R
o z d z i a ł8
K R Z Y SZ T O F G A R C Z E W S K I
Miejsce i rola RFN w euroatlantyckim systemie
bezpieczeństwa międzynarodowego w multipolarnym
ładzie międzynarodowym
8 .1 . Wp r o w a d z e n i e
N iem cy we w spółczesnej polityce z a g ra n ic z n e j k ie ru ją się z a s a d ą m u lti- la te r a liz m u , a n g a ż u ją c się za ró w n o d y p lo m a ty c z n ie , a ta k ż e c o ra z częściej m ilita rn ie , w rozw iązyw anie p ro b lem ó w b e z p ie c z e ń stw a m ięd zy n aro d o w eg o . J e d n o c z e ś n ie za O d r ą trw a o b ec n ie in te n sy w n a d e b a ta n a te m a t ro li, j a k ą od gryw ać m a to p a ń s tw o w m ię d z y n a ro d o w y m sy ste m ie b e z p ie c z e ń stw a . C e le m n in iejszeg o o p ra c o w a n ia j e s t p ró b a z d e fin io w an ia roli j a k ą odgryw a R e p u b lik a F e d e r a ln a N ie m ie c w e w sp ó łczesn y m św iecie w k o n te k ś c ie p ro b lem ó w b e z p ie c z e ń s tw a m ię d z y n a ro d o w e g o , ze szc zeg ó ln y m u w z g lę d n ie n iem w sp ó łp racy n a szczeblu e u ro a tla n ty c k im . W n in iejszy m tek ście p o d ję ta z o s ta ła rów nież p ró b a an a liz y stan o w isk p rz e d sta w ic ie li poszczeg óln ych opcji politycznych w N iem czech w obec roli i m iejsca teg o k ra ju w tra n s a tla n ty c k im sy stem ie b e z p ie c z e ń stw a . W tym celu w te k śc ie za sto so w an o m .in . m e to d ę an a liz y oficjalnych d o kum entów , zarów no najw ięk szych n ie m ie c k ic h u g ru p o w ań p o lity c zn y ch 1, ja k i w ybranych p a rtii opozycyjnych, ta k ż e tych, k tó re nic p o sia d a ją swojej re p re z e n ta c ji w B u n d e s ta g u 2.
K w e stie b e z p ie c z e ń stw a o d g ry w a ją w tym k ra ju i s t o tn ą ro lę z a ró w n o w re la c ja c h z e w n ę trz n y c h j a k i w e w n ę trz n y c h , s ta ją c się je d n o c z e ś n ie e le
1 U n ia C h rześcija ń sk o -D e m o k ra ty c z n a /U n ia C h rześcijań sk o -S p o łcczn a, S o cjald em o k ra tyczna P a rtia N iem iec, W olna P a rtia D em o k raty czn a, Zw iązek 90/Zicloni.
2 N a p o trzeb y n in iejszeg o opracow ania, w celu u k a z a n ia zróżnicow anego po d ejścia n ie m ieckich polityków do p roblem ów b ezp ie czeń stw a m iędzynarodow ego, w tek ście z a p re z e n tow ano tak że stanow iska u g rupow ań zaliczanych zarów no do sk rajn ej lewicy (m a ją c a swoich p rzed staw icieli w n iem ieck im p a rla m e n c ie P a rtia Lew icy o raz N ie m ie c k a P a r tia K o m u n i styczna) ja k i praw icy (N aro dow odem okratyczna P a rtia N iem iec o raz R ep u b lik an ie).
m e n te m b ieżą cej p olityki. N a jlep szy m n a to p rz y k ła d e m były w y d a rz e n ia z o s ta tn ie j dekady, ja k choćby za m a c h y te rro ry s ty c z n e z 11 w rz e śn ia 2001 r., w ojny w Ira k u o ra z A fg a n ista n ie , czy ko n flik t g ru z iń sk o -ro sy jsk i w 2008 r., k tó re d o p ro w a d zały do b u rzliw y ch d e b a t z a ró w n o w e w n ą trz N ie m ie c ja k i p o za g ra n ic a m i k ra ju , sk ła n ia ją c je d n o c z e śn ie p o lity kó w n ie m ie c k ic h do p o d jęcia dyskusji n a te m a t obecnej i przyszłej roli te g o p a ń s tw a we w spółcze snym sy stem ie b e z p ie cze ń stw a m iędzy n aro d o w eg o .
8 .2 . Ni e m c y w o b e c e u r o a t l a n t y c k i e g o s y s t e m u
BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO W OKRESIE RZĄDÓW
CD U /C S U /S PD
P ro b le m y z w ią z a n e z e u r o a tla n ty c k im b e z p ie c z e ń s tw e m s ta n o w iły w o s ta tn im o k re sie pow ażne w yzw ania d la kolejn y ch e k ip rządow ych w tym k ra ju . W um ow ie k oalicyjnej z a w a rte j je s ie n i ą 2005 r., tw o rz ący w ów czas po ra z d ru g i w pow ojennej h is to rii R ep u b lik i F e d e ra ln e j g a b in e t „W ielkiej K oalicji”3ch a d ecy i so cjald e m o k raci przekon yw ali, że N iem cy d ą ż ą do poko jo w eg o rozw iązyw ania w spółczesnych konfliktów , p o d k re ś la ją c je d n o c z e ś n ie ,
iż N A T O odgryw a d la B e rlin a ro lę siln eg o p a r tn e r a , z a p e w n ia ją c e g o p a ń stw u z e w n ę trz n e b e z p ie c z e ń stw o 4. „ E u ro p e js k ie i a tla n ty c k ie b e z p ie c z e ń stw o nie d a ją się rozdzielić. P rzy tym N A T O p o zo staje d la n a s c e n tra ln y m in s tr u m e n te m n asz ej polity k i b e z p ie c z e ń s tw a i o b ro n y ” — p rz ek o n y w ali p rz e d sta w ic ie le dw óch najw iększych frak cji w B u n d e s ta g u 5. R e p re z e n ta n c i obu u g ru p o w a ń w yrazili ta k ż e n ad z ie ję, iż „Sojusz A tla n ty c k i” s ta n ie się d la p olityków c e n tra ln y m m ie js c e m tr a n s a tla n ty c k ie g o d ia lo g u w k w e stii b ez piecz eń stw a, w k tó ry m cele poszczególnych p a rtn e ró w b ę d ą „ró w n o p raw n ie ko n su lto w an e i k o o rd y n o w a n e”**. N iem ieccy politycy o p tu ją je d n o c z e ś n ie za ścisłą w sp ó łp ra c ą N A T O i U E w o b sza rze p olityk i b e z p ie c z e ń stw a i obrony- W edług nich, e u ro p e jsk ie d z ia ła n ia w tym z a k re s ie , w y n ik ające m .in . z e u ro p ejskiej s tra te g ii b e z p ie c z e ń stw a z g ru d n ia 2003 r., n ie sta n o w ią k o n k u re n cji
3 Tym m ian em ok reśla się za O d rą w spólne rządy dwóch najw iększych p a rtii politycznych w tym kraju - C D U /C S U o raz SPD. Po raz pierw szy koalicja ta k a funkcjonow ała n a szczeblu fed eraln y m w la ta c h 1966-1969, a n a czele zacho d n io n icm icck icg o rząd u s ta ł w tedy kanclerz K u rt G eorg K icsingcr. Z kolei istn iejący w o kresie od 2005 do 2009 r. rząd chadeków i socjal dem okratów , k tó rem u przew odziła A ngela M erkel, byt pierw szą teg o typu zrealizo w an ą inicja tyw ą w Zjednoczonych N iem czech.
4 Gemeinsam fü r Deutschland — mit M u t und Menschlichkeit. Koalitionsvertrag zwischen CDU, C S U
und SP D , 11.11.2005, B erlin 2005, s. 13.
5 Ib id em , s. 125. 6 Ib id em , s. 130—131.
KRZYSZTOF GARCZEWSKI Miejsce i rola R FN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 209
d la tra n s a tla n ty c k ie g o s y s te m u 7. W z m o c n ie n ie e u ro p e js k ie g o fila ru p a r t n e rs tw a a tla n ty c k ie g o m ogłoby ich z d a n ie m n a s tą p ić p o p rz e z zw ięk szen ie zdolności negocjacyjnych w ra m a c h U E . Politycy C D U /C S U i S PD p o d k re ślali je d n o c z e ś n ie , iż c h c ą u n ik n ą ć „ n ie p o trz e b n e g o i k o szto w n e g o ” p ow ie la n ia z a d a ń w tej m a te r ii p rz ez U E i N A T O 8. Z d a n ie m p rz e d sta w ic ie li tych p a r tii, do p ro w a d z e n ia sk u te c z n e j polity k i w ty m z a k re s ie U E p o trz e b u je zaró w no cyw ilnych j a k i m ilita rn y c h środków . D la te g o te ż n ie m ie c c y p olitycy optow ali w tym m iejscu za dalszym rozw ojem E u ro p e jsk ie j P olityki B ezp ie c z e ń stw a i O b ro n y w k ie ru n k u „E u ro p ejsk iej U n ii B e z p ie c z e ń stw a i O b ro n y ” (Sicherheiłs- und Verteidigungsunion) (). W e d łu g nich U E p o trz e b u je j e d n a k do sk u te c z n e g o p ro w a d z e n ia te g o ty p u o p e ra c ji „z d o ln o śc i p la n is ty c z n y c h i przyw ódczych”, k tó re byłyby w ykorzystyw ane po dczas poszczeg ólny ch m isji w ra m a c h u z g o d n ie ń U E i N A T O ,10.We w spóln ym d o k u m e n c ie p rz e d s ta w i ciele czołowych n ie m ie c k ic h p a rtii zw racali też uw agę n a kluczow ą ro lę, j a k ą odg ry w ają w sto su n k a c h tra n s a tla n ty c k ic h re la c je z USA. S zczególnie is to tn e zn a cze n ie w sto su n k a c h b ila te ra ln y c h z W aszy n g to n em m iały odgryw ać m .in. ta k ie k w estie ja k : po m y śln e re la c je m ięd zy k ra ja m i za c h o d n im i a św iatem isla m u , z a p e w n ie n ie pokoju i stab iliz acji n a B liskim i Środkow ym W schodzie o ra z n a B a łk a n a c h , w sp ó ln a w a lk a z b ie d ą i g ło d e m , p o s tę p o w a n ie w obec tzw. u p ad ły ch p aństw , w a lk a z te rro ry z m e m o ra z ro z p rz e s trz e n ia n ie m b ro n i m asow ego ra ż e n ia , j a k i s k u tk a m i k a ta s tr o f n u k le a rn y c h o ra z e p id e m ii11.
