Ochrona
OCHRONA PLANTACJI ZIEMNIAKA
OCHRONA PLANTACJI ZIEMNIAKA
PRZED ZACHWASZCZENIEM
PRZED ZACHWASZCZENIEM
dr inż. Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie e-mail: urbanowicz@ziemniak-bonin.pl
szystkie niepożądane rośliny w da-nej uprawie uważa się za chwasty. Potrafią one lepiej wykorzystywać składniki pokarmowe, wodę i światło, utrud-niając wzrost i rozwój roślin uprawnych, co wpływa na ilość i jakość plonu. Straty plonu na skutek zachwaszczenia ziemniaków oce-nia się na 10 do 70%. Chwasty na plantacji mogą dodatkowo stanowić źródło chorób i szkodników, a pod koniec wegetacji (za-chwaszczenie wtórne) utrudniać zbiór przez zapychanie części roboczych maszyn kopią-cych oraz wpływać na stopień uszkodzeń, co w konsekwencji powoduje problemy podczas przechowywania.
W
Ziemniak jest bardzo wrażliwy na za-chwaszczenie. Jest to spowodowane jego powolnym tempem rozwoju na początku we-getacji oraz uprawą w szerokiej rozstawie
rzędów. W uprawach rolniczych występuje 300 do 400 gatunków chwastów, w ziemnia-ku 29 do 55, w zależności od czynników sie-dliska. Stan (skład gatunkowy) i stopień za-chwaszczenia plantacji (liczba chwastów) są uzależnione głównie od czynników klima-tycznych i glebowych oraz intensywności za-biegów uprawowych w całym płodozmianie (tab. 1).
Zespół uprawek pożniwnych może zmniejszyć zachwaszczenie o 30 do 50%. Z kolei stosowanie uproszczeń uprawowych może prowadzić do rozwoju na plantacji rów-nież gatunków typowych dla roślin uprawia-nych w przedplonie (np. miotła zbożowa, chaber bławatek, mak polny itp. oraz samo-siewy zbóż lub rzepaku). Chwasty zwalcza się głównie metodą mechaniczną i mecha-niczno-chemiczną.
Tabela 1 Dominujące gatunki chwastów w ziemniaku
Gatunki dwuliścienne Gatunki jednoliścienne
Komosa biała – Chenopodium album Fiołek polny – Viola arvensis
Tasznik pospolity – Capsella bursa pastoris Tobołki polne – Thlaspi arvense
Gwiazdnica pospolita – Stellaria media Dymnica pospolita – Fumaria officinalis Rdest powojowy – Polygonum convolvulus Gorczyca polna – Sinapis arvensis
Przetacznik polny – Veronica arvensis Powój polny – Convolvulus arvensis Jasnota purpurowa – Lamium purpureum
perz właściwy – Elymus repens
chwastnica jednostronna – Echinochloa
crus-galli
wiechlina roczna – Poa annua włośnica zielona – Setaria viridis
wyczyniec polny – Alopecurus myosuroides palusznik krwawy – Digitaria sanquinalis tomka oścista – Antoxantum aristatum
Szarłat szorstki – Amaranthus retroflexus Rzodkiew świrzepa – Raphanus
raphani-strum
Sporek polny – Spergula arvensis
Źródło: opracowanie własne
Metoda mechaniczna – najczęściej jest stosowana w terminie od posadzenia do zwierania rzędów ziemniaków, z wykorzysta-niem obsypników i bron. Liczba zabiegów mechanicznych powinna wynosić: przed wschodami 3 do 6, a po wschodach 2 do 3. Odstęp pomiędzy poszczególnymi zabiega-mi nie powinien przekraczać 6-8 dni. Często trudno z tej metody korzystać, bądź jest to wręcz niemożliwe, bowiem przy zbyt dużej wilgotności gleby uprawki powodują jej zbry-lenie, a przy niedoborze wilgotności – nad-mierne przesuszenie. Ponadto uprawki po-wodują uszkadzanie wschodzących roślin ziemniaka, szybszy rozkład substancji orga-nicznej, ugniatanie gleby i przenoszenie cho-rób wirusowych i bakteryjnych przez maszy-ny. Największą skuteczność zabiegów me-chanicznych, wynoszącą nawet 95%, uzy-skuje się, gdy chwasty są w fazie siewek.
