Janków Zaleśny, woj. kaliskie. Stanowisko 1

Grzegorz Teske,Janusz Tomala

Janków Zaleśny, woj. kaliskie.

Stanowisko 1

Informator Archeologiczny : badania 20, 219-220

219

-p o m ie sz cz e n ia c e n t r a ln e g o w yn o a l 1,85 n , a g ru b o ś ć s u m absyd 1,25 m* W e jś c ie z n a jd o w ało s i ę n a jp ra w d o p o d o b n ie j od ·t r o n y p o łu d n io w e j* S y m e tr y c z n ie w zględen n ie g o dobudowane b y ły d w ie p r z y p o r y o r z u c ie kw adratow y·.

V w yn ik u te g o ro c z n y c h p r a c ponow nie o d s ło n ię t o zbudowane, z k a a ie n ia , m ie js c a m i u z u p e ł­ n ia n e c e g ła mory k a p l i c y , do g łę b o k o ś c i o k o ło 0 ,5 8 u . Po n adto we w n ę trz u o b ie k tu o d k ry to po­ z o s t a ł o ś c i k r y p t y g ro b o w e j o p r z y p u s z c z a ln ie kolebkowym s k le p ie n iu 1 c e g la n e j p o sa d z ce . K ry p ­ ta zajm ow ała o k o ło 0 ,7 5 c z ę ś c i c e n t r a l n e j k a p l i c y o ra z ab sydę w sch od nią 1 p ó łn o c n ą . W c z ę ś c i p ó łn o c n o - w sch o d n ie j i p ó łn o c n o - z a c h o d n ie j głów nego p o m ie s z c z e n ia , s y m e tr y c z n ie względem o s i p ó łn o c - p o łu d n ie z n a jd o w a ły s i ę dwa c e g la n e m u rk i n a ro ż n ik o w e . Do k r y p t y p r o w a d z iły wykonane z zapraw y schody wbudowana w c e g la n y mor zam yk ający p o m ie sz cz e n ie od p o łu d n ia * Na p o d staw ie r e k o n s t r u k c j i lu k u s k l e p i e n i a można maksym alną wysokość k r y p t y o k r e ś l i ć w p r z y b liż a n iu na

1,60 - 1,90 ш.

W arstw y p r z y k r y w a ją c e s u r y m ia ły c h a r a k t e r p rze m ie sz an y - z a w ie r a ły m a t e r ia ł od w czes­ nego ś r e d n io w ie c z a do w s p ó łc z e s n o ś c i* M n ę trz e k r y p t y w y p e łn ia ły w a rstw y gruzówlekowe z mate­ r i a ł e m Ś re d n io w ie cz n ym i nowożytnym . Na p o łu d n ie od zam ykającego k r y p t ę m urka, na n ie w ie lk im o d c in k u zaobserwowano n ie z a b u rz o n y u k ła d w a rs tw % m a te ria łe m w y łą c z n ie w c z e s n o ś re d n io w ie c z ­ nym / p o l« X - p o ł . X I w ./ .

t o z ysk an y ch w w y n ik u te g o ro c z n y c h p r a c i z a s łu g u ją c y c h na uwagę z n a le z is k w y m ie n ić n a ­

le ż y fra g m e n t p ó ź n o ś re d n io w ie cz n e g o wykonanego z b rąz u o k u c ia . Na obecnym e t a p ie badań tru d n o je d n o z n a c z n ie o k r e ś l i ć c h r o n o lo g ię k am iennych murów k a p l i c y .

M a t e r i a ł y i d o k u m e n tacja z b adań z n a jd u ją s i ę w Kuzeua Po czątk ów Państw a P o ls k ie g o w G n ie ź n ie .

B a d a n ie będą kontynuowane w p rz y s z ły m s e z o n ie w ykopaliskow ym .

B iu r o badań 1 D o kum en tacji Zabytków w K a lis z u

B a d a n ia p r o w a d z ili m g r G rz eg o rz T esk e 1 mgr Ja n u s z Toma­ l a . F in a n s o w a ł NKZ w K a lis z u * P ie r w s z y sezon badań* Dwór no w oż ytny.

