Kierunek reformy systemu logistycznego Sił Zbrojnych RP

(1)

Łukasz Jureńczyk, IzabelaSzewc

KIERUNEK REFORMY SYSTEMU

LOGISTYCZNEGO SIŁ ZBROJNYCH RP

Streszczenie

Artykuł prezentuje podstawowy kierunekreformy systemu logistycznego Sił ZbrojnychRzeczpospolitej Polskiej.Zmiany były przede wszystkim konsekwencją przystąpienia Polskido NATO orazprofesjonalizacji armii. Głównym celembyło rozdzielenie zadań gospodarczo-finansowych od operacyjno-szkoleniowych. W ostatnich latach powstałynowe struktury, jakm.in. Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych i Regionalne Bazy Logistyczne, które mają zapewnić kompleksowość zabezpieczenia logistycznegoWojska Polskiego.

Słowa kluczowe: polska armia, systemlogistyczny, reforma.

Wstęp

Celem artykułu jest zarysowaniepodstawowych kierunków reformy systemu logistycznego Sił Zbrojnych RP. Współczesna logistyka wojskowa zawdzięcza swój charakter długoletniej ewolucji powiązanej ze zmieniającymisię na przestrzeni wieków realiamiprowadzenia wojen. Działania logistyczne zawsze towarzyszyły posunięciom bojowym i pełniły funkcję działań wspierającychsiły zbrojne,adek watnie do koncepcji ich dowódców. Wymaganiawspółczesnegopola walki przy czyniają się do tego, że na jednego walczącego potrzeba 10-12 żołnierzy odpowiadających zawyposażenie, zaopatrzenie i pomoc w rekonstrukcjizdolności bojowych zużywającegosię sprzętu.Wymagania te, atakżenowezadania stojące przed SiłamiZbrojnymi RP,obudziły konieczność wdrożenia przełomowych zmian wsystemie zarządzania logistykąwykonawczą'. Zmiany systemowe wPolsce

spo-1 A. Bursztyński, Transformacja wojskowego systemu logistycznego w kontekście tworzenia In spektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP, Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, Rok XLIX

(2)

224 Łukasz Jureńczyk, Izabela Szewc

wodowałyrównież szeroko zakrojoną reformęsiłzbrojnych, która wymuszonazos tałaprzedewszystkim zintegrowaniem krajuze strukturami obronnymi NATO oraz profesjonalizacją armii.

1. Logistyka

Zgodnie z definicją międzynarodowej RadyZarządzania Logistycznego „lo gistyka to proces planowania,realizacji ikontrolowaniasprawnościi ekonomicznej efektywności przepływu surowców, produkcji niezakończonej iwyrobówgotowych oraz związanych ztym informacji, od miejsc pochodzenia do miejsc konsumpcji, w celuzaspokojenia wymagańklientów”2. JakwskazujeTadeusz Wojciechowski, definicjataczęstoograniczanajest do stwierdzenia, że „logistyka to transfer dóbr i informacji”3. Według Marcina Sołtysika, punktem wyjścia definicji logistyki jest jej istota, polegająca na zapewnieniu potrzebnych materiałów i produktów we wła ściwymczasie, we właściwymmiejscu,w potrzebnej ilościi po właściwym koszcie4.

2 Cyt. za: S. Krawczyk, Zarządzanie procesami logistycznymi, Warszawa 2001, s. 31.

3 T. Wojciechowski, Marketingowo-logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, Warszawa 2007, s. 23.

4 M. Sołtysik, Zarządzanie logistyczne, Katowice 2000, s. 11.

5 J. Miklińska, Rozwój koncepcji usługowej działalności logistycznej, [w:] Logistyka. Infrastruktura

techniczna na świecie. Zarys teorii i praktyki, M. Mindur (red.), Warszawa-Radom 2008, s. 51, za: J. J.

Coyle, E. J. Bardi, C. J. Langley Jr., Zarządzenie logistyczne, [tł. Edyta Kłosa], Warszawa 2002, s. 69. 6 T. Wojciechowski, dz. cyt., s. 24, za: H. G. Sammerlogen, Logistik- Geschichte. Moderner Begriff mit Vergangenheit, „Logistik im Unternehmen” 1988, nr 1-2, s. 6-9.

Wśród działań określanych jako logistyczne znajdują sięprzedewszystkim takie, jak „przemieszczanie i transport dóbr,magazynowanie i składowanie, pako wanie przemysłowe, manipulacja materiałami, kontrola zapasów, realizacja zamó wień, prognozowanie popytu, planowanie produkcji, zakupy, obsługa klienta na odpowiednim poziomie, lokalizacja zakładów i magazynów, załatwianie zwrotów, dostarczanie części zamiennychi obsługa posprzedażna,gromadzenie i usuwanie odpadów”5. Mimoże współcześnie przedsięwzięcia logistyczne kojarzone sągłów nie z przedsiębiorstwem, tostanowiąone istotny element działania każdej instytucji, również wojska.

Pochodzenia słowa logistyka można doszukiwać się zarówno w języku staro-greckim, jaki w łacinie, iw obutych przypadkachma ono związekz wojskowością. W okresierozkwituimperium rzymskiego pod pojęciem logistikas rozumiano m.in. zaopatrywanie legionów w żywe zasobyżywności, tj. ustalanie tras przemarszu i miejscpostojów wtaki sposób,aby prowadzone wraz z armią stada bydła miały dostęp do odpowiednich pastwisk i wodopojów6. W Bizancjum zkolei na prze strzeni IX iX w. logistyka odnosiła się do pełniejszego zabezpieczenia wojsk, m.in. „żebyżołd był wypłacany, wojsko odpowiednio uzbrojone i uszeregowane,wypo sażone w działa i inny sprzęt wojenny, żeby potrzeby wojska były dostatecznie

(3)

225 Kierunek reformy systemu logistycznego sił zbrojnych RP

i w odpowiednim czasie zaspokojone, a każda wyprawa wojenna odpowiednio przygotowana, tzn. przestrzeń i czas obliczone, obszaroszacowany z uwzględnie niem ruchu wojsk, a takżesiłyoporu przeciwnika”7.

