„Językowy, literacki oraz kulturowy obraz Pomorza dawniej i dziś” – konferencja pomorska

Małgorzata Klinkosz

„Językowy, literacki oraz kulturowy

obraz Pomorza dawniej i dziś” –

konferencja pomorska

Acta Cassubiana 13, 492-494

Małgorzata Klinkosz

„Językowy, literacki oraz kulturowy

obraz Pomorza dawniej i dziś”

- konferencja pomorska

W dniach 22-23 w rześnia 2011 roku w budynku W ydziału F ilo lo g iczn eg o i H istorycznego U G przy ul. W ita S tw osza 55 odbyła się konferencja naukow a nt.: „Językow y, literacki oraz kulturow y obraz Pom orza dawniej i d ziś” zorga­ n izow ana przez Zakład H istorii Języka P olsk iego, D ialek tologii i O nom astyki Instytutu F ilo lo g ii Polskiej U niw ersytetu G dańskiego oraz Instytut K aszubski.

K onferencja stanow iła rozszerzenie problem atyki sym pozjum dialektologicz- no-onom astycznego, pośw ięcon ego pam ięci Profesora Huberta G órnow icza (1922­ -1 9 8 6 ), w ybitnego dialektologa i onomasty, jednego z tw órców gdańskiego ośrodka naukow ego. Sym pozjum b yło organizow ane cyk liczn ie w celu kontynuow ania i rozw ijania badań zainicjow anych przez Profesora, a je g o koordynatorką była R óża W osiak-Sliw a. W tym roku, w esp ó ł z Instytutem K aszubskim , nadano m u bardziej interdyscyplinarny charakter. D yskutow ano o zjaw iskach języ k o w y ch Pom orza dawniej i dziś, w ielo języ czn o ści Pom orza, b ilin gw izm ie, hybrydach j ę ­ zyk ow ych , n ow ych zjaw iskach literackich, podw ójnym nazew n ictw ie, w p ły w ie uregulow ań praw nych na zjaw iska ję z y k o w e , zm ianach sp ołeczn ych i sytuacji języ k o w ej, św iad om ości języ k o w ej, prestiżu ję z y k ó w i dialektów oraz o w p ły w ie edukacji na sytuację języ k o w ą . K w estie ję zy k o w e rozw ażano z różnych perspek­ tyw: filo lo g iczn ej, literaturoznawczej, prawnej, społecznej, kulturowej, antropo­ logicznej i edukacyjnej. R ozpoczynając konferencję, prof. J ó z e f B orzyszk ow sk i uzasadniał potrzebę refleksji nad zróżnicow aniem etnicznym i w sp ó ln o tą k u l­ turow ą Pom orza, nakreślił historię badań dotyczącą dzisiejszej sytuacji K aszu­ bów , m ó w ił o ich pochodzeniu, tożsam ości, integracji i w ielorak ości kulturowej. Spotkanie p rzedstaw icieli różnych d yscyp lin naukow ych - język ozn aw ców , kul- turoznaw ców , historyków i literaturoznaw ców oraz teatrologów , stw orzyło ok a­ zję do w ielo a sp ek to w eg o spojrzenia na kw estię w sp ó łczesn eg o obrazu kulturo­ w e g o Pom orza.

W pierw szym dniu sesji obrady m iały charakter plenarny, zaś w drugim dniu spotkania u czestn icy pracow ali w d w óch sekcjach. Z asadniczy zrąb problem atyki

„J

,

P

...

493

wiążącej się z obrazem kulturowym zarysowali referenci w pierwszym dniu kon­

ferencji podczas sesji przedpołudniowej. Charakter wprowadzający miały wystą­

pienia prof. Józefa Borzyszkowskiego, prof. Cezarego Obracht-Prondzyńskiego,

prof. Jadwigi Zieniukowej i prof. Witolda Mańczaka. Prof. Cezary Obracht-Pron-

dzyński wskazał na wielorakie przeobrażenia sytuacji jêzykowej Pomorza, za­

chowanie przez nie specyfiki kulturowej, trwanie społeczności kaszubskiej, ale

także funkcjonowanie na tym terenie różnych mniejszości narodowych, podej­

mowanie prób rewitalizacji i upowszechnienia innych dialektów pomorskich, głów­

nie kociewskiego i borowiackiego, czemu także służą zabiegi wokół edukacji re­

gionalnej, publikowanie tekstów literackich, wydawanie czasopism, czy też pro­

wadzenie badań naukowych. Prof. Jadwiga Zieniukowa określiła miejsca jêzyka

kaszubskiego w tekstach naukowych. Zwróciła uwagê na prace badawcze zmierza­

jące do przedstawienia jego wyróżników gramatycznych i leksykalnych. Warto­

ściowym fragmentem referatu była część poświęcona wewnêtrznemu zróżnicowa­

niu kaszubszczyzny. Prof. Witold Mańczak wspominał o słowiańskiej wspólno­

cie, do której należeli Kaszubi, wskazał na ich genezê i wewnętrzne zróżnicowanie.