S ta n o w is k o p o ło żo n e j e s t w śród ł ą k na prawym b rze g u r z e k i K u ro ch , o k o ło 250 m od szko­ ł y p odstaw ow ej i o k o ło 50 m na p o łu d n ie od d r o g i p o ln e j ł ą c z ą c e j s k rz y ż o w a n ie d ró g , z n a jd u ją ­ c y c h s i ę W p o b liż u s z k o ły s k o ś c io łe m . O b ie k t o ś r e d n ic y o k o ło 25 m, o b e c n ie s ła b o zaznacza S ię w t e r e n i e . Od p ó łn o c y d o c h o d z i do n ie g o g r o b la , m ie js c a m i n ie w id o c z n a w t e r e n ie *

A m a to rs k ie p r a c e w y k o p a lisk o w e d o k o n ał na n in ie js z y m o b ie k c ie w 1948 r , n a u c z y c ie l z Jankow a ż a le ś n e g o - W in c e n ty S t r z y ż e w s k i. W l i t e r a t u r z e a r c h e o lo g ic z n e j s ta n o w is k o i n t e r p r e ­ towane j e s t ja k o g r o d z is k o sto żkow e z fa z y ' В wczesnego Ś r e d n io w ie c z a z f o s ą 1 wałem . Na s t a ­ n o w isk u 1 w Ja n k o w ie Eale śn ym z ało ż o n o t r z y wykopy sondażowe* Sondaż I o w ym iarach 35 z 1,5 m swoim z a s ię g ie m obejm ow ał domniemane w a ły , f o s ę o ra z c z ę ś ć w sch o d n ią k o p c a . Wykop I ł o wymia­ r a c h 5 x 1 ,5 m obejm ow ał s t r o n ę z a c h o d n ią kopca o ra z c z ę ś ć p r z y le g a ją c ą do n ie g o . Sondaż I I I o w y m iara ch 6 * 1 * p r z e c in a ł w p op rz ek g r o b lę .

N t r a k c i e p r a c w y k o p a lis k o w y c h o d s ło n ię t o na kopcu p ł y t k i , p r o s to k ą tn y /4 я 2 я / fu n d a­ ment k am ienny b ez zapraw y* Ś w ia d c z y t o , l e b y ć może b y ł on p rzyg o tow any pod je d n o k o n d y g n a c y j­ ny budynek o k o n s t r u k c j i n a z ie m n e j - d r e w n ia n e j. W z a g łę b ie n iu t e r e n u , in te rp re to w a n y m daw­ n i e j ja k o f o s a , o d s ło n ię t o k o n s t r u k c ja d re w n ia n e p rz y p o m in a ją c e s k r z y n ię . M ą sk o p rz e strz e n n y wykop n i e u c h w y c ił c a ł e j k o n s t r u k c ji * U s ta lo n o j e d y n ie j e j z a s ię g w zdłuż l i n i i E -и, A n a liz a ’ w a rs tw z a le g a ją c y c h w w yko p ach , b u d o w li, c h r o n o lo g ii m a t e r ia łu zabytkow ego u s t a l i ł a , i e b ada­ ny o b ie k t to r e l i k t now ożytnego dworu m iesz k aIn o -o b ro n n eg o usytuow anego na n a s y p ie ziemnym. K s z t a ł t kopca t o e f e k t w y b r a n ia z ie m i 1 z ło ż e n ie j e j w jednym m ie js c u . N a jw ię k s z ą llo Ś Ć na­ k ła d u z e b ra n o z m ie js c a m iędzy nasypem a rz e k ą K u ro ch * P o w s ta ło w t e n sposób d o ść p ł y t k i e , r o z le g ł e z a g ł ę b i e n i e , k t ó r e zapewne w o k r e s i e podwyższonych stanów wód b y ło w y p e łn io n e wodą. l a f o s ą , b e z p o ś re d n io p r z y K u ro c h u , w id o cz n e j e s t n ie z n a c z n e w y n ie s ie n ie t e r e n u , d o ty ch cz a s JANKÓW ZALEŚMY

w o j. k a l i s k i e S ta n o w is k o 1

2 2 0

-uważane za r e l i k t w a lu ziem nego. P r z e c ię t o go wykopem sondażowym . O k a z a ło s i ę , te j e s t to na­ t u r a ln a w y n ie s ie n ie t e r e n u . Wobec powyższego motamy z dużą p ew n o ścią w y k lu c z y ć i s t n i e n i e f o ­ sy г raz w a łu . tf podobny sposób z o s t a ła w yo d rę b n io n a g r o b la .

