ROC ZN IK I FILO ZO FICZN E Tom XLV, zeszyt 4 - 1997
STANISŁAWA STEUDEN, WIESŁAWA OKŁA Lublin
PROFESOR ZENOM ENA PŁUŻEK
UCZONY, BADACZ, NAUCZYCIEL
Z enom ena P łu żek u ro d z iła się 17 k w ietn ia 1926 r. w G órach L u szo w sk ic h w ro d zin ie in telig e n ck iej. O jciec b y ł inży n ierem , p ra co w n ik iem n au k o w y m ; autorem wielu w ynalazków technicznych z zakresu budow y m aszyn. W ychow y w ana była w rodzinie katolickiej - której tradycje w sposób szczególny pielęg n ow ała matka. U kończyła dw ie szkoły średnie: w 1942 r. Z w eijährige Staatliche H andelsschule in R eichshof (D w u letn ią P aństw ow ą Szkołę H an d lo w ą w R zesz owie) oraz Pryw atne Liceum Ż eńskie im. Św. U rszuli SS. U rszulanek w K rako w ie w 1947 r.
L ata m łodzieńcze i czas szkoły średniej p rz y p ad ły na o kres o k u pacji - okres, który w historii życia P rofesor w pisał sw o ją d łu g ą kartę. M ając p iętn aś cie lat zaciągnęła się do A rm ii K rajow ej - początkow o by ła łączn iczk ą, a n a s tępnie sanitariu szk ą w okolicach rzeszow sko-krośnieńskich. B ył to okres po ko nywania lęku, dojrzew ania postaw y patriotycznej, lojalności i braterstw a. D ośw iadczała - j a k mówi - „dum y z pow odu pokonyw ania w łasnych słabości” . P rzy n ależność do A K m iała także i ten w ym iar, że po o d zy sk an iu n ie p o d le g ło śc i pośw ięcenie dla spraw O jczyzny okazało się niebezpieczn e - p ow stała k o n iec zność ponow nego d ziała n ia w k o n sp irac ji, tylko w róg o k az ał się inny od p o przedniego. „Ś w iadom ość, że czło w iek żył d la o jczyzn y i p rz e g ra ł ro d z iła f r u strację, poczucie zaw odu i n iezro zu m ien ia” . D o św ia d c z e n ia te o kazały się szczególn ie trudne do za ak cep to w an ia dla dziew czy n y w y ch o w an ej w d u ch u patriotyzm u i spraw iedliw ości społecznej. P racując w szpitalu fro nto w y m jak o sanitariu szka, p o m agała rannym p artyzanto m w zm aganiu się z b ó lem fiz y c z nym i cierp ien iam i psychicznym i. D la m łodej oso by były to - ja k w sp o m in a P rofesor - pierw sze sytuacje prow okujące do refleksji nad sensem życia i w art o śc ią ludzkiego cierpienia.
6 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁAW A OKŁA
Jej zain tereso w an ia problem am i filozoficznym i miały swój początek jeszcze w o k re sie szkoły śre d n ie j, ale nie m iała sp recy zo w an eg o po gląd u na tem at w yboru studiów . M yślała o astronom ii, m atem atyce, m edycynie, a także o tym, aby stu d io w ać w U n iw e rsy tecie Ja g ie llo ń sk im na w yd ziale hum anistycznym . O s ta te c z n ą d ec y zję o w y bo rze k ierunk u studiów p o d jęła oczeku jąc w kolejce na zło żen ie sto so w n y ch d okum entów w d ziekanacie. W o statn iej chw ili, tuż przed w ejściem , w niew ypełnione m iejsce dotyczące kierunku studiów wpisała: filozofia ścisła. Z dając egzam in w stępny u profesora R om ana Ingardena jeszcze nie p o tra fiła d o o k re ślić m otyw u w yboru teg o k ieru nku stud ió w , lecz napisała w sw oim p isem nym w ypraco w an iu eg zam in acyjny m , że „k ieru ję się głęboką p o trz e b ą p o sz u k iw a n ia praw dy, która n ieo d p arcie to w arzy szy ła mi od okresu o k u p a c ji” . G dy o d w ied z iła s w o ją szkołę i z d u m ą o zn ajm iła ss. urszulankom , że stu d iu je filo zo fię , m atka w ychow aw czyni pow iedziała: „gdybym się chw ilę za sta n o w iła, nie m iałabym w ą tp liw o ści, że p ó jd ziesz na filo z o fię ” . T a w ypo w ied ź u tk w iła P ro fe so r w pam ięci i p o tw ie rd z iła także to, że niekiedy inni w ie d z ą o nas w ięcej niż my sam i.
W latach 1947/48 - 1950/51 o d b y ła stu d ia w yższe n a W y dziale H um an i sty czn y m U n iw e rsy tetu Jag iello ń sk ieg o w K rakow ie. S to pień m ag istra nauk filo zo fic zn y ch u zy sk a ła tam że na p o d staw ie pracy A n a liza p o ję c ia in tuicji i d e d u k c ji u K a r te z ju sz a , napisanej pod kieru nk iem prof. dr. hab. R om ana In g ard en a.
S tu d ia na filo zo fii pod kieru n k iem p ro feso ra In g ard en a w yw arły ogrom ny w pływ na k sz ta łto w a n ie Jej sylw etki naukow ej i d yd aktyczn ej. W spom ina p ro fe s o ra nie tylko ja k o w ielkiej klasy naukow ca, ale przede w szystkim jak o p rz y ja ciela sw oich uczniów . W spom inając czas studiów po dk reśla rangę i nad zw yczajność kontaktu z profesorem jak o dydaktykiem i egzam inatorem . S tudio w anie o pierało się na dogłębnej analizie tekstów źródłow ych, a także ich opra co w ań i kom entarzy. D o piero dob ra znajom ość całości była p o d staw ą p rzy stą pien ia do egzam inu, który w o pinii P ro fe so r był „ p raw d ziw ą u c z tą - rozm ow ą m istrz a z u cz n ie m ” . S tu d ia filo zo fic zn e były także o k azją do słuchania w ykła dów w y b itn y ch polsk ich filozofów : L u to sław sk ieg o , Z aw irskiego , H einricha. P o za podstaw ow ym i p rz ed m io tam i filo zo ficzn y m i, takim i ja k h isto ria filo zo fii, logika, m etodologia i teoria p oznania, ja k o p rzedm ioty p ob oczn e (w yn i k ało to z re g u la m in u studió w ) w ybrała m atem atykę i p sy ch o lo g ię w y cho w aw c z ą u profesora Szum ana. O w yborze m atem atyki zdecydow ała chęć „ćwiczenia ścisłego u m y słu ” - w tym naśladow ała także sw o jeg o m istrza p ro feso ra Ingar dena, któ ry w cześniej u czy n ił podobnie. W cześn iejsze zaś reflek sje nad p sy ch icz n y m i d o św iad c zen iam i cz ło w ie k a stan ow iły m otyw p o g łęb ien ia w iedzy
PRO FESO R ZEN O M EN A PLU ŻEK - U CZO N Y , BA D A CZ, N A U C ZY C IE L 7
psycho logicznej w ram ach studiów i w y z n acz y ły - ja k się p o tem o k az ało - d a lsz ą drogę zain tereso w ań zaw odow ych.
Tytuł doktora nauk hum anistycznych uzyskała także na U niw ersytecie Jagiel lońskim w roku 1963 na p o d staw ie rozpraw y: W artość d ia g n o sty c zn a testó w do w ykryw ania o rg a n iczn yc h uszko d zeń m ózgu. P ro m o to rem p racy b y ła prof. dr hab. M aria S usułow ska.
H ab ilitację w zakresie p sy ch o lo g ii k lin iczn ej u zy sk a ła w K a to lick im U n i w ersytecie L ubelskim w 1967 r. na podstaw ie rozpraw y W artość d ia gn ostyczn a testu M M P I-W ISK A D dla d ia g n o zy ró żn ico w ej w za k re sie n o zo lo g ii p s y c h ia trycznej. T y tu ł p ro fe s o ra nadzw y czajn eg o u zy sk a ła w 1978 r., zaś w 1988 - profeso ra zw yczajnego.
Szerokość zainteresow ań i zam iłow anie do poszukiw ań badaw czy ch zaow o cow ały w dążen iu do w ieloasp ek to w eg o u jm o w an ia p ro b lem ó w d o ty czą cy ch człow ieka (antropologiczne, filozoficzne, teo lo g iczn e , p sy ch o lo g icz n e). W d o ciekaniach o człow ieku dom inow ała fascy n acja je g o indy w idu alny m p sy ch o lo gicznym losem . W m odelu u p ra w ian ia n auki is to tn ą ro lę o d g ry w a ły zaró w n o bad an ia idiograficzne, ja k i nom otetyczne.