7 Cz. Skowronek, Z. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, Warszawa 1995, s. 13; za: B. H. Kortschak, Co to jest logistyka? Wiedeń 1992, s. 11-15.

8 E. Gołembska, Logistyka jako zarządzanie łańcuchem dostaw, Poznań 2001, s. 34.

9 Tamże, s. 38.

10 P. Blaik, Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zrządzania, Warszawa 2001, s. 72.

2. System

logistyczny

System logistyczny jest celowo przygotowanym, opracowanym i zintegrowa nym zespołempodsystemów typu: produkcja,transport, magazynowanie, łącznie z relacjami między nimi zachodzącymi oraz ich własnościami, warunkującymi obieg wiązki towarów, środków pieniężnych iwiadomości.

System logistyczny można określić ze względuna:8

- relacje pomiędzy składowymi systemu: system logistyczny to zespół elemen tów - zaopatrzenie, wytwórczość, ładunek, dostawa, składowanie, przecho wywanie,sprzedaż łącznie z komunikacją pomiędzy podsystemami ze stabilną skłonnościądo podwyższeniastopnia porządkusystemu,

- dynamikę systemu logistycznego, a także przepływ w nim: system logistyczny jest programowo przygotowany i zintegrowany w otoczeniu wyznaczonego układu ekonomicznego,jest torzeczywisty przepływstrumienitowarów, któ remu partnerujeobiegśrodków realnych i wiadomości.

W ramach systemu logistycznegomożnawyszczególnić trzystruktury:9 - przestrzenną: tj. połączenie części składowych systemu oraz obieg strumieni

towarów,

-organizacyjną: tj. zorganizowanie elementów systemu, - informacyjną: tj. obiegstrumieni finansowych i wiadomości.

Na każdej zwymienionychpłaszczyzn pojawiają się przepływy,a także relacje pomiędzyczęściami składowymi odpowiadającychim struktur.Płaszczyznysą ze sobąmocno powiązane i wspólnie budują spójną całość omawiającą wieloaspek- towość systemu logistycznego. Dotyczy to równej mierze systemów w stopniu makro, jak isystemów logistycznych danegopodmiotu.

WedługPiotra Blaika, „system logistyczny opisujesięprzy uwzględnieniu wielu możliwychkomponentów izwiązków jako problem wielostrukturalnyi wielopłasz czyznowy. Przy tak wysokim stopniu kompleksowości kształtowanie systemu lo gistycznego [...] powinno zatem następować stopniowo, przy uwzględnieniu specyficznego w danym wypadkupunktu widzenia”10.Marian Sołtysik zauważa, że podstawą identyfikacji powiązań elementów systemu logistycznego orazpowiązań

(4)

226 _{Lukasz Jureńczyk, Izabela Szewc}

z jego otoczeniem jest hierarchia systemu. Możeonamiećcharakter:inkluzjiczyli zawierania się części w całości lub podporządkowania.

W pierwszymznaczeniuhierarchiadotyczysubsystemów składającychsięna systemy, któremogąbyć elementamisystemów wyższego rzędu. W drugim zna czeniu wymaga,aby obok wielopoziomowejstruktury istniały pionowepowiązania międzyelementami oraz abywpływsystemu na podsystem był wiążący i wyrażał priorytetywynikającez celówsystemu jako całości11.

11 M. Sołtysik, dz. cyt., s. 22-23. 12 P. Blaik, dz. cyt., s. 135.

13 J. Solarz, Doktryny militarne XX wieku, Avalon, Kraków 2009, s. 508.

Najistotniejszymi cechami systemulogistycznegosą:

- wysoki poziom spójności: przemianawjednympodsystemiepowodujekolejne przemiany wnastępnych podsystemach; mato źródło w tym,że dane podsys temy są zesobąmocno powiązanei od siebie uwarunkowane,

- sprawność:zależy od wpływuotoczenia gospodarczego, podatności na zmiany cen, podatków, poziomu inflacji itd.

Współcześnie w zarządzaniu logistycznym charakterystycznystaje się wzrost stopniakompleksowości problemów i sytuacji decyzyjnych. Wiążesięto głównie ztendencjami integracyjnymi w sferze całokształtuprzepływówtowarowychoraz ich technicznychiekonomicznych aspektów12.

3. System

logistyczny

Sił

Zbrojnych

RP

W wojskowości logistyka od wieków fhnkcjonuje jako metodycznysystem zaopatrywaniai wielostronnejobsługi walczącychwojsk. Obokstrategii i taktyki, logistyka byłaijest po dzieńdzisiejszy trzecią główną płaszczyzną sztukiwojennej. Zadaniem zabezpieczenia logistycznego siłzbrojnych jest utrzymanie wystarcza jącej zdolności bojowej wojska w wyznaczonym czasie, pozwalającym nauzyska nie wytyczonych celów. Nakierowane jest ono na spełnienie potrzeb wojska w zakresie uzbrojenia i narzędziwojskowych, a także instrumentówbojowych i materiałowych koniecznych do szkoleniai walki, zachowaniew operatywności i skuteczności technicznejuzbrojenia i sprzętu wojskowego wczasie pokojuoraz zatrzymanieumiejętnościstanów osobowych, operatywności technicznej uzbroje nia, atakże sprzętu wojskowego do sterowaniaczynnościamibojowymi13.

Wojskowy system logistyczny mazapewnić utrzymanie właściwegopotencjału logistycznegonarzecz zabezpieczanych jednostekwojskowych, w tym operacyj nych, który reprezentowany jest przede wszystkim przez procesy zabezpieczenia materiałowo-technicznego poprzez zaopatrywanie, ewakuację oraz dostawy, atakże rozległąsferę usług logistycznych (gospodarczo-bytowych, technicznych, komu nikacyjnych,medycznych i serwisowych).

