Tomasz Bobrowski
Postrzeganie autorytetu
wychowawcy przez starszych
podopiecznych w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych na
terenie miast Zagłębia i okolic
Nauczyciel i Szkoła 3-4 (28-29), 110-117
Tomasz Bobrowski
Postrzeganie autorytetu wychowawcy przez
starszych podopiecznych w placówkach
opiekuńczo - wychowawczych
na terenie miast Zagłębia i okolic
A utorytet w ychow aw cy m a ogrom ne znaczenie w procesie kształtow ania oso bow ości podopiecznych placów ek opiekuńczo - w ychow aw czych, pozbaw io nych właściwej opieki rodzicielskiej. To w ychow aw ca zdany na w łasną inw e ncję, pom ysłow ość oraz takt, musi często stawiać czoło przeciw nościom , czy problem om , z któtym i zgłaszają się podopieczni.
J.Pieter pojm uje autorytet, jako przew agę czyjąś nad pojedynczym i osobam i lub grupam i społecznym i, w yróżniającą się uznaniem i podporządkow aniem .1
Zdaniem T. Pszczołow skiego ( autorytet) posiadają organizacje, grupy, osoby wtedy, gdy określona grupa ludzi uznaje pew ne dodatnio ocenione cechy jakiejś osoby lub organizacji.2
W 2003 roku w ramach seminarium magisterskiego przeprowadzono badania wśród wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych, które miały na celu zapoznanie się z rzeczywistym stanem ogólnego pojmowania autorytetuwychowawcy w poniżej wymienionych placówkach. Ponieważ w głównej mierze chodziło o uzyskanie opinii starszych podopiecznych, dlatego też o wypełnienie całkowicie anonimowej ankiety poproszono wyłącznie wychowanków , którzy w chwili przeprowadzania badania posiadali ukończony 14 rok życia. Oto jak przedstawiała się struktura wiekowa badanych wychowanków: Podopieczni w wieku od 14 do 15 roku życia - 25 osób (39%); wychowankowie w wieku 16 - 17 lat - 25 osób ( 39%);18 - 19 lat- 12 osób ( 18%) ; 20 i więcej lat - 3 badanych ( 4%).
Jeśli chodzi o płeć badanych wychowanków, prezentowała się ona następująco: Badane dziew częta: 36 osób; chłopcy: 29 badanych (45% ). A nkietę przepro wadzono na terenie poniżej w ym ienionych placów ek:
Dom D ziecka nr 1 w Sosnowcu; Dom D ziecka nr 2 w Sosnowcu;
Ośrodek Pom ocy W ychowawczej w Sosnowcu;
1 Cyt. za J. Pieterem. W: B. Marcińczyk, Autorytet osobowy. Geneza i funkcje regulacyjne. Katowice 1991, s.57. 2 Ibidem,s.30.
Tomasz Bobrowski - Postrzeganie autorytetu wychowawcy przez
111
D om D ziecka w Jaworznie; D om D ziecka w Sarnowie.
W sum ie ankietę w ypełniło 65 wychowanków , a badania w łaściw e poprzedziły badania pilotażow e, po których to usunięto z kw estionariusza ankiety zagadnienia zbędne i w prowadzono pytania, które okazały się konieczne dla uzyskania jak najszerszej w iedzy o badanym problemie.
Młodzież podjęła próbę zdefiniowania pojęcia autorytetu, jako takiego. W sumie na 65 wychowanków, 15 spośród nich błędnie pojmuje autorytet, co stanowi niebagate lną liczbę (23%) badanej populacji. Największe trudności ze zinterpretowaniem pojęcia mieli najmłodsi badani podopieczni (zazwyczaj ci, którzy dopiero co uko ńczyli 14 rok życia) .Przytoczę poniżej w jaki sposób przedstawiało się liczbowe zestawienie pojmowania pojęcia autorytetu wśród badanej młodzieży.:” Uważam, że autorytetem jest ktoś kto:” M a osiągnięcia, coś sobą reprezentuje - 5 odpowiedzi; Jest osobą o silnej osobowości - 4 odpowiedzi; Jest to ktoś, komu można się zwierzyć; Jest osobą d o b r ą - 1 odp.; Jest osobą inteligentną oraz u p rz e jm ą - 3 odp.; Jest osobą godną naśladowania - 32 odp.