W roku 1951, po ukończeniu studiów w U niw ersytecie Jag iello ń sk im p odję ła pracę w S zp italu P sy ch iatry cz n y m w K ra k o w ie-K o b ie rzy n ie w P racow ni P sychologicznej organizow anej w ów czas przez dra M ieczy sław a C hoynow skie- go przy w sp ó łu d ziale prof. d ra hab. A nto n ieg o K ęp iń sk ieg o . P ra c o w n ia ta od początku istn ie n ia sp ełn iała dw ie p o dstaw ow e fu n k cje: o śro d k a n a u k o w o -b a daw czego w zakresie psychologii klin iczn ej o raz o śro d k a u słu g o w eg o d la p o trzeb szpitala. Do roku 1961 P rofesor praco w ała pod kieru nk iem d ra M . C hoy- now skiego, a po zorganizow aniu przez niego P racow ni P sych om etrycznej PA N w W arszaw ie objęła funkcję kierow niczą pracow ni. O bie p racow nie prow adziły ścisłą w spółpracę naukow ą - jej w yrazem by ł m iędzy innym i w ydaw any przez P racow nię P sychom etryczną „B iuletyn P sych o m etry czn y ” . P ro fe so r Z enom ena P łużek p rzez dłuższy okres b y ła je g o w sp ó łred ak to rk ą.
D ziałalność Pracow ni P sycholog icznej w K o b ierzy n ie b y ła zn an a sze ro k ie mu gronu psychologów , także p racu jący ch w K U L. Ó w czesn y k iero w n ik S pe cjalizacji filozoficzno-psychologicznej ks. p ro feso r Jó z e f P astuszk a, d o strzeg a jąc potrzebę poszerzenia zakresu zdobyw anej przez studentów w iedzy i u m ie ję t ności p sy ch o lo g iczn y ch , zw ró cił się do P ro fe so r z p ro ś b ą o p o d ję c ie zajęć z p sy ch o lo g ii klinicznej i osobow o ści. Z ap ro szen ie do w sp ó łp ra cy zostało przekazane w 1956 r. podczas Zjazdu N aukow ego organ izo w an ego przez S zp i tal P sych iatry czn y w K obierzynie p rz ez ów czesn eg o p ra c o w n ik a n au k o w eg o KUL, dziś p ro fesora Janusza K ostrzew skiego. W śród m otyw ów p o d ję c ia pracy
8 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁAW A O KŁA
p rz ez P a n ią P ro fe so r zd ecy d o w ał rów nież i ten fakt, że „była to uczelnia kato lick a” . P racę w K U L profesor Płużek rozpoczęła w 1958 r. w K atedrze Psycho logii O gólnej kierow anej przez ks. p rofesora Pastuszkę, po kilku latach w yłoni ła się K a te d ra P sy ch o lo g ii E k sp ery m en taln ej, a od 1972 r. k iero w ała nowo po w stałą K a te d rą Psychologii K linicznej i Osobow ości. W K atolickim U niw er sy tecie L u b elsk im re alizo w ała kolejn e etap y sw ojego rozw oju naukow ego
P rze z cały okres sw ojej pracy zaw odow ej p e łn iła fu n k cję kiero w n ik a P ra cow ni Psychologicznej Szpitala w K obierzynie i rów nocześnie była pełnoetato w ym p racow nikiem naukow ym KUL. Zw ażyw szy, że jedn o z m iejsc pracy m ie ściło się w K rakow ie, a drugie w L ublinie, nietrudno dom yśleć się, że godzenie tych o b o w iązk ó w w ym agało nie lad a d eterm inacji i w ysiłku.
STUDIA ZAGRANICZNE
1. W latach 1958-1959 po b y t w U SA n a sty pen dium F orda. U m o żliw ił on po głębienie studiów w zakresie psychologii klinicznej i psychom etrii. W czasie pobytu P ro fe so r naw iązała w spółpracę z profesoram i: H. G oughem - U niversi ty o f C a lifo rn ia at B erkeley ; D. D ah lstro m em i G. W e lsh e m - U niv ersity o f N orth C a ro lin a at C hapel H ill; W. H olzm anem - T eksas U niversity at Austin. W U niw ersytecie w A ustin zaproponow ano pro fesor P łużek asystenturę u pro fe so ra H olzm ana. M in iste rstw o Z d ro w ia w W arszaw ie nie w y raziło jed n ak zgody na p rz e d łu ż e n ie w ażności paszp o rtu . W liście zn alazła się w zm ianka: „po zakończeniu stypendium proszę w racać, je s t Pani po trzebna w k raju ” . I tak się stało.
2. P ię c io k ro tn y pob y t w U S A w ram ach sty p en d iu m (liczący ch po k ilk a m iesięcy ) u d zielo n y c h p rzez D ep artm en t o f H ealth , E d u ca tio n and W elfare o raz M in iste rstw o Z drow ia i O pieki Społecznej w W arszaw ie. Ich celem było zapoznan ie się z ośrodkam i reh ab ilitac ji osób chorych na schizofrenię, pozna nie m etod leczenia osób uzależnionych od narkotyków i alkoholu, a także reso cja liz a c ji m ło d o cian y ch p rzestępców .
3. T rz y k ro tn y pob y t w U SA fin an so w an y p rzez In stitu te o f M ental H ealth w B eth esd a (przy p o p arciu M in iste rstw a Z dro w ia i O pieki S p o łeczn ej). Jego celem było zapoznanie się z p ro fila k ty k ą i te ra p ią m łodocianych sam obójców .
4. S ty p e n d iu m sem estra ln e w U SA w ch arak terze „v isitin g p ro fe sso r” na U n iw e rsy te c ie Y ale w N ew H aven, C onnecticu t.
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - U CZO N Y , BA D A C Z , N A U C ZY C IE L 9
5. P oby t p rzez je d e n sem estr w ram ach F u n d acji K o śc iu sz k i w U SA - U niversity o f C alifo rn ia at B erkeley, In stitu te o f P e rso n a lity A sse ssm e n t and R esearch.
6. P o byt 4 -m iesięczn y w ram ach sty p en d iu m p rzy zn an e g o p rz ez W H O - Ś w iato w ą O rg an izację Z drow ia w A nglii i S zk o cji. C elem p o b y tu b y ło z a p o znanie się z ośrodkami leczenia i profilaktyki m łodocianych sam obójców , a tak że p o d jęcie w tym zakresie pracy badaw czej.
7. D w ukrotne 3 -m iesięczne stypendium w B elgii w U n iw e rsy te c ie L ow ań- skim w Leuven.
8. S ty p en d iu m 3 -m iesięczne w H olan d ii - U n iw e rsy tet w N ijm eg en .
PEŁNIONE FUNKCJE
P rofesor Płużek w latach 1970 -1974 pełniła funkcję k ierow nika S p ecjaliza cji filo zo ficzno-psychologicznej na W ydziale F ilozofii C h rześcijańsk iej KUL; w latach 1974-1976 była prod ziek an em tegoż w ydziału.
W ielo k ro tn ie była tym czasow ym d o ra d c ą W H O w n astęp u ją cy ch b lo kach problem ow ych:
- zdrow ie psy ch iczn e m łodzieży stu d iu jącej (P olska, D an ia) - fu nkcje i ro la p ersonelu p aram edycznego (D ania, T u rc ja )
- o rg a n iz acja ośrodków lecz en ia chory ch p sy ch icz n ie (D an ia, H iszp a n ia ) - re h ab ilitac ja chorych p sychicznie (P olska, A n glia)
- sam o b ó jstw a (A nglia, L uksem burg).
Od 1989 r. pełni funkcję kierow nika K atedry Psychologii Klinicznej i O sobow o ści na W ydziale F ilo z o fii C o lleg iu m Jez u itó w w K rak ow ie.
W 1989 r. przy Jej w spółudziale p ow stała.w ram ach W ojew ó dzk iej Poradni Z drow ia P sychiczneg o w K rakow ie P o rad n ia K ryzysów O so b isty ch .
CZŁONKOSTWO
W KRAJOWYCH TOWARZYSTWACH NAUKOWYCH
1. P o lskie T ow arzystw o P sy ch o lo g iczn e
2. P o lskie T ow arzystw o P sy ch iatry czn e - p rz ew o d n icz ąca S ek cji R e h a b i litacji, przew o d n icząca K om isji S u icydologii
1 0 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKŁA
4. P o lsk a A k ad em ia N auk - o d d ział w K rak o w ie - czło nek K om isji P ro fi laktyki Z d ro w ia S połeczn eg o
5. K o m isja E p isk o p atu do S praw N auki K atolickiej - S ek cja P sychologii 6. T o w a rzy stw o In terw en cji K ryzysow ej - członek w spó łzało ży ciel i p rze w o d n ic z ą c a p rz ez je d n ą k ad e n cję
CZŁONKOSTWO
W ZAGRANICZNYCH TOWARZYSTWACH NAUKOWYCH
1. In te rn a tio n a l A sso cia tio n o f S uicid e P rév en tio n (IA SP) - w ieloletni p rz e d sta w ic ie l P o lsk i do spraw badań nad sam obójstw am i
2. F in n ish P sy ch iatrie A sso cia tio n - cz ło n e k ho no row y od 1980 r. 3. E u ro p e an F éd ératio n o f P ro fe ssio n a l P sy ch o lo g ists A so ciatio n
4. D eutsche G e sse lsc h aft fiir S u ic id p rev e n tio n (D G S) - członek zw yczajny 5. C zło n ek re d ak cji cz aso p ism a „C R IS IS ”
WSPÓŁPRACA Z OŚRODKAMI NAUKOWYMI W KRAJU
P ro fe so r Z en o m e n a P łu ż ek p rzez w iele lat w sp ó łp raco w ała z klinikam i: T o k sy k o lo g ii i P sy c h ia trii A kadem ii M edycznej w K rak ow ie, S zp italem P sy ch iatryczn ym w L ublinie-A bram ow icach i S zpitalem P sych iatryczny m w W ar- szaw ie-K o m o ro w ie.
