Jerzy Romanow,Andrzej
Dwilewicz,Stanisław
Florek,Krzysztof Rytka
Wrocław. Arsenał Wrocławski
Informator Archeologiczny : badania 13, 199-201
1 9 9
K o n ty n u o w an o p r a c e p ro w a d z o n e w l a ta c h p o p r z e d n ic h /1 9 7 7 i 1 9 7 8 /. W y e k s p lo ro w a n o t r z y n a s tę p n e w a r s tw y k u ltu ro w e /I X , X i X I / .
W p ó łn o c n e j c z ę ś c i w ykopu o d s ło n ię to u l i c ę o s z e r o k o ś c i d o c h o d z ą c e j d o 2 ,8 ш b ie g n ą c ą po lin ii E - W w k ie ru n k u p o r tu . U lic a p o s ia d a ła n a w ie r z c h n ię z d r a n i c u ło ż o n y c h n a k o n s tr u k c ja c h w po et a c i le g a ró w u m o c n io n y c h k o łk a m i. D o u lic y od s t r o n y p o łu d n io w e j p r z y le g a ły d o m y z b o d o w a n e s y s te m e m m ię d z y a łu p o w y m . N a jb liż e j p r z y l e g a j ą c y d o m m ia ł d łu g o ś ć 6 m , n ie z n a m y n a to m ia s t je g o s z e r o k o ś c i , g d y ż ś c i a n a z a c h o d n ia z n a jd o w a ła s i ę p o z a o b r ę b e m w y k o p u . Z n a le z io n e w e w n ą trz b e lk i, k o łk i i d r a n i c e b y ły p o z o s ta ło ś c ia m i po p o d ło d z e i Ś c ia n a c h p rz e d z ia ło w y c h . d z ie lą c y c h dom n a iz b y i b y ć m o ż e k o r y t a r z . Z u w a g i n a n ie p e łn e u c h w y c e n ie d o m u n ie d a e i ę d o k ła d n ie o k r e ś l i ć i l o ś c i i w ie lk o ś c i izb, n ie m n ie j j e s t to d o tą d n ie s p o ty k a n y w W o lin ie p o d z ia ł d o m u . W je g o o b r ę b ie o p r ó c z n a j r ó ż n i e j s z y c h p r z e d m io tó w / c e r a m i k a , k o ś c i z w i e r z ę c e , w y ro b y z d r e w n a , s z k ła , b u r s z ty n u , ż e l a z a , r o g u , k o ś c i i in n y c h / z n a le z io n o k a w a łe k d r e w ie n k a / p a t y k / z n a p is a m i r u n ic z n y m i, z n a k o m ic ie z a c h o w a n ą g łó w k ą " s m o k a " p o c h o d z e n ia s k a n d y n a w s k ie g o i f r a g m e n ty n a c z y ń z e e ło n iń c a . I n t e r e s u j ą c y z e s p ó ł z n a le z is k z o b s z a r u te g o d o m u m o ż n a w s tę p n ie o k r e ś l i ć ja k o do m k u p c a , k tó r y je d n o c z e ś n ie p e łn ił f u n k c ję m a g a z y n u o c z y m m o g ą ś w ia d c z y ć m a ły c h r o z m ia r ó w k o m ó r k i. K u p iec te n z u w a g i n a p o ło ż e n ie je g o d o m o s tw a ob o k p o r tu , a ta k ż e z n a l e z i s k c z ę ś c i ło d z i z w ią z a n y b y ł z a p e w n e z h a n d le m m o r s k i m . C h a r a k t e r z n a l e z i s k m o ż e p r z e m a w ia ć ró w n ie ż z a s k a n d y n a w s k im p o c h o d z e n ie m k u p c a ty m b a r d z i e j , ż e g łó w k a " e m o k a " z d a je Bię b y ć o z d o b n y m z a k o ń c z e n ie m m e b la / z y d la , k u f e r k a i t p . / . Od s t r o n y w s c h o d n ie j / r z e k i / u ch w y c o n o z a le d w ie w ą s k i p a s s o l i d n y c h k o n s tr u k c ji u lic