K olejną ankietę, dotyczącą sposobu postrzegania autorytetu wychowaw cy w placów ce opiekuńczo - w ychowawczej, skierowano do pedagogów pracujących z młodzieżą. Warto pokrótce omówić strukturę w iekow ą badanych nauczycieli. N ajliczniejszą grupą ankietowanych wychowawców byli pedagodzy w przedziale wiekowym pomiędzy 40 a 50 r. ż.- 8 osób; po 7 pedagogów w przedziałach pom ię dzy 24 a 30 r. ż; oraz pom iędzy 31 a 39 rokiem życia. Jeden spośród badanych nauczycieli mieścił się w przedziale 51 i więcej lat.
Warto w spom nieć, iż w iększość ankietowanych nauczycieli to kobiety (69 %), natom iast ankietowani mężczyźni stanowili (31% ) badanej populacji.
Jeśli by przyjrzeć się stażowi pracy badanych w ychowaw ców, dochodzi się do wniosku, iż najliczniej reprezentow aną grupą, była ta w przedziale od 0 do 6 lat stażu pracy (8 osób), następnie od 13 do 21 lat pracy (6 osób), podobnie przedział między 22 lata stażu i więcej (6 osób). Najmniej liczną grupę wśród ankietow anych pedagogów stanowili ci w przedziale między 7 a 12 lat stażu pracy.
A utorytetem , dla badanych w ychow aw ców je st ktoś, kto:
1. Posiada szacunek i uznanie w opinii wychowanka oraz wzbudza sw ojąpostaw ą respekt. - 9 odpowiedzi.
2. Jest w zorem godnym naśladow ania.- 10 odpowiedzi.
3. Kocha i szanuje m łodzież, je st ufny i tolerancyjny - 3 odpow iedzi. Jeden z badanych w ychow aw ców nic um iał określić istoty pojęcia autorytetu. Opiekunowie ankietowanej młodzieży zostali zapytani w ankiecie, w oparciu o jakie 'cechy osobowości budują przede wszystkim swój autorytet?. Na pierwszym miejscu wymieniono: wzajem ne zaufanie i życzliwość - 12 odp.(52,20% ); w yro
112
Nauczyciel i Szkoła 3-4 2005 zumiałość i tolerancję - 6 odp. ( 26,06%), następnie karność i posłuszeństwo: - 2 odp. ( 8,7%). N a ostatnim miejscu zostały wymienione cechy takie jak: dobroć, szczerość, lojalność- 3 odp. ( 13,04%).W edług ankietow anych nauczycieli, pracujących z m łodzieżąidealny w ychow a wca, to przede w szystkim taki, który jest: konsekw entny - 18 odp.( 78,27% ), oraz łagodny - 5 odp. (21,73% ).
Do m łodzieży zw rócono się rów nież z pytaniem , czy w placów ce, w której przebyw a m ogłaby w skazać przynajm niej jednego wychowaw cę, który byłby dla niej autorytetem ?.
U zyskane odpowiedzi m ożna uznać za satysfakcjonujące, bow iem zebrane dane sugerują, iż 69% badanych podopiecznych potrafi w skazać przynajm niej jednego nauczyciela - wychowawcę, w placówce, który zasługiwać może na miano:,, auto rytetu.” Jednakże 15,5% badanej m łodzieży tw ierdzi, iż :„ nie m a takiego w ycho wawcy w placówce”, podobnie kolejne 15,5% ankietowanej m łodzieży uważa, że byłoby trudno w skazać tak ą osobę.
N a podstawie dalszych pytań ankietowych (skierowanych do wychowanków), oraz na podstawie zebranych dalszych danych m ożna w ysnuć następne konklu- zje.56 % badanej m łodzieży rozum ie, iż wychowawca „pragnie ich dobra,” a także, że osoby te nie sprzeciw iają się wychowawcy, gdy ten prosi podopiecznych 0 wykonanie zadania np. na rzecz społeczności w placówce. Z kolei 48% badanych osób deklaruje, iż nigdy nie zdarza się im przeryw ać w ypowiedzi wychowawcy w połowie zdania, krzyczeć, i obrażać się. 28 badanych osób przyznaje, iż taki rodzaj zachowania zdarza się im sporadycznie, natom iast sześć badanych osób deklaruje, iż przytoczony powyżej rodzaj zachowania zdarza się im zawsze.