Podczas p r a c te re n o w y c h w 1948 1 1986 r , z n a le z io n o fra g m e n ty c e r a m ik i n a c z y n io w e j d a ­ to w an e j na X IV - X V 1 X V I I / X V II I w·, co s u g e r u je , i e k o p ie c mógł p r z e c h o d z ić d w ie f a z y z a s ie d ­ l e n i a . P ie r w s z y t w ym ien io n ych o kresów j e s t s ła b o udokumentowany* l i e u le g a n a to m ia s t w ą t p l i ­ w o ś c i, t e k o p ie c użytkow ano w X V I I / X V II w. Dwory z te g o o k re s u lokow ane na k o pcach n a jb li ż s z e badanemu o b ie k t o w i pochodzą z G a le w ic w w o j. k a l i s k i m L Malanowa w w o j. s ie ra d z k im *

JANQtflEC P P P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji la b y tk ó w w o j. l u b e l s k i e P ra c o w n ia A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e rw a to r­

sk a

O d d z ia ł w L u b l i n i e

B a d a n ia p r o w a d z iła mgr M a r la S u p ry n / a u to r k a sprawozda-, n ia / * r in a n a o w a ło Muzeum w K a z im ie rz u Dolnym* Je d e n a s t y sezon badań* Samek / X V 1 - X V III w ./

W s e z o n ie w ykopaliskow ym 1986 r . z re a liz o w a n o 3 wykopy b adaw cze.

Wykop X X X I I I - o w ym iarach В x 3 m z lo k a liz o w a n o na d z ie d z iń c u w schodnim , p r z y s k r z y d le p ó ł ­ nocnym zamku* Wykop m ia ł na c e l u p rze d e w s z y stk im s t w ie r d z e n ie poziomów użytk o w ych d z ie d z iń ­ ca w n ie ro z p o z n a n e j d o ty c h c z a s p a r t i i z a ło ż e n ia * tfykop t e n o b j ą ł mur p o łu d n io w e j ś c ia n y s k r z y d ła p ó łn o c n e g o , w z n ie s io n y z k a m ie n ia w ap ien n eg o ' i c e g i e ł na z a p ra w ie w a p ie n n o - p ia s k o ­ w e j, d atow an y w s tę p n ie na X V I I w . W murze tym na o d c in k u e k sp lo ro w a n e g o wykopu z n a jd o w a ł s i ę r o z g l l f i o n y o tw ó r, k t ó r y w c z a s ie p ó ź n ie j s z e j przebudowy muru p o m n ie jsz o n o . O tw 5r te n o s t a t ­ n i o s p e ł n i a ł fu n k c ję w e j ś c ia z d z ie d z iń c a do p o m ie s z cz e n ie s k r z y d ła p ó łn o c n e g o / p o m ie s z cz e n ie t o j e s t p o d p iw n ic z o n e / , tf- je g o o b r ę b ie w id o cz n e s ą n e g aty w y Э s t o p n i, n eg atyw b e l k i o r a z r e ­ l i k t y c e r a m ic z n e j p o s a d z k i - p o z w a la ją one o k r e ś l i ć dawny poziom u żytko w y w n ę tr z a , tf p a r t i i wykopu p r z y l e g a j ą c e j od wschodu do wspomnianego ż u ru s tw ie r d z o n o , a a g łę b o k o ś c i 0 ,4 0 - 0,55 a b ruk z k a m ie n i n a rz u to w y c h , d atow an y na X V I I - X V I I I w .