y / l e g a ry , j a r z m a / b ie g n ą c e j n a o s i p ó łn o c - p o łu d n ie . J e j u s y tu o w a n ie w s to s u n k u d o k o r y ta r z e k i , ja k i p o z io m u z a le g a n ia / 3 0 - 50 cm p o w y ż e j d a w n e g o l u s t r a w ody/ p o z w a la łą c z y ć te e le m e n ty k o n s tr u k c y jn e z n a b r z e ż e m , b y ć m o ż e p o m o s te m . Na d a ls z y c h o d c in k a c h w ykopu b y ły ro z lo k o w a n e n a s tę p n e d o m y o r a z w ę ż s z a u l i c a /o k o ło 180 cm s z e r o k o ś c i / n a o s i E -W . We w s z y s tk ic h w a r s tw a c h z n a le z io n o w ie le m a t e r i a ł u ru c h o m e g o w n a jw ię k s z e j m a s i e p o c h o d z e n ia m ie js c o w e g o , a ta k ż e w s p o m n ia n e i m p o r ty z p ó łn o c y . Jak i z p o łu d n ia / n p . c e r a m i k a g r a f i t o w a / Ś w ia d c z ą c e o r o z le g ły c h k o n ta k ta c h w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e g o W o lin a . O d s ło n ię te w 1979 r . w a r s tw y w s tę p n ie d a to w a ć m o ż n a n a d r u g ą p o ło w ę X w . d o p r z e ło m u X /X I w. B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . W RO CŁA W P P P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji A rse n & ł W r o c ła w s k i Z a b y tk ó w
P r a c o w n ia A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e r w a to r s k a
200
B a d a n ia p r o w a d z ili d r J e r z y R o m an o w i m g r A n d r z e j Dw ile w ic z , S ta n is ła w F l o r e k , K r z y s z to f R y tk a , F in a n s o w a ł W K Z we W ro c ła w iu . P i e r w s z y s e z o n b a d a ó . R e lik ty b u d o w li - z a m k u / ? / 2 p r z e ło m u X I1I/X IV w . / .B a d a n ia w y k o p a lis k o w e w p o łu d n io w y m s k r z y d le A r s e n a łu W r o c ła w s k ie g o p ro w a d z o n e b y ły w z w ią z k u z z a m i a r e m o b n iż e n ia w n im d o ty c h c z a so w e g o p o z io m u u ż y tk o w e g o d la z a ło ż e n ia p iw n ic . C e le m b a d a ń b y ło p r z e d e w s z y s tk im r o z p o z n a n ie u k ła d u s t r a t y g r a f ic z n e g o n a w a r s tw ie ń z a le g a ją c y c h w s t r e f i e p r a c z ie m n y c h i u s ta le n ie ic h r e l a c j i d o b u d o w li, w y k o n a n ie w y c z e r p u ją c e j i n w e n ta r y z a c ji fu n d a m e n tó w o b ie k tu o r a z u z y s k a n ie w m i a r ę m o ż liw o ś c i ś c i ś l e j s z y c h d a n y c h do d a t o w a n ia b a d a n e j c z ę ś c i b u d o w li, W w yniku p r a c p ro w a d z o n y c h m e to d ą w ykopów s z e r o k o p r z e s t r z e n - n y c h o r a z w i e r c e ń so n d a ż o w y c h u s ta lo n o p r z e b ie g g o ty c k ie g o , c e g la n e g o m u r u , n ie z n a n e g o w d o ty c h c z a s o w e j in w e n ta r y z a c ji A r s e n a ł u , z l o k a l i z o w a n e g o pod z e w n ę tr z n y m i Ś c ia n a m i - p o łu d n io w ą i w s c h o d n ią p o łu d n io w eg o s k r z y d ł