P rzeanalizujm y zatem stan postulow any autorytetu wychowawcy w opinii m łodzieży z placów ek opiekuńczo - w ychowawczych. Z uzyskanych w ankiecie w yników m ożna w ysnuć tezę, iż zdecydowana w iększość w ychowanków , bo aż 86,14% (56 osób) uważa, że w ychowawca pow inien daw ać pozytyw ny przykład 1 dlatego też nie pow inien publicznie palić papierosów, ani tym bardziej pić alkohol. W pow yższej kw estii nie m iało zdania 6 osób, spośród badanej m ło dzieży, co stanowi 9,23% ankietowanych. Z kolei 3 osoby nie zgadzają się z ta k ą opinią.( 4,63% badanych).
Podobnie prezentują się wyniki, jeśli chodzi o stw ierdzenie jak o drugie w ym ie nione w ankiecie:,, W ychow awca nie pow inien używ ać wulgaryzm ów, ani przem ocy fizycznej.”
W sum ie 81,56% badanych podopiecznych zgadza się z tą opinią w ogóle lub zdecydowanie zgadza się. W powyższej kwestii nie ma zdania 6 osób( 9,23%), takiż sam odsetek młodzieży nic zgadza się z tą opinią lub zdecydow anie nie zgadza się. W kolejnym pytaniu ankietowym młodzież miała za zadanie określić: „ K im jest dla Ciebie Twój w ychow aw ca?.” Ciekaw ie też zdają się prezentow ać uzyskane
Tomasz Bobrowski - Postrzeganie autorytetu wychowawcy przez 113 wyniki. I tak oto dla sześciu osób w ychow aw ca jaw i się jak o id eał ( 9,24%), dla trzydziestu trzech osób w ychow aw ca je st szeroko rozum ianym w zo rem (50,76% ),dla dw udziestu jeden odpow iadających - p rzy jacielem ( 32,30% ), a o so b ą całk iem o b cą - dla pięciu, spośród zapytanych ( 7,7%).
Odpowiedzi podopiecznych na prezentow ane pow yżej pytania m ogą nam w skazyw ać, iż istnieje w śród badanej m łodzieży nie tak m ały odsetek ( około 23% osób), które to nie potrafią w skazać w sposób praw idłowy, czym ów autorytet jest w ogóle. Jednakże, na ogół w ten w łaśnie sposób odpow iadali w ychow ankow ie najm łodsi.77 % badanej m łodzieży praw idłow o potrafiło zinteipretow ać pojęcie autorytetu w sensie stricto, ja k rów nież autorytetu wychowawcy. Ponad 23 % badanej m łodzieży pozostaje w zasadzie obojętne, czy w ychow aw ca będzie im ponować konkretną w iedzą lub też innym i um iejętnościam i. M im o, iż 23 % badanych w ychow anków nie um iało w sposób praw idłow y zdefiniow ać pojęcia autorytetu, to jed n ak w pozostałych pytaniach ankietow ych potrafili w sposób praw idłow y w skazać sytuacje, w jakich ów autorytet nauczyciela się przejawia, bądź też ew entualnie w jakich sytuacjach przejaw iać się będzie jeg o brak.
86 % badanej m łodzieży ( tj. 50 osób) uw aża, iż w ychow aw ca pow inien dawać pozytyw ny przykład. Z opinią tą nie zgadzały się 3 osoby, co stanow i ogółem 4,63% badanej młodzieży. Pocieszający, a zarazem budujący zdaje się być fakt, że zdecydow ana w iększość m łodzieży ( 92,3% ) ma pozytyw ne konotacje ze stw ierdzeniem :,, Mój w ychow aw ca.” 15,5% badanej m łodzieży m a trudności z w ypow iedzeniem się w kw estii, czy znajdują autorytet w śród nauczycieli pracujących w placów ce. Sm utny też je st fakt, iż drugie tyle badanej m łodzieży ( 15,5%) odpow iedziało, że takiego w ychow aw cy w ich placów ce po prostu nie ma. R easum ując, m ożna stwierdzić, iż praw ie 31 % badanych m łodych ludzi nie ma, bądź też nie potrafi w skazać w placów ce w ychow aw cy, będącego zarazem autorytetem osobowym.
Pojaw ia się zatem pytanie- Co może skutecznie zniechęcić m łodzież do poszukiw ania w zoru w śród sw oich w ychow aw ców ? N iew ątpliw ie czynnikiem w iodącym tutaj będą niepożądane przez m łodzież cechy osobow ości u sw ojego wychowawcy.