B liskie w sp ó łd ziałan ie w dzied zin ie b ez p ie cze ń stw a ze S ta n a m i Z jed n o czo nym i stanow iło też je d e n z p rio ry te tó w polityki zag ran icz n ej d la u tw o rz o n eg o w 2009 r. rz ą d u ch ad ek ó w i liberałów . W um ow ie koalicyjnej re p re z e n ta n c i obu u g ru p o w a ń p o d k re śla li w sp ó ln o tę w a rto ści p a ń stw leżący ch po o b u s tr o n a c h A tla n ty k u . „S ojusz P ó łn o c n o a tla n ty c k i p o z o sta n ie ta k ż e w p rz y szło ści n a js iln ie jsz ą k o tw icą n asz eg o w sp ó ln eg o b e z p ie c z e ń stw a . Ł ączy E u ro p ę i A m erykę; stan o w i fu n d a m e n t d la kolektyw nej o bro n y o ra z d ysp o n u je w y jąt kowym politycznym i m ilita rn y m in s tr u m e n ta r iu m d la za ch o w a n ia i p rz y w ra c a n ia p o k o ju ” — cz y tam y w d o k u m e n c ie 12. C złonkow ie now ego n ie m ie c k ie g o rz ą d u w yrazili ta k ż e n a d z ie ję n a przezw y ciężen ie b lo k ad we w sp ó łp ra cy U E i N A T O o ra z w yko rzy stan ie w spólnego p o te n c ja łu ob u o rg a n iz acji. O p o w ie
7 Ib id em , s. 131. 0 Ibidem . 9 Ibidem . 10 Ibidem . 11 Ib id em , s. 130.
12 Wachstum. Bildung. Zusammenhalt. Der Koalitionsvertrag zwischen CDU, C S U und FD P , 17. L e g isla tu rp e rio d e , B erlin 2009, s. 119.
d zieli się ró w n ież z a tym , ab y R a d a N A T O pon o w n ie s ta ła się n a jw a ż n ie j szym m iejscem politycznych d e b a t S ojuszu n ad kw estiam i b e z p ie c z e ń s tw a 13-Ś cisła w sp ó łp ra c a w z a k re s ie e u ro a tla n ty c k ie g o b e z p ie c z e ń stw a stan o w i te ż je d e n z p rio ry te tó w polity k i z a g ra n ic z n e j n ie m ie c k ic h chadeków . We w spólnym p ro g ra m ie rządow ym C D U i C S U n a la ta 2009-2013 p o d k re ślo n o pozytyw ną ro lę, j a k ą odgryw ać m a ją N iem cy w m ięd zy naro dow y ch in s ty tu cjach o d p o w iedzialnych za g lo b aln e i re g io n a ln e b ez p ieczeń stw o , ta k ic h ja k N A TO , O N Z , U E i O B W E 14. Politycy obu u g ru p o w a ń p o d k re śla li w d o k u m e n cie siln e p rz y w iąza n ie sw ojego k ra ju d o O rg a n iz a c ji P a k tu P ó łn o c n o a tla n tyckiego, w p ie ra ją c d alsze p ra c e n a d now ą s tra te g ic z n ą k o n c e p c ją NATO . C h a d e c y p rz ek o n y w ali je d n o c z e ś n ie o sw oim p o p a rc iu d la m ożliw ości d a l szego ro z sz e rz e n ia S ojuszu o now e k r a je 15. N a le ż y j e d n a k zauw ażyć, iż d e k la racje p rz ed staw icieli n iem ieck ieg o rz ą d u w tej sp raw ie n ie zaw sze znajdow ały p o tw ie rd z e n ie w p ra k ty c e. Św iadczyć o tym m oże choćby n ie c h ę tn a po staw a B e rlin a w obec członkow skich a sp ira c ji G ru z ji o ra z U k ra in y p odczas szczytu N A TO , k tó ry odbył się w k w ietn iu 2008 r. w B u k a re s z c ie 16.
8.3. FDP
WOBEC EUROATLANTYCKIEGO SYSTEMUBEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
O g ro m n ą wagę do eu ro a tla n ty c k ie j kooperacji przyw iązują rów nież człon kowie W olnej P a rtii D e m o k raty czn ej (Freie Demokratische Partei, FD P ). W edług nich „N A T O j e s t w y razem w sp ó ln o ty w a rto ści i o d po w iedzialn ości m ięd zy E u ro p ą i A m ery k ą P ó łn o c n ą o ra z ja k o sy stem kolektyw nej ob ro n y je d n o c z e śnie kotw icą bezp ieczeń stw a d la E u ro p y ” 17. U w a żają jedn ocześn ie, iż zarów no ze w zględów naro d o w y ch j a k i e u ro p e jsk ic h , S ojusz p o w in ien być n a d a l w zm acniany. C złonkow ie F D P o p tu ją je d n a k w szczególności za zw iększeniem eu ropejskiego skrzydła w ew n ątrz tej o rganizacji, co doprow adzić m a do „rów n o p ra w n eg o p a r tn e r s tw a ” w N A T O (gleichberechtigte Sicherheitspartnerschaß) 18
13 Ibidem .
Wir haben die Kraft. Gemeinsam f u r unser Land. Regierungsprogramm 2009-2013. Verabschiedet in einer gemeinsamen Sitzung des Bundesvorstands der CDU und des Parteivorstandes der C SU , B erlin, 28.
J u n i 2009, C D U -B u n d csg esch äftsstcllc, K o n rad -A d en au cr-H au s, B erlin 2009, s. 84. 15 Ibidem .
16 Podobne stanow isko w tej kw estii p rzy jęła tak że podczas szczytu F ran cja. S ytuacja ta w ynikała m .in. z obaw p rzez p o g o rszen iem relacji z R osją. J .P G o ugcon, Niemcy X X I wieku, przełożyła Ew a Cylwik, W ydaw nictwo A kad em ick ie D ialog, W arszaw a 2011, s. 49.
17 Die M itte stärken. Programm der Freien Demokratischen Partei zur Bundestagswahl 2009, beschlos
sen a u f dem Bundesparteitag vom 15.-17. M ai 2009 in Hannover, s. 72.
KRZYSZTOF GäRCZEWSKI - Miejsce i rola RFN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 211
W edług F D P te m u celowi m a służyć m .in. rozwój E urop ejsk iej Polityki B ezpie czeń stw a i O b ro n y o raz dalsze w zm acn ian ie niem ieckiej arm ii. „N A TO m usi przy tym stanow ić c e n tra ln e , tra n s a tla n ty c k ie g re m iu m dyskusyjne, decyzyjne o ra z d z ia ła ń ” 19. W celu zw iększenia sk uteczności tej org an izacji lib erało w ie w idzą p o trz e b ę „m ożliw ie szybkiego” d o stosow ania się do w arunków p a n u ją cych we w spółczesnym świecie. Is to tn ą ro lę w ob szarze eu ro atlan ty ck ieg o b ez p ie c z e ń stw a p rz y p isu ją rów nież U E , k tó rą określili m ia n e m „e u ro p ejsk ieg o filaru tra n s a tla n ty c k ie j a rc h ite k tu ry b e z p ie c z e ń stw a ” (europäischer Pfeiler der
transatlantischen Sicherheitsarchitektur). J e d n a k rów nież w tym w ypadku re p re z e n
ta n c i tej p a rtii w idzą konieczność dopaso w an ia się do sytuacji um ożliw iających skuteczn e za p o b ieg an ie konfliktom oraz „szybkie, w spólne i elasty czn e” re a g o w a n ie n a po jaw iające się za g ro że n ia . P ie rw sz o rzęd n e zn a cze n ie m a w tym przypadku odgryw ać u n ik an ie zbrojnych konfliktów poprzez stosow anie „poli tycznych i innych odpow iednich środków ”, służących te m u celowi (durchpolitische
und anderegeeignete Maßnahmen) 2().
J e d n o c z e ś n ie n e g a ty w n ie o c e n ia ją „ te n d e n c je re n a c jo n a liz a c ji po lity k i b e z p ie c z e ń s tw a ” . W e d łu g n ic h z a p e w n ie n ie b e z p ie c z e ń s tw a z a ró w n o d la R ep u b lik i F e d e ra ln e j, ja k i całej Europy, to z a d a n ie p rz e d k tó ry m s to ją po li tycy. Z z a n ie p o k o je n ie m o c e n ia ją rów n o cześn ie p ró b y rew izji e u ro p e jsk ie g o sy ste m u b e z p ie c z e ń stw a , k tó re m ogłyby w yn ik ać ze „ s ta re g o w ie lk o m o c a r stw ow ego m y śle n ia ” (Großmachtdenken) lu b z „now ych s tra te g ic z n y c h k o n ce p cji po d ru g ie j stro n ie A tla n ty k u ”. O b a w ia ją się tym sam y m u tra ty z n a c z e n ia S ta re g o K o n ty n e n tu w tw o rzen iu przyszłych koncepcji b ez p ieczeń stw a. „ Je śli nie chcem y, aby o kluczow ych kw estiach e u ro p e jsk ie g o b ez p ie cze ń stw a decy dow ano p o n a d g łow am i Europy, to E u ro p a m usi się siln iej w łączyć do geo- s tra te g ic z n y c h d e b a t” — p rz e k o n u ją lib e ra ło w ie 21. N a w et w p rz y p ad k u w ielu konfliktów zbrojny ch politycy tej p a r tii sta w ia ją p rz e d e w szystkim n a in te n syw ny d ia lo g i w sp ó łd z ia ła n ie . W e fek cie, lib e ra ło w ie n e g a ty w n ie o ce n ili za w ie sz e n ie w sp ó łp ra cy w ra m a c h R a d y N A T O -R osja, do k tó re j d oszło po w ojnie gruzińsko-rosyjskiej la te m 2008 r. Je d n o c z e ś n ie zdecydow anie p rzeciw s ta w ia ją się p ró b o m o sła b ie n ia roli O B W E ja k o „ c e n tra ln e g o e le m e n tu s ta bilizacji w E u ro p ie ”22. O p e ra c je m ilita r n e u w a ż a ją ró w no cześnie za o s ta tn i m ożliw y śro d e k („militärische Einsätzebleibenletztes M itte l”). P rz e k o n u ją p rzy tym , iż sa m o d z ie ln e o p e ra c je w ojskow e nie m o g ą do p ro w ad zić do stw o rz e n ia sta b iln e g o pokoju, co pokazyw ać m a ją choćby in te rw e n c je w A fg a n ista n ie czy
