcza, sk³ania go do dzielenia siê Dobr¹ Nowin¹. Ka¿dy chrzeœcijanin jest zatem na tyle misjo-narzem, na ile spotka³ mi³oœæ Boga w Chrystusie, doœwiadczy³ jej i otwar³ siê na ni¹55_.

Od misjonarza dzie³o ewangelizacyjne wymaga gotowoœci do ca³kowitego ogo³ocenia, ubóstwa serca, które czyni go wolnym dla Ewangelii i pozwoli nieœæ orêdzie Zbawiciela. Jako podstawê duchowoœci misyjnej papie¿ podaje s³owa Aposto³a Narodów: „dla s³abych sta³em siê jak s³aby […]. Sta³em siê wszystkim dla wszystkich, ¿eby w ogóle ocaliæ przynajmniej niektórych. Wszystko zaœ czy-niê dla Ewangelii” (1 Kor 9,22-23). U podstaw takiego dynamizmu misyjnego le¿y œwiêtoœæ pierwszych chrzeœcijan i pierwszych wspólnot. Natomiast przestrzeni¹

kroczenia do œwiêtoœci jest duchowoœæ misyjna Koœcio³a56_.

52 _{Por. EG 116.}

53 _{Por. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I.39.8.2; EG 117.} 54 _{Por. KK 12; EG 119.}

55 _{Por. EG 120.}

56 _{Por. RMis 88-90. S.T. Pinckears, ¯ycie duchowe chrzeœcijanina wed³ug œw. Paw³a i œw.}

Wœród sposobów ewangelizowania papie¿ wymienia pobo¿noœæ ludow¹, stu-dium Pisma Œwiêtego, osobisty dialog, charyzmaty, kulturê myœli, edukacjê, prze-powiadanie s³owa, katechezê kerygmatyczn¹ i mistagogiczn¹ oraz osobiste

towa-rzyszenie57_{. Papie¿ akcentuje spo³eczny wymiar ewangelizacji. Zauwa¿a, ¿e}

kerygmat ma treœæ spo³eczn¹, gdy¿ w samym sercu Ewangelii znajduje siê ¿ycie

wspólnotowe i zaanga¿owanie na rzecz innych, powodowane mi³oœci¹58_.

IV. RADOŒÆ OWOCEM DUCHOWOŒCI MISYJNEJ

Owocem dzia³ania Ducha Œwiêtego w cz³owieku jest m.in. radoœæ. Zatem ewangelizacja prowadzona w przestrzeni duchowoœci misyjnej te¿ powinna

cha-rakteryzowaæ siê obecnoœci¹ tej cnoty. Wed³ug œw. Tomasza z Akwinu radoœæ jest

skutkiem obecnoœci dobra, w przeciwieñstwie do smutku, który jest skutkiem obec-noœci z³a. Gdy w³adza poznawcza spostrze¿e zjednoczenie z odpowiednim do-brem, to informuje cz³owieka o duchowej jego wielkoœci. Cz³owiek zaczyna

prag-n¹æ tego dobra, a jego osi¹ganiu towarzyszy radoœæ59_.

Radoœæ, niemaj¹ca nic wspólnego z weso³kowatoœci¹, jest zatem stanem trwa-³ym wykraczaj¹cym poza doœwiadczenie zmys³owe. W znaczeniu antropologicz-nym jest pewnego rodzaju wyrazem harmonii ludzkiego bytowania, której Ÿró-d³em jest ¿ycie w bliskoœci Boga. Radoœæ cz³owieka wiary ma swe Ÿród³o w Chrystusie i prowadzi do radoœci wiecznej. Nie mo¿na jej od³¹czyæ od

Króle-stwa Bo¿ego, gdy¿ ono jest pokojem i radoœci¹ w Duchu Œwiêtym60_.

Cz³owiek radosny czerpie sw¹ si³ê, witalnoœæ i autentyczn¹ pogodê ducha z relacji z Bogiem. Papie¿ Franciszek wspomina o tym ju¿ w pierwszym punkcie adhortacji, gdzie pisze: „Radoœæ Ewangelii nape³nia serce oraz ca³e ¿ycie tych, którzy spotykaj¹ siê z Jezusem. Ci, którzy pozwalaj¹, ¿eby ich zbawi³, zostaj¹ wyzwoleni od grzechu, od smutku, od wewnêtrznej pustki, od izolacji. Z Jezusem

Chrystusem rodzi siê zawsze i odradza radoœæ”61_{. Nawi¹zuje do tego w dalszej}

czêœci tekstu wielokrotnie, powo³uj¹c siê miêdzy innymi na s³owa Benedykta XVI, który podkreœla, ¿e podstaw¹ i pocz¹tkiem bycia chrzeœcijaninem jest spotkanie

z Chrystusem. Ono nadaje sens ¿yciu cz³owieka i nape³nia je nadziej¹ i radoœci¹62_.

