Z³oty Medal Uniwersytetu Wroc³awskiego dla Profesora Alfreda Majerowicza
W uznaniu dorobku naukowego, dydaktycznego iorga-nizacyjnego, du¿ego miêdzynarodowego presti¿u nauko-wego oraz zas³ug dla macierzystej uczelni, w³adze Uni-wersytetu Wroc³awskiego odznaczy³y Profesora Alfreda Majerowicza Z³otym Medalem Uniwersytetu Wroc³awskie-go. Wrêczenie Medalu odby³o siê w dniu 15.11.2005 r., podczas obchodów rocznicy utworzenia Uniwersytetu Wroc-³awskiego, w Auli Leopoldyñskiej, w obecnoœci w³adz uczelni, wroc³awskich gremiów naukowych, rektorów 4 polskich uniwersytetów i 5 innych wy¿szych uczelni, przed-stawicieli w³adz wojewódzkich i miejskich Wroc³awia oraz bardzo licznego grona kolegów i przyjació³ Profesora.
Alfred Majerowicz urodzi³ siê 31.07.1925 r. w Pozna-niu, tam rozpocz¹³ swoj¹ edukacjê, przerwan¹ na czas wojny. Po uzyskaniu matury w Wa³brzychu, w latach 1947–1952 studiowa³ geologiê na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wroc³awskiego. Od 1950 r. by³ te¿ pracow-nikiem tego wydzia³u. W 1962 r. uzyska³ stopieñ doktora, przedk³adaj¹c rozprawê pt. Granit okolic Sobótki i jego stosunek do os³ony w œwietle badañ petrograficznych, a w roku 1970 habilitowa³ siê na podstawie pracy pt. Masyw granitowy Strzegom–Sobótka — studium petrograficzne. W 1981 r. uzyska³ tytu³ profesora nadzwyczajnego, a w roku 1989 — profesora zwyczajnego.
Aktywnoœæ zawodowa Prof. Alfreda Majerowicza by³a od pocz¹tku i nieprzerwanie zwi¹zana z Uniwersytetem Wroc³awskim. Ju¿ we wczesnych latach powojennych, pod kierunkiem profesora Kazimierza Maœlankiewicza i u boku dr Marii Witkiewiczowej, wraz z grup¹ kolegów organizo-wa³ od podstaw Zak³ad Mineralogii i Petrologii i aktywnie uczestniczy³ w zabezpieczaniu oraz gromadzeniu cennych zbiorów mineralogicznych, które nastêpnie przekazano do Muzeum Mineralogicznego UWr. Od 1972 do 1995 r. kiero-wa³ Zak³adem Mineralogii i Petrologii, w latach 1971–1972 by³ zastêpc¹ dyrektora ING UWr., 1972–1975 dyrektorem ING UWr., a w latach 1981–1982 prodziekanem Wydzia³u Nauk Przyrodniczych UWr.
Z inicjatywy Prof. A. Majerowicza, po uzyskaniu uzna-nej w kraju pozycji naukowej i dydaktyczuzna-nej, spe³nieniu wymogów kadrowych i warunków laboratoryjno-technicz-nych, w roku akademickim 1973/1974 wprowadzono na studiach geologicznych UWr., obok geologii stratygraficz-no-poszukiwawczej i hydrogeologii, specjalizacjê petro-graficzn¹ (dziœ — mineralogia i petrologia). Opiekunem tej specjalizacji zosta³ A. Majerowicz. Do roku 2005 specjali-zacjê tê ukoñczy³o ponad 200 absolwentów. Wielu z nich wybra³o i czêsto z powodzeniem realizuje karierê naukow¹ na uczelniach krajowych i w instytutach PAN, wielu te¿ uzyska³o doktoraty i habilitacje, kilku ukoñczy³o sta¿e i doktoraty na renomowanych uczelniach zagranicznych (m.in. w USA i Szwajcarii). Spora liczba absolwentów zna-laz³a zatrudnienie w ró¿nych przedsiêbiorstwach i instytu-cjach geologicznych oraz zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska. Gruntowne i wszechstronne przygotowanie naukowo-za-wodowe u³atwia im znalezienie zatrudnienia na bardzo konkurencyjnym dzisiaj rynku pracy.