(5)

227 Kierunek reformy systemu logistycznego sit zbrojnych RP

System logistycznyto uporządkowanyzespół elementów struktury organiza cyjnej oraz obszarów funkcjonalnych, których przeznaczenie, atakżewzajemne powiązania i relacjezapewniają sprawnefunkcjonowanie Sił Zbrojnych (SZ) RP. W ujęciu strukturalnym system logistyczny stanowią organa kierowania (zarządy, szefostwa, oddziały, wydziały, sekcje), podlegająceszefowi sztabu oraz jednostki wykonawcze (stacjonarne, mobilne) przeznaczone do zabezpieczenia i wsparcia logistycznegowojsk, zapewniające realizację zadań w okresie pokoju, kryzysu i wojny,umożliwiające prowadzenieoperacji w każdych warunkach, we wszystkich strefach klimatycznych iw oddaleniu od macierzystego terytorium. W ujęciufunk cjonalnym, system logistyczny to świadome funkcjonowanie organów logistycz nych zapewniających ciągłość zabezpieczenia i wsparcia logistycznego wojsk wprzebiegu szkolenia oraz wykonywania zadań.

Informatycznesystemy wspomagania kierowaniajednoczą funkcje logistyczne z szeroko rozumianymi funkcjamioperacyjnymi w procesach planistyczno-decyzyjnych. Narzędziem wykorzystywanymwtymzakresiejestZintegrowany System In formatyczny Zarządzania Logistyką SZ RP działający wukładzie narodowym oraz system informatyczny NATO LOGFAS funkcjonujący w układzie sojuszniczym14.

14 G. Ciechanowski, Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990-1999, Toruń 2010, s. 25.

15 Z. Kurasiński, Wsparcie logistyczne wojsk w operacjach stabilizacyjnych, „Zeszyty Naukowe AON” 2004, nr 2.

System logistycznycechuje się mobilnością, elastycznością, prostotą i zdol nością do szybkiejreakcji.Jest tak zorganizowany, aby zapewnić samowystarczal ność na czas trwaniaoperacji, umożliwić wypełnienie zadańi zachowanie zdolności bojowej wspieranych wojsk. Zabezpieczenielogistycznewojskapowinno obejmo waćtakie aspekty działalności, jak:15

֊ planowanie logistyczne(rozpoznanie logistyczne oraz ekonomiczne, analiza sytuacji logistycznej, przygotowywanie planów zabezpieczenia logistycznego wojsk,zabezpieczenie informatyczne),

- zaopatrywanie (zaspokajanie potrzeb wojsk wszystkimi typami zaopatrzenia), - przegrupowanie itransport wojsk (koordynacja przegrupowańitransportu,pla

nowanie, kierowaniei kontrola przegrupowań),

- obsługiwanie i remont uzbrojenia oraz sprzętu wojskowego (remont, odzyski wanie i ewakuacja, gospodarowanie technicznymi środkami materiałowymi, oczyszczenie obszaru operacji zezniszczonego, porzuconego lub wybrakowa nego uzbrojenia i sprzętu wojskowego),

- zabezpieczenie medyczne (ewakuacja rannych i chorych, rozmieszczeniei wy posażenieobiektów medycznych, ochrona sanitarna i przeciwepidemiczna, do stawy krwi i ochrona zdrowiapsychicznego),

- administracjaisłużby połowę (działania uzupełniające stany osobowe, wtym szacowanie i meldowaniestrat osobowych oraz rozdzielanieuzupełnień, usługi połowę, w tym sprawy pogrzebowe, usługi piekarnicze, wymiana bielizny

(6)

228_____________________________________________________________ Łukasz Jureńczyk, Izabela Szewc

i kąpiele, pranie inaprawa umundurowania, służby pocztowe i usługikurier skie; przedsięwzięcia podnoszące morale i samopoczucie; rekreacja; działal ność kapelanów i obsługa prawna),

- zabezpieczeniefinansowo-bankowe(zapewnienie płac i zakupów, finansowa nie podróży, finansowanie rozliczeń zabezpieczenia przez państwo - gospo darza, doradztwo finansowe).

Logistyka wojskowa działa w konstrukcji instytucjonalnie-metodycznegowoj skowegosystemu logistycznego, funkcjonującego na dwóch poziomach organiza cyjnych. Na szczeblu taktycznym wojskowy system logistyczny stanowią podsystemy: zabezpieczenia materiałowego (zaopatrywania), zabezpieczenia tech nicznego (eksploatacji) i zabezpieczenia medycznego(służba zdrowia). Na szczeblu operacyjnym system logistyczny reprezentują podsystemy: komunikacji wojskowej i infrastruktury logistycznej. Fundamentalnym zadaniem systemu logistycznego jest zabezpieczeniepotrzeb SZ RPw zakresiemateriałowym, technicznym, trans portu i ruchu wojsk, infrastruktury wojskowej oraz medycznym w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

W czasie pokoju system logistyczny realizuje zabezpieczenie logistyczne wojsk, gromadzi i utrzymuje zapasyśrodkówbojowych i materiałowych orazutrzy muje konieczny potencjał wykonawczy do bieżącego zaopatrywania i obsługi wojsk. W czasie pokoju aktywność logistyki wojskowej skupia się na zabezpiecze niu logistycznym pokojowego fiinkcjonowania jednostek wojskowych, a takżeob sługi sił wykonujących zadania bojowe poza granicami kraju. Odpowiednio wyznaczone przekazy dowodzeniawystępującepomiędzy dowódcą realizującym zadanie a dowódcą siłlogistycznychwspierającym jego czynnościzapewnićmusi produktywne użycie jednostek bojowych oraz satysfakcjonującezabezpieczenie logistycznerealizowanych przez nie zadań'6.

