Adolf Rothe 1832-1903

Na okładce

AdoHRothe 1832-1903

Urodził się w Zgierzu. Szkołę średnią rozpoczął w niedalekiej Łodzi, potem kontynuował naukę w gimnazjum realnym w Warsza-wie. Studia odbył w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu. Po ukończeniu studiów w 1859 r. pracował jako ordynator szpitala dla robotników, przygotowując równocześnie rozprawę doktorską. Po przedstawieniu pracy na temat zwyrodnienia skrobiowatego otrzymał w roku 1861 doktorat.

W 1862 r. podjął obowiązki naczelnego lekarza szpitala miejskiego w Kamieńcu Podolskim. W tym okresie rozpoczęło się jego zaintere-sowanie psychiatrią. Na oddziale chorych psychicznie szpitala, w którym był lekarzem, wprowadził nowoczesne metody postępowania: zniósł krępowanie chorych, leczył poprzez pracę. Napisał wówczas także krótki rys historii psychiatrii. Na Podolu zaangażował się w działalność tamtejszego towarzystwa lekarzy, starającego się o poprawę stanu higieny i ochronę zdrowia miejscowej ludności.

W 35 roku życia został powołany na stanowisko naczelnego lekarza najstarszego w War-szawie szpitala dla psychicznie chorych im. św. Jana Bożego. Rothe pełnił tę funkcję przez lat 21, zarządzając równocześnie oddziałem dla chorych psychicznie kobiet przy szpitalu Dzieciątka Jezus i sprawując przez czas dłuższy opiekę społeczną nad dwoma sierocińcami i domem starców. Rothe rozpoczął swoją działalność w okresie, gdy psychiatria polska miała jeszcze nielicznych przedstawicieli~ gdy spojrzenie na chorych psychicznie, ich trak-towanie pozostawiało wiele do życzenia. Postawił sobie za cel walkę z negatywnymi po-stawami społecznymi wobec chorób psychicznych oraz szerzenie najnowszych poglądów na leczenie i pielęgnowanie chorych. Podkreślał, że choroby umysłowe nie mają nic wspólnego ani z wpływem duchów, ani czarów, ani nie są efektem grzechu. Należą do cierpień soma-tycznych organizmu. Uważał, że przyczyny wywołujące obłąkanie są takie same jak innych chorób a zmian chorobowych należy szukać w układzie nerwowym. Duże znaczenie w etio-logii chorób psychicznych przypisywał dziedziczności i wychowaniu.

We wspomnieniu zamieszczonym bezpośrednio po śmierci Rothego, Ludwik Dydyński zauważył, że "nie wniósł [on] do skarbnicy wiedzy ogólnoludzkiej ważnych i nowych przy-czynków", ale przekazując wiedzę zdobytą przez innych oraz "szeregiem prac oryginal-nych, przyczynił się do rozbudzenia u nas ruchu naukowego w tej dziedzinie". Napisany przez Rothego podręcznik psychiatrii z roku 1885 już pod koniec życia autora uważany był za przestarzały, choć opierał się on na pracach znanych ówcześnie psychiatrów klinicystów, takich jak Wilhelm Griesinger czy Richard F. von Krafft-Ebing.

Jako jeden z pierwszych, Rothe docenił znaczenie opieki poszpitalnej nad chorymi psy-chicznie. W 1885 r. w swoim podręczniku psychiatrii pisał, że niewłaściwe postępowanie z chorymi po opuszczeniu zakładu jest odpowiedzialne w ok. 25% za nawrót choroby. Postulował zatem utworzenie odpowiedniej instytucji społecznej, zajmującej się losem osób, które opuszczą zakład, głównie tymi chorymi, którzy nie mają środków na dalsze leczenie, czy też warunków do samodzielnego utrzymania się. Jej zadaniem byłoby wyszukiwanie stałego zajęcia, udzielanie zapomóg.

Rothe nieustannie zwracał uwagę na niedostateczną ilość łóżek dla psychicznie chorych, zarówno w Królestwie, jak i w całej Rosji i zaangażował się w prace Komisji Rządowej, ktÓrej zadaniem było sporządzenie projektów reorganizacji zakładów psychiatrycznych. W związku z tym w roku 1868 r. wraz z architektem Tuenellem, odbył czteromiesięczną

Na okładce podróż po krajach Europy Zachodniej, w czasie której zwiedził 60 zakładów psychiatrycz-nych. Efektem podróży była publikacja O pielęgnowaniu obłąkanych i urządzaniu dla nich

zakładów, w której optował za zamkniętymi zakładami, odpowiadającymi, jego zdaniem, wszystkim wymaganiom "ludzkości i nauki". Władze w Petersburgu uznały projekty (i opracowane kosztorysy) za zbyt kosztowne i tylko część projektów doczekała się realiza-cji przy budowie szpitala w Tworkach 15 lat później.