Profesor A. Majerowicz by³ opiekunem ponad 70 prac magisterskich, promotorem 12 prac doktorskich, opieku-nem 6 prac habilitacyjnych. By³ te¿ promotorem 2 doktora-tów honoris causa UWr.: prof. Jindricha Stelcla — rektora uniwersytetu w Brnie oraz prof. dr. hab. Kazimierza
Smuli-kowskiego — profesora zwyczajnego PAN i Uniwersytetu Warszawskiego.
Dzia³alnoœæ naukowa A. Majerowicza obejmuje szero-ko rozumian¹ petrologiê ska³ magmowych i metamorficz-nych. Odkry³ on i po raz pierwszy opisa³ wiele nowych wyst¹pieñ minera³ów i ska³ na terenie Dolnego Œl¹ska. Du¿¹ wagê maj¹ jego prace na temat granitoidów masywu Strzegom–Sobótka, a do g³ównych osi¹gniêæ naukowych Profesora nale¿y pierwszy opis i interpretacja ska³ Masywu Œlê¿y jako zespo³u ofiolitowego — fragmentu dawnego dna oceanicznego — co ma kluczowe znaczenie dla inter-pretacji geologii waryscydów œrodkowej Europy.
Wa¿ne miejsce w zainteresowaniach naukowych Profe-sora A. Majerowicza zajmuje petroarcheologia — interdy-scyplinarna nauka o materia³ach kamiennych, ceramicznych i szklanych, wytwarzanych przez cz³owieka w ró¿nych epokach archeologicznych. Profesor jest powszechnie uwa¿any za twórcê wroc³awskiej szko³y petrologii i cieszy siê niekwestionowanym autorytetem naukowym w dzie-dzinach petrologii ska³ krystalicznych i petroarcheologii. Organizowa³ i wspó³organizowa³ 5 miêdzynarodowych se-minariów petroarcheologicznych (Polska, Czechy, Bu³garia, Wêgry, Niemcy). Jest autorem kilkunastu publikacji na temat przedmiotów archeologicznych oraz du¿ej liczby 196
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 3, 2006
Ryc. 1. Profesor Alfred Majerowicz przyjmuje gratulacje od rektora Uniwersytetu Wroc³awskiego, prof. dr. hab. Leszka Pacholskiego, rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. dr. hab. Stanis³awa Lorenca (poœrodku) i rektora Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, prof. dr. hab. Janusza Janeczka (z lewej). Fot. J. Æwi¹kalski
(ponad 1700) opisów i ekspertyz takich przedmiotów ze Œl¹ska, Wielkopolski, Pomorza i innych regionów Polski.
Profesor A. Majerowicz ma bardzo okaza³y dorobek naukowy, obejmuj¹cy oko³o 120 artyku³ów naukowych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Jest te¿ wspó³auto-rem (razem z B. Wierzcho³owskim) podrêcznika akade-mickiego Petrologia ska³ magmowych (Wyd. Geol., 1990) i autorem bardzo wielu prac niepublikowanych — doku-mentacji geologicznych, ekspertyz naukowych i opraco-wañ surowcowych (m.in. dla PAN, PIG, AGH w Krakowie, Poltegoru i Przedsiêbiorstwa Geologicznego we Wroc³a-wiu oraz terenowych organów administracji). Zawsze blis-ko wspó³pracowa³ z wieloma oœrodkami zagranicznymi i wielokrotnie przebywa³ na sta¿ach naukowych, wyg³asza³ wyk³ady i referaty naukowe, m.in. w Sztokholmie, Cler-mont-Ferrand, Freibergu, Brnie, Cluj i P³owdiw. By³ miê-dzy innymi jednym z inicjatorów i wieloletnim koordyna-torem wspó³pracy geologów i petrologów z Uniwersytetu Wroc³awskiego i Uniwersytetu B. Pascal w Clermont-Fer-rand. Profesor cieszy siê uznaniem miêdzynarodowego œrodowiska naukowego.