Papie¿ ukazuje radoœæ jako owoc ¿ycia w duchowej ³¹cznoœci z Jezusem i owoc g³oszenia Jego Ewangelii oraz œwiadczenia o niej w œwiecie. Twierdzi, ¿e radoœæ bycia z Jezusem odnawia siê i udziela innym. St¹d zachêca

wspó³czesne-57 _{Por. EG 122-175.} 58 _{Por. EG 177.}

59 _{Por. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I-II.25.4; A. Sobczyk, Znaczenie radoœci w ¿yciu}

chrzeœcijanina, „Katecheta” 53 (2008), nr 5, s. 42-43.

60 _{Por. A. Nowak, Identyfikacja postaw, Lublin 2000, s. 57-58.} 61 _{EG 1.}

go cz³owieka do odnowy relacji z Chrystusem i do pog³êbienia ¿ycia ducho-wego63_.

Ojciec Œwiêty przybli¿a w zarysie biblijne Ÿród³a radoœci zbawienia. Pomija

fakt, ¿e ju¿ samo objawienie siê Boga jako Stwórcy i Odkupiciela jest Ÿród³em wielkiej radoœci w cz³owieku. Nie t³umaczy równie¿ biblijnego rozró¿nienia rado-œci ludzkiej (przemijaj¹cej, nietrwa³ej i wynikaj¹cej z czysto ziemskich odczuæ)

od radoœci Bo¿ej, która ma charakter sta³y64_{. Odnosi siê natomiast do ksiêgi}

proro-ka Izajasza (9,2; 12,6; 40,9), wspominaj¹c tak¿e Zachariasza (9,9), Sofoniasza (3,17) i Syracydesa (14,11-14). Zasadnicze Ÿród³o radoœci chrzeœcijañskiej widzi

w Ewangelii (£k1,28; J 3,29; 15,11; 16,20)65_{, choæ nie ogranicza jej jedynie do}

przyjêcia Ewangelii, ale przedstawia radoœæ wynikaj¹c¹ z ewangelizowania i ra-doœæ nowego ¿ycia. Na wzór œw. Paw³a zachêca ludzi do dzielenia siê dobrem i mi³oœci¹ z bliŸnimi (por. 2 Kor 5,14; 9,16)66_.

Radoœæ ewangeliczna dotyczy zbawienia zapowiedzianego maluczkim oraz radoœci Ducha Œwiêtego. Pierwsza uobecnia siê w radoœciach dotycz¹cych ta-jemnicy wcielenia Syna Bo¿ego oraz tata-jemnicy Jego ziemskiego ¿ycia. Prowa-dzi jednak do tajemnicy paschalnej Chrystusa, która, z kolei, wieProwa-dzie do odkry-cia radoœci wielkanocy. Radoœæ zmartwychwstania dotyczy wszystkich uczniów Chrystusa67_.

Papie¿ Franciszek proponuje ¿ycie na wy¿szym, duchowym poziomie. Pod-kreœla, ¿e g³êbokie ¿ycie duchowe sprzyja rozwojowi dynamizmu osobistego za-anga¿owania ewangelizacyjnego i misyjnego. Tej radoœci duchowoœci misyjnej

nie zag³usz¹ przeszkody i trudnoœci na drodze ewangelizowania68_.

Istotn¹ cech¹ radoœci Ewangelii jest, zdaniem papie¿a, jej trwa³oœæ. Wed³ug s³ów Ewangelisty nic nie jest w stanie jej odebraæ (por. J 16,22). ¯adne niebezpie-czeñstwa i zagro¿enia wspó³czesnego œwiata nie powinny zast¹piæ zapa³u i gorli-woœci misyjnej69_.

Odnowione przepowiadanie jest Ÿród³em radoœci zarówno dla samych wierz¹-cych, jak i dla niepraktykuj¹wierz¹-cych, ale szukaj¹cych prawdy. W centrum tego prze-powiadania jest Bóg objawiony w swoim Synu Jezusie Chrystusie. Misterium

pas-chalne czyni wiernych nowymi ludŸmi70_.

Radoœæ wyp³ywa równie¿ z tego, ¿e cz³owiek w dziele ewangelizacji nie jest sam, ale towarzyszy mu œwiat³o Ducha Œwiêtego. Otwarcie siê na Ducha daje

63 _{Por. EG 3.}

64 _{Por. H. Langkammer, S³ownik biblijny, Katowice 1984, s. 132-133.} 65 _{Por. EG 5-6.}

66 _{Por. EG 9; F. Jacquin, DuchowoϾ misyjna, dz. cyt., s. 86-87.} 67 _{Por. KKK 644.}

68 _{Por. EG 10.} 69 _{Por. EG 84.} 70 _{Por. EG11.}

spokój i radoœæ71_{. Tylko Duch Œwiêty mo¿e daæ cz³owiekowi radoœæ g³êbok¹,} pe³-n¹ i trwa³¹, do której têskni ludzkie serce. Radoœæ nierozdzielnie zwi¹zana jest z mi³oœci¹ (por. Ga 5,22). Wiernoœæ Ewangelii poprzez ¿ycie w Duchu Œwiêtym i spe³nianie dobrych uczynków ³¹czy siê z przyjemnoœci¹ duchow¹ i piêknem moralnym72_.