Podopieczni na pierw szym miejscu w skazali (jako cechę nicakceptow aną)- brak kultury - 16 odpow iedzi, surowość - 11 odp., nietolerancja - 10 odp., oraz brak szacunku dla w ychowanka. Zapytano rów nież sam ych wychowaw ców, jakie cechy niepożądane u pedagoga - wychowawcy, m ogliby w ymienić. N auczyciele na pierwszym m iejscu (jako cechę niep o żąd an ą) w ymieniali przede w szystkim: brak kultury 19 odpow iedzi, na drugim m iejscu nietolerancję — 16 odpow iedzi, na trzecim - arogancję, brak szacunku dla wychowanków , oraz n ie s z c z e ro ść -p o
114
Nauczyciel i Szkoła 3-4 2005 Pow yższe dane m ogą w skazyw ać, iż ankietowani w ychow aw cy zd ają sobie spraw ę, iż takie cechy jak: agresja, nietolerancja a także pogardliw y stosunek do podopiecznych stanow ią pow ażną przeszkodę w budow aniu rzeczyw istego autorytetu.W badaniu istotne było rozeznanie czy badana m łodzież potrafi, może wskazać sytuację, w której nauczyciel - wychowawca zaprezentował cechę, bądź cechy chara kteru, których tolerować nie można. Wychowankowie zostali zapytani w ankiecie czy zaprezentowana powyżej sytuacja wystąpiła, a jeśli tak, młodzież miała, za zadanie krótko ow ą sytuację opisać. Na 65 ankietowanych wychowanków, 13 osób (20%) odpowiedziało twierdząco (spotkało się z sytuacją, w której wychowawca ujawnił niepożądane cechy charakteru). M łodzież najczęściej wymieniała: „Uży wanie przemocy fizycznej” - 4 wymienione odp. ^Faw oryzowanie niektórych podopiecznych” - 1 w ymieniona odp.,, Używanie w yzw isk oraz przekleństw” -5 w ym . odp., „Niesłuszne oskarżenie, posądzenie wychowanka”- 1 wym. odp., „N ad używ anie alkoholu”- 1 wym. odp.,,, Niedotrzymanie powierzonej tajemnicy”- 1 wym. odp. Spośród 65 ankietowanych wychowanków 13 deklaruje, iż odczuło ze strony wychowawcy przemocy (fizycznej lub psychicznej), lub też spotkało się z innym rodzajem zachowania nieakceptowanego. M łodzież w ym ieniała tu głównie używ anie w yzwisk oraz przekleństw (38,45% ankietowanych),na drugim miejscu - przemoc fizyczną (30,75% ankietowanych).
Badaną m łodzież placów ek opiekuńczo - w ychow aw czych spytano w ankiecie rów nież o cechy charakteru, jakim i pow inien w yróżniać się id ealn y w ychow aw ca. Badani mogli wybrać tylko je d n ą cechę spośród czterech podanych m ożliw ości odpowiedzi:
A - w ym agający i konsekw entny - 8 odpow iedzi ( 12,30%); В - troskliwy i opiekuńczy - 15 odpow iedzi ( 23,07% ); С - godny zaufania - 3 1 odpow iedzi ( 47,69% ); D - pom ysłow y i w esoły - 11 odpow iedzi ( 16,92%).
Znaczna część ankietow anych w ychow anków ( 3 1 osób), opow iedziała się za faktem, że „ id ea ln y w y chow aw ca” , to ktoś godny zaufania.
Z pow yższych danych w ynika, iż badana m łodzież, jak o idealnego - widzi przede w szystkim , takiego w ychow aw cę - który je st godny zaufania.
G rupę badanych w ychowawców zapytano rów nież o cechy osobow ości, jak im i pow inien odznaczać się idealny nauczyciel - wychowawca. Spośród zapreze ntowanych sześciu m ożliw ych odpow iedzi, badani mogli zaznaczyć je d n ą w y braną przez siebie cechę.
Z uzyskanych danych w ynika, iż „idealny w ychow aw ca” , (w opinii sam ych nauczycieli), to taki, który w pracy z m łodzieżą je st konsekw entny w swych postanow ieniach (17 odp.- -tj.73,94% ), następna cecha w ym ieniona jak o druga w k o lejn o ścito fak t,iżw y ch o w aw cap o w in ien b y ćo so b ąd o b rą(3 o d p .-tj,1 3 ,0 4 % ).
Tomasz Bobrowski - Postrzeganie autorytetu wychowawcy przez
115
K olejno w ym ieniano po 1 odpow iedzi cechy: łagodność, pobłażliw ość, w ysokie w ym agania. Z kolei nikt z pedagogów nie w ybrał zaproponow anej w kafeterii „surow ości.”