W czasiekryzysulubwojny system logistyczny:

-zabezpiecza wojska w systemie mobilizacji i uzyskania wyższychstanów go towości bojowej,

- zapewnia nierozerwalność zabezpieczenia logistycznego sił narodowychna obszarze kraju i poza jego granicami,

- urzeczywistnia zadaniawsparcia logistycznego wojsk sojuszniczych wobrębie wsparcia przez państwo - gospodarza.

Szczególnie ważną komórką wewnętrzną Centrum Wsparcia podlegającego DowództwuOperacyjnemu Sił Zbrojnych jest Oddział Logistyki dostosowany do przygotowanianieodzownych informacji dla SzefaCentrum Wsparcia. Umożli wiają one dowodzenie podporządkowanymi siłami realizującymi zadania w mis- jach/operacjach, atakżemonitorowanieprzygotowania sił wyznaczonych do misji

pokojowychoraz przygotowywania meldunkówwzakresie działalności Polskich *

16 S. Dinter, Transformacja logistyki kosztem Sił Zbrojnych RP, „Przegląd Sił Powietrznych” 2005, nr 10.

(7)

Kontyngentów Wojskowych i Polskich JednostekWojskowych(PKW/PJW)wmis jach pokojowych organizacjimiędzynarodowych i operacjach humanitarnych. Po nadto Oddział Logistyki współuczestniczy w zadaniach związanych z likwidacją skutków klęsk żywiołowych, katastrof i aktów terroru. Wczasie kryzysu militar nego i wojny uczestniczy w określaniu priorytetów i koordynacji zabezpieczenia logistycznego sił wydzielonych przez RodzajeSił Zbrojnych (RSZ)17.

17 G. Ciechanowski, dz. cyt., s. 27.

18 M. Chaberek, Mikro- i makroekonomiczne aspekty -wsparcia logistycznego, Gdańsk 2002, s. 14.

19 Z. YamsmsMi,.Zabezpieczenie logistyczne wojsk w operacjach prowadzonych poza obszarem

kraju, „Logistyka i Transport” 2007, nr 1 (4), s. 47.

20 A. Bursztyński, Przemiany systemowe w logistyce w SZRP, [w:] Transformacja wojskowego sys temu logistycznego w kontekście tworzenia Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP, Zeszyty Nau

kowe Akademii Marynarki Wojennej, Rok XLIX Nr 3 (174), Gdynia 2008, s. 98.

Systemzabezpieczenia logistycznego wojskwspiera jegozasadniczy proces, jakim jest walkazbrojna, poprzez integrację wszelkich działań związanychzefek tywnym i korzystnym przepływem zasobów (potencjału) niezbędnych do osiąg nięcia celów operacji, a także wspierający obsługę procesu walki w kierunku świadczeniausług zarówno podwzględem ich dostępności, jak i niezawodności18. Na system logistyczny wojsk prowadzących operację wpływ wywiera nie tylko system logistyczny SZ RP, ale współbieżnie inne systemy:system logistyczny pań stwa, systemy logistyczne państw sojuszniczych, potencjał produkcyjno-usługowy gospodarki narodowej, terenowa infrastruktura logistyczna, świadczenia osobiste i rzeczowe, system logistyczny przeciwnika i zdobycz wojenna,które stanowią jegootoczenie systemowe19.

4. Reforma

systemu

logistycznego

Sił

Zbrojnych

RP

W państwach UkładuWarszawskiego,równieżw Polsce, działania określane na Zachodzie mianem logistyki nazywano zabezpieczeniem tyłowym. Rozwój za równoteorii, jak ipraktyki zabezpieczeniatyłowego następował podwpływem im pulsów zeZwiązku Radzieckiego. Z definicji zabezpieczenie tyłowe obejmowało: zabezpieczenie materiałowe,techniczne, medyczne,komunikacyjne, a takżedzia łalnośćkwaterunkowo-budowlaną20. Pod względem funkcjonalnym, w ramach za bezpieczenia tyłowego, wyszczególnić można było dwa samodzielne piony: technicznyi kwatermistrzowski. Zapleczem dla zabezpieczeniatyłowegowojska była centralniesterowana, nakazowo-rozdzielcza gospodarka państwa.

Nawiązanie przez Polskę na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku współpracyze strukturamiSojuszu Północnoatlantyckiego skutkowało stopniowym wprowadzaniem zmian mających doprowadzić do uzyskaniainteroperacyjności Sił Zbrojnych RP z pozostałymi armiami NATO. Przeobrażeniate nie ominęły także pionu logistyki polskiej armii. Reforma systemu logistycznego Sił Zbrojnych RP miałabyć jednym z głównych elementów dostosowania całych sił zbrojnych do

(8)

230 Łukasz jureńczyk, Izabela Szewc

funkcjonowania w warunkach demokratycznych. Dokonano wnim wielu zmian sys temowych. Wprowadzane korekty zadań i strukturlogistyki doprowadziły do roz proszenia kompetencji, atakże odpowiedzialności za całościowe funkcjonowanie systemu21. Przyczyniłosię to doznacznegoopóźnienia we wdrażaniu nowoczesnych, zintegrowanych rozwiązań wzakresiekierowanialogistyką, uniemożliwiło stwo rzenie jednolitychw skali SZ RPnorm regulujących zasady eksploatacji oraz gos podarki materiałowej, osłabiło więzi z gospodarką narodową, w konsekwencji prowadzącdo spadku efektywności funkcjonowania całego systemu22.