a . M u r t e n , ja k w y k a z a ły o b s e r w a c j e , n ie m ó g ł b y ć z a p r o je k to w a ny ja k o fu n d a m e n t A r s e n a ł u le c z e ta n o w i r e l i k t n ie z r e a l i z o w a n e j i b l i ż e j n ie z id e n ty f ik o w a n e j b u d o w li. P r z e m a w i a j ą z a ty m n a s tę p u ją c e fa k ty : 1, c e g la n y m u r s tw ie r d z o n y z o s t a ł je d y n ie pod p r z e b ie g ie m z e w n ę tr z n y c h
ś c i a n - p o łu d n io w e j i w s c h o d n ie j p o łu d n io w e g o s k r z y d ła A r s e n a łu , P o s ia d a s z e r o k o ś ć , w a h a ją c ą s i ę w g r a n ic a c h od 2 ,2 5 ш d o 2 ,9 5 m , m a ło u z a s a d n io n ą ja k o e w e n tu a ln y f u n d a m e n t d la 1, Б m e tr o w e j g r u b o ś c i ś c ia n y A r s e n a łu ; 2 , n ie s tw ie r d z o n o a n a lo g ic z n e g o m u r u pod ś c i a n ą p ó łn o c n ą s k r z y d ł a p o łu d n io w e g o ; 3, p o łu d n io w y o d c in e k c e g la n e g o m u r u g o ty c k ie g o w y b ie g a p o z a p b r y s w s c h o d n ie j ś c ia n y A r s e n a ł u n a w sc h ó d w k ie ru n k u u l. Nowy Ś w iat. 4 , li c o w e w n ę tr z n e p o łu d n io w e g o o d c in k a c e g la n e g o m u r u g o ty c k ie g o n i e - r e a l i z o w a n e j b u d o w li w y b ie g a n a z a c h ó d , p o z a d o s ta w io n y w ty m m ie js c u od n ie g o pod k ą te m p r o s ty m o d c in e k m u r u m i e j s k i e g o II o b w odu. J a k z p o w y ż s z e g o w y n ik a , m a m y tu t a j d o c z y n ie n ia z f r a g m e n te m r o z l e g ł e j w z a ło ż e n iu b u d o w li, n ie w ą tp liw ie c h r o n o lo g ic z n ie я t a r e z ej z a r ó w n o od p o s a d o w io n y c h n a n ie j c z ę ś c io w o m u ró w A r s e n a ł u , ja k t e ż m u r ó w m i e j s k i c h II obw odu o b ro n n e g o . B io r ą c p o d u w a g ę lo k a l i z a c j ę o d k r y te g o f r a g m e n tu b u d o w li p o ło ż o n e j n ad b r z e g ie m O d ry , w w id ła c h jej- s t a r o r z e c z a - o b e c n ie f o s a m ie j e k a - tu ż p o z a o b r ę b e m I p a s a m u r u m ie js k ie g o , ja k t e ż z n a c z n e j e j r o z m i a r y i w y ją tk o w o m a s y w n e m u r y n a le ż y p r z y p u s z c z a ć , ż e z c a ł ą p e w n o ś c ią m a m y w ty m p rz y p a d k u d o c z y n ie n ia z s a m o d z ie ln ą b u d o w lą ty p u z a m k u . P r z y p u s z c z e n i e t o z d a je s i ę r ó w n ie ż p o tw ie r d z a ć d a w n e o k r e ś l e n i e m i e j s c a , n a k tó r y m s t a ł A r s e n a ł . O b s z a r te n b y ł p ra w d o p o d o b n ie p ie r w o tn ą w ła s n o ś c ią k s i ą ż ę c ą . N a le ż y
SOI
s ą d z i ć to n a p o d s ta w ie p ie r w o tn e j n azw y t e g o t e r e n u p r z y j ę t e j p ó ź n ie j z a n a z w ę u lic y " B u r g w a l l e " . N azw a " B u r g w a lle " p o ja w ia s i ę w m a t e r i a ł a c h p is a n y c h po r a z p ie r w s z y w 1385 r . - " b o r g w a le " .