Aby zorientować się, w jakich sytuacjach młodzież z placówek opiekuńczo - wy chowawczych jest w stanie obdarzyć swojego wychowawcę zaufaniem, zapytano ankietowanych o to, w jaki sposób wychowawca może wzbudzać zaufanie i szacunek u podopiecznych? Ankietowani mogli wskazać jedną w ybraną możliwość spośród 5 zaproponowanych wariantów odpowiedzi.
W ychow aw ca w zbudza zaufanie oraz szacunek u podopiecznych poprzez: A - duży zasób w iedzy oraz w ysoką kulturę osobistą (15 odpow iedzi tj.23,1% ); В - w yrozum iały i życzliw y stosunek do sw oich w ychow anków (22 odpow iedzi
tj. 33,84% );
С - szczere rozm ow y z podopiecznym i (14 odpow iedzi tj.21,51% );
D - pom ysłow ą i ciekawą organizację czasu wolnego wychowankom ( 11 odpowiedzi tj. 16,92%).
W ynika tu, iż najw iększy odsetek badanej m łodzieży uw aża, że w ychow aw ca przede w szystkim m oże w zbudzać u swoich podopiecznych szacunek oraz zaufa nie poprzez „w yrozum iały, życzliw y stosunek do w ychow anków .”
Zapytano rów nież młodych ludzi w ankiecie o sytuacje, w jakich przychodzi się jej zw ierzać swojemu wychowawcy. Z uzyskanych danych w ynika, iż zdecydowana większość badanych tzn.35 osób (53,84% ) jest gotowa zw ierzyć się wychowawcy tylko w wyjątkow ych sytuacjach. Nieco m niejsza ilość ankietowanych (20 osób) odpow iedziała, że: „Zawsze zw ierza się swojemu wychowawcy, gdyż zawsze może liczyć na jego pom oc i ra d ę ” 15 % badanej młodzieży deklaruje, iż : „ Kiedyś zw ie rzało się, lecz teraz tego nie czyni.”
W dalszej części ankiety skierowanej do podopiecznych chodziło o pozyskanie danych dotyczących czy i w jakich sytuacjach młodzież jest w stanie zaufać wycho wawcy?
Wyniki ankiety wskazują, iż ponad połowa w ychowanków (35 odp.tj.53,84%) „ufa w ychowaw cy tylko w niektórych sytuacjach. 27 osób (tj.41,55%) odpowiedziało, że: „ Ufa wychowawcy zawsze i w każdej sytuacji. Z uzyskanych danych wynika, iż tylko 3 osoby (tj.4,61%) „Prawie nigdy nie ufa swojemu w ychow aw cy” . N ato miast nikt z respondentów nie zakreślił możliwości:,, N igdy mu nie ufam .”
D odam dla uzupełnienia, iż w ychowaw ców zapytano o to jak ie cechy osobo w ości pom ogą im sam ym w zdobyciu zaufania podopiecznych? Pedagodzy spośród czterech podanych możliwości na pierw szym m iejscu w ybierali: w ysoką kulturę o s o b is tą - 11 odp. (47, 82%), na drugim m iejscu w skazali szczere i otw a rte rozm ow y z podopiecznym i - 7 odp.( tj.30,43%), na trzecim ,: gruntow ne w ykształcenie - 3 odp. ( tj.13,04%), na ostatnim m iejscu respondenci w skazali : pom ysłow ą organizację czasu w olnego podopiecznym - 2 odp. ( tj.8,71%).
116
Nauczyciel i Szkoła 3-4 2005 Podsum ow anie - w nioski z badań:Rozważania na temat spostrzegania cech wpływających na autorytet w ychow a wcy, przez podopiecznych placówek opiekuńczo-w ychow aw czych, przedstaw ione w toku prezentacji materiału empirycznego pozw alają wysunąć przedstaw ione poniżej wnioski:
1. Badani wychowankow ie w większości potrafią w praw idłowy sposób zinter pretować pojęcie autorytetu. N ajw iększe trudności ze zdefiniowaniem autory tetu jako takiego mieli najmłodsi badani, zazwyczaj ci, którzy dopiero -co ukończyli 14 rok życia.
2. Zdecydow ana w iększość badanej m łodzieży (69 % ) potrafi w skazać w placów ce przynaj mniej jednego w ychow aw cę, który byłby dlapodopiecznego „autorytetem .”