B ęd ąc cz ło n k ie m T o w a rzy stw a P sy ch iatry czn eg o o rg an izo w ała zjazdy na ukow e, k ra jo w e i m ięd zy n aro d o w e pośw ięco n e tem aty ce reh ab ilitacji i sam o b ó jstw o m .
P ro w a d z iła p ra k ty k i w akacyjne p sy ch o lo g ó w w S zp italu d la P sy chiczn ie C horych w K obierzynie-K rakow ie oraz kursy w zakresie diagnostyki osobow o ści.
MIĘDZYNARODOWE PROGRAMY I KONTAKTY NAUKOWO-BADAWCZE
1. M innesota, M inneapolis - kontakty i w spółpraca z profesorem St. Hatha-
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - U CZO N Y , B A D A CZ, N A U C ZY C IE L 11
2. U n iv ersity o f N orth C aro lin a at C h ap el H ill - w sp ó łp ra c a z p ro feso rem G rant D ah lstro m em d o ty czy ła o p ra co w an ia i b ad a ń pro w ad zon ych za p o m o cą k w e stio n ariu sza M in n eso ta M u ltip h a sic P erso n a lity In v e n to ry - M M P I.
3. U niversity o f C alifornia at B erkeley, In stitu te o f P e rso n a lity A ssessm en t and R esearch - w sp ó łp raca z p ro feso rem H arriso n em G o ug hem do ty czy ła: p rzy sto so w an ia dw óch testów C a lifo rn ia P sy ch o lo g ical In v e n to ry (C P I) oraz A d jectiv e C heck L ist (A C L) do b a d a n ia o sob ow ości c z ło w ie k a zdro w eg o ; pro w ad zen ia bad ań m iędzy k u ltu ro w y ch n a tem at o so b o w o ści tw ó rc zej oraz talentu p sychologicznego.
4. D epartm ent o f E d u catio n , H ealth and W elfare, W a sh in g to n , S o cial and R ehab ilitatio n Service - w spółpraca została zainicjo w ana w 1965 r. i w yrażała się w p row adzeniu dw óch w ielo letn ich p o lsk o -am ery k ań sk ich p ro g ram ó w b a dań nad schizofrenią. P rogram pierw szy d o ty czy ł o cen y sk u tecz n o ści re h a b ili tacji ch ro n iczn y ch schizo fren ik ó w , prow ad zo n y by ł w latach 1965-1972 w K rakow ie, L u b lin ie i W arszaw ie. P ro fe so r b y ła auto rem p ro g ram u i g łó w ny m w ykonaw cą um owy. P rogram zakończono raportem w p ostaci książki autorstw a Z enom eny P łużek A n in vestig a tio n on the in flu e n ce o f r e h a b ilita tio n upon chronic schizophrenic. Final report. State H o sp ita l f o r M e n ta lly III. (C ra c o w - K obierzyn 1972).
P rogram drugi d o ty czy ł oceny skuteczn o ści w czesnej re h a b ilita c ji ch o ry ch na sch izo fren ię w zapobieganiu in w alid ztw a. P ro fe so r Z en o m e n a P łu ż e k b y ła je g o w sp ó łtw ó rc ą i w sp ó łw y k o n aw cą um ow y. B adania nad p ro fila k ty k ą chro- niczności u osób chorych na sch izo fren ię trw ały p ięć lat i były p ro w a d zo n e w K rakow ie i L u blinie.
D epartm ent o f E ducatio n , H ealth and W e lfare in W a sh in g to n - S o cial and R eh ab ilitatio n S ervice p rz y zn ał p ro feso r Z eno m en ie P łu ż ek p ię c io k ro tn e sty pendium na zapo znanie się z d z ia ła ln o śc ią in sty tu c ji p ro w a d ząc y ch p ro g ram y re h ab ilitac ji psy ch iczn ie chorych.
5. N ational Institute o f M ental H ealth (N IM H ) w B eth esd a p rz y ją ł do re a li zacji zaproponow any p rzez P ro fe so r pro g ram b ad aw czy na tem at sam o b ó jstw osób m łodo cianych. P rogram ten (trzeci z k o lei) d o ty czy ł ocen y sk u tecz n o ści postępow ania terapeutycznego w p rofilaktyce sam obójstw m łodocianych. O bej m ow ał siedm ioletn i okres badań w K rak o w ie i L u b lin ie . Jej re z u lta te m było zo rganizow an ie w K rakow ie w 1979 r. M iędzynarodow ego S ym p ozjum S uicy- d ologii z funduszy częściow o am erykańskich i cz ęścio w o M in iste rs tw a Z d ro wia. R angę sym pozjum d o o k re śla fakt, że zg rom ad ziło ono p rz e d sta w ic ie li z ponad 20 k rajów .
12 STAN ISŁAW A STEU D EN , W IESŁAW A OKŁA
6. W sp ó łp ra ca z S u icid e P rev e n tio n C en ter at Los A ngeles (z profesorem N. F arb e ro w ) w zak resie p ro filak ty k i sam o bó jstw m łodzieżow ych.
7. W sp ó łp ra c a z K lin ik ą P sy c h ia try c z n ą w H elsin k ach (F in lan dia) w za kresie badań nad sam obójstw am i. Za p race w tej d zied zin ie p ro feso r Zenom e- nie P łużek w 1980 r. p rzy znano h o norow e czło n k o stw o w F inn ish P sychiatrie A sso ciatio n .
8. S y stem aty czn e, d ziew ię cio letn ie kontakty z P sy ch o tera p ie W ochen w L indau (N iem cy) i u d ział w sym pozjach i sem inariach pośw ięconych proble m atyce p sy ch o terap ii o ch a rak terze p sy ch o an ality czn y m w u jęciu Jun ga i in n ych klasyków .
9. W sp ó łp ra c a z K lin ik ą P sychiatryczną w W iirzburgu (N iem cy) w zakre sie bad ań nad sam obójstw am i i d iag n o sty k ą n euro p sy ch o lo g iczn ą.
10. W ielo letn ie kontakty z Instytutem Badań O sobow ości Tw órczej w U ni
w ersytecie K alifornijskim w B erkeley (profesorem H arrisonem Goughem i M ac K in nonem ).
ODZNACZENIA PAŃSTWOWE
1. 1978 r. - Złoty K rzyż Z asługi za w ybitne osiągnięcia w dziedzinie nauko w o -dy daktycznej przyznany w K a to lick im U n iw ersy tecie L ub elsk im
2. 1987 r. - o d zn aczen ie Za Zasługi dla O chrony Z drow ia przyznane przez m in istra zd ro w ia i opieki społecznej.
3. 1987 r. - Z ło ta O dzn aka Z a Z asługi dla Ziem i K rakow skiej przyzn ana p rzez P rez y d iu m R ady N aro dow ej M iasta K rakow a.
DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA
S en at K ato lick ieg o U n iw ersy tetu L ubelsk ieg o w 1972 r. p o w o łał K atedrę P sychologii K linicznej i O sobow ości w ram ach S p ecjalizacji filozoficzno-psy- ch o lo g icz n ej i p o w ierzy ł je j k iero w n ictw o prof, dr hab. Z en om em e Płużek. F akt ten w dużej m ierze zd ecydow ał o zm ian ie d oty ch czaso w eg o u p ra w ian ia p sy ch o lo g ii w K U L, u z u p e łn ia ją c d ział p sych o lo g ii sto so w an ej p ro blem atyk ą k lin iczn ą.
P ro fe so r P łu żek k iero w ała K a te d rą P sy ch o lo g ii K lin iczn ej i O sobow ości n ie p rz e rw a n ie p rzez 25 lat, to je s t do czasu o d ejścia na em ery tu rę w 1997 r.
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - UCZO N Y , B A D A CZ, N A U C ZY C IE L 13
Liczne kontakty z przedstaw icielam i św iatow ej psychologii klinicznej um oż liwiły pro fesor Płużek stałą orientację w najnow szych kierunkach badań w tym zakresie. Z do byta w iedza i d o św iad c zen ia były p rzez N ią w y k o rzy sty w an e zarów no w pracy naukow ej, d ydaktycznej, ja k i p rak ty ce zaw od ow ej.