19 Ibidem . 20 Ibidem . 21 Ibidem . 22 Ibidem .
n a B liskim i Ś rodkow ym W schodzie23. D la te g o też o d rz u c a ją w szelkie i n te r w encje zb ro jn e nie m a ją c e ,ja s n y c h i zgodnych z p ra w e m m iędzy naro dow ym p o d sta w ”24. K a ż d a te g o typu d ecy zja p o w in n a być w ich p rz e k o n a n iu tylko zg o d n a z o rz ecz en iam i F e d e ra ln e g o T ry b u n a łu K o nsty tu cy jn eg o (.Bundesverfas
sungsgericht), lecz ró w n ież g ru n to w n ie sk o n su lto w a n a z „ p a rtn e ra m i z N A T O
i U E ”, a ta k ż e p o tw ie rd z o n a p rz e z n ie m ie c k i B u n d e s ta g . R ów nież w kwe stii zw alcza n ia te rro ry z m u liberało w ie o d rz u c a ją je d n o s tr o n n ą po litykę siły, z w raca jąc p rzy tym u w agę n a długofalow y w y m iar p ro w a d z e n ia o dpow iedniej p olityki w tym o b sz a rz e . W szelk ie decyzje d o ty czące w alki w te rro ry z m e m p ow inny być p o d ejm o w an e m u ltila te r a ln ie i w ścisłym u z g o d n ie n iu z poszcze g ólnym i p a r tn e r a m i. D la te g o te ż ja k ie k o lw ie k „ m ilita rn e s a n k c je ” pow inny sta n o w ić ta k ż e w p rz y p a d k u z w a lc z a n ia te rr o ry z m u „ o s ta te c z n y ś ro d e k ”
(allerletztes M itte l)25. L ib era ło w ie w idzieli p o n a d to p o trz e b ę trw a łe j p ra cy n a d
u le p sz a n ie m s t r u k tu r B undesw ehry, co um ożliw iałoby przyg o to w an ie jej rów nież do u d z ia łu w m ożliw ych o p e ra c ja c h m ilita rn y c h „w ra m a c h m ię d z y n a ro dow ego z a p o b ie g a n ia k o n flik to m o ra z zw alcza n ia kryzysów w łącznie z w a lk ą p rzeciw ko m ię d zy n a ro d o w em u te rro ry z m o w i”26.
8.4. SPD
WOBEC EUROATLANTYCKIEGO SYSTEMUBEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
N a in ten sy fik ac ję e u ro a tla n ty c k ie j w sp ó łp racy liczyła ta k ż e w tym o k re sie S o c ja ld e m o k ra ty c z n a P a r tia N iem iec (SozialdemokratischeParteiDeulschlands, SPD ). W p ro g ra m ie w yborczym teg o u g ru p o w a n ia z 2009 r. członkow ie p a r tii w yrażali n ad z ie ję n a p o lep sze n ie n a d sz a rp n ię ty c h w o k re sie p re z y d e n tu ry G e o rg a W. B u sh a re la c ji ze S ta n a m i Z jed n o c zo n y m i. D y p lo m aty cz n y sp ó r m iędzy B e rlin e m i W a szy n g to n em w ynikał głów nie z ro zb ieżn ych o cen w obec in te rw e n c ji zbrojnej w Ira k u . N iem iecki rz ąd fe d e ra ln y był bow iem w ta m ty m o k re sie je d n y m z n ajw iększych e u ro p e jsk ic h krytyków a m e ry k a ń sk ie j o fe n sywy w tym k ra ju . „ O k re s, w k tó ry m k a n c le rz e m był G e rh a rd S chröd er, za p i sze się w h isto rii co n a jm n ie j z je d n e g o pow odu: w tym czasie co raz w yraźniej d aw ało się d o s trz e c w n iem ieck iej o pinii pu b liczn ej o d d a la n ie się od S tan ów Z jednoczon ych ( ...) . D ecyzja o p rz e c iw sta w ie n iu się A m e ry k a n o m o p ie ra się je d n o c z e ś n ie n a dw óch p o d staw a ch : n a ra cjo n aln y m pacyfizm ie, u z a sa d n io nym h isto ry c z n ie o ra z n a ra c h u n k u ek o n o m icz n y m . D ru g i sp o śró d w ym ie
23 Ib id em , s. 72-73. 24 Ib id em , s. 72. 25 Ib id em , s. 73. 26 Ibidem .
KRZYSZTOF GARCZEWSKI - Miejsce i rola RFN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 213
n io n y ch czynników s p ra w ia z r e s z tą , że p ro c e s o d d a la n ia się N iem có w od ich p o tę ż n e g o p r o te k to r a b y n ajm n iej nie b ęd zie m ia ł szybkiego p rz e b ie g u ” — p rog n o zo w ał fra n c u sk i h isto ry k E d o u a rd H u sso n 27. D la te g o też n iem ieccy so c ja ld e m o k ra c i w p ro g ra m ie z 2009 r. przek o n y w ali, iż w ra z z p rz e ję c ie m w ładzy w U S A p rz e z B a ra c k a O b a m ę p o w sta ła „sz a n sa n a od no w ien ie t r a n s a tla n ty c k ie g o p a r tn e r s t w a ”28. Liczyli p o n a d to n a p o g łę b ia n ie w z a je m n e j w spółpracy ta k ż e w ra m a c h O rg a n iz a c ji P a k tu P ó łn o c n o atlan ty ck ieg o , k tó ra w ich p rz e k o n a n iu „p o z o sta je n ajw a żn iejszy m g w a ra n te m b e z p ie c z e ń s tw a ” N ie m ie c 29. E u ro a tla n ty c k ą w sp ó łp ra cę chcielib y je d n a k rozszerzy ć o jesz c z e ściślejszą k o o p e ra c ję z R o sją, tw o rz ąc „w spólną p rz e s trz e ń b e z p ie c z e ń stw a od V ancouver do W ład y w o sto k u ”, w k tó re j N A T O i M oskw a p o d e jm ą „ p e łn ą z a u fa n ia w sp ó łp ra c ę ”30. SPD sk ry ty k o w ała je d n o c z e ś n ie w cześn iejszą a m e ry k a ń s k ą inicjatyw ę d o ty czą cą u tw o rz e n ia tzw. ta rc z y an ty ra k ie to w e j, u zn a ją c j ą z a „ n ie z g o d n ą ” z pow yższym c e le m 31. D o p o p raw y sto su n k ó w n iem ieck o - a m e ry k a ń s k ic h d o sz ło ju ż w o k re s ie rz ą d ó w W ie lk ie j K o alicji w la ta c h 2005—2009, głów nie za sp ra w ą aktyw ności u g ru p o w a ń c h a d eck ich z k a n c le rz A n g e lą M e rk e l n a cz ele. J a k zau w aży ł E rh a rd C z io m e r „a k ty w iz acja k o n ta k tó w po lity czn o -d y p lo m aty czn y ch św iadczyła o o s ta te c z n y m przezw ycięże niu licznych an im o zji i k o n tro w e rsji n ie m ie c k o -a m e ry k a ń sk ic h w końcow ym o k re sie k a n c le rs tw a S c h ro e d e ra z la t 2003—2005”32.
8 .5 . PARTIE SKRAJNEJ LEWICY WOBEC EUROATLANTYCKIEGO SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
C zęść polityków p a rtii opozycyjnych sp rzeciw ia się je d n a k p o g łęb ian iu d a l szej w sp ó łp ra cy N ie m ie c w ra m a c h e u ro a tla n ty c k ie g o sy s te m u b e z p ie c z e ń stw a m ię d z y n a ro d o w e g o . D o zdecy d o w an y ch p rz eciw n ik ó w N A T O n a le ż ą
27 E. H usson, Inne Niemcy, p rzek ład Ł a d a Ju rasz-D udzik i B artło m iej Z d an iu k , W ydawnic two A kadem ickie D ialog, W arszaw a 2008, s. 414.
28 Sozial und Demokratisch. Anpacken. F ür Deutschland. Das Regierungsprogramm der SPD,
SPD-Parieivorstand, B erlin 2009, s. 89.
29 Ibidem . 30 Ib id em , s. 90. 31 Ibidem .
32 E. C ziom er, Polityka zagraniczna Niemiec w dobie nowych wyzwań globalizacji, bezpieczeństwa mię
dzynarodowego oraz integracji europejskiej po 2005 roku, D om Wydawniczy E lipsa i K rakow ska A kade
m ia im. Frycza M odrzew skiego, W arszaw a-K raków 2010, s. 110. Jed n y m z głównych problem ów we w zajem nych stosunkach była je d n a k n ad al prow adzona w okresie p rezydentury B usha je d n o stro n n a polityka, także w obec najbliższych sojuszników USA. „Forsowanie przez USA tendencji u nilatcralistycznych w relacjach tran satlan ty ck ich były rów nież przed m io tem krytyki i nic zn aj dowały zro zu m ien ia ze stro n y n au k i niem ieckiej” — przekonyw ał C ziom er, patrz: ibidem , s. 111.