21 A. Bursztyński, Przemiany systemowe..., s. 99. 22 S. Dinter, dz. cyt., s. 75.

23 J. Zalewski, Wojsko Polskie w przemianach ustrojowych 1989-2001, Warszawa 2002, s. 160. 24 Tamże, s. 158-202.

25 A. Bursztyński, Przemiany systemowe..., dz. cyt., s. 99.

Jużw 1991 r.w nowej strukturze cywilno-wojskowegoMinisterstwa Obrony Narodowej wyodrębniono trzypiony funkcyjne, tj. polityki obronnej i programo waniarozwojusił zbrojnych,stosunków społecznych i wychowania oraz uzbrojenia i infrastruktury wojsk23. Pion logistycznynatrafiał na wieleproblemów - począw szy od wyczerpywania parametrów eksploatacyjnych dużej grupy uzbrojenia i sprzętuwojskowego po problemyzzaspokojeniempotrzebmieszkaniowychśro dowiska wojskowego, których rozwiązanie znacząco utrudniałarealnaredukcja na kładów na armię24. Dalsze zadania dostosowawcze logistyki SZ RPrealizowane było etapowo. Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku uwidoczniło się w Ministerstwie Obrony Narodowejnowepodejście do logistyki wojskowej, pole gające na zintegrowaniu pionów kwatermistrzowskiego i technicznego wjeden spójny system zabezpieczenia logistycznego SZ RP. System logistycznyarmii obej mował elementy szczebla strategicznego, realizującegozadania na rzecz wszystkich rodzajów SZ oraz elementyszczeblaoperacyjnego i szczebla taktycznegowyko nującego zadania na rzecz rodzaju SZ, w strukturach którego funkcjonowały.Sys temy logistyczne Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej tworzyły organy kierowaniaszczebla operacyjnego i taktycznego - oddziały, pod oddziały iurządzenialogistyczne posiadające właściwy potencjał materiałowy, techniczny,medyczny i komunikacji. W strukturach tych funkcjonowały zarówno elementy logistykiplanistycznej,jak i wykonawczej25.

Od połowy pierwszej dekady XXI wieku w celu uproszczeniastruktur dowo dzeniaizarządzania oraz zwiększenia operatywności wykonania zadań wsparcia logistycznego wdrażany jest nowyprogram reformy systemu zabezpieczenialo gistycznego Sił Zbrojnych. Istotnym etapem zmian systemu logistycznego jest utworzenie Inspektoratu Wsparcia SZ (IWSZ). Zasadniczym celem powołania IWSZ było rozdzielenie kompetencji planistycznychi wykonawczych. Rolą IWSZ jestkompleksowa realizacjazadańzabezpieczenialogistycznegodla jednostek woj skowych wszystkich rodzajów sił zbrojnych na podbudowiegenerowanychpotrzeb zarówno w procesie realizacji zadań pokojowego funkcjonowania, wprzypadku

(9)

231 Kierunek reformy systemu logistycznego sit zbrojnych RP

prowadzenia operacji połączonych na obszarze krajui poza nim, jak iw sytuacjach zagrożeń kryzysowych. Wtym celuInspektorat przejął znaczną część obowiązków Głównego Zarządu Planowania Logistyki Sztabu Generalnego WP w zakresie pla nowania zasad eksploatacji sprzętu, a także wyznaczania zasad gospodarowania zasobami logistycznymi,natomiastrodzaje Sił Zbrojnych RP w całościprzekazały do InspektoratuWsparcia zadania z dziedzinylogistyki wykonawczej26. Do pod stawowychzadań InspektoratuWsparcia SZ należy27:

26 Podział kompetencji i zadań pomiędzy Wojskowymi Oddziałami Gospodarczymi i jednostkami wojskowymi uczestniczącymi w programie piłotażowym oddzielania w wojskowych jednostkach bu dżetowych funkcji finansowo-gospodarczych od operacyjno-szkoleniowych, SG WP Zarząd Planowa nia Logistyki, Warszawa 2008; W. Krakowski, Rola i miejsce Inspektoratu Logistyki w Siłach

Zbrojnych RP, Gdynia 2007, s. 101.

27 http://www.iwspsz.wp.mil.pl/pl/23.html [dostęp: 17 czerwca 2013]. 28 A. Bursztyński, Przemiany systemowe..., dz. cyt., s. 107.

29 W. Krakowski, dz. cyt., s. 97.

- organizowanie ikierowanie systemem wsparcialogistycznego SiłZbrojnych, wtym zabezpieczenie jednostek wojskowych użytych lub przebywających poza granicami państwa,

- kierowanieprocesemplanowania i realizacji zadań wynikającychz pełnienia funkcjipaństwa - gospodarza(HNS) ipaństwa wysyłającego,

- zarządzanie obronąterytorialną, wydzielonymi siłami inżynierii wojskowej i obrony przed bronią masowegorażenia,

-kierowanie terenowymi organami wykonawczymi Ministerstwa Obrony Na rodowej w sprawach operacyjno-obronnych i rządowej administracji niezes-polonej (terenowymi organami administracji wojskowej).

IWSZ podlegająm.in. regionalnebazy logistyczne, wojskowe oddziały gospo darcze, brygady logistyczne, wojewódzkie sztabywojskowe, Szefostwo Transportu i Ruchu Wojsk, pułki inżynieryjne,rejonowe zarządy infrastruktury,ośrodki badaw-czo-wdrożeniowe, Centrum SzkoleniaLogistyki i inne. Wdrożona nowa struktura pozwoliłana rozdzieleniekompetencji planistycznych iwykonawczych na szczeblu centralnym pomiędzy Sztabem Generalnym WP (ZarządPlanowania LogistykiP4) a utworzonym centralnym organem wykonawczym logistyki - Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych.Na szczeblutaktycznym zapewniło to odciążeniedowód cówjednostek wojskowychod realizacjizadań gospodarczo-finansowych na rzecz realizowaniazadań operacyjno-szkoleniowych28.

Profesjonalizacja armii wymusiła ewolucjęwszystkich zasadniczych metod działania SZ RP.Przekształcononietylko systemyszkolenia, ale też uzupełnienia, żywienia, mobilizacji,zakwaterowania, a także zaopatrywaniaw sprzęt i uzbroje nie. Wdrożenie pilotażowego programuformowania wojskowych oddziałów gos podarczych zapoczątkowało również proces oddzielenia w jednostkach wojskowych czynności gospodarczo-finansowych ioperacyjno-szkoleniowych29.

