Ewa Rytter
Ciechanów
Informator Archeologiczny : badania 22, 121-122
PÓ ŹN E ŚRED N IO W IE C ZE
I B o ch eń , gin. Łowicz, woj. skierniew ickie, s t. 1 · p a trz w czesn e ńrednlow lccze. j j ^ B e r d o ^ w g j ^ w e ł b M j e k l e ^ t ^ J M u zeu m A rcheologiczne
we W rocław iu
B ad an ia prow adził m gr Czeslaw Francke pod k ierunkiem doc. d r hab. Jerzego Lodowsklego. Finansow ał KZA w W ałb n y c h u oraz U rząd M lastn 1 G m iny w Bardzie. Os my sezon b ad ań . Z am ek średniow ieczny (XIV - XV w.). W y k o p alisk a p o d p o rz ą d k o w a n o p ra c o m k o n se rw a to rsk im * m u ra rs k im . O bjęto nim i w y łą c z n ie za m e k g ó rn y . W ytyczone w ykopy I p raco w ich o b ręb ie m iały za cel p rzyw rócenie p ierw o tn ej k o n fig u racji te r e n u z a m k u . O czyszczona s tre fę furty, przez k tó rą w p e rsp ek ty w ie m a być s k ie ro w a n y r u c h tu ry sty c z n y , o ra z rejo n n a p rz e d p o lu w ejścia do części m ie sz k a ln e j.
Przy okazji o czy szczan ia m u ró w je d n e j z piw nic od k ry to w je g o w n ę trz u otw ór, w k tó ry m p ie rw o tn ie tkw ił s łu p lu b d re w n ia n a ru r a . Ich p rz e zn aczen ie n ie j e s t zbyt J a s n e . Sj>ód o tw o ru z n a jd o w a ł się nieco poniżej poziom u użytkow ego p o m ieszczen ia.
P ra c a m i m u ra rs k im i o b jęto 4 z w y ró żn io n y ch p om ieszczeń. T rzy z n le h o g ra n ic z a ły zasięg tzw. d z led z lń czy k a (w cześniej o k re ś la n y Jak o pom ieszczenie B).
C zęściow o o dtw orzono a częściow o p rz e m u ro w a n o p rzebieg 3 ś c ia n p o m ieszczen ia Λ. J e d n ą z n ic h by! o d c in e k m u r u obw odow ego. M u r z re k o n s tru o w a n o n a w y so k o ść do Ξ m. Ze w zględów o szczęd n o ścio w y ch z re d u k o w a n o Jego p ie rw o tn ą g ru b o ść : z 2 - 2 ,2 m d o 1,2 m przy p o d sta w ie 1 do 0 ,7 m p rzy k o ro n ie. Dwie n a s tę p n e ś c ia n y w y m u ro w an o z u w zg lęd n ie n iem Ich p ierw o tn ej szero k o ści. C zw arta ś c ia n a tego p o m ieszczen ia (zach o d n i o d c in e k m u r u obw odow e go) w o b ec n ik ły c h po niej ś la d a c h n ic będzie o d tw a rz a n a .
O d re s ta u ro w a n o d o pew nej w ysokości śc ia n ę k la tk i sch o d o w cj. P rz e m u ro w a n o tu Je d n ą ze s t r o n w ejścia o sa d z a ją c w z a ch o w an ej pazle l? | k an tó w k ę Im itu ją c ą fu try n ę .
Z re k o n stru o w a n o od p o d sta w o tw ó r o k ie n n y o tw a rty n a dzledzlńczyk. W d ru g ie j z piw nic zd ecy d o w an o s ię n a częściow ą re k o n s tru k c ję rellktow o z a ch o w an ej k o leb k i o ra z m u r u w ią ż ą cego się z n a s tę p n ą k o n d y g n a c ją .