3. Ponow nie zdecydow ana większość ankietowanej m łodzieży (81,56 % ) nie chciałoby, aby w ychow aw ca używ ał przem ocy fizycznej, bądź psychicznej. 4. Ponad 92 % wychowanków (92,3%) ma pozytywne skojarzenia ze stwier
dzeniem:,, Mój w ychowawca.” Dla 60 osób spośród ankietowanych 65 - ciu .w ychowaw ca jest ponadto osobą znaczącą w życiu ( tzn. ideałem, wzorem, bądź przyjacielem).
5. Zarów no w opinii podopiecznych, ja k rów nież w ychow aw ców istniejącechy osobow ości pedagogów cenionych w sposób szczególny.
6. M łodzież je st w stanie obdarzyć w ychow aw cę zaufaniem.
Z przeprowadzonych anonimowych badań ankietowych wynika, iż młodzież w placówkach opiekuńczo - wychowawczych je st spostrzegawczym, a zarazem krytycznym obserwatorem stosunków międzyludzkich, jakie panująw placówkach. Podopieczni zauw ażają wiele elementów, które odgryw ają doniosła rolę w procesie kształtowania się autorytetu wychowawcy. Obserwacje badanej m łodzieży nie ograniczają się wyłącznie do obserwacji życia w placówce. Podopieczni zw racają uwagę, w jaki sposób wychowawca zachowuje się na co dzień, w jaki sposób się wyraża, czy ma zaufanie do swoich podopiecznych, czy jest słowny i obiektywny zarazem.
Przeprow adzone badania pozw oliły rów nież (choć tylko w niew ielkim stopniu) rozeznać poglądy sam ych w ychow aw ców - pedagogów , dotyczące postrzegania przez nich postulow anego autorytetu opiekuna m łodzieży
Z zebranych informacji w ynika, że zarów no w ychow aw cy ja k i w ychow ankow ie m ają w ysokie w ym agania odnośnie tego charakterystycznego zawodu.
Nauczycielem, czy w ychowaw cą jest się nie tylko w placówce. To opiekun często własnym poświęceniem przyczynia się w głównej m ierze do tego, w jak i sposób podopieczni b ęd ą radzić sobie w dalszej, samodzielnej zupełnie ju ż egzystencji. Wychowawca kształtuje osobowość młodzieży, która powinna widzieć w nauczy cielu nie tylko opiekuna, ale i przyjaciela.
Tomasz Bobrowski - Postrzeganie autorytetu wychowawcy przez 117
N a zakończenie pragnę przytoczyć słowa profesora A. Tchorzewskiego, który pi sał w pracy pt.:„ Odpowiedzialność jako wartość i problem edukacyjny” : ,,(..)Peda- gog powinien uczyć wychowanka dążenia do prawdy, będąc jednocześnie świade ctwem konkretnego wyboru. Aby rzetelnie uczyć wybierania, powinien pozostawić przestrzeń wolności dojrzewającej osobie w ychowanka.”3
Bibliografia
Marcińczyk B., Autorytet osobowy. Geneza i funkcje regulacyjne. Katowice 1991. M eighan R., Socjologia edukacyjna. Toruń 1993.
Rybicki P., Gockowski J., A utorytet w nauce. W arszawa 1979. Sliwerski B., Edukacja autorska. K raków 1996.
Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. W arszawa 2000.
Tchorzewski A. (red.),O dpow iedzialność jako w artość i problem edukacyjny. Bydgoszcz 1998.
Żechow ska В., O poznaw aniu nauczyciela. K atow ice 1995.
A rtykuły
D udzikow a M., A utorytet nauczyciela w opinii uczniów, „Problem y O pie kuńczo - W ychow aw cze” 1995, nr 8
Parnicka U., A utorytet nie je s t darem, „Edukacja i D ialog” 1995, n rl Szostakiew icz A., Zm ierzch autorytetów, „Polityka” 2000, nr 40
Sum m ary
The article raises ihc subject o f a tutor as a person o f authority. There have been conducted a poll o f charges who arc fourteen years o f age and deliberations on that problem draw conclusions.
The most o f charges (69 per ccnt) can point out at least one tutor who is for them the “authority” and they can interpret that term corrcctly.
8 1 per ccnt o f those polled would not like the tutor to use physical violence and emotional abuse and over 92 per cent o f charges have a positive association with the statement “My tutor”. For 60 people out o f 65 the tutor is a very important person in life, just like an ideal, a model or a friend. Teenagers are able to show the tutor trust, but they draw their atlcnlion how the tutor behaves, speaks his mind, i f he or she is reliable and objective.
The authority o f the tutor is crucial in the process o f moulding charges' personality in educational institutions.