Szczegółowa analiza, zwłaszcza jêzykowa, w sferze normalizacji kaszubszczy­

zny stała się tematem referatu prof. Jerzego Tredera, który mówił o poglądach

autora Kaszubskiego słownika normatywnego, Eugeniusza Gołąbka; dr Tomasz

Wicherkiewicz poruszył kwestie europejskich j ęzyków kolateralnych i dokonał

ich zestawienia z kaszubszczyzną. Dr Nicole Dołowy-Rybińska dopełniła obrazu

swego przedmówcy w referacie sytuującym Kaszubów na tle innych mniejszości

jêzykowych Europy, z kolei prof. Maria Pająkowska-Kensik wskazała na relacje

miêdzy dialektem kociewskim a ideami regionalnymi. Katarzyna Sturmowska

w swoim wykładzie Wzianam se mantel na głowa, czyli o frazeologii w dialekcie

kociewskim na podstawie nowych tekstów gwarowych, dopełniła ogólnego obrazu

dialektu. Tematem frazeologii w utworach Franciszka Fenikowskiego zajęła się

również prof. Urszula Kêsikowa. O życiu codziennym gdańskiej mieszczki w XVII w.

mówiła prof. Regina Pawłowska, natomiast Anna Sobiecka w niezwykle ciekawy

sposób zaprezentowała działalność Państwowego Teatru Lalki „Tęcza” w Słup­

sku, zajmując się motywami pomorskimi w jego repertuarze. Jêzykowo-kulturo-

wemu obrazowi Pomorza, na podstawie sloganów promujących pomorskie marki

terytorialne, poświęcony był referat Beaty Kłos.

Drugi dzień obrad zorganizowano w sekcjach. W pierwszej pojawiły się róż­

norodne tematy, prof. Edward Breza mówił o „starości” widzianej oczami kultu-

roznawcy i j ęzykoznawcy. Podstawowym założeniom bilingwizmu poświęcone

były referaty prof. Danuty Stanulewicz, która wskazała na preferencje młodzieży

wzglêdem jêzyka polskiego i kaszubskiego i dr Małgorzaty Klinkosz, która mó­

wiła o kaszubskich chrematonimach, wskazując na ich poliwalentność kulturową.

W kręgu onomastycznym pozostawały referaty dr hab. Zenona Licy o antroponi­

mach w twórczości Hieronima Derdowskiego i prof. Krystyny Szcześniak o na­

zwach własnych w bajkach Guentera Schiwego. Nazwiskom równym nazwom

494

M

K

w si pom orskich w „Liber beneficiorum D om us Corone Marie prope R ugenw old ( 1 4 0 6 -1 5 2 8 )” cz. V przyjrzał się dr Andrzej C hludziński, natom iast dr Jarosław Szuta przedstaw ił n azw y geograficzn e w k sięgach parafialnych Jeleńcza (X V I - -X I X w.). Dr R óża W osiak -S liw a m ó w iła o potrawach i napojach kaszubskich oraz ich nazw ach. Tendencje nom inacyjne w e w sp ó łczesn y m trójm iejskim na­ zew n ictw ie osied li i budynków m ieszkalnych b y ły przedm iotem rozw ażań dr E w y Badydy. N ie z w y k le ciek aw y okazał się w yk ład dr L ucyny W arda-Radys o inte- riekcjach i ich sytuowaniu w zględ em eufem izm ów nazyw ających narządy płciow e i procesy w ydalania w k aszubszczyźnie.

Tematykę dydaktyczną reprezentow ały dr A n eta L ew ińska i dr Justyna Po- m ierska w referacie o p rzysłow iach w elem entarzach pom orskich, natom iast c ie ­ kaw e etym ologie ludow e o m ó w iła dr hab. E w a R ogow ska-C ybulska, w skazując na ich udział w tw orzeniu obrazu historii Pom orza.

C ześć literacką rozpoczął w o d czy cie p rof. Tadeusz Linkner, który m ów ił o kościerskich K aszubach pod pruskim zaborem w ed le korespondencji słanej do „Przyjaciela”, czasop ism a ukazującego się na K aszubach. C echy ję z y k o w e kaza­ nia ks. Stanisław a Trebnica w y g ło sz o n e g o podczas m szy pogrzebow ej Jakuba W ejhera 22 m arca 1657 r. b y ły przedm iotem refleksji dr Izabelli K ępki. P rof. D aniel K alinow ski poruszył problem zbrutalizow anego liryzm u w Pomorskiej prozie D aniela Odiji, natom iast dr hab. Marek C ybulski zajął się zwrotam i grzecz­ n o ścio w y m i w kaszubskich dramatach Jana K arnow skiego. W ygłoszon ym p od ­ czas konferencji referatom tow arzyszyła o ży w io n a dyskusja. Pow racało w niej w ie le wątków. zab ierający g ło s podkreślali potrzebę w ypracow ania w sp óln ego warsztatu naukow ego w badaniu zjaw isk języ k o w y ch , literackich i kulturow ych na Pom orzu.

Obrady zam knęła debata o statusie język ow ym kaszubszczyzny. Konferencja w zb u d ziła duże zainteresow anie św iata nauki i m ediów . Pokazała kierunki inter­ dyscyplinarnych poszukiw ań w zakresie kaszubszczyzny, Kaszub i Pomorza, w ska­ zała perspektyw y w spółdziałania w tym zakresie różnych środow isk badaw czych.