P rzedm iot zainteresow ań badaw czych P ro fe so r zn a jd u je o d z w ie rc ie d le n ie w prow adzonych przez N ią pracach m agisterskich i doktorskich oraz w p ro g ra m ach badaw czych. R ezu ltatem dociekań teoretycznych i p ro w ad zo n y ch badań em piryczn ych jest:
- około 400 prac m agisterskich - 40 rozpraw d oktorskich
- 17 recenzji rozpraw hab ilitacy jn y ch
- 8 recen zji dorobku naukow ego do u zy sk a n ia tytułu p ro fe so ra - 7 książek, których je st autorem lub w sp ó łau to rem
- ponad 80 artykułów naukow ych.
Zakres zainteresow ań P rofesor je s t szeroki i obejm u je kluczow e zag adn ien ia z psychologii klinicznej i psychologii osobow ości w różnym okresie życia czło w ieka chorego i zdrow ego. S zczegó ło w a p ro b lem a ty k a p ro w a d zo n y ch badań i rozw ażań naukow ych obejm uje m iędzy innym i:
- postaw y: w obec w łasnej osoby, w łasn ego życia, staro ści, innych ludzi, choroby
- kryzysy: religijne, tożsam ości, różnych okresów rozw ojow ych, sytuacyjne, rodzinne
- kształto w an ie system u w artości, h ie ra rc h ia w a rto ści, zm ian a p re fe ro w a nych w artości w następ stw ie w ydarzeń życiow ych
- k onflik ty osobow ościow e w różnych okresach życia i ró żn y ch sy tu acjach życiow ych
- obraz siebie i je g o zaburzenie w n o rm ie i pato lo g ii w różny ch o k resach rozw ojow ych
- sam obójstwa: dziecięce, m łodzieżow e, osób do rosłych w podeszłym wieku - ich rod zaje i przyczyny
- psycho lo g iczn e aspekty chorob psych o so m aty czn y ch : u osó b ch o ry ch na białaczkę, w ch o robach układu k rą żen ia i przew odu pokarm ow ego, ch orobach górnych dróg odd echow ych, układu staw ow ego i k o stneg o, d erm a to zac h
- obraz siebie: je g o dynam ika w n orm ie i p ato lo g ii (nerw ice, choroby p s y chiczne - sch izo fren ia, d ep resja, zespoły uzależn ień , cho ro b y n eu ro lo g ic z n e ) - problem y neuropsychologiczne: d iagnostyka uszkodzeń m ózgu i zespołów psychoo rg anicznych (guzy m ózgu, stw ard n ie n ie ro zsian e, u ra zy m ózgu)
1 4 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKLA
- dojrzało ść o sobow ości: k ry teria , proces zm ian zachodzących w osobow o ści u osób zdro w y ch i chorych
- o so b o w o ść tw ó rcza
- o so b o w o ścio w e asp ekty p ercep cji: m uzyki, m alarstw a, sztuki teatraln ej, u tw o ró w lite rac k ic h u osób zdrow ych i chorych
- za b u rz e n ia naw yków odżyw iania: ja d ło w strę t psy chiczny , bu lim ia - b a d a n ia n ad dyn am ik ą zm ian osobow ości, obrazu siebie u osób zdrow ych i ch o ry ch (sa m o b ó jstw a, schizo fren ie)
- p sy ch o lo g icz n e aspekty do św iad czeń re lig ijn y ch i m istyki
- n iech ę ci i u p rz e d z e n ia m iędzyludzkie: u w a run ko w an ia, n astęp stw a - p sy ch o lo g icz n e aspekty: p o cz u cia w iny, przeb aczan ia, sensu cierpien ia, bólu
- za ch o w a n ia agresy w n e w norm ie i pato lo g ii
ZESPOŁY BADAWCZE
P rofesor Płużek zorganizow ała i k ierow ała następującym i zespołam i badaw czym i:
1. Z e sp ó ł p sy c h ia trii społecznej - zorgan izo w an y w 1960 r. przy SP ZOZ w K rak o w ie prow adził b adania epidem iologii i etiologii chorób psychicznych, a lk o h o lizm u i sam o b ó jstw na tere n ie m iasta K rakow a. P race badaw cze były fin an so w an e c z ęścio w o p rzez In sty tu t P sy ch o n eu ro lo g iczn y w W arszaw ie. E fektem je g o d ziałalności n aukow o-badaw czej było 19 prac ogłoszonych dru kiem w czasopism ach lekarskich w Polsce. U zyskane rezultaty badań były tak że w ie lo k ro tn ie p re zen to w a n e n a zjazd ach k rajo w y ch i m ięd zyn aro do w y ch.
2. Z esp ó ł zajm ujący się interdyscyplinarnym i badaniam i z zakresu suicydo- lo g ii. P od k ieru n k ie m p ro fe so r Z enom eny P łużek w K rakow ie zorganizow ano team badaw czy, złożony z przedstaw icieli różnych dyscyplin naukow ych, m ają cy za zadanie opracow anie p rob lem u suicy d o lo g ii w śród m ieszkańców K rako wa. P odjęta w spółpraca m iała na celu w ypracow anie aspektu m etodologicznego d la teg o typu badań oraz w sp ólnego p o d ejm o w an ia p rog ram ó w bad aw czych dotyczących tej samej populacji, D o team u należeli: przed staw iciele m edycyny sądow ej, toksykologii, krym inologii, psychiatrii, socjologii, filozofii i inform a tyki. R e z u lta te m w spó ln y ch p rzem yśleń, d ysk usji i planó w badaw czych było z o rg an izo w an ie dw óch ogólnopolskich sym pozjów w K rakow ie (1980, 1981). T em a ty k a p ierw szeg o z nich d o ty czy ła diagn o sty k i suicy d o lo g ii. S ym pozjum d ru gie zostało zo rganizow ane p rzez Z akład M edycyny Sądow ej AM w K rako
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - UCZO N Y , B A D A CZ, N A U C ZY C IE L 15
wie i K om isję S uicydologii P olskiego T ow arzystw a P sychiatrycznego (P rofesor była jej przew odniczącą) w 100 ro cznicę ro z p o czę cia badań nad sam o b ó jstw a mi w K rakow ie. W yniki badań oraz przebieg sym pozjum zostały op ublikow ane w 11 num erze P rzeg lą d u L eka rskieg o z 1982 r.
W ram ach naukow ej w spółpracy p o lsk o -am ery k ań sk iej realizo w an e j p rzez R adę N au k o w ą przy m inistrze zdrow ia i opieki społecznej w W a rsza w ie i a n a logicznej placów ki w W ashington - U S A - b y ła au to re m d w óch p ro g ram ó w badaw czych i ich głów nym w ykonaw cą o raz w spółautorem i w sp ó łw y k o n aw cą trzeciego.
3. Z esp ó ł badaw czy zajm ujący się w yk onaniem p ię c io le tn ie g o stu d iu m na tem at „O cena sk uteczności re h ab ilitac ji sch izo fren ik ó w c h ro n ic z n y c h ” .
4. Z espół badaw czy m ający na celu ocenę skuteczności w czesnej re h a b ilita cji dla zapobiegania inw alidztw u w ch o ro b ach p sy ch iczn y ch . P ro g ra m b ad a w czy tego zespołu w ynikał z poprzedniego i w znaczny m sto pn iu w części te ra peutycznej i badaw czej był jeg o pow tórzeniem . P rogram zakończono rapo rtem z badań przed staw io n y m w R adzie N aukow ej przy m in istrz e zd ro w ia i opieki społecznej w W arszaw ie w języ k u p o lsk im i angielsk im .
5. Z esp ó ł p iąty zo stał zorganizow any do badań nad o c e n ą sk u tecz n o ści program u terap eu ty czn eg o dla p ro filak ty k i sam obójstw w śród osób m ło d o cia nych. P rogram zatw ierdzony b y ł przez N atio n al In stitu te o f M en tal H ealth w B ethesda (U SA ) oraz R adę N aukow ą przy m inistrze zdrow ia i opieki społecz nej w W arszaw ie. P ro gram w ym agał o p ra co w an ia p ełn eg o i zu p e łn ie n ow ego w P olsce fu n k cjo n o w an ia O środka P rofilaktyki S am o b ó jstw . O p ie ra ją c się na w zorach zagranicznych , lecz zu p ełn ie od n ich n ieza leżn ie, za p ro g ram o w an o takie zo rg anizow anie O środka P ro filak ty k i S am obójstw , aby obejm o w ać tylko m łodocianych i proponow ać uczestnictw o w długofalow ym pro gram ie tera p eu tycznym trw ającym 2-3 lata lub dłużej. T aka terap ia m iała n a ce lu to w arzy sze nie m łodem u człow iekow i w je g o tru d n y m o k resie d o rastan ia.
