Zofia Licharewa
Sprawozdanie z działalności
Muzeum w Kętrzynie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 318-320
ZOFIA LICHAREWA
SPR A W O Z D A N IE Z D ZIA ŁA L N O ŚC I MUZEUM W KĘTRZYNIE
W yp ęd zen i p rzez N iem có w z S u w a lsz c z y z n y do P ru s — Z ofia L ich arew a Ł) i E u gen iu sz G a łd ziew icz (zm. 1958), już w lu ty m 1945 r. p rzy stą p ili do zbierania i zab ezp ieczan ia k sięg o zb io ró w n a u k o w y ch i o b iek tó w za b y tk o w y ch m iasta K ętrzyn a i jego ok olicy. C zyn n ości te k o n ty n u o w a li stając się (od 15 V 1945 r.) p ra co w n ik a m i O ddziału K u ltu ry starostw a.
P rzed w o jn ą istn ia ło w K ętrzy n ie m uzeum region aln e, z k tórego ocalało za led w ie k ilk a o b iek tó w (k rzesło rzeźb ione z datą 1645, m a ły m o d el k ościoła Sw . Jerzego, w ie lk a p iła ręczna, k ilk a okazów z brązu i n arzędzi kam ien n ych , p ołam an e p u ste g a b lo tk i itp.).
M yślą p rzew o d n ią w y żej w y m ien io n y ch osób b yło — nie d opuścić do ob n i żen ia k u ltu ry m ia sta w w aru n k ach p olsk ich . R acja istn ien ia m u zeum opiera się na ch arak terze m ia sta , tak d aw n ej, jak i ob ecn ej sied zib y k ilk u szkół, z ro zw i n ięty m p rzem ysłem .
P om im o o b jęcia przez E. G a łd ziew icza p racy organ izow an ia B ib lio tek i P o w ia to w ej, g d y troska o M uzeum w w ię k sz y m sto p n iu przeszła na Z. L ich a - rew ą, p ozostał on n ad al p o m o cn ik iem poza god zin am i u rzędow ania.
N iestety , m y ś l organ izow an ia ośrodka n a u k ow ego i o św ia to w eg o w p o w iecie nie została p rzez w o jew ó d ztw o poparta. U p ra w n ien ie na p o sia d a n ie m uzeum u zy sk a ł O lsztyn . W obec czego sporo zeb ran ego m a teria łu w y w ie z io n o i w c ie lono do organ izu jącego się M uzeum M azurskiego. M. in. w y w ie z io n o także fig u rę staropruską, która sta ła przed zam k iem k rzyżack im w B arcian ach . A by u ratow ać zb iory od d a lszeg o w y w o żen ia , grupa m ieszk a ń có w K ętrzyna, św iad om a zn a czen ia m uzeum w p o w iecie, jego r o li w życiu n a u k o w o -o św ia - to w y m , zorg a n izo w a ła w lu ty m 1946 r. P o w ia to w y O ddział P o lsk ieg o T o w a rzy stw a K rajozn aw czego, p o n ie w a ż m ia ło ono sta tu to w e praw o p o s i a d a n i a m u z e ó w r e g i o n a l n y c h .
W 1947 r. M in isterstw o K u ltu ry i S ztu k i, C entralny Z arząd M uzeów i O chrony Z a b y tk ó w p rzyzn ało n ie w ie lk ą dotację na op łacen ie jed n ego p ra cow n ik a (Z. L.) i o rg a n izo w a n ie m uzeum .
W gru d n iu 1949 r. p rzejęto M uzeum pod zarząd C en traln ego Zarządu M uzeów i O chrony Z a b y tk ó w i utw orzon o sieć z trzech m u zeów (K ętrzyn, From bork, S zczytn o) z O kręgow ym M uzeum M azurskim na czele.
W r. 1950 obok b ieżącej p racy organ izacyjn ej rozpoczyna się praca o św ia tow a. M uzeum organ izu je w y s ta w y cza so w e o tem a ty ce h istoryczn ej, przyrod niczej oraz o k o liczn o ścio w e. P ro w a d zi rów n ież odczyty, pogad an k i radiow e, w y ja śn ie n ia d la z w ied za ją cy ch . U zysk an o 1 e ta t p racow n ik a fizy czn eg o m uzeum . Od 1953 r. M uzeum bierze u d zia ł w k on feren cjach n a u czy cielsk ich i w S ek cji G eograficzn ej D K O (D ok ształcen ia K adr O św ia to w y ch p ow iatu ).