Wyrazem pozycji naukowej Profesora jest powierzenie Mu licznych funkcji w organizacjach, towarzystwach naukowych i radach redakcyjnych czasopism. Jest m.in.: cz³onkiem Redakcji Prac Geologiczno-Mineralogicznych
Acta Univ. Wratislaviensis, Mineralogica Polonica i Archiwum Mineralogicznego, cz³onkiem Komitetu Nauk Mineralogicznych PAN, Komisji ród³oznawczej Komite-tu Pra- i Protohistorycznego PAN, Komisji Archeologicz-nej PAN, Komisji Nauk o Ziemi PAN, Wroc³awskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Przy-rodników im. M. Kopernika i Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody we Wroc³awiu, a tak¿e od 1996 r. hono-rowym cz³onkiem Polskiego Towarzystwa Mineralogicz-nego i obecnie prezesem Oddzia³u Dolnoœl¹skiego PTMin.
W uznaniu zas³ug Prof. A. Majerowicz otrzyma³ wiele odznaczeñ i nagród, m.in. Srebrny Pami¹tkowy Medal Uniwersytetu im. J.E. Purkyniego w Brnie, Odznakê Tysi¹clecia, Z³oty Krzy¿ Zas³ugi, Krzy¿ Kawalerski Orde-ru Odrodzenia Polski, Nagrodê Ministra Nauki za pracê habilitacyjn¹, Nagrodê Zespo³ow¹ Ministra Nauki za pracê naukow¹, Nagrodê Jubileuszow¹ Rektora za 35-letni¹ pra-cê na UWr., Medal Komisji Edukacji Narodowej, a tak¿e 20 nagród rektorskich za prace naukowe i dydaktyczne oraz podrêcznik akademicki Petrologia ska³ magmowych.
W dniu 31.07.2005 r. Profesor Alfred Majerowicz obchodzi³ 80 rocznicê urodzin, a wczeœniej, 01.04.2005 r., 50 rocznicê zatrudnienia na Uniwersytecie Wroc³awskim.
Ryszard Kryza
A. RICHLING & K. OSTASZEWSKA (red.) — Geografia fizyczna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 2005,
345 str., 64 fot., indeks rzeczowy
Nie tak dawno mia³em przyjemnoœæ rekomendowaæ Czytel-nikom podrêcznik Jerzego Makowskiego Geografia fizyczna œwiata. Z tym wiêksz¹ przyjemnoœci¹ mogê poleciæ równie¿ Czy-telnikom kolejn¹ ksi¹¿kê opracowan¹ w tym samym oœrodku naukowym — podrêcznik Geografia fizyczna Polski.
Od ostatniego, szóstego wydania bardzo znanego podrêczni-ka Jerzego Kondrackiego Geografia fizyczna Polski up³ynê³o 18 lat, a od jej wydania pierwszego — czterdzieœci lat. Dobrze siê wiêc sta³o, ¿e inicjatywa pracowników Instytutu Nauk Fizyczno-geograficznych Uniwersytetu Warszawskiego wydania nowego podrêcznika pod tym samym tytu³em, lecz zupe³nie innego, nowo-czesnego, prezentuj¹cego problemy geografii fizycznej Polski, uwieñczona zosta³a sukcesem. Jest to sukces tym wiêkszy, ¿e w przygotowywaniu podrêcznika bra³o udzia³ ponad 20 autorów, co wymaga³o od redaktorów naukowych du¿ego wk³adu pracy nad ujednoliceniem treœci i stylu poszczególnych rozdzia³ów ksi¹¿ki.
Podrêcznik Geografia fizyczna Polski adresowany jest przede wszystkim do studentów wydzia³ów geograficznych. Bêdzie on jednak równie¿ bardzo po¿yteczny dla studentów innych wydzia³ów przyrodniczych, a tak¿e dla praktyków, zajmuj¹cych siê na co dzieñ w swej pracy problemami ochrony i kszta³towania œrodowiska, planowania przestrzennego i turystyki.