C zęściow e w yniki badań p rz ed staw ian o n a liczn ych zjaz d ach n au k ow y ch krajow ych i zag ranicznych - ko n g resach IA S P w T o ro n to , P ary ż u i W ied n iu , na sym pozjach m iędzynarodow ych organizow anych przez W H O (L uksem burg). P ublikow ano także w yniki w czasopism ach k rajo w y ch i zag ran iczn y ch .
P rofesor Z enom ena Płużek była w ielokrotnie recen zen tem prac reso rto w y ch realizowanych przez Instytut Psychoneurologiczny w W arszaw ie, a także w ielo krotnym o rg an izato rem sym pozjów k rajo w y ch i m ięd zy n aro d o w y ch .
16 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKŁA
SYMPOZJA NAUKOWE
1. Jak o p rz ew o d n ic z ą c a S ekcji R eh ab ilitacji P o lsk iego T o w arzystw a P sy ch iatryczneg o organizow ała raz w roku sym pozja na tem at problem ów zw iąza nych z m etodam i rehab ilitacji, zatrudniania chorych, różnych form opieki szpi talnej i p o szp italn ej.
2. Jako p rzew odnicząca K om isji S uicydologii P olskiego T ow arzy stw a P sy c h ia try c z n e g o zo rg an izo w a ła 2 o g ó ln o p o lsk ie sym pozja w K rakow ie.
3. Jak o p rz ew o d n icz ąca S ekcji P sychologii K om isji E p isk o p atu dla Spraw N auki K atolickiej zorganizow ała 4 sym pozja pośw ięcone problem atyce do jrza łej osobow ości, m etodom je j oceny i badań dynam iki d ojrzew an ia osobow ości. 4. Jako kierow nik K atedry Psychologii Klinicznej i O sobow ości KUL zorga n iz o w a ła k ilk a sym pozjów w e w spółp racy z K ołem N aukow ym P sychologów na tem at ró żn y ch p roblem ó w k lin iczn y ch , n erw ic, d ep resji, sensu życia.
5. Jak o k iero w n ik P raco w n i P sy ch o lo g iczn e j w S zpitalu P sych iatry czny m w K o b ierzy n ie za in ic jo w a ła cykl sym pozjów (kryzysy p sych o lo g iczn e, psy- ch o so m aty k a , n eu ro p sy ch o lo g ia , sch izo fren ia) z okazji 7 0 -lec ia S zpitala.
6. W 1980 r. zorg an izo w an o w ram ach w sp ó łp ra cy p o lsko -am ery kań sk iej m iędzynaro dow e sym pozjum pośw ięcone problem atyce sam obójstw m łodocia nych.
ZESPOŁY REDAKCYJNE
P ro fe so r Z en o m en a P łu żek je s t członkiem zespołu redakcyjnego m iędzyna ro dow ego c z aso p ism a C risis w ydaw anego w K an adzie, R ady Program ow ej P sy c h ia trii P o lskiej, b y ła czło n k iem zespołu red ak cyjneg o B iu letyn u P sycho- m e try c zn e g o PA N i R o czn ikó w F ilo zo ficzn y ch (K U L ), z. 4. P sychologia.
DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA
W latach 1960-1970 p ro feso r P łu żek p ro w a d ziła u n ik aln e - p rek u rso rsk ie w ykłady z zakresu św iato w eg o doro bku p sy ch o lo g ii k lin iczn ej i o sobow ości. S tu d e n t p sy ch o lo g ii K U L o trzy m y w ał w ów czas pełny zakres in fo rm acji na tem at ó w czesn y ch głów nych kierunków i koncepcji teoretycznych osobow ości w psychologii św iatow ej, nieobecnych w w ykładach i bibliotekach uniw ersyte tów polskich. W ym ienić tu m ożna koncepcje: Z. F reuda; K. H om ey; C. G. Jun
PRO FESO R ZEN O M EN A PLU ŻEK - U CZO N Y , B A D A CZ, N A U C ZY C IE L 17
ga; A. A d lera, A. M aslow a, G. A llp o rta; C. R og ersa; H. M u rra y a; R. M aya, H. G ougha; K. L ew in a i innych. S tu d en to w i p sy ch o lo g ii la t sze śćd ziesiąty c h znane były w ięc k o n cep cje takich zn a czących p rz e d sta w ic ie li p sy ch o lo g ii, które w literaturze polskiej były o siąg aln e dopiero w latach p óźn iejszy ch. P ro fesor dzieliła się sw oją w iedzą i dośw iadczeniem z w ielom a słuchaczam i - była rów nolegle w ykładow cą w U n iw ersy tecie Ja g iello ń sk im w K rak o w ie, w sem i nariach duchow nych, zakonach żeńskich i m ęskich, uczestn iczy ła w form acjach intelektualnych osób spoza KUL-u poprzez w ykłady na ko nferen cjach i sym po zjach p sycho lo gicznych.
N ow atorską na te czasy fo rm ą przekazyw ania w iedzy i um iejętn o ści psycho logicznych były ćw iczenia z diagnostyki psychologicznej w norm ie i p ato log ii, ćw iczenia z poradnictw a p sy chologicznego, k o n w e rsato ria, w ykłady, p ro se m i naria, sem inaria m agisterskie i dok to rsk ie (także d la stu d en tó w sp o za K U L-u) oraz liczne spotkania dyskusyjne na tem at kluczow ych p roblem ów psychologii.
N iew ątp liw ą zaletą P rofesor była um iejętność przekazyw ania m yśli p sy ch o logicznej w sposób p rzystępny, a je d n o c z e śn ie bard zo in tere su ją cy . O g ro m n a erudycja psycho lo g iczn o -filo zo ficzn a spraw iała, iż grom ad ziła n a sw oich za ję ciach rzesze studentów nie tylko p sy ch o lo g ii, ale tak że z in n y ch k ieru n k ó w studiów .
P ow szechnie dziś używ ane m etody diagnostyczne osobow ości, takie jak : 16 PF R.B C attella, test M M P I-W ISK A D H ath aw ay a i M cK in ley a , A C L i C PI G ougha i H eilbruna, triad a testów d iag n o sty k i u szk o d z en ia m ózgu (B en der, Benton, G raham -K endall), test Kraepelina, PL T C rum baugha i M aholicka, TZN Sacksa i Sidneya zostały w prow adzone przez P rofesor, a n astępn ie ro zp ro p ag o wane przez Jej uczniów w praktyce zaw odow ej na terenie całego kraju. A ktual nie m ało kto m a św iadom ość tego, iż p o słu g u je się m eto dam i, na k tó re p rzed w ielu laty P ro fe so r uzyskała p raw a autorskie. D aw ni a b so lw e n c i p sy ch o lo g ii zapam iętali to, iż P ro fe so r na z a ję c ia p rz y w o ziła je w ogrom nej w a lizce. P o ciąg z K rakow a do L ub lin a p rz y je żd ża ł o godz. 3 nad ran em - na stacji trzeba było czekać do pierw szego autobusu - p otem były zajęcia - po kaz p rz y w iezio nych pom ocy - zam knięcie w alizki i pow rót n a dw orzec PK P. M etod y p rzyg o tow yw ane w Pracow ni P sychologicznej w K obierzynie i n astępn ie w P raco w n i Psychom etrycznej Polskiej A kadem ii N auk w W arszaw ie pod k ieru n k iem M ie czysław a C hoynow skiego były p rzez P ro fe so r u d o stęp n ian e w K U L i UJ.
S em in aria m ag istersk ie i dokto rsk ie p ro w a d zo n e p od k ie ru n k ie m P ro fe so r zaw sze cieszy ły się d u ży m za in tereso w an iem i uzn an iem i n ie zaw sze m ogły pom ieścić tyle osób, ile ch ciało w nich u czestn iczy ć. P o d ejm o w an e tu p ró
bie-18 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKŁA
my i d o c ie k a n ia badaw cze o d zw ie rcied la ły stan zap o trzeb o w an ia na w iedzę p sy c h o lo g ic z n ą w teo rii i praktyce. P row ad zo n e w katedrze p o szu k iw a n ia b a d aw cze okazały się p io n iersk ie w polskiej m yśli p sy ch o lo g iczn ej, choć nie zaw sze spo tykały się z n ależytym zrozum ieniem .
Z n a c z n ą c z ę ś c ią d z iała ln o śc i naukow ej i d ydaktycznej p ro feso r Z enom eny P łu żek były rów nież w ykłady z psychologii pastoralnej w sem inariach duchow nych.
D zied zin a psychologii stosow anej, której działem je s t p sychologia kliniczna, m a tę sp ecy fik ę, że zg rom adzon a w iedza teo re ty czn a zak ład a ko nieczność sp ra w d z e n ia je j w a rto ści w k o n tak cie z czło w iek iem chorym , p o trze b u jący m pom ocy, za burzonym , niep ełn o sp raw n y m , k ryzysującym . P ro fe so r P łużek w sw oim życiu zaw odow ym w sposób optym alny łączyła w nikliw ość teoretyka z d o św ia d c z e n ie m klinicysty.