m .in. politycy n iem ieck iej P a rtii Lewicy. W p ro g ra m ie politycznym z 2009 r. człon k o w ie Die L inke je d n o z n a c z n ie sk ry ty k o w ali d o ty c h c z a so w ą p o lity k ę z a g ra n ic z n ą R FN , k tó ra w e d łu g p rz e d sta w ic ie li tej p a r tii z o s ta ła „ z m ilita ry zo w a n a ” w o k re sie rządów SPD i Z ielo n y ch 33. „O d czasu ag resji n a ó w czesn ą J u g o s ła w ię , R e p u b lik a F e d e r a ln a N ie m ie c ak ty w n ie u c z e stn ic z y w d z ia ła
n ia c h , k tó re n a r u s z a ją p ra w a cz ło w ie k a ” — p rz e k o n u ją po litycy Die Linke w d o k u m e n c ie 34. W edług ich opinii N iem cy „ p o śre d n io ” (w Ira k u ) lub „b ez p o śre d n io ” (w Kosowie i A fg a n ista n ie ) b io rą u d z ia ł w „ in te rw e n c ja c h m ilita r nych o ra z w ojn ach sp rzeczn y ch z p ra w a m i czło w iek a”35. D ziałacze k ry ty k u ją w swoim p ro g ra m ie w szczególności „dwie duże w ojny o s ta tn ic h l a t” - w Irak u o ra z w A fg a n ista n ie - u z n a ją c p ierw szą z nich za „wojnę o r o p ę ” . J e d n o c z e śn ie politycy tej p a r tii u w ażają, że zdecyd ow ane o d rz u c a n ie kryty czn ych op i nii w obec d z ia ła ń N A T O w A fg a n ista n ie w ynikać m a z fa k tu , iż w p rz y p ad k u n iep o w o d z en ia tej m isji z o sta n ie pod w ażo n a zdolność do sk u te c z n e g o d z ia ła n ia tej o rg a n iz acji. „W łaściwym ce le m w o jen n y m ” N A T O m a być w ich p rz e k o n a n iu p o k a z a n ie się ja k o „glo b aln ej p o tę g i” zdolnej do in te rw e n c ji (globale
Interventionsmacht) 36. W efek cie ta k p ro w a d z o n e j p o lity k i s y tu a c ja w tym
k ra ju s ta je się „w yraźnie tr u d n ie js z a ” . „N ie m a m ilita r n e g o zw y cięstw a w ta k zw anej w ojnie z te rr o ry z m e m ” — p rz e k o n u ją politycy w d o k u m e n c ie 37- R e p re z e n ta n c i Die Linke je d n o c z e ś n ie k ry ty k u ją w tym m iejscu p o cz y n an ia n ie m ie c k ie g o rz ą d u fe d e ra ln e g o , k tó ry p ro w a d zi w ich p r z e k o n a n iu p o li tykę z a g ra n ic z n ą „ z o rie n to w a n ą silniej n a k o n fro n ta c y jn e j i in terw e n cy jn ej p olity ce U SA o ra z N A T O , niż n a z a d a n ia c h słu żący ch z n a jd y w a n iu k o o p e ratyw nych odpow iedzi n a g lo b aln e p ro b le m y ”38. W efek cie członkow ie P a rtii Lew icy za ż ą d a li w swoim p ro g ra m ie m .in. „ n a ty c h m ia sto w e g o ” w ycofania się n ie m ie c k ic h w ojsk z A fg a n is ta n u . W ed łu g n ich ż o łn ie rz e B u n d e sw e h ry nie pow inni b ra ć u d ziału w żad n ej w o jen n ej m isji za g ra n ic z n e j, ta k ż e pod a u sp i cjam i N aro dów Z jednoczonych. R e p re z e n ta n c i teg o u g ru p o w a n ia postu lo w ali je d n o c z e ś n ie ro z w iązan ie O rg a n iz a c ji P a k tu P ó łn o c n o a tla n ty c k ie g o i z a s tą
p ie n ie je j „k o lek ty w n y m sy s te m e m b e z p ie c z e ń s tw a z u d z ia łe m R o sji” 19- W yrażali ró w n ież sp rzeciw w obec p lan ó w u m ie sz c z e n ia w Polsce i C z e c h a c h e le m e n tó w ta rc z y a n ty ra k ie to w e j. Z d a n ie m polity k ó w P a rtii Lewicy, U n ia E u ro p e jsk a p o w in n a zintensyfikow ać w sp ó łp ra cę z M oskw ą, n a to m ia s t p ro
33 Konsequent sozial. F ür Demokratie und Frieden. Bundestagswahlprogramm 2009. Beschluss des
Bundestagswahlparteitages der Partei D IE L IN K E , 20. u nd 21. J u n i 2009 in B erlin , s. 53.
34 Ibidem . 35 Ib id em , s. 53—54. 36 Ib id e m , ś. 54. 37 Ibidem . 38 Ibidem . 39 Ibidem .
KRZYSZTOF BARCZEWSKI - Miejsce i rola RF N w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 215
j e k t P a rtn e r s tw a W schodniego po w in ien być re alizo w an y „z u w z g lę d n ie n iem in te re só w b e z p ie c z e ń stw a R o sji”40. Politycy tej p a r tii d o m a g a li się je d n o c z e śn ie „ ra d y k a ln e g o ro z b ro je n ia ”, z n ie s ie n ia obow iązkow ej słu żb y w ojskow ej w N iem cz ech o ra z „zn acz n eg o z m n ie js z e n ia ” i p rz e k s z ta łc e n ia B u n d esw e h ry w „ a rm ię o b ro n n ą ” (Verteidigungsarmee)4].
T akże w p ro g ra m ie sfo rm u ło w a n y m p rz e z d z ia ła c z y tej p a r tii je s i e n i ą 2011 r. pojaw iła się z m aso w an a k ry ty k a u d z ia łu N iem iec w w ojenn ych i n t e r w en cjach i kolejn e p o s tu la ty d o tyczące w ycofania się B e rlin a z aktyw nej poli tyki n a a re n ie m iędzy n aro d o w ej w tym z a k re sie . „D la D IE L IN K E w o jn a to nie j e s t śro d e k polityki. Ż ą d a m y ro z w ią z a n ia N A T O i z a s tą p ie n ia go p rz ez ko lektyw ny sy ste m b e z p ie c z e ń s tw a z u d z ia łe m R o sji, k tó re g o c e n tra ln y m ce le m b ędzie ro z b ro je n ie ” — przek o n y w ali politycy lew icow ego u g ru p o w a n ia , p o tw ie rd z a ją c ty m sam y m swoje w c z e śn ie jsz e sta n o w isk o w tej sp ra w ie 42. D z ia ła c z e D ie L inke p rz ek o n y w ali je d n o c z e ś n ie iż „ n ie z a le ż n ie od decyzji dotyczącej p o z o sta n ia R F N w N A T O ” b ę d ą „w k ażd ej p olity czn ej k o n s te la cji” dążyli do w y stą p ie n ia sw ojego k ra ju ze s t r u k t u r w ojskow ych S ojuszu o raz w ycofania B u n d esw e h ry spod n a c z e ln e g o dow ód ztw a tej o rg a n iz acji. Politycy te g o u g ru p o w a n ia o d rz u c a li p rz y tym „p o w ią zan ie m ilita rn y c h i cyw ilnych środków ”, n ie chcąc, aby cyw ilna pom o c s ta ła się in s tru m e n te m d la „politycz nych celów ”43. Ż ąd a li ta k ż e w p isa n ia do U staw y Z asa d n ic zej z a k a z u d o ty czą cego e x p o r tu u z b ro je n ia (Rüstungsexportverbot)44.
P odo b n e p o s tu la ty w sp raw ie polity k i b e z p ie c z e ń stw a w ysuw ała ró w n ież N ie m ie c k a P a r tia K o m u n isty c z n a (Deutsche Kommunistische Partei, D K P ), ż ą d a ją c m .in. n aty ch m iasto w e g o p o w ro tu B u n d e sw e h ry z k o n flik to g en n y ch o b sza rów św iata. D K P z c a łą stan o w c zo ścią d o m a g a się ró w n ież w yco fan ia R F N z N A T O (,Jlausaus der N A T O !”)45. Z d a n ie m je j członków u d z ia ł n iem ieck ich żo łn ierzy w z a g ran icz n y ch m isja c h n a całym św iecie j e s t n iezg o d n y z U s ta w ą Z a s a d n ic z ą i „ z a b e z p ie c z a e k o n o m ic z n e o ra z p o lity c zn e in te r e s y w ielk ieg o k a p ita łu ”46. P rz e d sta w ic ie le tej p a r tii d o m a g a li się ta k ż e z m n ie jsz e n ia n ie m ieck ich n ak ład ó w n a z b ro je n ia „co n a jm n ie j o d ziesię ć p ro c e n t”. Ich zd a n ie m d o tychczaso w e w ytyczne d o ty czą ce p o lity k i o b ro n n e j p o w in ny z o stać z a stą p io n e p rz ez z a ło ż e n ia „o d p o w iad ające U staw ie Z asa d n ic zej o ra z K a rcie N arodów Z jed n o czo n y ch ”. P odo b n ie j a k w iększość in n y ch p a r tii opozycyjnych
40 Ibidem . 41 Ibidem .
42 Programm der Partei D IE L IN K E . Beschluss des Parteitages der Partei D IE L IN K E vom 21. bis 23.
Oktober 201 lin Erfurt, bestätigt durch einen Mitgliederentscheid im Dezember 2011, s. 69.
43 Ibidem . 44 Ibidem .
45 D KP Eckpunkte zu den Bundestagswahlen 2009, D K P -P arteiv o rstan d , E ssen 2009, s. 10. 46 Ibidem .
D K P p o stu lo w a ła jak najszybsze w ycofanie z te ry to riu m N iem iec a m e ry k a ń skiej b ro n i a to m o w ej. „Z a k az o ra z zn isz c z e n ie w szelkiej b ro n i m asow eg o ra ż e n ia p o zo staje naszym c e le m ” — p rzekonyw ali d ziała cze tej p a rtii w b ro szu rze w yborczej z 2009 r.47
8 .6 . PARTIE SKRAJNEJ PRAWICY WOBEC EUROATLANTYCKIEGO SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
W ycofania R ep u b lik i f e d e r a ln e j z N A T O d o m a g a li się ró w n ież d z ia ła cze N a ro d o w o d e m o k ra ty c z n e j P a rtii N ie m ie c (Nationaldernokratische Partei
Deutschlands, N P D ), u w ażając iż Sojusz P ó łn o c n o atlan ty ck i, do k tó re g o n a le ż ą
N iem cy „od 1999 r. p ro w ad ził w iele sprzeczn y ch z p ra w a m i człow ieka w ojen z a cze p n y ch ”48. W p ro g ra m ie w yborczym z 2009 r. politycy N PD przek on yw ali ta k ż e , iż „ n ie m ie c k a p o lity k a m usi służyć n ie m ie c k im in te r e s o m ” . D lateg o też re p re z e n ta n c i tej p a rtii d o m ag ali się ja k n ajszybszego w ycofania żołn ierzy B u n d esw e h ry z zag ran icz n y ch m isji, a ta k ż e o p u sz c z e n ia p rz e z obce w ojska te ry to riu m R FN , „w łącznie z a m e ry k a ń s k ą b ro n ią a to m o w ą ”49. D la polityków N P D w a ru n k ie m d la s ta b iln e g o p o k o ju w E u ro p ie j e s t zg o d a „dw óch w iel kich n a ro d ó w ”. D la te g o też p o s tu lu ją oni p ro w a d zen ie „sa m o d z ieln ej polityki p o g łęb io n eg o w sp ó łd z ia ła n ia i d o b re g o są sie d z tw a z R o sją” o d rz u c a ją c j e d n o cz eśn ie a m e ry k a ń s k ą polityk ę „ k o n fro n ta c ji i o k rą ż e n ia ” w obec M oskw y
(Konfrontations- und Einkreisungspolitik)™.