Autorzy podrêcznika s¹ zbyt skromni pisz¹c, ¿e podrêcznik jest kontynuacj¹ prac autorstwa uznanego geografa, profesora Jerzego Kondrackiego. Czytelnik otrzymuje do rêki ksi¹¿kê zupe³nie now¹, choæ nawi¹zuj¹c¹ do poprzedniego podrêcznika. Nie sposób bowiem w takiej dziedzinie jak geografia fizyczna Polski ca³kowicie zmieniæ podejœcie do niej. Podobnie jak podrêcznik Geologia dynamiczna Mariana Ksi¹¿kiewicza zaw-sze pozostanie doskona³ym pierwowzorem póŸniejszych podrêcz-ników z tej dziedziny, tak i podrêczniki Jerzego Kondrackiego na sta³e utrwali³y siê w œwiadomoœci rzesz studentów i absolwentów wydzia³ów przyrodniczych. A jednak prezentowany podrêcznik nie jest naœladownictwem poprzedniego, lecz oryginalnym
dzie³em, które jest kolejnym etapem opisania stanu wiedzy w zakresie geografii fizycznej naszego kraju.
Podrêcznik sk³ada siê z przedmowy redaktorów naukowych, oœmiu rozdzia³ów i indeksu rzeczowego. Uk³ad ksi¹¿ki jest typo-wy. Najpierw, w pierwszych piêciu rozdzia³ach, o bardzo zró¿-nicowanej objêtoœci, omówione zosta³o po³o¿enie fizycznogeo-graficzne Polski (Andrzej Richling), nastêpnie struktura i rzeŸba powierzchni (Maria Korotaj-Kokoszczyñska, Danuta Kosmow-ska-Suffczyñska, Miros³aw Bogacki), klimat (Maria Stopa-Bo-ryczka, Jerzy Boryczka), wody (Ma³gorzata Gutry-Korycka, Jaros³aw Sucho¿ebrski, Aneta Afelt, El¿bieta Bajkiewicz-Gra-bowska, Dariusz Roronko, Maciej Lenartowicz, Barbara Nowic-ka, Urszula SomorowsNowic-ka, Artur Magnuszewski, Zdzis³aw Mikulski) i gleby (Bogus³aw Wicik). Rozdzia³ szósty (Andrzej Samuel Kostrowicki) poœwiêcony jest faunie i florze obszaru Pol-ski oraz problemom ich ochrony. Dwa ostatnie rozdzia³y poœwiê-cone s¹ krajobrazom naturalnym (Andrzej Richling, Ryszard Czarnecki, Wojciech Lewandowski, Katarzyna Ostaszewska, Ewa Malinowska, Marek Zgorzelski) i regionalizacji fizycznogeo-graficznej. Na koñcu ka¿dego rozdzia³u znajduje siê spis literatu-ry, a na koñcu ksi¹¿ki — indeks rzeczowy.
Ksi¹¿ka jest obficie ilustrowana, mapami, schematami, wykresami, a tak¿e barwnymi fotografiami przedstawiaj¹cymi g³ównie krajobrazy Polski. Liczne s¹ te¿ tabele. Uk³ad ksi¹¿ki jest bardzo czytelny, a wykorzystana literatura pochodzi w wiêk-szoœci z ostatnich kilkunastu lat.
Podrêcznik jest bardzo potrzebny. Du¿a liczba potencjalnych czytelników sprawi zapewne, ¿e szybko stanie siê niezbêdne jej drugie wydanie. Mo¿na s¹dziæ, ¿e doczeka siê ona równie wielu wydañ jak i cytowany powszechnie podrêcznik Jerzego Kondrac-kiego. Tym bardziej nale¿y bêdzie zadbaæ, aby z podrêcznika znik³y pewne nieaktualne ju¿ dane z dziedziny geologii, zarówno te ogólne, jak i dotycz¹ce obszaru Polski. S¹dzê, ¿e tylko d³ugie-mu cyklowi wydawania ksi¹¿ki nale¿y przypisaæ fakt, ¿e w podrêczniku ci¹gle jeszcze u¿ywa siê nazwy „trzeciorzêd”. Zmian te¿ wymagaj¹ niektóre mapy paleogeograficzne obszaru Polski. Dla paleozoiku tak¹ mapê da siê zreszt¹ wykonaæ tylko dla permu, gdy¿ w okresach wczeœniejszych ró¿ne fragmenty dzisiejszego terytorium Polski by³y oddalone od siebie. Na 197 Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 3, 2006