(10)

232______________________________________________________________ Łukasz jureńczyk, Izabela Szewc

Zgodnie z nowym systemem, logistyka produkcji realizowanajest na szczeblu strategicznym. W strukturach systemu logistycznego SZ RPkierowana jest przez sekretarza stanu - I zastępcęministra Obrony Narodowej. Zadania realizowane wzakresie logistyki produkcji obejmująrozwój uzbrojeniai sprzętu wojskowego, działalność badawczo-rozwojową,politykęzbrojeniową, zaopatrywaniawsprzęt, środki bojowe, techniczne oraz materiałowe. Zadania z zakresulogistyki konsu menta realizowane są naszczeblach strategicznym, operacyjnym, a także taktycz nym. Naszczeblu strategicznym, w zakresie planistycznym i koordynacyjnym, logistyką konsumentakierujeSzefGłównego Zarządu Logistyki - P4 poprzezpod ległymu Zarząd Planowania Logistycznego. Zadania logistyki konsumentawza kresiefunkcji planistycznej dokonywane sąprzezplanistyczno-operacyjne komórki logistyczne: na szczeblu operacyjnym(L-4wWojskach Lądowych, A-4w Siłach Powietrznych i N-4 w Marynarce Wojennej), a także na szczeblu taktycznym (S-4). Zadaniazzakresu logistyki wykonawczej realizują komórkiwykonawcze: piony logistyki wrazzpodległymijednostkami logistycznymi30.

30 W. Krakowski, dz. cyt., s. 23.

31 http://www.3rblog.wp.mil.pl/pl/18.html [dostęp: 29 marca 2013].

W związkuz reformą zabezpieczenialogistycznego SZ RP powstały Regio nalne Bazy Logistyczne (RBLog) oraz stworzono mobilny systemu zaopatrywania jednostek operacyjnych Sił Zbrojnych. Poczynając od 2010 roku w obszarze logis tykistacjonarnej zorganizowano czteryRegionalne BazyLogistyczne, które wraz zpodległymiimWojskowymi OddziałamiGospodarczymi(WOG)generalnie za bezpieczają wzakresie finansowym i logistycznym jednostkiwojskowe na terenie całego kraju. Mobilnypotencjał logistyczny skupiony jest wdwóch brygadach lo gistycznych.

Regionalna Baza Logistyczna jest stacjonarną jednostką logistyczną,funkcjo nującąw ramach systemu zabezpieczenia logistycznego wojsk, podległą bezpo średnio Szefowi IWSZ. Baza jest organem wykonawczym Szefa IWSZ, przewidzianym do:31

- gromadzenia, przechowywania oraz rotacjiśrodkówzaopatrzenia na zagospo darowanie wojskowychoddziałówgospodarczychstacjonującychw obszarze odpowiedzialności Bazy,

- urzeczywistnieniazaopatrywania (planowego i doraźnego), prowadzenia pro cedurprzetargowych,realizacjęzakupów, a takżedystrybucji środkówzaopat rzenia oraz usług,

- utrzymywaniawyznaczonych przezSzefa IWSZ zapasów wojennych, a także depozytów dla określonych jednostek wojskowych,

- kompletacjiamunicji artyleryjskiej, moździerzowej i rakietowej, również wy cofywania i utylizacji nieperspektywicznych środków zaopatrzenia,

- urzeczywistniania planówrzeczowo-finansowych, przygotowywanychna pod stawieprzydzielonychśrodków finansowych,

(11)

- gospodarowania mieniem, a także prowadzenia ewidencji ilościowo-warto- ściowej aktywów i pasywów jednostki budżetowej,

-realizacji zadań w kierunku modernizacji, remontów i obsługi sprzętu tech nicznego,a także przeprowadzaniabadań diagnostycznych dopuszczających uzbrojenie i sprzęt wojskowydo eksploatacji,

- zabezpieczeniaprzewozów wojskowych w ramachpodsystemu kierowania ru chemwojsk,

- realizacjizadań wobrębie obowiązków państwa - gospodarza.

Nowa koncepcjafunkcjonowania systemu zabezpieczenia logistycznego jed nostekwojskowych wiąże się z wyższą koniecznością sformowania dużych jedno stek logistycznych, które miałybyzastąpić rozproszone na rozmaitychpoziomach dowodzeniaelementy logistyki. Przykładem takichjednosteksą wojskowe oddziały gospodarcze, będące ogniwamiterenowymi, prowadzącymi dystrybucję środków zaopatrzenia do odbiorców końcowych (jednostek i pododdziałówzabezpiecza nych)32. WOG jest stacjonarną jednostką logistyczną przeznaczonądorealizacji zabezpieczenia finansowego i zabezpieczenia logistycznegojednostek i instytucji stacjonujących w garnizonach,a także biorącychudziałw szkoleniu poligonowym w swoim rejonie odpowiedzialności, w kierunku określonym w decyzji nr 503/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2006rokuwsprawiewdro żenia programu pilotażowegooddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcjifinansowo-gospodarczychod operacyjno-szkoleniowych.33

32 Wojskowe Oddziały Gospodarcze. Podstawowe zasady funkcjonowanie), Sztab Generalny WP,

Zarząd Planowania Logistyki - P4, s. 6.

33 Decyzja nr 503/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2006 r. w sprawie wdrożenia programu pilotażowego oddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo- gospodarczych od operacyjno-szkoleniowych (DzU MON, Nr 22 z 2006 roku, poz. 293 z późn. zm.).

34 A. Bursztyński, Rola i zadania wojskowego oddziału gospodarczego w systemie zabezpieczenia

logistycznego marynarki wojennej RP, Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, Rok XLX

Nr 1 (176), Gdynia 2009, s. 23.

