Wp³yw czyn ni ków post se dy men ta cjy nych na stan zacho wa nia mikro fau ny
w pro fi lu wier ce nia £êczy ce–Tr
Jolan ta Paru ch-Kul czyc ka*
W pro filu wier cen ia £êczy ce–Tr badan iom mikrop ale ont olo-gic znym pod dano dol noo ligoceñsk¹ ser iê piasz czys to-mu³kowych osadów z g³êbokoœci 104,6 m–34,5 m. W osad ach tych, na pod staw ie stan dard owy ch anal iz mikrop ale ont olo gic zny ch, stwier dzono brak mikrof auny, mimo potwierd zonej w pre par -ata ch palin olo gic znych obecn oœci organ iczny ch wyœció³ek otworn ico wych oraz mor skiego fitop lankto nu (S³odkowska, 2004).
Anal izuj¹c badane mater ia³y w celu wyjaœ nienia przy -czyny bra ku w nich miner alny ch szcz¹tków organ iczny ch, takich jak sko rupki otworn ic, ma³¿oracz ków lub ma³¿y, w wiêksz oœci badan ych resid uów (g³êb.: 104,0 m; 72,9 m; 49,0–34,5 m) stwier dzono wystêp owan ie dwóch typów zia ren kwar cow ych umown ie okreœ lonych jako obiekty „petrog -rafi czne”, nosz¹ce cechy geo met ryczne i obiekty „paleo nto log icz ne” nosz¹ce cechy „bio log iczne”. Anal iza sk³adu miner alne go obu typów zia ren wykon ana przy u¿yciu mikros ondy w mikros kopie elekt rono wym wykaza³a, ¿e w obu przy padk ach s¹ one pra wie ca³kowic ie zbu dow ane z kwar cu.
Dal sze badan ia mia³y na celu wyjaœ nienie za³o¿onej na wstêp ie „bio log icznej” natury obiek tów okreœ lonych jako „paleo nto log icz ne”. W rezult acie wykon any ch badañ przyj êto hipot ezê, opart¹ na przes³ankach paleo nto log icz -nych, zak³adaj¹c¹, ¿e badane obiekty mog¹ byæ trak tow ane jako for my ska mien ia³oœci zachow ane w postaci wype³nieñ wnêtrza sko rupki otworn ic, powsta³ych w wyniku prze mian zwi¹zanych z dzia³aniem procesów fosyl iza cji i dia gen ezy. Praw dop odo bnie pro cesy odpow -iadaj¹ce za zachow anie mikros kami enia³oœci w postaci wype³nieñ (oœródek), dzie dzicz¹cych okre œlone cechy
mor fol ogi czne cha rakt ery sty czne dla sko rup ek otworn ic, by³y podobne do proces ów zwi¹zanych z powstaw ani em
metas oma tyc znych struk tur krze mionk owy ch, któr ych for -my mog³y byæ nadane przez ist niej¹ce przed sylif ika cj¹ struk tury np. kana³ ich nof auny, cia³o g¹bki czy innego organ izmu (Kwiat kows ki, 1996). Poparc iem tej suges tii mo¿e byæ powta rzalnoœæ utrwal ony ch w „obiekt ach paleo -nto log icz nych” kszta³tów mo¿liwych do pod porz¹dkow ania okre œlo nym rygor om dia gnos tycznym sto sow anym przy ident yfi kac ji tak son omi cznej otworn ic. Kszta³t sko rup ek otworn ic zale¿y od try bu ¿yc ia w okr eœlonych warunk ach œrodow iska i sta nowi wypadk ow¹ takich cech jak: sposób zwiniêcia sko rupki; ilo œæ, uk³ad i kszta³t komór oraz okreœlony rodzaj i po³o¿enie ujœcia, które s¹ cha rakt ery sty -czne dla okr eœlo nych grup otworn ic (Loeblich & Tap pan, 1988). Badane obiekty „paleo nto log icz ne” maj¹ te cechy na tyle czy telne, ¿e pozwal aj¹ na ident yfi kac je ich mor fol ogii z pla nem budowy sko rup ek typow ym dla przed staw ici eli okreœ lony ch grup otworn ic jak: cibic ide sy, epis tomi ny, miliol idy.
Obecno œæ w pro filu wier cen ia £êczy ce–Tr (g³êb. 104,0 m; 72,9 m; 49,0 m; 34,5 m) hipot ety cznych obiek tów „paleo -nto log icz nych” mo¿li wych do ident yfi kac ji na pod staw ie krze mionk owy ch wype³nieñ (oœró dek) mo¿e suge rowaæ wyst êpowa nie w bio cen ozie wcze snego olig oce nu hipot ety -cznego zespo³u otworn ic ben ton iczny ch, reprez entu jac ych epifau nê bytuj¹c¹ na mor skich zar oœlach w p³ytkich zatok ach lub lagun ach. Wyniki badañ palin ofa cja lnych (S³odkows ka, 2004) potwierd zaj¹ opis any wy¿ej cha rakt er œro dowi ska.