Metoda mechaniczno-chemiczna, czyli stosowanie herbicydów po ostatecznym ufor-mowaniu redlin, jest najskuteczniejsza, a do-datkową jej zaletą są mniejsze nakłady zwią-zane z zużyciem energii. Najczęściej zabiegi herbicydowe stosuje się w dwóch terminach: przed wschodami i po wschodach ziemnia-ka.
Przed wschodami – zabieg chemiczny
powinien być przeprowadzony po ostatecz-nym uformowaniu redlin. Należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Herbicydy stosowane na glebę (przed wschodami ziemniaków) muszą przemieścić się w głąb profilu glebowego w celu uzyskania pożąda-nego efektu chwastobójczego. Pozostawione na powierzchni gleby, przy zbyt niskiej wil-gotności są słabo pobierane przez chwasty i w dużej mierze następuje ich odparowanie.
Najważniejszym czynnikiem decydującym o skuteczności herbicydów aplikowanych przed wschodami ziemniaków jest wilgot-ność gleby. Na glebach o dużych możliwo-ściach sorpcyjnych oraz większej zawartości części ilastych i próchnicy następuje zatrzy-manie herbicydu, a nawet nieodwracalna
jego sorpcja. Z kolei na glebach o dużej za-wartości części szkieletowych i gruboziarni-stych herbicydy szybko są przenoszone w głąb profilu glebowego i mogą wystąpić uszkodzenia rośliny uprawnej. Na glebach ciężkich i zwięzłych należy zawsze stosować wyższe z zalecanych dawek. Natomiast na glebach o dużej zawartości próchnicy i bar-dzo lekkich stosowanie herbicydów doglebo-wych jest ograniczone.
Temperatura powietrza wpływa na szyb-kość pobierania substancji aktywnej: niskie temperatury obniżają absorpcję przez rośliny wody i rozpuszczonych w niej składników (pobieranie i skuteczność herbicydów male-je). W wyższych pobieranie herbicydu nastę-puje szybciej i efekt chwastobójczy jest peł-niejszy.
Stosując herbicydy, należy zwracać szczególną uwagę na okres karencji, który ma duże znaczenie w przypadku odmian bardzo wczesnych i wczesnych w produkcji na najwcześniejszy zbiór. Przykładem jest Afalon Dyspersyjny 450 SC o długości okre-su karencji wynoszącej aż 90 dni, co unie-możliwia jego użycie w uprawie na najwcze-śniejszy zbiór.
Herbicydy przedwschodowe aplikowane zbyt późno, gdy kiełkująca roślina znajduje się tuż pod powierzchnią gleby, mogą być przyczyną wystąpienia objawów fitotoksycz-nej reakcji. Po zastosowaniu Afalonu Dys-persyjnego 450 SC mogą wystąpić chlorozy blaszek liściowych, po zastosowaniu środ-ków Command 360 CS i Command 480 EC oraz Racer 25 EC – bielenie tkanek liści lub zahamowanie wzrostu.
Również bardzo ostrożnie należy stoso-wać herbicydy zawierające glifosat, np. Ro-undup 360 SL oraz jego produkty generycz-ne. Glifosat jest substancją nieselektywną o działaniu układowym, która zastosowana zbyt późno, gdy kiełkujące rośliny ziemniaka wydostaną się ponad powierzchnię gleby, może spowodować uszkodzenia plantacji. Herbicydy zawierające glifosat należy
stoso-wać na glebach średnio zwięzłych, a zabieg powinien być przeprowadzony po posadze-niu ziemniaków i jednokrotnym obredleposadze-niu na wschodzące chwasty (nie stosować przed wschodami chwastów), ale nie później niż 3 dni przed wschodami ziemniaków. Po aplika-cji herbicydu nie można wykonywać żadnych uprawek mechanicznych.
Szerokim spektrum zwalczania chwastów charakteryzuje się zawierający metrybuzynę Sencor 70 WG oraz jego generyki. Alternaty-wą może być Plateen 41,5 WG, który w swo-im składzie oprócz metrybuzyny zawiera tak-że flufenacet. Połączenie tych dwóch sub-stancji pozwala na eliminację zarówno chwa-stów dwuliściennych, jak i jednoliściennych, jednak z wyjątkiem perzu właściwego
(Ely-mus repens L.).
W praktyce rolniczej często terminowe przeprowadzenie zabiegu przedwschodowe-go jest utrudnione lub przesuwa się w czasie z powodu niekorzystnych warunków atmos-ferycznych. Wówczas lepiej zastosować her-bicydy powschodowe, niż narażać plantację na uszkodzenie.