P r z y b liż o n ą c h r o n o lo g ię o d k r y te g o o b ie k tu u s ta lo n ą w w y n ik u
b a d a ń , w y z n a c z a ją ; " t e r m i n u s a n te q u e m " J a n ia n r 1, z a s y p a n a m a t e r i a ł e m p o c h o d z ą c y m z w ykopu fu n d a m e n to w e g o , o d k r y te g o o b ie k tu z a w i e r a j ą c a n a c z y n ie d a to w a n e n a jw c z e ś n ie j na s c h y łe k X III w iek u o r a z " t e r m i n u s p o s t q u e m " m u r m i e j s k i Π obw odu o b r o n n e g o , d o b ija ją c y d o o b ie k tu . B ud o w a m u r u m i e j s k i e g o Π obw odu p r z y p a d a na l a t a 1 3 2 8 -1 3 4 7 . W chw ili o b e c n e j w ia d o m o z a te m , ż e o d k r y tą b u d o w lę n a le ż y u m i e j s c a w ia ć w p r z e d z i a l e c h r o n o lo g ic z n y m m ię d z y t r z e c i m ć w ie r ć w ie c z e m Х Ш w ie k u , a p r z e d p o ło w ą XIV w ie k u . B u d o w la n ie z o s t a ł a w c a ł o ś c i z r e a liz o w a n a , w y z n a c z o n o je d y n ie j e j m u r y z e w n ę tr z n e . W Y B R Z E Ż E U n iw e r s y te t J a g ie llo ń s k i w o j. p r z e m y s k ie I n s ty tu t A r c h e o lo g ii S ta n o w is k o 1 w K ra k o w ie B a d a n ia p r o w a d z ił d r M ic h a ł P a r c z e w s k i . F i n a n s o w a ł U J o r a z M u z e u m O k rę g o w e w P r z e m y ś l u . T r z e c i s e z o n b a d a ń . G r o d z is k o w c z e s n o ś r e d - n io w ie c z n e /1 Х /Х - p o l . X t w . / .
W ykopy z lo k a liz o w a n o w c z ę ś c i p o łu d n io w o -w s c h o d n ie j p la te a u w g ó r z a " G r o d z is k o " , p r z y k r a w ę d z i z b o c z a , w z d łu ż k t ó r e j p r z e b ie g a ły n ie g d y ś o b w a ro w a n ia g r o d u . O d s ło n ię to d a ls z e o d c in k i w a łu . B y ł to n a s y p z ie m n y o z a c h o w a n e j s z e r o k o ś c i o k o ło 1 8 0 -2 4 0 cm i w y s o k o ś c i d o 70 c m . P r z y k r y w a ł on k ilk u c e n ty m e tr o w ą w a r s te w k ę z i e m i z r e e z t k a m l s p a le n iz n y / ś l a d p o ż a r u l a s u ? / . N a s y p o w i od s tr o n y w n ę tr z a g ro d u to w a r z y s z y z a g ł ę b ie n ie te r e n o w e o c h a r a k t e r z e p ły tk ie g o ro w u z p ła s k im d n e m . P r a w d o p o d o b n ie s tą d p o b ie r a n o z i e m i ę , z k t ó r e j w y k o n y w an e b y ły u m o c n ie n ia , W z a g łę b ie n iu .z lo k a liz o w a n o b u d o w le m ie s z k a ln e .
O d s ło n ię to p o z o s ta ło ś c i k o le jn e j c h a ty m ie s z k a l n e j / o b i e k t 7 / . Z a r y s ja m y u c h w y c o n o n a g łę b o k o ś c i 160 c m . B ył to p r a w ie k w a d ra to w y o b ie k t, o w y m ia r a c h o k o ło 390 x 370 c m , z k o r y ta r z e m p ro w a d z ą c y m do w n ę tr z a d o m o s tw a od s t r o n y ś c ia n y p ó łn o c n o - w s c h o d n ie j. W y p e łn is k o ja m y s ię g a ło do g łę b o k o ś c i 270 c m . ś c ia n y b o c z n e b y ły p io n o w e , d n o tw o r z y ło ró w n ą p ł a s z c z y z n ę p o k r y tą w a r s te w k ą g lin y o c h a r a k t e r z e k le p is k a , W n a r o ż n ik a c h i w c e n tr u m k a ż d e j ś c i a n , z n a jd o w a ły s i ę d o ły p o s łu p o w e . N a g łę b o k o ś c i 2 2 0 -2 7 0 cm w n a r o ż n ik u z a c h o d n im o d s ło n ię to d e s t r u k c j ę p ie c a k a m ie n n e g o o k s z t a ł c i e p o d k o w ia s ty m , P a le n is k o / 5 5 x 40 c m / u m ie s z c z o n e z o s ta ło n a p o z io m ie d n a d o m o s tw a . D w a k a m ie n ie w tó r n ie u ż y te do budow y p ie c â - to f r a g m e n ty ż a r n a . Z л а в у p is k a o b ie k tu 7 p o c h o d z i o k o ło 160 u ła m k ó w n a c z y ń , k tó r e m o ż n a d a to w a ć od p r z e ło m u IX /X w. d o o k o ło p o ło w y XI w.