Przed staw iona hipot eza mo¿e stano wiæ przy czyn ek do podj êcia szcz egó³owych badañ dia gen ety cznych nie zbê -dnych do poznan ia ska li i rodzaju proces ów dia gen ety cznych, odpow iedz ialnych, w myœl sta wian ej hipot ezy, za pro cesy krze mionk owej metas oma tozy jako przy czyny pro wadz¹cej do ca³kowit ej destrukc ji miner alny ch sko rup ek otworn ico -wych wyelim ino wan ych z póŸnie jsz ego zapisu geo log iczne go.
Rze Ÿba i gene za powierzch ni podczwartorzê do wej w rejo nie £êczyc k. Lê bor ka
Leszek Zalesz kie wicz*
Miej sce badañ znaj du je siê w stre fie kra wê dzio wej Wyso czy zny ¯arno wiec kiej na kon tak cie z Pra do lin¹ Redy–£eby (Kon drac ki, 1998). Cha rak te ry styczn¹ cech¹
rze Ÿby powierzch ni pod czwar to rzê do wej s¹ g³êbo kie obni¿ e nia ryn no we, zna ne rów nie¿ z obsza rów s¹sia -duj¹cych z rejo nem badañ (Moraw ski, 1990, 1999; Prus -sak, 2000, 2002; Skomp ski, 1985). Jed no z takich obni¿ eñ prze bie ga od stro ny pó³noc now schod niej, z rejo nu Cho -cze wa w kie run ku Lêbor ka, sk¹d nastêp nie kie ru je siê ku po³udnio wi w stro nê Sie ra ko wic. W oko li cach £êczyc
obni¿ e nie to ³¹czy siê z obni¿ e niem rów no le ¿ni ko wym zazna czaj¹cym siê w pod³o¿u czwar to rzê du pod Pra do lin¹ Redy–£eby. Dno obni¿ e nia w bli skim s¹siedz twie rejo nu badañ jest po³o¿one na g³êb. 95 m p.p.m. Ele wa cje powierzch -ni pod czwar to rzê do wej w rejo -nie £êczyc siê gaj¹ ok. 40 m n.p.m., tak wiêc deni we la cje stro pu pale oge nu i neo ge nu wynosz¹ tutaj znacz nie ponad 100 m.
W budo wie geo lo gicz nej powierzch ni pod czwar to rzê do -wej domi nuj¹ osa dy mio ce nu, a w naj wiê k szych obni¿ e niach wystê puj¹ osa dy eoce nu i oli go ce nu (Zalesz kie wicz, 2000).
Do naj wa ¿niej szych czyn ni ków rze Ÿbo twór czych powierzch ni pod czwar to rzê do wej nale¿¹: egza ra cja lodowco wa, ero zja wód sub gla cjal nych oraz gla ci tek to ni ka (Pikies, 2000). Rze Ÿba pod czwar to rzê do wa w rejo nie £êczyc
700
Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 8/1, 2004
*Pañstwo wy Insty tut Geo lo gicz ny, Oddzia³ Geo lo gii Morza, ul. Koœcier ska 5, 80-328 Gda ñsk;
kszta³towa³a siê od plio ce nu a¿ do zlo do wa ce nia wis³y. Osta tecz ny zarys rze Ÿby powsta³ w cza sie zlo do wa ceñ, któ rych osa dy le¿¹ bez po œred nio na powierzch ni trze cio -rzê do wej.
Obni¿ e nia stro pu powierzch ni pod czwar to rzê do wej, siê -gaj¹ce osa dów eocenu–oli go ce nu zosta³y osta tecz nie ukszta³towa ne w wyni ku ero zji wod no lo dow co wej w okre sie zlo do wa ceñ po³udnio wo pol skich. Ele wa cje pod³o¿a czwar to -rzê du zbu do wa ne z osadów mio ce nu, osta tecz nie ukszta³towa³a egza ra cja lodow co wa i ero zja wod no lo dow -co wa w cza sie zlo do wa ceñ œrod ko wo pol skich.
Powierzch nia stro pu osa dów pod czwar to rzê do wych w Pra do li nie Redy–£eby, pomi jaj¹c jej mak sy mal ne przeg³êbie -nia, osta tecz nie ufor mo wa³a siê w okre sie zlo do wa ce nia wis³y.
Osta niec ero zyj ny osa dów plio ce nu w £êczy cach, w koñco wej fazie, powsta³ w okre sie zlo do wa ce nia wis³y oraz w cza sie ostat niej degla cja cji obsza ru. Praw do po dob nie w tym cza sie zosta³a ods³oniê ta w zbo czu wychod nia tych osa -dów. Zosta³a ona znacz nie zre du ko wa na i prze kszta³cona przez miej scow¹ lud noœæ w wyni ku eks plo ata cji pia sku.
701