Ś w iadom ość w zajem nych zależności w obszarze teo ria - p raktyka zaow oco w ała ju ż w latach sied em d ziesiąty ch zorg an izo w an iem pierw szej na terenie K atolickiego U niw ersytetu L ubelskiego P oradni Psychologicznej. Jej pracow ni kam i były osoby zatrudnione w K atedrze P sych olog ii K linicznej i O sobow ości - p sy ch o lo g o w ie, lekarze, d u szp a ste rze . Po k ilk u letn iej p rzerw ie (w latach d ziew ię ćd zie sią ty c h ) p o ra d n ia zo stała reak ty w o w an a jak o M iędzyw ydziałow a P o ra d n ia D iag n o sty cz n o -K o n su ltacy jn a .
K ończąc przedstaw ianie sylw etki naukow o-dydaktycznej profesor Zenomeny P łu żek n iech nam b ę d z ie w olno p rzytoczyć ten fragm en t oceny Jej dorobku nau k o w o -b ad aw cze g o i d y d ak tyczn o-w ycho w aw czego , do konany p rzez prof. dr. hab. Z d zisław a R ydzyńsk iego, któ ry o so b ę P an i P ro fe so r ch arak tery zu je n a jp e łn ie j: „W m oim p rz ek o n an iu je s t ona p raw d ziw ym czło w iek iem nauki, z p a s ją atak u ją cy m in tere su ją ce j ą p roblem y , n ie p o d d a ją c ą się trudnościom , o k az jo n a ln y m m odom , nie w ahającym się przedstaw ić inne zdanie, gdy m a po tem u o d p o w ie d n ią arg u m en tację. P ro fe so r Z en o m en a P łu żek m a w y ro b io n ą pozycję nie tylko w kraju, lecz i za granicą. Słyszałem o niej pozytyw ne opinie w H iszpanii, A nglii i K anadzie. N a szczególne p odkreślenie zasługuje polidys- cy p lin arn e p o d e jśc ie w p ro w ad zo n y ch przez n ią bad an iach, p rz ejaw iają ce się nie tylko w teoretycznej in terp re tacji zjaw isk p sy ch o lo g iczn y ch i psych op ato - logicznych, lecz ró w n ie ż i p ra k ty c zn a u m iejętn o ść w spó łpracy z lekarzam i (w tym n ie tylko p sy ch iatra m i, lecz i in tern istam i oraz m edykam i sądow ym i). P ro fe so r P łu ż ek p o trafi kiero w ać dużym i grupam i nauko w ców i m o bilizo w ać ich do p ra cy b a d a w c z e j” .
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - U C ZO N Y , B A D A CZ, N A U C ZY C IE L 1 9
DOROBEK NAUKOWY 1. Książki
(1972). Wartość testu WISKAD-MMPI dla diagnozy różnicowej w zakresie nozologii psychiatrycznej. Lublin: KUL.
(1972). An investigation on the influence o f rehabilitation upon chronic schizophrenic. Final report. State Hospital fo r Mentally III. Cracow-Kobierzyn.
(1978) [współautorstwo]. Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Pod red. J. Łazowskiego. Warszawa: PZWL (dwa wydania). (1982) [współautorstwo]. Problemy psychosomatyczne w pierwotnym nadciśnieniu
tętniczym i chorobie wieńcowej. Pod red. J. Łazowskiego. Warszawa: PZWL. (1991). Psychologia pastoralna. Kraków: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy. (1996). Pastoracine psychologija. Tłum. na język litewski A. Baliuliene, E.
Pati-ejuniene. Vilnius: Amżius.
(1992) [współautor M. Steuden], Wartość diagnostyczna baterii testowej Luria-Nebra- ska. (Interpretacja kliniczna). Lublin: KUL. Katedra Psychologii Klinicznej i Oso bowości.
(1996) [współautor A. Jacyniak], Świat ludzkich kryzysów. Kraków: Wydawnictwo Jezuitów.
2. Artykuły
(1959). Psychologia kliniczna. Roczniki Filozoficzne, 7, 61-78.
(1961). Psychologia w USA. Wrażenia z podróży naukowej. Roczniki Filozoficzne, 9, 119-140.
(1962). Ocena wartości diagnostycznej testów Graham-Kenadll i Bender-Gestalt do wykrywania organicznych uszkodzeń mózgu. Nie opublikowana rozprawa doktor ska. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
(1963) [współautor T. Pańków, J. Rzepecka, B. Winid], Samobójstwa w Krakowie w 1902. Pamiętnik XXVI Zjazdu Psychiatrów Polskich. Warszawa: PZWL, s. 13- -15.
(1963) [współautor Z. Bizoń, T. Pańków, B. Winid, E. Wiszniewska], Wstęp do etiolo gii samobójstw w Krakowie. Doniesienie wstępne. Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska, 12(1), 63-73.
(1964) [współautor M. Choynowski], Poland (clinical psychology). W: H. David, McGrow Hill (red.), International trends in clinical psychology.
(1965) [współautor T. Pańków, K. Spett, B. Winid], Nasilenie zaburzeń psychicznych w Krakowie w roku 1962. Pamiętnik Zjazdu Psychiatrii Społecznej w Lublinie.
2 0 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKŁA
(1965) [współautor T. Pańków], Retrospekcja kliniczna pacjentów hospitalizowanych w szpitalu psychiatrycznym na terenie miasta Krakowa. Pamiętnik Zjazdu Psychia trii Społecznej w Lublinie.
(1965) [współautor T. Pańków], Wyniki badań opinii publicznej dotyczącej alkoholi zmu, Pamiętnik Zjazdu Psychiatrii Społecznej w Kołobrzegu.
(1965) [współautor E. Kowalski], W sprawie osobowości kobiet roniących nawykowo. Przegląd Lekarski, 21(3), 248.
(1966) [współautor E. Kowalski, W. Kokoszka], Osobowość kobiet roniących. Polski Tygodnik Lekarski, 21(23), 867-869.
(1966) Podstawowe założenia teoretyczne psychologii projekcyjnej. Roczniki Filozo ficzne, 14(4), 19-27.
(1966) Suicides among students in Cracow. Raport WHO z konferencji w Krakowie. (1967) Sympozjum psychologii klinicznej. Zeszyty Naukowe KUL, 10(4), 72.
(1968) Wartość diagnostyczna testów psychologicznych do wykrywania organicznych zmian w mózgu. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Psychologiczno-Pedagogiczne, 13, 53-63.
(1968) Inwentarz Biograficzny Pacjenta. Pracowania Psychologiczna. Kobierzyn. (1968) [współautor E. Leszczuk], Psychologia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
w latach 1918-1968. Roczniki Filozoficzne, 16(4), 5-50.
(1969) [współautor T. Pańków, T. Kostrzewa], Etologia alkoholizmu. Część I. Pamięt nik Zjazdu Naukowego Psychiatrii Polskiej w Krakowie w 1961 roku.
(1969) [współautor S. Kratochwil, S. Moss], Polish Clinical Psychology. The Clinical Psychologist, 22(2), 84-87.
(1969) W artość diagnostyczna testu WISKAD-MMPI w zakresie nozologii psychia trycznej. Roczniki Filozoficzne, 17(4), 125-143.
(1970) [współautor T. Pańków, Z. Wilk, K. Mijał, T. Kostrzewa]. Epidemiologia samobójstw na terenie Krakowa w roku 1966. Pamiętnik Zjazdu PTP, s. 116-122. (1970) [współautor T. Pańków], Osobowościowe uwarunkowania narkomanii młodzie
ży. Biuletyn Instytutu Psychoneurologicznego (Warszawa), 1.
(1970) Clinical psychology and the mental Health Services. Conference on Training of Personal for Psychiatric Services. Izmir, 16-20 June, 6.
(1971) Podświadomość a życie świadome. Znak, 210(23), 1596-1603.
(1971) [współautor T. Kostrzewa, K. Mijał, T. Pańków, Z. Wilk]. Samobójstwa usiło- wane na terenie miasta Krakowa w roku 1967. Zdrowie Publiczne, 7, 583-589. (1971) [współautor J. Aleksandrowicz, A. Ćwiklicka]. Niektóre cechy osobowości
chorych na różne typy białaczek. Polski Tygodnik Lekarski, 12, 426-428.
(1972) [współautor T. Kostrzewa, K. Mijał, T. Pańków, Z. Wilk], Samobójstwa usiło- wane na terenie miasta Krakowa w latach 1962, 1966, 1967 i 1969. Psychiatria Polska, 6(3), 299-309.
(1972) [współautor T. Kostrzewa, K. Musiał, T. Pańków], Próby samobójcze wśród dzieci i młodzieży Krakowa (1966, 1967, 1969). Zdrowie Psychiczne, 13(3), 72-77.
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - UCZO N Y , BAD A CZ, N A U C ZY C IE L 21
(1972) Psychologiczne aspekty samobójstw. Znak, 24(217/218), 944-954.