Z w ię k sz e n ia sa m o d z ie ln o śc i N ie m ie c we w sp ó łcz esn y m św iecie, ta k ż e w sfe rz e m ilita r n e j, d o m a g a ją się rów nież R e p u b lik a n ie (Die Republikaner, R E P ). W sw oim p ro g ra m ie politycy tej p a r tii f o r m u łu ją sz e re g p o stu la tó w z z a k re su polityki b ez p ie cze ń stw a, d o m a g a ją c się m .in . u trz y m a n ia obow iąz kowej służby w ojskow ej, zw ię k szen ia b u d ż e tu n a o b ro n ę n a ro d o w ą odpo w ia d a ją c e g o „ p o trz e b o m o b ro n y k r a ju ”, u trz y m a n ia s t r u k t u r d ecyzyjnych n a poziom ie narodow ym , ro z w iąza n ia m iędzynarodo w y ch korpusów wojskowych, n iew ysyłania n ie m ie c k ic h w ojsk n a o p e ra c je słu żąc e re a liz a c ji „policyjnych z a d a ń ”, a w z a m ia n za to w z m o c n ie n ia o ch ro n y cyw ilnej51. D z iałacze tej p a r tii go d zą się tak że n a u d ział żołnierzy B u n d esw e h ry w za g ran icz n y ch m isjach, ale „tylko w tedy, gdy b e z p ie c z e ń stw o a lb o żyw otne in te r e s y N ie m ie c b ęd ę
47 Ibidem .
48 Deutschlands starke Rechte. Bundestagswahlprogramm, NPD-Parteivorstand, B erlin 2009, s. 40. 49 Ibidem .
50 Ibidem .
KRZYSZTOF GARCZKWSKI—Miejsce i rola R FN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 217
z a g ro ż o n e ”52. R e p u b lik a n ie d o m a g a ją się też „o b ro n y czci byłych żo łn ierzy p rz e d n ie u sp ra w ie d liw io n y m i a ta k a m i”53. N ie p o s tu lu ją co p ra w d a w y stą p ie n ia sw ojego k ra ju z N A T O , o p o w ia d a ją się je d n a k za „ ró w n o p ra w n y m ” tra k to w a n ie m N iem iec w sferze b e z p ie cze ń stw a. W efekcie członkow ie R E P ż ą d a ją m .in . w ycofania zag ran icz n y ch wojsk z te re n ó w R FN , p rz y z w a la ją n a o rg an izo w an ie w spólnych m an ew ró w wojskowych n a o b sza rze w łasn e g o k ra ju „tylko w p rz y p a d k u w z a je m n o śc i”. N ie g o d zą się te ż n a w y łączen ie z p ro c e su d ecyzyjnego naro dow ych p a rla m e n tó w i rząd ó w n a rzecz S o juszu, d o m a g a ją c się p rzy ty m „ re sp e k to w a n ia p ełn ej su w eren n o ści N ie m ie c ”54. W e d łu g R e p u b lik an ó w w d alsze j p e rsp e k ty w ie N A T O p o w in n o z o sta ć z a s tą p io n e p rz e z „ o g ó ln o e u ro p e jsk i sy ste m b e z p ie c z e ń s tw a ”. P rz e d s ta w ic ie le te g o u g ru p o w a n ia p r o te s tu ją przeciw ko d a ls z e m u o g ra n ic z a n iu pozycji R F N n a a re n ie m ięd zy n aro d o w ej, w y nikającego z dośw iadczeń w ojennych (,E inefortwährende
Büßerhaltunglehnen w ir ab”), d o m a g a ją c się, p o d o b n ie j a k d ziała cze N P D , u z n a
n ia N ie m ie c za w p e łn i św iad o m eg o i „ ró w n o u p ra w n io n e g o c z ło n k a w sp ó l n o ty n a ro d ó w ”, k tó ry p o trafi za b ie g ać o w łasn e in te re sy 55. U w a ż a ją ta k ż e , iż w sw oich d z ia ła n ia c h N iem cy pow inny się w zorow ać n a p olity ce z a g ra n ic z n e j pro w ad zo n ej p rz ez F ra n c ję i W ie lk ą B ry ta n ię 58.
8.7. ONZ
W POLITYCE ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWAWSPÓŁCZESNYCH NIEMIEC
N iem ieccy politycy in ten sy w n ie d e b a tu ją n ad p ro b le m a m i b e z p ie c z e ń stw a m ięd zy n aro d o w eg o rów n ież n a fo ru m O rg a n iz a c ji N aro d ó w Z jedn oczo ny ch. R e z u lta te m n iem ieck ieg o z a a n g a ż o w a n ia w rozw iązyw anie w ielu g lo b alnych p ro b le m ó w b e z p ie c z e ń stw a m ięd zy n a ro d o w eg o w ra m a c h te j in s ty tu c ji są ta k ż e s ta r a n ia te g o k ra ju do u z y s k a n ia s ta łe g o m ie jsc a w R a d z ie B e z p ie c z e ń stw a O N Z , pro w ad zo n e p rz ez polityków z n a d S zprew y i R e n u od blisko dw óch d e k a d . A by o sią g n ą ć swój cel B e rlin ściśle w sp ó łp ra cu je w ty m z a k re sie z m ając y m i p o d o b n e a sp ira c je B razy lią, J a p o n i ą o ra z In d ia m i, tw o rz ąc tzw. g ru p ę G -4. R e p re z e n ta n c i tych k rajó w pro w ad zili w spó lne rozm ow y n a d r e fo rm ą m .in . pod k o n iec w rz e śn ia 2012 r. w N ow ym J o rk u , p od czas trw a ją cych w ted y o b ra d O N Z . M in istro w ie sp ra w za g ran icz n y ch z a in te re so w a n y c h p a ń stw we w spólnym o św iadczeniu ponow nie za żąd a li w ted y z m ia n w R ad zie
52 Ib id em , s. 17. 53 Ibidem . 54 Ib id em , s. 15. 55 Ibidem . 56 Ibidem .
B ezp ie cze ń stw a , z w raca jąc je d n o c z e ś n ie uw agę n a m ożliw ość u sta n o w ie n ia sta łe g o czło n k a w tym g re m iu m rów nież d la p rz e d sta w ic ie la z Afryki-’7. P ro pozycje re fo rm tej g ru p y w sp a rł te ż podczas sw ojego w y stą p ie n ia n a fo ru m O N Z F ra n c o is H o lla n d e . P re z y d e n t F ra n c ji p rz e k o n y w a ł o k o n ieczn o ści d o sto so w an ia z m ia n w R ad zie B ezp ie c z e ń stw a do w a ru n k ó w p a n u ją c y c h we w spółczesnym św iecie, co sp o tk a ło się z pozytyw ną re a k c ją ze s tro n y n ie m ie c kiego m in is tra sp ra w za g ra n ic z n y c h 58.
W R adzie B ezp ie c z e ń stw a O N Z z a s ia d a ją p rz e d sta w ic ie le p ię tn a s tu k ra jów. O b o k p ię c iu stały ch czło nków (U SA , W ie lk a B ry ta n ia , F ra n c ja , R osja i C h in y ), p o sia d a ją c y c h p raw o w e ta , w sk ła d te g o g re m iu m w c h o d z ą tez re p re z e n ta n c i d z ie się c iu państw , w y b ieran y ch ja k o czło nko w ie n ie s ta li na o k re s dw óch la t. W la ta c h 2011—2012 w R a d z ie B e z p ie c z e ń stw a z a s ia d a ł te ż p rz e d sta w ic ie l R ep u b lik i F e d e ra ln e j N iem iec . R a z w rok u Z g ro m a d z e nie O g ó ln e Z N d o k o n u je w yboru p ię c iu człon ków n ie s ta ły c h . P oczątkow o w R ad zie B e z p ie c z e ń stw a zn a jd o w ało się p ię c iu człon kó w stały ch i sześciu n ie sta ły c h . R e p re z e n ta n c i p ię tn a s tu p a ń s tw z a s ia d a ją w ty m g re m iu m od połowy la t 60. u b ieg łeg o w iek u 59.
A sp iru ją c do sta łe g o czło n k o stw a w RB, niem ieccy politycy je d n o c z e ś n ie b ro n ią się p rz e d z a rz u ta m i dotyczącym i d ą ż e n ia do n a d re p re z e n ta c ji krajów eu ro p ejsk ic h w tym g re m iu m . P o d k re śla ją przy tym , iż zg o dn ie z a rty k u łe m 23 K a rty N a ro d ó w Z jed n o c zo n y ch p rz y w ybo rze p o szc zeg ó ln y ch członków do R ad y B e z p ie c z e ń stw a obok k lu c z a g e o g ra ficzn eg o pow inn o b ra ć się pod uw agę p rz e d e w szy stk im „w kład p o szczeg ó ln y ch człon kó w do u trz y m a n ia m ięd zy n a ro d o w eg o p okoju i b e z p ie c z e ń s tw a , re a liz a c ji in n y ch celów O rg a n iz a c ji”80. „ E u ro p a , w szczególn ości p a ń s tw a czło nk ow skie U E , n a le ż ą do n a jsiln ie j w sp ie ra ją c y c h N a ro d y Z je d n o c z o n e . K ra je U E fin a n s u ją praw ie 39% b u d ż e tu N aro d ó w Z jednoczo nych, w y staw ia ją p o n a d 50.000 żo łn ierzy do m iędzynaro dow ych m isji pokojow ych i w y d ają p o n ad 50% środków n a św ia to w ą w sp ó łp ra c ę rozw ojow ą” — cz y ta m y n a o ficjalnej s tro n ie n ie m ie c k ie g o M SZ 61. Z a c h o d n i sąsied z i P olski p o d k re ś la ją p o n a d to , iż N iem cy od czasu z a k o ń cze n ia II w ojny św iatow ej p rzeszły z a sa d n ic z ą zm ian ę . Z „w rogiego p a ń stw a ” {Feindstaat) w 1945 r., p o p rz ez p rz y stą p ie n ie do O N Z w 1973 r., Niemcy,
57 n-tv.de, AFP, Deutschlandwillimmernoch, 26.09.2012, h ttp ://w w w .n -tv .d c/p o litik /D eu tsch - lan d -w ill-im m er-n o ch -articlc7 3 1 4 2 4 6 .h tm l [d a ta d o stęp u : 30.11.2012].
58 Ibidem .
59 Reform des Sicherheitsrates - Fragen und Antworten, h ttp ://w w w .a u sw a e rtig c s-a m t.d e /D E / Au ss e n p o litik /F ric d c n s p o litik /V c rc in tc N a tio n c n /R c form V N /R c fo rm S R -F ra g c n _ n o d c . h tm l [d a ta dostępu: 30.11.2012].
60 Karta Narodów Zjednoczonych, h ttp ://w w w .u n ic.u n .o rg .p l/d o k u m en ty /k arta_ o n z.p h p [d ata dostępu: 10. 11.2012].