Istotną rolę w zrozumieniu spraw zdrowotnych przyznawał Rothe statystyce. Jeszcze w okresie pobytu w Kamieńcu Podolskim wydał Materiały do topografii i higieny Guberni Podolskiej. Później, w Warszawie, regularnie przez lat 13, drukował sprawozdania z czyn-ności lekarskich, a zebrany materiał zestawiał w oddzielnych tablicach. Uwzględniał róż­ ne czynniki: przypuszczalną etiologię, zatrudnienie chorych, stopień wykształcenia, wiek, czas pobytu w szpitalu. Efektem jego zainteresowań statystyką były również opracowania teoretyczne, m.in. na temat związku alkoholizmu z chorobami psychicznymi.

Największe jednak i trwałe znaczenie zachowały prace Rothego pisane niejako na mar-ginesie jego aktywnej pracy zawodowej, prace odnoszące się do jego pozalekarskich, huma-nistycznych zainteresowań. Jest to przede wszystkim ponad dwustu stronicowy, znakomicie udokumentowany Rys dziejów psychijatryi w Polsce, zawierający pełną, krytyczną biblio-grafię prac mających odniesienie do psychiatrii od Macieja z Miechowa (Miechowity) z po-czątku XVI wieku, aż po rok wydania pracy, tj. 1892. Szczególnie interesował Roiliego stosunek społeczeństwa do chorych psychicznie; zwracał uwagę na występujące w tej kwe-stii zmiany, na długą drogę od traktowania chorych jako opanowanych przez nieczyste siły, co nieraz prowadziło do procesów o czary, aż do uznania chorego "nawet najbardziej na umyśle upośledzonego", za pełnoprawną osobę, której należy okazać pomoc.

Interesująca Rothego sprawa stosunku do psychicznie chorych związana była bezpośred­ nio z ustawowo przyznanymi im prawami. W 1879 roku Rothe opublikował książkę z za-kresu psychiatrii sądowej, która -rzecz godna uwagi - obejmuje zarówno teren Królestwa, jak znajdującej się pod zaborem austriackim, Galicji.

Do pogranicza psychiatrii i historii należą dwa studia psychologiczne; pierwsze, o carze Iwanie Groźnym, znanym z napadów szału, drugie, o szesnastowiecznym, włoskim poecie Torquato Tasso, autorze Jerozolimy wyzwolonej, który parę lat spędził w zakładzie dla psychicznie chorych. Do tej kategorii prac można też odnieść analizę Szekspirowskiego dramatu Król Lear, w której, zdaniem Rothego, genialny poeta na wiele wieków wyprzedził naukę psychiatrii znakomicie ukazując obraz rozstroju nerwowego. Również zdarzenia bieżące były przedmiotem refleksji Rothego, na co wskazuje praca O wpływie wypadków w latach 1870-1871 na stan umysłowy mieszkańców Paryża, opublikowana w roku 1873.

Rothe przez cały swój warszawski okres życia czynnie działał w Towarzystwie Lekarskim Warszawskim. Był przewodniczącym jego sekcji psychiatrycznej, aż do chwili jej rozwiąza­ nia, wygłaszał prelekcje, w wydawanym przez Towarzystwo Pamiętniku .publikował znacz-ną część swoich prac. Współpracował z Allgemeine Zeitschrift fiir Psychiatrie, przekazując informacje o psychiatrii na ziemiach polskich. Rothe był członkiem Krakowskiego i Peters-burskiego Towarzystw Psychiatrycznych. Zaliczyły go w poczet swoich członków także towarzystwa psychiatryczne w Niemczech i Włoszech, w Wiedniu i w Paryżu.

Pisarska spuścizna Rothego obejmuje ponad 70 prac pisanych w języku polskim, nie-mieckim, rosyjskim, a nawet włoskim, głównie z zakresu psychiatrii teoretycznej i praktycz-nej. Do końca życia Rothe pozostał aktywny. Śmierć nie pozwoliła mu dokończyć kolejnej pracy naukowej. Został pochowany na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w vVarszawie.