(1972) Dwudziestopięciolecie Wydziału Filozoficznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Specjalizacja filozoficzno-psychologiczna na 25-lecie Wydziału Filo zofii Chrześcijańskiej KUL. Roczniki Filozoficzne, 20(1), 154-155.
(1974) Człowiek w poszukiwaniu samego siebie. W: R. Darowski (red.), Człowiek, istnienie i działanie. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, s. 9-26. (1974) Jednostka a wspólnota w aspekcie psychologicznym. Studia Theologica Var-
saviensia, 12(1), 240-243.
(1977) [współautor A. Swystun], Polska bibliografia samobójstw. Studia Kryminolo- giczne i Penitencjarne (Warszawa: PWN), 7, 313-327.
(1977) Efficacy of the treatment program of attempted suicides among youth. Book of Abstracts IX International Congress on Suicide Prevention and crisis Intervention. Helsinki. June 20-23, s. 61.
(1978) [współautor J. Łazowski, A. Kozioł, M. Kozioł], Wpływ leczenia uzdrowisko wego na niektóre zjawiska psychiczne u pacjentów z chorobą wrzodową dwunastni cy. Balneologia Polska, 23(1/4), 169-174.
(1978) [współautor T. Kostrzewa, A. Kozioł, K. Mijał, T. Pańków, T. Wilk], Epide miologia chorób psychicznych, alkoholizmu i samobójstw na terenie miasta Krako wa w latach 1962-1974 ze szczególnym uwzględnieniem środowiska studenckiego. Materiały z Konferencji Naukowej nt. „Zdrowie psychiczne młodzieży studiującej”. Kraków.
(1978) Podstawy teoretyczne współczesnych kierunków psychosomatycznych. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Warszawa: PZWL, s. 7-30.
(1978) [współautor J. Łazowski]. Program własnych badań. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. W ar szawa: PZWL, s. 60-73.
(1978) [współautor J. Łazowski, M. Kozioł, A. Kozłowska]. Porównanie pacjentów z chorobą wrzodową z grupami kontrolnymi w badaniach poszczególnymi testami. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Warszawa: PZWL, s. 74-100.
(1978) [współautor J. Łazowski, M. Kozioł, A. Kozłowska]. Wyniki badania współ- zmienności. W: J. Łazowski (red.). Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzo dowej żołądka i dwunastnicy. Warszawa: PZWL, s. 101-123.
(1978) [współautor J. Łazowski], Wpływ kuracji uzdrowiskowej na osobowość pacjen tów z chorobą wrzodową. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Warszawa: PZWL, s. 124-128. (1978) [współautor J. Łazowski], Omówienie wyników. W: J. Łazowski (red.), Proble
my psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Warszawa: PZWL, s. 129-136.
2 2 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁAW A OKLA
(1978) [współautor J. Łazowski]. Podsumowanie i wnioski. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Warsza wa: PZWL, s. 137-139.
(1979) [współautor J. Łazowski]. Próba pomiaru niektórych objawów w chorobie wrzodowej. Folia Medica Cracoviensa, 21(4), 510.
(1980) Psychologiczna analiza doświadczenia mistycznego. W: W. Słomka (red.), Mistyka w życiu człowieka. Lublin: RW KUL, s. 93-109.
(1980) Suicides in Poland. Crisis, 2, 111.
(1980) [współautor B. Pilecka]. Potrzeba agresji a cechy osobowości u osób po próbie samobójczej. Zdrowie Psychiczne, 21(1), 84-92.
(1980) Psychologiczna analiza doświadczenia mistycznego. W: W. Słomka (red.), Mistyka w życiu człowieka. Lublin: RW KUL, s. 93-109.
(1981) [współautor Z. Ryn]. Suicidium initiale. 11 Congres International de la Preven tion du Suicide et des Internations en cas de Crise. Paris 6-8 Juillet 1981. De pression et Suicide. Abstract.
(1981) Dynamics of Depression among suicidal patients. 11 Congres International de la Prevention du Suicide et des Interventions en Cas de Crise. Paris 6-8 Juillet
1981. Depression et Suicide. Abstract.
(1982) Problemy psychologiczne suicydologii. Przegląd Lekarski, 39(11), 721-725. (1982) [współautor Z. Ryn]. Teorie zachowania suicydalnego. Przegląd Lekarski,
39(11), 741-745.
(1982) [współautor Z. RynJ. Main currents in Polish suicydology (Symposium on the occasion of the centenary of investigation into suicide in Kraków). Przegląd Lekar ski, 39(11), 767-770.
(1982) [współautor J. Łazowski, B. Pilecka, J. Pasieczny, J. Wiaderny], Konstrukcja badań własnych. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w nadciśnie niu tętniczym i chorobie wieńcowej. Warszawa: PZWL, s. 92-103.
(1982) [współautor J. Łazowski, B. Pilecka]. Wyniki badań porównawczych. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w nadciśnieniu tętniczym i choro bie wieńcowej. Warszawa: PZWL, s. 104-139.
(1982) [współautor J. Łazowski, B. Pilecka]. Wyniki badania współzmienności. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w nadciśnieniu tętniczym i choro bie wieńcowej. Warszawa: PZWL, s. 140-189.
(1982) [współautor J. Łazowski]. Analiza czynnikowa. W: J. Łazowski (red.), Proble my psychosomatyczne w nadciśnieniu tętniczym i chorobie wieńcowej. Warszawa: PZWL, s. 190-208.
(1982) [współautor J. Łazowski], Wyniki leczenia uzdrowiskowego w naszych bada niach. W: J. Łazowski (red.), Problemy psychosomatyczne w nadciśnieniu tętniczym i chorobie wieńcowej. Warszawa: PZWL, s. 204-208.
PRO FESO R ZEN O M EN A PŁU ŻEK - U CZO N Y , B A D A C Z, N A U C ZY C IE L 2 3
(1982) [współautor J. Łazowski], Omówienie wyników i podsumowanie. W: J. Łazo wski (red.). Problemy psychosomatyczne w nadciśnieniu tętniczym i chorobie wień cowej. Warszawa: PZWL, s. 209-223.
(1982) [współautor Z. Ryn]. Problemy suicydologii w 100-lecie badań nad samobój stwami w Krakowie (wstęp) Przegląd Lekarski, 39(11), 705-707.
(1982) Uwarunkowania zaburzeń psychosomatycznych. W: A. Gębala. Wybrane zagad nienia z psychopatologii okresu rozwojowego. Lublin: Krajowa A gencja W ydaw nicza, s. 49-53.
(1982) [współautor S. Aleksandrowicz, A. Ćwiklicka], Certain personality traits of patients suffering from various types of leucemia. W: S. Aleksandrowicz, B. Sko tnicki. Leucemia ecology. Ecological Prophylaxis o f leucemia. W est Wirginia. (1982) [współautor T. Kostrzewa, A. Kozioł, K. Mijał, T. Pańków, Z. Wilk]. Samobój
stwa usiłowane na terenie miasta Krakowa (prace porównawcze za lata 1982, 1966, 1967 i 1974) Psychiatria Polska, 16(3), 167-171.
(1984) Psychologiczne aspekty objawień Maryjnych. W: Materiały z Sympozjum. W a rszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
(1984) [współautor Z. Ryn], Hauptstróme der polnishen Suizidologie. Suizidprophylaxe - Theorie und Praktik, 4(11), 229-236.
(1985) Psychologiczny syndrom uzależnienia do środków odurzających. W: M. M aje wski (red.), Patologia społeczna wśród młodzieży. Kraków. Powielanie: Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego, s. 22-32.
(1986) Bóg i człowiek w doświadczeniu religijnym. Interpretacja psychologiczna. W: W. Słomka (red.), Bóg i człowiek w doświadczeniu religijnym. Lublin: RW KUL, s. 255-264.
(1987) Pracowania Psychologiczna. W: 70 lat działalności Szpitala im. J. Babińskiego w Krakowie-Kobierzynie. Kraków, s. 34-37.
(1987) Polsko-amerykańskie programy badawcze. W: 70 lat działalności Szpitala im. J. Babińskiego w Krakowie-Kobierzynie. Kraków, s. 44-45.
(1988) Dynamics of the self concept change following the suicidal attempt. W: A. Biela, Z. Uchnast (red.), Problems with the se lf in psychology. Selected papers presented during the Symposium in Kazimierz. Poland 4-7 May. Lublin-Bielefeld, s. 123-133.
(1989) Miłosierdzie w postawie ludzkiej w interpretacji psychologicznej. W: W. Słomka (red.), Miłosierdzie w postawie ludzkiej. [Homo meditans]. Lublin: RW KUL, s. 249-254.
(1989) Refleksje nad godnością człowieka. W: Słuchaj, módl się, pracuj. Benedyktyni tynieccy. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, s. 296-307.
(1990) [współautor P. Oleś], Struktura czynnikowa wartości akceptowanych przez studentów. Przegląd Psychologiczny, 33, 151-163.
(1991) Syndrom paniki. W: W. Tłokiński (red.), Lęk. W poszukiwaniu specyficzności. Warszawa: Arx Regia, s. 54-60.