W r. 1955 zo rg a n izo w a n o d z i a ł h i s t o r y c z n y ( r e g i o n u ) , w k tórym przed sta w io n o za sied len ie teren u od okresu n eo litu , podbój p ru sk iego osied la R ast przez K rzyżaków (1311) i h isto rię p o w sta łe g o przy nim m ia sta (1357). P od k reślon o św ia d e c tw a p o lsk o ści, jak np. „K ościół P o lsk i”, przy k tórym była
J) A. M a t y n i a k , K ę t r z y n — m i a s t o p r z y s z ł o ś c i na M azurach. P o lsk a Z achodnia, P ozn ań , m aj 1947 nr 18.
założona (1546) szkoła p rzygotow aw cza do U n iw ersy tetu K ró lew ieck ieg o z u ży w an iem w niej języka polskiego. W ystaw ion o rów n ież p olsk ie k siążk i e w a n gelick ie, drukow ane gotyk iem (od X V I w.), oraz polsk i tek st p rzysięgi radnych m ia s t a 2) z początku X IX w. O p olsk ości lu d n ości k a to lick iej m ó w i k ościół w Sw . L ipce (z k ońca X V II — pocz. X V III w .). N a okazie rzeźby X V w1., z k ościoła obronnego m iasta, uchw ycono zasięg w p ły w ó w szk oły W ita S tw osza. R zeźby g o ty ck ie z kościoła Sw. D ucha w K ętrzyn ie znajdują się w M uzeum w O lsztynie.
P ostacią W. K ętrzyń sk iego (f 1918) udokum entow ano proces germ an izacji ludności.
W sztuce lu d o w ej od zw iercied lają się stosu n k i społeczn o-ek on om iczn e ch łop ów i obszarników (św ieck ich i k ościeln ych ). W ystaw ion a porcelana X V III w. od zw iercied la przepych życia k la sy ju n k iersk iej pow iatu.
G dy boryk ający się z różnym i tru d n ościam i pracow n ik (założyciel) m uzeum osiągn ął p ew n e rezu ltaty (w y sta w y i frekw encja), w „G łosie O lszty ń sk im ” nr 22 z dn. 26 I 1956 r. w y d ru k o w a n o z p od p isem „K um ” n otatk ę — „że zalążek m u zeu m w K ętrzyn ie u legn ie l i k w i d a c j i , n atom iast p o w sta n ie m u zeum w G iżyck u ” (punkt tu rystyczn y).
Na szczęście P rezyd iu m P o w ia to w ej R ady w K ętrzynie, opinia n a u czy ciel stw a, C. Z. M uzeów i O. Z. sta n ęły w obronie p laców k i i w 1956 r. M uzeum otrzym ało 1 d od atk ow y etat p racow nika u m ysłow ego, do tego m aszyn ę do pisania, a tym sam ym zakończył się okres o d r ę c z n e g o p isan ia w M uzeum .
D ało to m ożność organizow ania w 1957 r. początku d z i a ł u g e o l o g i c z n e g o (ujętego d ydaktycznie).
W 1958 r. n astąp iła decen tralizacja, M uzeum zostało u zależn ion e fin a n so w o od P rezyd iu m P o w ia to w ej R ady N arodow ej w K ętrzynie.
Należy, podać, że oddanie M uzeum pod opiekę M uzeum O kręgow ego (1949), jak rów n ież pod opiekę PPR N (1958) n ie p rzyn iosło pom ocy w o czek iw an ym stopniu. W p ierw szym w yp ad k u M uzeum O kręgow e nie sta ło na pozycji, którą w czasach n iem ieck ich zajm ow ało C entralne „P russia M u seum ” w K rólew cu — m a teria ły uzysk an e w teren ie p o w ia tu w znacznym stopniu dep on ow ało ono w M uzeum region aln ym . Jednak utw orzona w 1949 r. łączn ość 3 m u zeów z M uzeum M azurskim na czele b yła i p ozostała w i ę z i ą r e a l n ą : od b y w ają się w sp óln e narad y robocze . w M uzeum M azurskim , a szczególn ie odczuw a się pom oc tego M uzeum , gd y m uzeum region aln e odczuw a trudności (natury sp ecy ficzn ej — m u zealnej), w now ym ok resie d ecen tra liza cji (tj. od roku 1958). W drugim w yp ad k u — P rezyd iu m P o w ia t. R ady N a r o d o w e j n ie d o stateczn ie obeznane z istotą pracy m uzeów , odrazu potrak tow ało M uzeum po m acoszem u, jak św iad czą o tym w ah an ia w y so k o ści budżetów . B u d żet na 1958 r. w y n o sił ty leż co na rok 1953, poza tym w yzn aczając k w otę 53 900 zł n ie w zięto pod u w agę istotnych dla m uzeum w y d a tk ó w na § § 3 i 9, (prace n aukow e) — § 9 w ogóle skreślono.