WOG-i realizujązadania zabezpieczenia logistycznegoifinansowegona rzecz jednostek wojskowych wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych w jednym lub kilku gar nizonach.Szczególnym zadaniem WOG-ów jest kompleksowe zabezpieczeniefi nansowe i logistyczne jednostek wojskowych wszystkich typów wojsk na obszarze całego kraju. Zgodnie z decyzją ministraObrony Narodowej z dniem 1 stycznia 2008r. sformowane zostałycztery wojskowe oddziałygospodarcze,zlokalizowane w czterech miastach: Wrocławiu, Gliwicach, Dęblinie i Ustce, które rozpoczęły działalność w obrębie programu pilotażowego. W późniejszym okresie dołączyło do nich czternaście kolejnych.Jednostkite w systemiedowodzeniazostałyumiejs cowione wpioniezabezpieczenia34. Zgodnie z koncepcją restrukturyzacji systemu logistycznego WOG-i z dniem 1 października 2007r. stały się dysponentami środ ków budżetowych trzeciego stopnia, a zdniem 1 stycznia 2008 r. oddziałami

(12)

gos-234 Łukasz jureńczyk, Izabela Szewc

podarczymi we wszystkich działach zaopatrzenia dlajednostek wojskowych, które zostały im przydzielone nazaopatrzeniezgodniez planami przydziałów gospodar czych35.

35 A. Bursztyński, Rola i zadania..., s. 23.

36 K. Juniec, T. Chołuj, Działanie personelu logistycznego w środowisku koalicyjnym, „Przegląd

Wojsk Lądowych” 2012, nr 3 (57), s. 8.

37 Z. Kurasiński, Zabezpieczenie logistyczne..., dz. cyt. s. 48-50.

38 R. Klecha, A. Lis, Restrukturyzacja systemu logistyki stacjonarnej Sil Zbrojnych RP, „Kwartalnik

Bellona” 2011, nr 4, s. 228.

Koncepcja kolektywnej odpowiedzialności za logistykę zostałaprzyjęta jako alternatywa i również uzupełnienie obowiązującejzasadynarodowej odpowiedzial ności w tej sferze. Zaprzyjęciem kolektywnej zasady przemawiałakonieczność wzmocnieniai uelastycznienia zabezpieczenia logistycznego przez wykorzystywa nie wielonarodowych rozwiązań prowadzących do optymalizacji dostępnych opcji podczas operacji36. Zabezpieczenie pod względem logistycznym działań innych jed nostekwojskowychiinstytucjiwojskowych, ogólnowojskowych lub specjalistycz nych należy dojednostek logistycznych. Jednostki logistyczne mogą być stacjonarne lub mobilne. Można podzielićje także na występujące samodzielnie lub wramach związkówtaktycznych ogólnowojskowych lub specjalistycznych37. Stacjonarnymi jednostkami logistycznymisą rejonowe bazy materiałowe, bazy materiałowo-tech

niczne, bazy lotnicze, komendy portów wojennych, samodzielne składnice, samo dzielne składy, warsztaty techniczne (okręgowe, rejonowe), szpitale wojskowe. Jednostkami mobilnymi są natomiast plutony, kompanie, bataliony zaopatrzenia (przeważnie wramach związków taktycznychogólnowojskowych);bataliony, pułki oraz brygadylogistyczne; plutony, kompanie, bataliony transportowe; plutony, kom panie rurociągów dalekosiężnych; kompanie, bataliony medyczne; pralnie połowę; piekarniepołowę;kompanie, bataliony remontowe; bataliony zaopatrzenia; kompa nia regulacji ruchu; warsztaty techniczne, wojskowe komendy transportu,Centralna Składnica MW, Centralny Zakład Sprzętu Ratowniczego MW; warsztatytechniki lotniczej; wojskoweoddziały gospodarczeoraz składymateriałowe.

* * *

Systemzabezpieczenia logistycznegoSZ RP przeszedł wostatnich latach grun townąreorganizację. Wymuszonazostałaona przede wszystkim przez daleko idące zmiany w funkcjonowaniu armiiwynikającezintegracjizestrukturami NATO oraz jej profesjonalizacją. Reformapolegała m.in. na oddzieleniu czynności gospodar czo-finansowych i operacyjno-szkoleniowych. Realizacja zadań typowo logistycz nych przekazana została specjalnie powołanym w tym celu instytucjom. Na poziomie centralnym funkcje te przejął Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych,nato miastw regioniem.in. Regionalne Bazy Logistyczne i Wojskowe Oddziały Gos podarcze.Oczekuje się,żeprzekształcenia tedadzą pozytywne efekty wwymiarze zarówno funkcjonalnym,jak iorganizacyjno-etatowym oraz finansowym38.

(13)

235 Kierunek reformy systemu logistycznego sil zbrojnych RP

Najważniejszezmiany dotyczyły zabezpieczenia materiałowego wojska, czyli podsystemu, którego dążeniem jest zaspokojenie potrzeb wojsk w wymagane asor tymentowo ilości środkówzaopatrzenia,a także specjalistyczne usługi materiałowe, w miejscu iczasie umożliwiającym SZ RPodpowiednie funkcjonowanie w okresie pokoju, kryzysui wojny39. Zastosowano nowatorskie procedurydziałaniawzakre sie gromadzenia, przechowywania, wydawaniai dostarczania środkówbojowych i materiałowych, wykorzystania zasobów miejscowych i zdobyczy wojennej, a także świadczeniausług gospodarczo-bytowych40. Zmianynie ominęły również zabezpieczenia technicznego, działającego w zakresie utrzymaniawgotowości do użycia uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz odtwarzania ich stanów zdatności w razie uszkodzenia.

39 Cz. Piątas, Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Rozkaz Nr 221/Log/P4 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 31 maja 2004 r. w sprawie wprowadzenia do użytku w Siłach Zbrojnych RP dokumentu „Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych RP”, Warszawa 2004, s. 26.