C a le c /w p o s t a c i p ia s k u / w y s t ą p i ł na g łę b o k o ś c i 0 ,6 0 - 0 ,7 0 m.

tfykop X X X IV - o w ym iarach 5 z 2 , S0 » w y ty cz o n o ró w n ie ż p r z y s k r z y d le p ó łn o c n e g o zamku, le c z na z e w n ątrz b ud ynku, p r z y ś c i a n i e p ó łn o c n e j, tfykop m ia ł na c e l u ro z p o z n a n ie , c z y o d k r y t e w u b ie g ły c h se z o nach w y k o p a lis k o w yc h p r z y s k r z y d le wschodnim zamku f o r t y f i k a c j e ziem ne

i są ró w n ie ż od s t r o n y p ó łn o c n e j z a ło ż e n ia *

tf t r a k c i e e k s p l o r a c j i wykopu w p ó łn o c n e j ś c i a n i e s k r z y d ła o d s ło n ię t o duży fra g m e n t s t r z e l n i ­ c y , a n a lo g ic z n e j do w c z e ś n ie j o d k r y t e j po z e w n ę trz n e j s t r o n i e s k r z y d ła w s ch o d n ie g o ; zachowa­ na ona j e s t w p a r t i i p o n iż e j o tw o ru s t r z e ln ic z e g o » W w yk o p ie o b s e rw u je s i ę w ystę p o w an ie w a łu ziem nego, usypanego z w a re tw p ia s z c z y s t y c h 1 g l i n i a s t y c h , i n t e g r a l n i e z w iąz an ego z dawnym mu­ rem kurtynowym ze s t r z e l n i c a m i , tf w yk o p ie u s t a lo n o poziom w y stę p o w a n ia w a rs tw y b u d o w la n e j mu­ rów na g łę b o k o ś c i 4,85 m. O b se rw a cja t a pozw ała w n io s k o w ać , że p ie r w o t n y poziom te r e n u w t e j p a r t i i z a ło ż e n ia z n a jd o w a ł s i ę -dużo n i ż e j n iż po z e w n ę trz n e j S t r o n i e s k r z y d ła w sch od nieg o /o o k o ło 3 ,5 m/t s t ą d z n a jd u je s w o je u z a s a d n ie n ie f a k t , t e w a ł z iem n y, k tó r e g o w ysokość p rz y s k r z y d le wschodnim o k r e ś lo n o h i p o t e t y c z n i e na 3 ,3 5 m, v t e j p a r t i i z a ło ż e n ia m i a ł, j a k s i ę s t w ie r d z a , z n a c z n ie w yż sz ą w yso k o ść.

Wykop XXXV - o w ym iarach 4 ,7 5 - 5 ,0 0 x 2,50 m, z a ło ż o n o p r z y b a s t e i p ó łn o c n o - w s c h o d n ie j zam­ k u , po j e j s t r o n i e w s c h o d n ie j od z e w n ą trz , w m ie js c u , g d z ie w o p a r c iu o o b s e rw a c ję naziem nych p a r t i i murów w in na znajd ow ać s i ę s t r z e l n i c a , tf t r a k c i e e k s p l o r a c j i wykopu o d s ł o n i ę t o , ja k w c z e ś n ie j p r z y s k r z y d le w schodnim , p ła s z c z y s t o - g l i n i e e t e n a sy p y ziem ne tw o rz ą c e wspomniany w a ł. Tuż pod p o w ie r z c h n ią t e r e n u na g łę b o k o ś c i 0 ,2 0 m w y s t ą p i ł mor p o s z u k iw a n e j s t r z e l n i c y , p rz y tym n ie o c z e k iw a n ie s tw ie rd z o n o w y stę p o w a n ie muru z k a m ie n ia w apienn ego na z a p ra w ie wa­ p ie n n o - p ia s k o w e j, d o sta w io n e g o do muru w spom nianej s t r z e l n i c y od s t r o n y w s c h o d n ie j; n u r te n ma d łu g o ś ć 2,90 a , je g o s to p a fundamentowa z n a jd u je s i ę na g łę b o k o ś c i o k o ło 1,50 a /w wyko­ p ie o d ło s n ię t o od z e w n ątrz p o łu d n io w ą krawędź te g o muru/*