W 1959 r. p rzyznano dla M uzeum trzeci etat pracow nika u m ysłow ego. J ed nak bardzo odczuw a się b r a k sp e c ja listy — h i s t o r y k a (czw arty etat). M uzeum p osiad a b ib lio tek ę n aukow ą dostosow aną do potrzeb p oszczególn ych d ziałów oraz o treści p o lity czn o -sp o łeczn ej. — Na dzień 25 VI 1961 r. posiad ało 1070 w ol. B ib liotek a prenum eruje czasopism a n au k ow e polsk ie i zagraniczne.
2) E. S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a , D w a d o k u m e n t y pols kości m ie szc z a n
na M azurach w p i e r w s z e j połow ie X I X w ie k u . P rzegląd Z achodni 1954 nr 11/12,
s. 575 — 577.
F rek w en cja w M uzeum : 1948 — 165 osób, 1955 — 9 826 osób, 1949 — 605 „ 1956 — 9 994 „ 1950 — 3 578 „ 1957 — 13 106 „ 1951 — 7 802 „ 1958 — 9 654 „ 1952 — 8 331 „ 1959 — 11691 „ 1953 — 8 861 „ 1960 — 17 413 „ 1954 — 10 621 „
W ty m 9524 m łodz., 6392 d orosłych, 391 — w ieśn . oraz 1106 — frek w en cja na w y sta w ie „ G ru n w a ld ”.
~ W y sta w y w ła sn e M uzeum :
1950
— W y zw o len ie p rzez A rm ią R adziecką i P o lsk ą (27 I 1945 — 1950). 1951 — 1. Od h iero g lifó w — do k sią żk i d ru k ow an ej i ilu stro w a n ej.2. W ielk ie b u d o w le k om u n izm u ZSRR. 1-952 — 1. K am ień w k u ltu rze i sztuce (*).
2. S ztu k a ro sy jsk o -ra d zieck a od X V III w . (reprodukcje „O goniok”). 1953 — 1. Epoka lo d ow cow a.
2. O siągn ięcia śro d k o w o -a zja ty ck ich rep u b lik radzieckich. 3. M. K op ern ik — św ia to p o g lą d n au k ow y.
1954 — 1. W ystaw a roln icza (*).
2. W spółpraca P o lsk i L u d ow ej ze Z w iązk iem R adzieckim : N ow a H uta pod K rakow em .
3. G azetka ścien n a o w yb orach do R ad N arod ow ych . 4. M ick iew icz.
1955 — 1. P raca górnika w P o lsc e (w ęgiel, torf) (*). 2. O p o lsk o ści na Z iem i K ętrzyń sk iej. 3. K ultura B ia ło ru sk iej SRR.
4. B ia ło w ieża — P ark N arod ow y (*). 1956 — 1. K u ltu ra U k ra iń sk iej SRR.
2. W zw ią zk u z akcją U NESCO — o m uzeach przyrody m artw ej w P o lsc e (fotografie).
3. R ozw ój fiz y k i a tom ow ej (ku czci P iotra C urie f 1906 r.) (*). 1957 — i. A tom — sk u tk i d zia ła n ia broni atom ow ej.
2. O chrona przyrody (m ateriał w ła sn y i działu przyrody M uzeum M azurskiego).
3. G azetka ścienna·: R ew o lu cja P aźd ziern ik ow a (1917 — 1957). 4. F otografie — p la k a ty 600-lecia m iasta K ętrzyna (1357 — 1957).
1958
— l . O chrona p ta k ó w (p lak aty w szkołach). 2. D zia ła n ie broni atom ow ej (z r. 1957).3. P la k a ty : R ew o lu cja 1917 r. w sztuce rad zieckiej. 1959 — 1. S u ro w ce ceram iczn e region u (gliny, iły) (*);
R ozw ój g a rn ca rstw a i b u d ow n ictw a — odbiciem bytu sp ołeczeń stw a. F o to g ra fie za b y tk ó w b u d ow n ictw a p ow iatu .
1960 — G ru n w ald (m apy, w y k r e sy , fotografie) (*).
U W AG A: W ystaw y oznaczone gw ia zd k ą (*) b yły zasobne w okazy oraz urzą dzone p rzy w sp ó łp ra cy osób spoza p erson elu M uzeum .
D o w y sta w o k o liczn o ścio w y ch n a leży za liczy ć tem aty: ochrona przyrody, ochrona zabytków , M ick iew icz, C zechow , A w icen n a , G ogol itd.