Po wschodach – zwalczanie chwastów w
tym terminie jest bardzo ważne, gdyż nie do-puszczamy do powstawania tzw. zachwasz-czenia wtórnego, które występuje pod koniec wegetacji. W jego wyniku może dojść do utrudnień podczas zbioru oraz do zwiększa-nia udziału w plonie bulw uszkodzonych, któ-re w konsekwencji gorzej się przechowują. Na skuteczność herbicydów do powschodo-wego stosowania decydujący wpływ ma faza rozwojowa chwastów i ich wrażliwość na po-szczególne substancje aktywne. Należy rów-nież zwrócić uwagę na fazę rozwojową ziem-niaka. Rośliny powinny mieć wielkość od 10 do 15 cm, a zabieg powinien być wykonany nie później niż do momentu zwierania się ro-ślin w rzędach. Nie bez znaczenia jest rów-nież faza rozwojowa chwastów (im mniejsze, tym łatwiejsze do zwalczenia). Na glebach ciężkich i zwięzłych należy zawsze stosować wyższe z zalecanych dawek herbicydów.
W celu zwiększenia skuteczności herbicy-dów zaleca się dodawanie adiuwantów, któ-re są substancjami pomocniczymi, modyfiku-jącymi właściwości fizyczne cieczy użytko-wej. Niektóre herbicydy zawierają je w swo-im składzie i w takich wypadkach nie są po-trzebne dodatkowe substancje
wspomagają-ce. Korzyści wynikające ze stosowania adiu-wantów są widoczne w sytuacji, gdy zabieg jest wykonywany przy zbyt niskiej wilgotno-ści powietrza, a zwalczane gatunki chwa-stów mają gładką powierzchnię liści i łodyg lub są pokryte woskowym nalotem albo wło-skami.
Bardzo ważna jest również znajomość mechanizmów i sposobu działania herbicy-dów, gdyż umożliwia ona takie zaplanowanie ochrony, by nie doprowadzić do powstania bardzo niekorzystnych zjawisk, tj. kompen-sacji lub odporności chwastów na herbicydy. Także nieumiejętne stosowanie środków może stwarzać wyżej wymienione problemy.
Herbicydy do zwalczania chwastów jed-noliściennych w ziemniaku są przeznaczone do stosowania w terminie powschodowym. W celu uzyskania wysokiej skuteczności za-bieg powinien być wykonany przed zwarciem rzędów, by środek mógł dotrzeć do chwa-stów, a nie zatrzymywać się na roślinach ziemniaka. Chwasty jednoliścienne najczę-ściej zwalcza się w fazie rozwiniętych mini-mum 2-6 liści (gatunki prosowate), a w wy-padku perzu właściwego 3-6. Zabieg należy przeprowadzić najpóźniej do początku krze-wienia się chwastów.
Titus 25 WG można wykorzystywać do zwalczania chwastów dwuliściennych i nie-których jednoliściennych. Trzeba jednak pa-miętać, że działa on układowo i dlatego po-winien być stosowany, gdy na plantacji są już chwasty. Titus 25 WG można stosować w dawkach dzielonych – dwukrotnie po 30 g/ha. W wypadku herbicydu Leopard 05 EC istnieje możliwość zmniejszenia dawki nawet o 20-25%, jednak wtedy koniecznie trzeba dodać adiuwant, np. Atpolan 80 EC, Olejan 85 EC lub Olbras 88 EC w ilości 1,5 l/ha. Je-śli chwasty są zbyt duże lub występuje su-sza, adiuwant należy dodać do pełnej dawki tego herbicydu.
Stosując herbicydy, należy zawsze kie-rować się zaleceniami producenta oraz przepisami BHP. Nie wolno używać środ-ków nieznanego pochodzenia oraz bez opisu ich stosowania. Nie należy w do-wolny sposób mieszać kilku herbicydów, gdyż może to doprowadzić do zniszcze-nia plantacji, a zalecane mieszaniny spo-rządzać bezpośrednio przed ich użyciem.
Etykiety-instrukcje herbicydów dopusz-czonych do obrotu i stosowania zawsze znajdują się na opakowaniu środka oraz są opublikowane na stronie internetowej Mini-sterstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod
adre-sem: http://www.minrol.gov.pl i w Zalece-niach Instytutu Ochrony Roślin – PIB. W ta-beli 2 podano herbicydy do zwalczania chwastów w ziemniaku.