KRZYSZTOF GARCZEWSKI - Miejsce i rola R FN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 219
szc zeg ó ln ie po pon o w n y m zje d n o c z e n iu w 1990 r., m ia ły się s ta ć „jed n y m z n a jb a rd z ie j efektyw nych p rz ed staw icieli m u ltila te r a liz m u pod au sp icja m i N a ro d ó w Z jed n o c zo n y ch . T a now a ro la N ie m ie c n ależy do now ych re alió w u p ro g u X X I w ie k u ”62. R e p re z e n ta n c i teg o p a ń stw a p rz e k o n u ją p o n a d to , iż od czasu trw a n ia d e b a ty n a d re fo rm ą O N Z „wiele in ny ch k rajó w ”, n ależących do O N Z , m a u zn aw ać R F N za n a tu ra ln e g o k a n d y d a ta do sta łe g o człon ko stw a w R ad zie B e z p ie c z e ń stw a 63. Z d a n ie m n iem ieck ich d yp lo m ató w p o sze rze n ie sk ła d u R ad y B e z p ie c z e ń stw a o p rz e d s ta w ic ie li ko lejn y ch p a ń s tw m iało b y d o p ro w ad zić do sy tu acji, w k tó re j s ta n ie się o n a b ard ziej re p re z e n ta ty w n a , w efek cie czego je j decyzje b ę d ą p o sia d a ły w ięk sz ą le g ity m a c ję , a m e to d y p ra cy m iały b y się sta ć je sz c z e b ard ziej p rz e jrz y ste 64.
N iem cy p rz y p o m in a ją ró w n ież, iż w n o szą is to tn y w k ład w p ra c e N a ro dów Z jed n o c zo n y ch , są te ż trz e c im p ła tn ik ie m sk ład ek . N iem iec cy ż o łn ie rz e b io rą p o n a d to u d z ia ł w m is ja c h pokojow ych O N Z n a całym św iecie. K raj te n p o p rz e z swoje za an g a ż o w a n ie m a ta k ż e odgryw ać is to tn ą ro lę p rzy re a liz a c ji w ielu zasad n iczy c h celów, w yznaczonych p rz ez O Z N , p rz e z n a c z a j ą c m .in . ś ro d k i n a m ię d z y n a ro d o w ą w sp ó łp ra c ę rozw ojow ą, a n g a ż u ją c się w pom oc h u m a n ita r n ą o ra z z a b ie g a ją c o o ch ro n ę p ra w człow ieka w p o szcze gólnych p a ń stw a c h św ia ta . P olitycy te g o p a ń s tw a p rz e k o n u ją przy ty m , iż d ą ż ą nie tylko do w z m o c n ie n ia w łasnej roli w O N Z , lecz o p tu ją je d n o c z e ś n ie za g ru n to w n ą r e f o r m ą tej o rg a n iz a c ji n a różn y ch p łaszc zy zn a ch , od p o w ia d a ją c ą w yzw aniom w sp ó łczesn eg o św iata. P rz y k ła d e m z a a n g a ż o w a n ia w ty m z a k re sie m ia ło być m .in . „odgryw anie w ażnej ro li” p rzy tw o rz e n iu R ad y P raw C zło w iek a o ra z K om isji K onsolidacji Pokoju {Peacebuilding Commission) O Z N , k tó ra p o w sta ła w 2005 r.65. R e p re z e n ta n c i n iem ieck iej d y plom acji zap ew n iali p rzy ty m , iż docelow o dążyć b ę d ą do u zy sk a n ia w sp óln ego m ie jsc a d la całej U E w RB. W e d łu g ich o p in ii o rg a n iz a c ja ta nie j e s t je d n a k o b ec n ie g otow a do p rz e ję c ia tak iej roli. Z d a n ie m n iem ieck ich polityków sy tu acja ta w ynika m .in . z fa k tu , iż nie n a s tą p ił je s z c z e p e łe n rozwój W spólnej Polityki Z a g ra n ic z n e j i B e z p ie c z e ń stw a U E , w efekcie czego „ p a ń stw a członkow skie nie m ów ią we w szystkich k w e stiac h je d n y m g ło s e m ”66.
62 Ibidem . 63 Ibidem .
M Deutsche Außenpolitik 2003/2004, A usw ärtiges A m t, B erlin 2004, s. 27.
65 Ibidem .
66 S tro n a n ie m ie c k a zw raca w ty m m iejscu ta k ż e uw agę n a to, iż ja k d o tą d w R adzie B ezpieczeństw a O N Z m o g ą zasiad ać w yłącznic przed staw iciele poszczególnych krajów, a nie organizacji m iędzynarodow ych. W prow adzenie tak iej możliwości w ym agałoby więc d okonanie odpow iedniej zm iany w K a rc ie N arodów Z jednoczonych. P atrz: Ibidem .
8 .8 . NIEMIECKIE PARTIE POLITYCZNE WOBEC ASPIRACJI
RFN
DO STAŁEGO CZŁONKOSTWA W
RB ONZ
S ta n o w isk o w sp ra w ie przyszło ści O N Z o ra z roli R e p u b lik i F e d e ra ln e j N ie m ie c w tej o rg a n iz a c ji p re z e n to w a li te ż p rz e d sta w ic ie le p oszczególnych p a r tii po lity czn y ch w tym k ra ju . Z a re fo rm ą o ra z w z m o c n ie n ie m tej o rg a nizacji o p tu ją m .in. d ziała cze S ojuszu 90/Z ielonych (Bündnis 90 /l i k Grünen). W p ro g ra m ie w yborczym z 2009 r. politycy tej p a rtii przek ony w ali, iż to w ła śnie N a ro d y Z jed n o czo n e w y zn aczają d la ich polityki za g ra n ic z n e j „ c e n tra ln e ra m y m iędzynarodow ego p o rz ą d k u ”87. Ich zd a n ie m k onieczność refo rm y O N Z w ynika m .in . z is tn ie n ia deficytów, zw iązanych ze zbyt częsty m k o rz y sta n ie m z „polityki siły” {M achtpolitik). D la te g o te ż członkow ie Die Grünen o p tu ją za m ia n a m i, w efekcie k tó ry ch „rząd z ić b ęd zie nie p raw o silniejszeg o, lecz siła p ra w a ” . D la te g o też p rz e k o n u ją oni o konieczności „spraw iedliw ego p o d z ia łu ” m iejsc w RB O N Z o ra z z n ie s ie n ia p ra w a w e ta w tym g re m iu m , k tó re w ich p rz e k o n a n iu służy dziś n ie k tó ry m m o carstw o m do re alizac ji p arty k u la rn y c h in tere só w , je d n o c z e ś n ie b lo k u jąc is to tn e decyzje81*. W efek cie Z ielo ni opow ie dzieli się za u tw o rz e n ie m w sp ó ln eg o eu ro p e jsk ie g o m iejsca w R ad zie B ezpie c z e ń stw a 69. P o s tu lu ją je d n o c z e ś n ie z m ia n y w O N Z , zw iększające sk u tecz n e d z ia ła n ie w za k re sie p re w en cy jn e g o zw alczan ia sytu acji kryzysowych w sferze cyw ilnej o ra z k o lektyw nego z a p e w n ie n ia p okoju n a św iecie {koliektive Friedens
sicherung). D z iałacze tej p a rtii nie n e g u ją p rzy tym roli N A TO , k tó re w ed łu g
ich o p in ii „p o z o sta je k la m rą tra n s a tla n ty c k ic h k o o p eracji w z a k re sie b e z p ie c z e ń stw a ”76. Z a n ie z b ę d n e u z n a ją je d n a k p olityczne re fo rm y tej o rg an izacji, d zięki k tó ry m S ojusz m ia łb y sta ć się m ie jsc e m d la w s p ó łd z ia ła n ia w z a k resie „ a rc h ite k tu ry b e z p ie c z e ń stw a ”, b a z u ją c n a w a rto śc ia c h p o ko ju i w spólnego b e z p ie c z e ń stw a . Politycy p ro e k o lo g ic zn eg o u g ru p o w a n ia o d rz u cali je d n o c z e śnie m ożliw ość p rz y ję cia p rz ez N A T O roli „św iatow ej po licji” {Weltpolizei) 71•
K o n ieczn o ść d o k o n a n ia z m ia n w ra m a c h O N Z w id zą też członkow ie FDP, o p o w iad a ją c się za k o m p lek so w ą re fo rm ą s t r u k tu r tej o rg a n iz acji odpow ia d a ją c e j „p o lity czn y m i ek o n o m icz n y m re a lio m n a p o c z ą tk u X X I w.”72 Ich z d a n ie m tylko w te n sp osób N a ro d y Z je d n o c z o n e m o g ą po n o w n ie sta ć się
67 Der grüne neue Gesellschaftsvertrag: Klima, Arbeit, Gerechtigkeit, Freiheit.Bundestagswahlprogramm
2009 B Ü N D N IS 90/D IE G RÜ N EN , beschlossen a u f der 30. Ordentlichen Bundesdelegiertenkonferenz v0Tn 8. bis 10. M ai 2009 in Berlin, H e ra u sg e b e rin : B Ü N D N IS 90/D IE G R Ü N E N , B erlin 2009, s. 210.
1)8 Ibidem . 69 Ib id e m , s. 211. 70 Ib id em . 71 Ibidem .
KRZYSZTOF GARCZEWSKI - Miejsce i rola R FN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 221
fo ru m do rozw iązyw ania m ięd zy n aro d o w y ch kw estii. R e p re z e n ta n c i tej p a r tii o p tu ją ró w n o c ześn ie za u tw o rz e n ie m w sp ó ln eg o e u ro p e jsk ie g o m ie jsc a w R adzie B ezp ie cze ń stw a . J e d n a k z a n im to n a s tą p i w g re m iu m tym pow inno się w e d łu g ich o pin ii z n a le źć sa m o d z ie ln e m iejsce d la N iem iec. L iberało w ie p rz e k o n u ją , iż j e s t to „ d ru g ie n a jle p sz e ro z w ią z a n ie ” tej kw estii (zweitbeste
Lösung) 73. P o d o b n e stan o w isk o w tej m a te r ii z n a jd z ie m y te ż w e w spólnym
p ro g ra m ie C D U i C S U . „W spraw ie re fo rm y R ady B ezp ieczeń stw a p o p iera m y s ta łe m iejsce d la U n ii E u ro p e jsk ie j. W d ro d z e do teg o celu N iem cy p o zo stają gotow e n a p rz ejęcie w ięcej od p o w ied zialn o ści w ra z z o b jęciem sta łe g o m ie j sca w R ad zie B e z p ie c z e ń stw a ” — cz y tam y w d o k u m e n c ie c h a d eck ich p a rtii n a la ta 2 0 0 9 -2 0 1 3 74.