2 4 STA N ISŁA W A STEU D EN , W IESŁA W A OKŁA
(1992) Rozwój psychologii stosowanej. W: A. Biela, Cz. W alesa (red.), Problemy współczesnej psychologii. Lublin: Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Oddział w Lublinie, s. 19-28.
(1992) [współautor M. Steuden]. Wartość diagnostyczna testu Łuria-Nebraska. W: A. Januszewski, P. Oleś, T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin: RW KUL, s. 291-344.
(1992) (red.). Rozdział IX. Problemy psychologii klinicznej. W: A. Biela, Cz. Walesa (red.), Problemy współczesnej psychologii. Lublin: Polskie Towarzystwo Psycholo giczne. Oddział w Lublinie, s. 95-496.
(1993). Lęk charakterologiczny. W: W. Tłokiński (red.), Lęk. Różnorodność przeżywa nia. Warszawa: Arx Regia, s. 35-48.
(1994) [współautor M. Steuden], Diagnostyka organicznego uszkodzenia mózgu w świetle wyników uzyskanych w badaniach testami organicznymi i EEG. W: M. Steuden (red.), Wybrane zagadnienia z neuropsychologii. Lublin: TN KUL, s. 91-112.
(1994) Rozwój jest procesem stawania się. Wprowadzenie do problematyki rozwoju osobowości. W: W. Szewczyk (red.), Jak sobie z tym poradzić. Tarnów: Biblos, s. 13-26.
(1995) Motywacja do lęku w koncepcji psychoanalitycznej. W: W. Tłokiński (red.), Lęk. Zjawisko umotywowane. Warszawa: Drukarnia Naukowo-Techniczna w War szawie. Uniwersytet Gdański - ze środków na badania własne, s. 29-32.
(1996) Czynniki psychologiczne prowadzące do miłości dojrzałej. Quaestiones Se- lectae, 3(4), 75-84.
(1996) M otywacja prób samobójczych. W: M. Renkielska (red.), W stronę życia. Kielce, s. 109-115.
(1996) Osobowościowe uwarunkowania pytania o sens życia. W: K. Popielski (red.), Człowiek - wartość - sens. Lublin: RW KUL, s. 365-370.
(1996) [współautor K. Głowniak, L. Szewczyk]. Reakcja na placebo jako wskaźnik podatności na sugestie a niektóre cechy osobowości (streszczenie). W: Radzenie sobie i pomoc innym w zdrowiu i chorobie. XII Ogólnopolskie Sympozjum Medycy ny Psychosomatycznej. Kołobrzeg 1996, Lublin, s. 27-37.
(1997) Rola uczuć wyższych w życiu człowieka. W: W. Szewczyk, Świat ludzkich uczuć. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, s. 33-44.
(1997) Samobójstwo jako wyraz autoagresji. W: P. Oleś (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości. [Problemy psychologii klinicznej 4], Lublin: TN KUL, s. 11-39.
(1997) Kryzysy psychologiczne i rodzaje kryzysów osobowościowych. W: D. Ku- backa-Jasiecka, A. Lipowska-Teutsch (red.), Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL, s. 31-43.
PRO FESO R ZEN O M EN A PLU ŻEK - U CZO N Y , BA D A CZ, N A U C ZY C IE L 2 5
P R O F E S S O R Z E N O M E N A P Ł U Ż E K A S C H O L A R , R E S E A R C H E R A N D T E A C H E R
S u m m a r y
Z e n o m e n a P lu ż e k w as b o rn on 17th A p ril 1926 in G ó ry L u s z o w s k ie , in an in te lle c tu a l fam ily w ith p ro fo u n d C a th o lic an d p a trio tic trad itio n s, H er e arly a d o le sc e n c e fe ll on th e p e rio d o f w ar an d o ccu p atio n . She m an ifested h er in te rest in p h ilo s o p h ic a l p ro b le m s a lre a d y in s e c o n d ary sch o o l. In the y ears 1947-1951 sh e stu d ied at the F a c u lty o f th e H u m a n itie s o f J a g ie llo n ia n U n iv ersity in K rakow , She w as a d isc ip le o f th e w e ll-k n o w n p h e n o m e n o lo g is t, P ro fe s s o r R om an In g a rd e n , and u n d e r his su p e rv is io n w ro te h e r m a s te r's th e s is e n title d A n a liz a p o j ę c i a in tu ic ji
i d e d u kc ji u K a rte zju sza [A n A nalysis o f the C o n c ep ts o f In tu itio n an d D e d u c tio n in D e sc arte s],
e arn in g in 1951 the title o f the m aster o f p h ilo so p h ic a l scien ces. In 1963, at th e sam e u n iv e rsity , sh e o b tain ed the title o f the d o c to r o f the H u m an ities fo r h e r d isse rta tio n W a rto ść d ia g n o s ty c z n a
tes tó w d o w y k r y w a n ia o rg a n ic z n y c h u sz k o d z e ń m ó z g u [T h e D ia g n o s tic V a lu e o f th e T e s ts fo r
D iag n o sin g O rg an ic L esio n s o f the B rain ], w ritten u n d e r th e su p e rv isio n o f P ro f. D r. Hab. M aria S u su lo w sk a . S h e o b ta in e d h a b ilita tio n on c lin ic a l p s y c h o lo g y at th e C a th o lic U n iv e rs ity o f L u b lin in 1967 fo r h e r w o rk W a rto ść d ia g n o s ty c z n a te s tu M M P l-W IS K A D d la d ia g n o z y
ró żn ic o w e j w za kresie n o z o lo g ii p s y c h ia tr y c z n e j [T he D ia g n o stic V a lu e o f th e M M P I-W IS K A D
T e s t fo r the D iffe re n tia l D ia g n o sis in P s y c h ia tric N o s o lo g y ]. S h e e a rn e d th e title o f a s s o c ia te p ro fe s so r in 1 978, and p ro fe s s o r in 1988. S h e s tu d ie d a b ro a d in su c h c e n tre s as: U n iv e rs ity o f C a lifo rn ia in B erkeley; U n iv ersity o f N o rth C a ro lin a in C h ap el H ill; U n iv e rsity A u stin in T ex as; In stitu te o f M en tal H ealth in B e th e sd a ; Y a le U n iv e rs ity in N ew H a v e n (v is itin g p ro fe s s o r); L o u v ain U n iv e rsity in L eu v e n ; U n iv e rsity in N ijm e g e n .
S h e h o ld the p o st o f a tem p o rary ad v ise r to W H O . S h e is a m em b e r o f m an y p re s tig e s c ie n tific so c ie tie s at h o m e and a b ro ad (In te rn a tio n a l A s s o c ia tio n o f S u ic id e P r e v e n tio n , F in n is h P s y c h ia tric A s s o c ia tio n , D e u ts c h e G e s e lls c h a ft fiir S u ic id p re v e n tio n ).
F o r 25 years she w as h ead o f the C h a ir o f C lin ic a l P s y c h o lo g y an d P e rso n a lity at K U L . H er th e o re tic a l in v e s tig a tio n s an d e m p iric a l re se a rc h b o re fru it, e .g . a b o u t 4 0 0 m a s te r's th e s is , 4 0 d o c to ra l d is s e rta tio n s , 17 re v ie w s o f h a b ilita tio n , 8 rev iew s o f s c ie n tific o u tp u t to e arn th e title o f pro fesso r. S he is an a u th o r o r c o -a u th o r o f 7 b o o k s and o v e r 80 p ap ers. H er ran g e o f research in te re s ts is b ro a d and e m b ra c e s th e key issu e s fro m c lin ic a l p s y c h o lo g y an d p e rs o n a lity as re g ard s the n o rm and p a th o lo g y , in v a rio u s age ra n g e s. T h e p ro b le m s w h ic h sh e m o s t o ften a d d re ss e s in h er w o rk s b e lo n g to n u m e ro u s d is c ip lin e s , e.g. s u ic id o lo g y , n e u ro p s y c h o lo g y , p sy c h o so m a tic s, m en tal d e v ia tio n s , p s y c h o lo g ic a l a sp e cts o f m y stic an d re lig io u s e x p e rie n c e s , c ris is , v a lu e s, s e n se o f life, and se lf-c o n c e p t. P ro fe s s o r P lu ż e k 's th e o re tic a l in te re s ts h a v e b een re fle cte d in h e r P o lish and in te r n a tio n a l re se a rc h p ro g ram m es w h ic h sh e c a rrie d o u t fo r m an y y ears. O n e sh o u ld m e n tio n h e re th e P o lis h -A m e ric a n re se a rc h on the e ffe c tiv e n e s s o f th e re h a b ilita tio n o f o ld e r p a tie n ts w ith c h ro n ic s c h iz o p h re n ia , d y n a m ism o f p e r s o n a lity c h a n g e s in p e rso n s w ith th e d ia g n o s is o f e a rly s c h iz o p h re n ia , p re v e n tio n o f s u ic id e in a d o le s c e n ts .