Tabela 2 Herbicydy zalecane do zwalczania chwastów w ziemniaku
Nazwa handlowa Dawka na 1 ha Substancja aktywna Uwagi
PRZED WSCHODAMI ZIEMNIAKA
Jednoroczne chwasty dwuliścienne i jednoliścienne Afalon Dyspersyjny 450 SC Linurex 500 SC 2,0 l 2,0 l linuron Stosować na glebę wilgotną, do 3 dni po sadzeniu podkiełkowa-nych bulw odmian bardzo wczesnych i wczesnych, a pozostałych odmian do 10 dni Afalon Dyspersyjny 450 SC+ Command 480 EC lub Command 360 CS 1,0 l + 0,1-0,2 l 0,25 l linuron chlomazon Command 360 CS + Sencor 70 WG 0,25 l + 0,4-0,5 kg chlomazon metrybuzyna
Harrier 295 ZC 1,5-2,0 l chlomazon +linuron
Racer 250 EC 2,0-3,0 l flurochlorydon
Jednoroczne chwasty dwuliścienne
Chwastox Extra 300 SL 4,0 l MCPA Stosować po ostatecznym
ukształtowaniu redlin; w przypadku pojawienia się pierwszych wschodów na roślinach ziemniaka mogą wystąpić objawy fito-toksyczności
Sencor 70 WG Mistral 70 WG Wisar 70 WG
0,75-1,0 kg metrybuzyna
Jednoroczne chwasty dwuliścienne i niektóre jednoliścienne
Plateen 41,5 WG 2,0 kg flufenacet +
metrybuzyna
Na glebach bardzo lekkich stosować niższą z zalecanych dawek Proponit 720 EC 2,0-2,5 l propizochlor Stomp 330 EC 3,5-5,0 l pendimetalina Afalon Dyspersyjny 450 SC + Stomp 330 EC lub Stomp 400 SC 2,0 l + 3,5-5,0 l 3,0-3,5 l linuron pendimetalina Jednoroczne i wieloletnie chwasty dwuliscienne
Roundup 360 SL
Roundup 360 SL+ zwilżacz*
1,0-2,0 l
1,5 l glifosat
Nie stosować tuż przed wschodami ziemniaka, gdyż może powodować uszkodzenia wschodzą-cych roślin, i na bardzo lekkich glebach piaszczy-stych
PO WSCHODACH ZIEMNIAKA
Jednoroczne chwasty dwuliścienne i niektóre jednoliścienne Basagran 480 SL Basagran 480 SL+ Sencor 70 WG 3,0 l 1,25 l + 0,25-0,3 kg bentazon metrybuzyna Wrażliwość odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach podano w tabeli 3
Nazwa handlowa Dawka na 1 ha Substancja aktywna Uwagi Titus 25 WG + Trend 90 EC 40-50 g + 0,1% rimisulfuron W niesprzyjających warunkach pogodowych (duże różnice temperatury między dniem a nocą) po zastosowaniu herbicy-du Titus 25 WG może dojść do fitotoksycznej re-akcji na roślinach ziemniaka Titus 25 WG + Trend 90 EC + Sencor 70 WG 40-50 g + 0,1% + 0,3 kg rimisulfuron metrybuzyna Chwasty jednoliścienne
Nazwa handlowa Substancja aktywna Perz właściwy Prosowate
Agil 100 EC propachizafop 1,25-1,5 l
lub 2 x 0,6 l 0,6-0,8 l
Focus Ultra 100 EC cyklosydym 3,0 l 1,0-1,5 l
Fusilade Forte 150 EC fluazyfop-P-butylowy 2,0-2,5 l 0,75-1,0 l
Leopard 05 EC
chizalofop-P-etylowy
2,0-3,0 l 0,75-1,5 l
Pilot 10 EC 1,0-1,5 l 0,4-0,5 l
Targa Super 05 EC 2,0-3,0 l 1,0-1,5 l
Select Super 120 EC chletodym 2,0 l 0,8 l
Titus 25 WG +
Trend 90 EC rimisulfuron
60 g + 0,1%
lub 2 x 30 g + 0,1 % 30 g + 0,1%
* nazwa zwilżacza podana jest w etykiecie-instrukcji stosowania herbicydu
Źródło: opracowanie na podstawie etykiet-instrukcji stosowania środków ochrony roślin
Często po wschodach ziemniaków stoso-wany jest Sencor 70 WG i generyki – Mistral 70 WG i Wisar 70 WG, które mogą powodo-wać u niektórych odmian objawy fitotoksycz-nej reakcji. W produkcji nasienfitotoksycz-nej może to utrudnić lub uniemożliwić selekcję negatyw-ną wskutek zacierania objawów chorób wiru-sowych, a w uprawie towarowej – spowodo-wać spadek plonowania i zdrobnienie bulw. W zależności od stopnia wrażliwości odmian spadek plonu może wynosić 5 do 60%, a plantacje odmian o najwyższym stopniu wrażliwości mogą ulec całkowitemu
znisz-czeniu. W latach 1993-2009 w Boninie prze-badano 161 odmian ziemniaka (120 jadal-nych i 41 skrobiowych) pod kątem wrażliwo-ści na metrybuzynę stosowaną po wscho-dach (tab. 3).