Z kolei r e p re z e n ta n c i P a rtii Lewicy, w p ro g ra m ie z 2011 r., u zn a li N a ro d y Z je d n o c z o n e za „ n a jw a ż n ie js z ą in s ty tu c ję d la po ko jo w ego p o ro z u m ie n ia m ięd zy p a ń s tw a m i i sp o łe c z e ń stw a m i n a św iec ie”75. M im o to nie z g a d z a ją się n a u d z ia ł n ie m ie c k ic h w ojsk w m isja c h pod m a n d a te m tej o rg a n iz acji. J e d n o c z e ś n ie politycy te g o u g ru p o w a n ia o p tu ją za re fo rm ą O N Z o ra z R ad y B ezp ie cze ń stw a , z w ra c a ją c p rz y ty m u w agę n a „ b ra k siln ie jsz ej r e p re z e n ta c ji” w tym g re m iu m k ra jó w afry k a ń sk ic h i la ty n o a m e ry k a ń sk ic h . W tym m iejscu nie w sp o m in a ją je d n a k o n ie m ie c k ic h a sp ira c ja c h do sta łe g o człon ko stw a w R ad zie B e z p ie c z e ń stw a 76. Z a m ia s t z b ro je ń , p ro w a d zen ia z a g ra n ic z nych k a m p a n ii m ilita rn y c h o ra z „ p a r tn e r s tw a ” m ięd zy U E i N A T O , k tó re z o sta ły o k re ślo n e w ty m d o k u m e n c ie m ia n e m „logiki w o je n n e j” {Kriegslo
gik), za k o n ieczn y u z n a li zw rot w k ie ru n k u „pokojow ej p o lity ki z a g ran icz n ej
i b e z p ie c z e ń stw a ”, k tó r a w ynikać m a m .in . w z a w a rte g o w K a rcie N Z zak azu p rzem o cy w sto su n k a c h m iędzynarodo w ych. W re z u lta c ie politycy Die Linke d o m a g a ją się od N ie m ie c o ra z całej U E re zy g n ac ji z w szelkich opcji, zw iąza nych z p o sia d a n ie m b ro n i a to m o w ej, p o s tu lu ją c je d n o c z e ś n ie w ycofanie je j z te re n ó w R F N o ra z „całkow ite z n isz c z e n ie ” teg o u z b ro je n ia 77. D la polityków n iem ieck iej P a rtii Lew icy U E p o w in n a odgryw ać czołow ą rolę p re w en cy jn ą w ro zw iązyw aniu cyw ilnych konfliktów , d la te g o p o w in n a w tym ce lu stw o rzyć odpow ied nie z a p le c z e 78. D z ia ła cze Die Linke w yraźn ie je d n a k p o d k re śla li swój sprzeciw w obec „m ilita ry z a c ji U E ”, o d rz u c a ją c tym sam y m „m ilita rn o - cyw ilną e u r o p e js k ą p o lity k ę z a g ra n ic z n ą , u d z ia ł w w ojskow ych o p e ra c ja c h w ra m a c h W spólnej P olityki Z a g ra n ic z n e j i B e z p ie c z e ń stw a i E u ro p e jsk ie j
73 Ibidem .
74 Wir haben die Kraft. Gemeinsam f ü r unser L a n d ..., op. cit., s. 86.
75 Programm der Partei D IE L IN K E . Beschluss des Parteitages..., op. cit., s. 69. 76 Ibidem , s. 70.
77 Ibidem . 78 Ibidem , s. 70.
Polityki B e z p ie c z e ń stw a i O b ro n y o ra z Battle-Groups-UE i in te rw e n c y jn y c h sił zb ro jn y ch U E ”79. D z ia ła cze tej p a r tii o d rz u c a ją je d n o c z e ś n ie m ożliw ość p rz e k s z ta łc e n ia B u n d esw e h ry w w ojsko zdo ln e do in te rw e n c ji w ojen ny ch n a całym św iecie, p o stu lu ją c przy tym stop niow e ro z b ra ja n ie w łasn ej a rm ii. Z a długofalow y cel D ieLinke u w a żają istn ie n ie „N iem iec i E u ro p y bez a r m ii” o raz „św ia ta bez w o jen ”80.
S ta łe g o m ie js c a w R ad zie B e z p ie c z e ń stw a O N Z d la N ie m ie c w y raźn ie d o m a g a ją się te ż R e p u b lik a n ie , ż ą d a ją c je d n o c z e ś n ie „ r e p re z e n ta ty w n e g o ” u d z ia łu p rz e d sta w ic ie li sw ojego k ra ju w m ięd zy n a ro d o w y ch o rg a n iz a c ja c h zgodnie z w noszonym w k ład e m finansow ym (Beitragszahlung)81. Z kolei poli tycy N a ro d o w o d em o k ra ty czn e j P a rtii N ie m ie c w p ro g ra m ie sfo rm u ło w an y m w 2009 r. za żąd a li „d rasty czn e g o o b n iż e n ia ” wysokości sk ła d e k członkow skich o p łacan y ch p rz ez N iem cy n a rzecz poszczególnych o rg a n iz acji m ię d z y n a ro d o w ych82. S y tu a cja t a odn o sić się m ia ła p rz e d e w szystk im do U E , N A T O , O N Z , a ta k ż e „innych p onadp ań stw o w y ch o rg a n iz a c ji” za jm u jąc y ch się „w szczegól ności p o m o cą rozw ojow ą”83.
8 .9 . NIEMCY WOBEC KONFLIKTU ROSYJSKO-GRUZIŃSKIEGO W 2 0 0 8 R.
N iezw ykle w ażnym te s te m d la n iem ieck iej d yplom acji w kw estii polityki b e z p ie c z e ń stw a s ta ł się ko n flik t zb ro jn y m ięd zy R o sją i G ru z ją , do k tó re g o doszło la te m 200 8 roku. „S tan o w isk o R ep u b lik i F e d e ra ln e j N ie m ie c w obec sierp n io w eg o kryzysu n a K a u k a z ie z a słu g u je n a szc zeg ó ln ą uw agę nie tylko d la te g o , że j e s t to n ajp o w ażn iejszy m iędzynarodo w y kryzys, z ja k im z o sta ła s k o n fro n to w a n a A n g e la M e rk e l w całym o k re s ie swych d o ty ch czaso w y ch rządów . Z e w z g lęd u n a d a le k o id ące z b liż e n ie n ie m ie c k o -ro sy jsk ie w o k re sie rz ąd ó w G e rh a rd a S c h rö d e ra n a p lan pierw szy w ysuw ało się p y ta n ie , czy w polity ce N ie m ie c b ę d ą p rz ew aż ać w obec R osji to n y p o jed n aw cze , czy tez B erlin zdecyduje się n a is to tn e u szty w n ien ie swojej postaw y w s to su n k u do Moskwy. K o m e n ta to r z y z a s ta n a w ia li się w ręcz, czy m a m y do c z y n ie n ia ze
79 Ibidem . 80 Ib id em ,
81 Sozial, patriotisch, ökologisch. Bundesparteiprogramm der Republikaner..., op. cit., s. 15. 82 Deutschlands starke Rechte. Bundestagswahlprogramm..., op. cit., s. 9.
88 Ib id em . C o ciekaw e, podobne stanow isko w tej kw estii z a jm u ją niem ieccy liberałow ie- W p ro g ra m ie wyborczym teg o u g ru p o w an ia z 2009 r. p rz e k o n u ją iż znaczny w kład R epubliki F ederalnej w finansow anie m iędzynarodow ych organizacji u p ra w n ia ją do m iaro d ajn eg o zwięk- szen ia p erso n aln eg o p rzed staw icielstw a w tych in stytucjach. P atrz: Die M itte stärken. P r o g r a m m
KRZYSZTOF GARCZEWSKI - Miejsce i rola RFN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 223
zw ro tem w n iem ieck iej Russlandpolitik” — p isa ł w 2008 r. S ta n isła w Ż e rk o 84. J a k zauw ażył C o rn e liu s O c h m a n n , „część n iem ieck iej d y plo m acji b y ła zszo ko w an a w yb u ch em w ojny w G ru z ji, k tó ry n a s tą p ił 8 s ie rp n ia 2008 r. P odróż S te in m e ie r a do P ó łn o c n eg o K a u k a z u w lip cu 2008 r. by ła o s t a t n i ą p ró b ą p o d jęcia d z ia ła ń prew encyjnych. Pod kon iec s ie rp n ia , po w s trz y m a n iu d z ia ła ń m ilita rn y c h w G ru z ji, w B e rlin ie , ale ta k ż e i w B ru k seli, p a n o w a ła k o n ce p c y jn a p u s tk a . Z a ró w n o k a n c le rz , j a k i m in is te r sp ra w z a g ra n ic z n y c h byli zgodni co do p o trz e b y w ysłan ia Rosji i p a ń stw o m są sia d u ją c y m ja s n e g o sy g n ału . W te n sposób z w d z ię czn o śc ią p rz y ję to p o lsk o -szw e d zk ą p ro p o z y cję [P a rtn e rs tw a W sch o d n ieg o ], k tó r ą u d ało się sk ry stalizo w ać po m yśli je j au to ró w ”85. M im o je d n o z n a c z n e j krytyki po czy n ań M oskw y ze s tro n y A n geli M e rk e l, o ra z d y p lo m a ty c z n e g o w sp a rc ia d la rz ą d u w T b ilisi p o dczas te g o k o n flik tu , w y ra żają ceg o się m .in . w słow ach p o p a rc ia w obec m ożliw ości p rzy s tą p ie n ia teg o p a ń stw a w przyszłości do N A T O , p rz ed staw iciele n iem ieck ieg o rz ą d u o sta te c z n ie nie zdecydow ali się n a b a rd z ie j zdecydow ane kroki w obec R osji, o b aw iając się p o g łę b ie n ia se p a ra c ji te g o k ra ju n a a r e n ie m ię d z y n a ro dowej o ra z d alszej d e sta b iliz a c ji w k o n flik to g en n y m re g io n ie K a u k a z u . J a k zau w aży ł S ta n isła w Z e rk o „pod czas in te rw e n c ji rosy jsk iej w G ru z ji ta k ż e k a n c le rz M erk el z d a ła sobie sp raw ę, że izolow anie R osji i o s tr a k o n fro n ta c ja byłyby ro z w ią z a n ie m n a d e r ryzykow nym ”86. Z kolei w e d łu g A r tu r a D rzew ic kiego „kon flikt n a K a u k azie p a ra d o k sa ln ie uzm ysłow ił w ład zo m n ie m ie c k im , iż dotychczasow e m e c h a n iz m y w spółpracy z R o sją w sfe rze b ez p ie cze ń stw a, ja k n a p rz y k ła d R a d a R osja-N A T O , są nie do k o ń ca w y sta rc z a ją c e , bow iem nie sta ły się o n e p łaszc zy zn ą d ialo g u n a te m a t n a ra s ta ją c e g o kryzysu g ru z iń - sko-rosyjskiego i sposobów je g o przezw yciężenia. W ykształciło to we w ład zach n ie m ie c k ic h p rz e k o n a n ie , iż p ro c es rozw iązy w an ia p ro b lem ó w n a o b sza rze byłego Z S R R (m .in . „z a m ro ż o n e k o n flik ty ”) m usi być re a liz o w a n y p a ra le ln ie z d z ia ła n ie m n a rzecz d alsze g o z a c ie ś n ia n ia w sp ó łp racy z R o sją w z a k re sie e u ro p e jsk ie g o b e z p ie c z e ń stw a , głów nie w o p a rc iu o U E i N A T O , zg o d n ie ze s tr a te g ią m a k sy m a ln e g o ‘w łą c z a n ia ’ i ‘o p lą ty w a n ia ’ M oskw y sy s te m e m eu ro - atla n ty c k ic h n o rm , in s tru m e n tó w i zo bow iązań, p rzy je d n o c z e sn y m u w zg lęd n ia n iu je j pozycji i z n a c z e n ia w E u ro p ie ”87.