Podsumowuj¹c, mo¿na zauwa¿yæ, ¿e duchowoœæ misyjna ma swe trynitar-no-chrystocentryczne Ÿród³a. Jej istota to wewnêtrzne poruszenie motywuj¹ce i nadaj¹ce sens dzia³alnoœci polegaj¹cej na szukaniu cz³owieka i pomocy mu w spotkaniu z Chrystusem, co papie¿ nazywa mistycznym i kontemplatywnym braterstwem. Bazuje na komunii misyjnej wspólnoty Koœcio³a wychodz¹cego g³osiæ Ewangeliê. Radoœæ ewangelizacyjna jest ³ask¹, o któr¹ nale¿y prosiæ.

Ja-œnieje na tle wdziêcznej pamiêci dzie³ Bo¿ych w historii zbawienia cz³owieka73_.

Jest radoœci¹ misyjn¹, dokonywan¹ w przestrzeni tej szczególnej duchowoœci. Doœwiadczyli jej uczniowie pos³ani przez Jezusa (por. £k 10,17), doœwiadczaj¹ nawróceni (por. Dz 2,6). Radoœæ towarzyszy rozprzestrzenianiu siê Ewangelii i pojawiaj¹cym siê owocom jej g³oszenia. Papie¿ ukazuje jej dynamikê: daru i wyjœcia. To jakby kluczowe elementy duchowoœci misyjnej. Przedmiotem ewan-gelizacji jest s³owo, które zawiera w sobie potencja³. Radoœæ Dobrej Nowiny, bêd¹ca owocem duchowoœci misyjnej, obejmuje ca³¹ wspólnotê wierz¹cych (por. £k 2,10)74_.

Koœció³ wyruszaj¹cy w drogê jest wspólnot¹ misyjn¹. Umi³owana i wys³ana przez Boga idzie ona, by szukaæ oddalonych. Poszukuje ka¿dego i zwraca siê do niego, nie przekreœla nikogo. Z tego wynika jej radoœæ obecna w liturgii i

celebro-waniu ewangelizacyjnej codziennoœci75_.

SUMMARY

The Pope Francis in his one’s first post-synodal exhortation is paying attention to the need for evangelization in the contemporary world. He entrusts the entire Christian people with this task. Evangelization is the mission of the Church and exceeds its hierarchical structure. The addressees of evangelization today, according to the Pope, are all people, who are excessively individualistic, who experience an identity crisis and decline in zeal in the search for truth. The basis of authentic evangelization should be the fact, that Jesus is Lord and His must be to proclaimed to the contemporary man.

Keywords

missionary spirituality, evangelization

71 _{Por. EG 12.}

72 _{Por. Jan Pawe³ II, Wierzê w Ducha Œwiêtego, Watykan 1992, s. 379-380; KKK 2500.} 73 _{Por. EG 13.}

74 _{Por. EG 22-23.} 75 _{Por. EG 24.}

BIBLIOGRAFIA

ród³a podstawowe

Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium, 2013. Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, Propositio, 2012.

Nauczanie Koœcio³a

Benedykt XVI, Encyklika Deus Caritas est, 2005. Franciszek, Encyklika Lumen fidei, 2013.

Jan Pawe³ II, Encyklika Redemptoris missio, 1990.

Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska Ecclesia in Asia, 1999. Jan Pawe³ II, Wierzê w Ducha Œwiêtego, 1992

Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 1992.

Pawe³ VI, Adhortacja apostolska Ewangelii nuntiandi, 1975.

Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, 1965. Sobór Watykañski II, Dekret. Unitatis redintegratio, 1964.

Sobór Watykañski II, Dekret. Ad gentes divinitus, 1965.

Literatura przedmiotu i pomocnicza

Chmielewski M., Vademecum duchowoœci katolickiej. 101 pytañ o ¿ycie duchowe, Lublin 2004.

Contran N., Duchowoœæ misyjna, w: Koœció³ misyjny. Podstawowe studium misjologii, red. S. Karotempler, Warszawa 1997, s. 146-157.

Jacquin F., Duchowoœæ misyjna, w: Misjologia. Perspektywa ekumeniczna. Ma³y s³ownik, red. I. Bria i in., Warszawa 2007 s. 86-88.

Daniluk M., Duchowoœæ chrzeœcijañska, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. £ukasz-czyk i in., Lublin 1995, kol. 317-330.

Langkammer H., S³ownik biblijny, Katowice 1984. Nowak A., Identyfikacja postaw, Lublin 2000.

Pinckears S.T., ¯ycie duchowe chrzeœcijanina wed³ug œw. Paw³a i œw. Tomasza z Akwinu, Poznañ 1998.

Sobczyk A., Znaczenie radoœci w ¿yciu chrzeœcijanina, „Katecheta” 53(2008), nr 5, s. 42-47.