Na plantacjach nasiennych i w uprawie odmian, u których stwierdzono podwyż-szoną wrażliwość na metrybuzynę stoso-waną po wschodach, zabieg herbicydem Sencor 70 WG zaleca się wykonać przed wschodami, w terminie od 8 do 10 dni po posadzeniu.
Tabela 3 Fitotoksyczna reakcja odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach
Charakterystyka wrażliwości
Kierunek użytkowania odmian
jadalne skrobiowe
Niska wrażliwość
Altesse, Ametyst, Bellarosa, Bryza,
Cecile, Courage, Dali, Etola, Ewelina, Folva, Gloria, Karatop, Karlena, Lord,
Lady Florina, Nora, Romula, Ruta, Syrena
Accent, Aksamitka, Arkadia, Cykada, Danusia, Delikat,Drop, Mors, Rywal, Salto, Triada, Wawrzyn
Adam, Ikar, Kuba, Neptun, Panda, Rudawa, Skawa
Fregata Pomorska, Grot, Łucja, Meduza, Omulew
Średnia wrażliwość
Andromeda, Antoinet, Aruba, Asterix, Augusta, Bard, Bartek, Berber, Bila,
Carrera, Colette, Cyprian, Denar, Ditta, Fianna, Gracja, Ibis, Jelly, Jutrzenka,
Lady Claire, Monsun, Owacja, Pirol,
Roxana, Sagitta, Tajfun, Vitara, Zebra, Żagiel
Albina, Ania, Balbina, Baszta, Beata,
Czapla, Felka Bona, Fribona, Lena, Marta, Ma-ryna, Mila, Olza, Rybitwa, Sumak, Tara, Tokaj, Wigry, Vital Albatros, Glada, Hinga, Inwestor, Jasia, Kuras, Pasja Pomorska, Rumpel
Dorota, Jantar, Koga, Oktan, Olga, Vistula
Podwyższona wrażliwość
Anabelle, Cekin, Cycloon, Innovator, Irga, Irys, Kolia, Korona, Miriam, Molli, Orlik, Rosalind, Santé, Tetyda, Vineta, Wiking, Zeus
Anielka, Bekas, Clarissa, Fala, Frezja, Jagna, Jagoda, Jaśmin, Koral, Kos, Lotos, Malwa, Mors, Orłan, Perkoz, Wolfram
Gandawa, Pokusa, Ślęza
Klepa, Lawina, Opus
Bardzo wrażliwe Fresco, Krasa, Ursus
Aster, Fauna
Pasat, Sonda, Umiak
Dunajec, Gabi
wytłuszczonym drukiem wyróżniono odmiany sklasyfikowane w 2009 roku kursywą wyróżniono odmiany skreślone z Krajowego Rejestru Odmian Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych
Literatura
1. Praczyk T. 2002. Diagnostyka uszkodzeń
herbicy-dowych roślin rolniczych. PWRiL Poznań: 144 s.;
2. Praczyk T., Skrzypczak G. 2004. Metrybuzyna.
[W:] Herbicydy’” (red. M. Krupa). PWRiL Poznań: s. 86;
3. Urbanowicz J. 2009. Reakcja odmian ziemniaka na
stosowane herbicydy. – Ziemn. Pol. 2: 31-34; 4.
Woź-nica Z. 2008. Herbologia. Podstawy biologii, ekologii i
zwalczania chwastów. PWRiL Poznań: 430 s.; 5.
Za-rzecka K., Gugała M. 2006. Porównanie różnych
spo-sobów odchwaszczania plantacji ziemniaka. – Pam. Puł. 142: 607-615