84 S. Ż erk o , Niemcy wobec konfliktu w Gruzji (sierpień 2008 r.), „B iu lety n In s ty tu tu Z ach o d niego”, n r 1, 2008, s. 1.
85 C. O c h m a n n , Przyszłość Partnerstwa Wschodniego z niemieckiej perspektywy, „B iu lety n N ie m ieck i”, n r 6 , 2010, s. 4.
86 S. Ż erk o , Niemiecka polityka wobec Rosji: kontynuacja mimo wszystko, „B iuletyn In s ty tu tu Z ach o d n ieg o ”, n r 104, 2012, s. 3.
87 A. D rzew icki, Współczesny wymiar stosunków niemiecko-rosyjskich, „B iu lety n N ie m ie c k i” , n r 26, 2012, s. 10.
8 .1 0 . Ko n f l i k t w Af g a n i s t a n i e n a t l e p r o c e s u
NORMALIZACJI NIEMIECKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ
C o ra z w ięk sz e z a a n g a ż o w a n ie N ie m ie c w ro z w iązy w a n ie g lo b aln y ch i re g io n a ln y c h p ro b le m ó w b e z p ie c z e ń s tw a m ię d z y n a ro d o w e g o , w id o czn e w p ierw szej d e k a d z ie X X I w., było w yn ik iem p o s tę p u ją c e g o p ro c e su n o r m alizac ji w polityce z a g ra n ic z n e j te g o p a ń stw a . M im o to d z ia ła n ia B e rlin a n a a re n ie m iędzy n aro d o w ej n a d a l in te rp re to w a n e s ą p rz e z p ry z m a t zaszło ści h isto ry c z n y c h , czego n a jle p sz y m p rz y k ła d e m b y ła b u rz liw a d y sk u sja n ad w ypow iedzią H o rs ta K o h le ra d o ty c z ą c a u d z ia łu n ie m ie c k ic h żo łn ierzy w z a g ran icz n y ch m isjach . Po k o n iec m a ja 2010 r. ów czesny p re z y d e n t R e p u bliki F e d e ra ln e j pod wpływ em m e d ia ln e j i p olitycznej p re sji złożył rezy gn ację z p e łn ie n ia swojej funkcji. Z a głó w n ą p rzyczynę swojej dym isji o ce n ił k o n tro w e rsje, ja k ie p o w stały n a sk u te k je g o w ypow iedzi d o ty czący ch u d z ia łu n ie m ieckich żołnierzy w m isjach p oza g ra n ic a m i k ra ju . W d o d a tk u kilk a m iesięcy w cześniej, po trag ic zn y ch w y d a rzen ia ch w a fg a ń sk im K u n d u z ie , n a d R en em p rz eto czy ła się nie m n iej e m o c jo n a ln a d e b a ta , d o p ro w a d zają c o s ta te c z n ie do dym isji kilku czołow ych polityków o ra z w yw ołując k o le jn ą ża rliw ą dyskusję n a te m a t u d z ia łu n iem ieck ich wojsk w za g ran icz n y ch o p e ra c ja c h 88. „C ałość n ie m ie c k ie g o z a a n g a ż o w a n ia w A fg a n ista n ie , a pow yższy p rz y p a d e k w szcze gólności, p o k az u ją w pigułce w szystkie n ajw ażn iejsze problem y, z ja k im i bory k a ją się Niemcy, je śli chodzi o p o dejście do ‘tw a rd e j’ polityki b ez p ieczeń stw a. U n a o c z n ia ją n iep o w o d z en ie b a la n s o w a n ia m ięd zy k w e stia m i nie do pog o d z e n ia — a m b ic ja m i o d g ry w a n ia w iększej roli w p o lity ce m ięd zy n a ro d o w ej, scep ty cy zm em n ie m ie c k ie g o sp o łe c z e ń stw a w obec m isji z a g ran icz n y ch B u n desw ehry, p re s ją członków N A T O d o m ag ają cy ch się w ięk szego u d z ia łu RFN w w y p e łn ian iu sojuszniczych zo b o w ią zań ” — k o m e n to w a ła tra g ic z n e w yd arze nie w afgańsk iej prow incji Ju sty n a G o tk o w sk a89. Z kolei ja k zauw ażył A ndrzej S akson „w każdym k ra ju m ów ienie o a rm ii, że re a liz u je in teresy , ta k ż e eko n o m ic z n e , sw ojego k ra ju to rz e c z n o rm a ln a , ale w N ie m c z e c h ze w zg lęd u n a u w a ru n k o w a n ia h isto ry czn e , m oże to być pow ód do dym isji p o lity k a (..•)•
88 4 w rześnia 2009 r. w afgańskiej prow incji Ku n d u z am ery k ań sk ie sam oloty zbom bardo wały skradzione wcześniej rzez talibów cysterny należące do oddziałów NATO. W wyniku tego ataku śm ierć ponieść m iało ponad 140 osób. Zdecydow aną w iększość ofiar stanow ili afgańscy cywile. Decyzję o ostrzale wydal niem iecki pułkow nik. Po tych w ydarzeniach stanow isko stracił m .in. m in is te r obrony RFN oraz g en eraln y in sp ek to r Bundesw ehry. N a te n te m a t czytaj m.in.: B.T. W ieliński, Wielka niemiecka awantura o Afganistan, 8.09.2009, http:/A viadom osci.gazeta.pl/ w iadom ości/1,114881,7011618,W iclka_nicm iccka_aw antura_o_A fganistan.htm l [d ata dostępie
16.11.2012].
89 J . G otkow ska, W połowie drogi do pelnoletności —niemiecka polityka bezpieczeństwa, „B iuletyn N iem ieck i”, n r 4, 2010, s. 3.
KRZYSZTOF GARCZIsWSKJ - Miejsce i rola R FN w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa... 225
D y m isja t a w pisuje się w trw a ją c ą od w ielu la t d e b a tę n a te m a t u d z ia łu a rm ii n iem ieck iej w m iędzy n aro d o w y ch m isja c h pokojow ych. W kw estii o cen y tej aktyw ności n iem ieck iej a rm ii sp o łecz eń stw o j e s t p o d zielo n e i p ew n ie po tej decyzji d e b a ta n a te n te m a t ro z g o rz e je p o n o w n ie ”90. Z kolei w e d łu g A n ny Przybyli „przy kład y z d y m isją p re z y d e n ta i a f e r ą w K u n d u zie św iadczą o p rz e w rażliw ien iu N iem iec n a p u n k cie w ojskowości i d alek o p o su n ię te j ostro żn o ści w fo rm u ło w a n iu sw oich am bicji w ty m za k re sie . P op raw no ść p o lity c zn a w yni k a ją c a z p rz eszło ści nie p o zw ala N ie m c o m n a n o rm a ln e w in n y ch k ra ja c h o b ch o d z en ie się z a r m ią i o tw a rte m ó w ien ie o je j z a d a n ia c h ”91.
Ż o łn ie rz e B u n d esw e h ry stacjo n o w ali w p ó łn o cn y m re g io n ie A fg a n is ta n u , u w ażanym w ted y za b ard ziej bezp ieczn y niż południow e prow incje teg o k ra ju . J a k za u w aż y ł je d n a k E r h a r d C zio m er, N ie m c y „ ró w n o cze śn ie o d m a w ia ły ro z lo k o w an ia cho ciażb y części sw ych o d d ziałó w d o pro w in cji p o łud niow ych w celu w z m o c n ie n ia oddziałów k an a d y jsk ic h i a m e ry k a ń sk ic h , n a ra ż o n y c h n a re g u la rn ą w alkę z b ro jn ą z o d d ziała m i Talibów. P o staw a pow yższa s p o tk a ła się z k ry ty k ą zaró w n o D ow ództw a N A T O , ja k te ż poszczególnych k o n ty n g en tó w m isji sta b iliz a c y jn e j”92.
8 .1 1 . ZAKOŃCZENIE
W pierwszych latac h X X I w. n iem iecka polityka zagraniczn a i bezpieczeństw a p rz eb ieg ała dw utorow o. Z je d n e j stro ny rząd w B erlinie konsekw entnie dążył do zw iększenia sam odzielności, także w zakresie podejm ow ania decyzji dotyczących euroatlantyckiej polityki bezpieczeństw a, zapoczątkow anej w okresie spraw ow a n ia władzy n a szczeblu fed eralnym p rzez SPD i Zielonych (1998—2005), z d ru giej zaś stro ny kw estie historyczne n ad a l odciskały swoje p iętn o także w sferze polityki zagranicznej, choć jed y n ie w ograniczonym zakresie. W edług B ogdana K oszla „N iem cy zn a jd u ją się jeszcze n a e ta p ie definiow ania swojego m iejsca w E uropie i świecie w skom plikow anych uw arunkow aniach X X I w. Z pew nością b ę d ą podejm ow ały próby w zm ocnienia swojej pozycji m iędzynarodow ej w re la cjach zarów no transatlan ty ck ich , ja k i w U nii Europejskiej. Ale m o żn a to określić ja k o w spółzaw odnictw o w procesie globalizacji, a nie d ążen ie do h eg em o n ii”93.
90 PAP, Sakson: dymisja Koehlera jest zaskoczeniem, 31.05.2010, h ttp ://w w w .iz .p o z n a n .p l/ ncw s/203_D ym isja% 20K ochlcra.pdf [d a ta d o stęp u : 30.10.2012].
91 A. Przybyli, Reforma Bundeswehry w kontekście mentalnej remilitaryzacjiRepubliki Federalnej Nie
miec, „B iuletyn N iem ieck i”, n r 11, 2010, s. 4.
92 E. C ziom er, Polityka zagraniczna Niemiec..., op. cit., s. 115.
93 B. K oszcl, Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie X X I wieku: realia i perspektywy (Raport