40 Tamże, s. 27.

41 A. Bursztyński, Przemiany systemowe..., dz. cyt., s. 108.

Szczególne znaczenie we współczesnych armiach zaczynają odgrywać nowo czesne systemy informacyjne, które wdrażane są również do wojskowych syste mów logistycznych. W SiłachZbrojnych RP zostanie zaimplementowany system SI SIGMAT - RBM,na podstawie systemuinformatycznegoR/3 firmy SAP. Sys tem R/3 firmySAP jest systemem klasy ERPprzeznaczonym do wspomagania pro cesu gospodarowania dużymi, rozległymi strukturalnie i terytorialnie instytucjami ekonomicznymi. Jego moduły funkcjonalne obejmują wszelkie obszary działalności organizacjigospodarczych, wszczególności: administrację, logistykę, rachunko wośćifinanse, gospodarowanie kadrami orazsysteminformowania kierownictwa41.

Bibliografia

Blaik Piotr, Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zrządzania, Warszawa 2001.

Bursztyński Andrzej, Przemiany systemowe w logistyce w SZRP, [w:] Transformacja woj

skowego systemu logistycznego w kontekście tworzenia Inspektoratu Wsparcia Sil Zbrojnych RP, Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, Rok XLIX Nr 3 (174), Gdynia 2008.

Bursztyński Andrzej, Rola i zadania wojskowego oddziału gospodarczego w systemie za bezpieczenia logistycznego marynarki wojennej RP, Zeszyty Naukowe Akademii Ma rynarki Wojennej, Rok XLX Nr 1 (176), Gdynia 2009.

Bursztyński Andrzej, Transformacja wojskowego systemu logistycznego w kontekście two

rzenia Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP, Zeszyty Naukowe Akademii Mary narki Wojennej, Rok XLIX Nr 3 (174), Gdynia 2008.

Chaberek Mirosław, Mikro- i makroekonomiczne aspekty wsparcia logistycznego, Gdańsk

(14)

236______________________________________________________________Łukasz jureńczyk, Izabela Szewc

Ciechanowski Grzegorz, Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990- -7999, Toruń 2010.

Coyle John J., Bardi Edward J„ Langley C. John Jr., Zarządzenie logistyczne, [tł. Edyta Kłosa], Warszawa 2002.

Decyzja nr 503/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2006 r. w sprawie wdro żenia programu pilotażowego oddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo-gospodarczych od operacyjno-szkoleniowych (DzU MON, Nr 22 z 2006 roku, poz. 293 z późn. zm.).

Dinter Stanisław, Transformacja logistyki kosztem Sił Zbrojnych RP, „Przegląd Sił Powietrz nych” 2005, nr 10.

Gołembska Elżbieta, Logistyka jako zarządzanie łańcuchem dostaw, Poznań 2001. http://www.3rblog.wp.mil.pl/pl/18.html.

Juniec Krzysztof, Chołuj Tomasz, Działanie personelu logistycznego w środowisku koali cyjnym, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2012, nr 3 (57).

Klecha Roman, Lis Andrzej, Restrukturyzacja systemu logistyki stacjonarnej Sił Zbrojnych

RP, „Kwartalnik Bellona” 2011, nr 4.

Kortschak B. H., Co to jest logistyka? Wiedeń 1992.

Krakowski Włodzimierz, Rola i miejsce Inspektoratu Logistyki w Siłach Zbrojnych RP,

Gdynia 2007.

Krawczyk Stanisław, Zarządzanie procesami logistycznymi, Warszawa 2001.

Kurasiński Zdzisław, Wsparcie logistyczne wojsk w operacjach stabilizacyjnych, „Zeszyty Naukowe AON” 2004, nr 2.

Kurasiński Zdzisław, Zabezpieczenie logistyczne wojsk w operacjach prowadzonych poza

obszarem kraju, „Logistyka i Transport” 2007, nr 1 (4).

Miklińska Joanna, Rozwój koncepcji usługowej działalności logistycznej, [w:] Logistyka.

Infrastruktura techniczna na świecie. Zarys teorii i praktyki, Maciej Mindur (red.), Warszawa-Radom 2008.

Mindur Maciej (red.), Logistyka. Infrastruktura techniczna na świecie. Zarys teorii i prak tyki, Warszawa-Radom 2008.

Piątas Czesław, Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Rozkaz Nr 221/Log/P4 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 31 maja 2004 r. w sprawie wprowadzenia do użytku w Siłach Zbrojnych RP dokumentu „Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych RP”, War szawa 2004.

Podział kompetencji i zadań pomiędzy Wojskowymi Oddziałami Gospodarczymi i jednost kami wojskowymi uczestniczącymi w programie pilotażowym oddzielania w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo-gospodarczych od operacyjno-szkolenio

wych, SG WP Zarząd Planowania Logistyki, Warszawa 2008.

Sammerlogen H. G„ Logistik - Geschichte. Moderner Begriff mit Vergangenheit, „Logistik im Unternehmen” 1988, nr 1-2.

Skowronek Czesław, Sarjusz-Wolski Zdzisław, Logistyka w przedsiębiorstwie, Warszawa 1995.

(15)

Sołtysik Marian, Zarządzanie logistyczne, Katowice 2000.

Wojciechowski Tadeusz, Marketingowo-logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, War szawa 2007.

Wojskowe Oddziały Gospodarcze. Podstawowe zasady funkcjonowania, Sztab Generalny

WP, Zarząd Planowania Logistyki - P4.

Zalewski Jerzy, Wojsko Polskie w przemianach ustrojowych 1989-2001, Warszawa 2002.

THE

DIRECTION

OF

REFORM

OF

THE

LOGISTIC

SYSTEM

OF

POLISH

ARMED

FORCES

Summary

This paper presents the basic directions of reform of the logistics system of Polish ArmedForces. The changeswereprimarily a consequence of Polish acces siontoNATO andtheprofessionalization ofthe army. Themain goal wastosepa rate financial-economic functions from operational and training ones.In recent years, new structures were established, such as, amongothers,the Inspectorate of Support for the PAF and the Regional LogisticsBases to provide comprehensive logistical supportofthe PAF.