P o zy sk an o kolejną p a rtię zabytków : 3 8 5 4 fra g m e n ty ce ra m ik i, 6 4 0 u ła m k ó w k ości, 1Θ1 gw oździ, 59 grotów I u ła m k i szk ła. Na uw ag ę z a słu g u ją strz e m ię , d u ż y c h ro zm iaró w klucz, fra g m e n ty o stro g i 1 w ędzidła, k u lk a ze sz k ła , a przed e w sz y stk im żela zn y nóż z ręk o jeścią, n a k tó rą n a s a d z o n o k o śc ia n ą o p raw ę w y o b ra ż a ją c ą p o s ta ć kobiety.
P t · c c k o n s e r w a to r e k ie b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I C erklew nlk, gm . D obre M iasto, woj. o lszty ń sk ie, s t. 5 - p a trz e p o k a b rą z u . PP P raco w n ic K o n serw acji Z ab y tk ó w P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se r w a to rs k a O d d ział w W arszaw ie B a d a n ia p ro w ad ziła m gr E w a R y lter. F in an so w ało C iech an o w sk ie To w arzy stw o N aukow e. T rz y n a sty sezo n b a d a ń . Z a m e k śre d n io w ieczn y [z p o c z ą tk u XV do XVII w.).
W ykopy a rc h e o lo g ic z n e założono w o b ręb ie z a m k u , w zdłuż p o łudniow ego m u r u o bw odow e go, w m ie js c u d a w n y c h z a b u d o w a ń g o sp o d arczy ch .
E k sp lo ra c ją o b jęto p a s ziem i p rzylegający b ezp o śred n io do połu d n io w ej k u rty n y o b wodo-C ie c h a n ó w
122
PÓŹNE ŚREDNIOWIECZEwej, co d ało m. In. m ożliw ość z a p o z n a n ia się ze s p o s o b e m w z n ie sie n ia m u ró w z a m k u . D ok o n a- n e s p o s trz e ż e n ia p o zo stają w zgodzie z o b serw acjam i p o czynionym i p o p rzed n io . F u n d a m e n t m u r u obw odow ego o d sło n ię to do giçbokoôcl 1,40 · 1,90 m poniżej p o zio m u d zied z iń ca. T a Jego p a r tia z b u d o w a n a Je s t z d u ż y c h n ieo b ro b io n y ch k a m ie n i poln y ch u k ła d a n y c h w a rstw a m i, p ła s k ą p o w ie rz c h n ią w s tro n ę lica. W arstw y k a m ie n i sp o jo n e s ą z a p ra w ą , w k tó rej z n a jd u je się z n a c z n a Ilość g ru z u ceglanego, a n a w e t rzędy c a ły c h ceglcł, n ie Iwo rżą c y c h J e d n a к o k reślo n eg o u k ła d u . Przy u ż y c iu tej sa m e j te c h n ik i w zniesiono fu n d a m e n ty o b u b a s z t. F u n d a m e n ty b a s z t s ą p rz e w ią z a n e z f u n d a m e n te m k u r ty n y południow ej.
S c2o n d o starcz y ł now ych d a rty ch n a te m a t w ew n ętrzn y ch podziałów z ab u d o w y g o sp o d a r czej, W 1987 r. o d sło n ięto fu n d a m e n t ś c ia n y w z a c h o d n ie j części b a d a n e g o te r e n u , o b ecn ie zlokalizow ano p rzebieg d ru g iej ś c ia n y działow ej, ty m ra z e m w części w sc h o d n ie j. S u g e ru je to Is tn ie n ie tró jd zieln eg o u k ła d u w n ę trz a zab u d o w y . Z ach o w ały się Jed y n ie fu n d a m e n ty ś c ia n . W zn iesio n o Je w y łącznic przy u iy c lu cegieł, w o p a rc iu o te c h n ik ę łu k ó w o d c ią ż a ją c y c h . F u n d a m e n ty te p o sa d o w io n o n a głęb o k o ści 1,20 m (ś c ia n a zach o d n ia] I 0 .5 0 m (ś c ia n a w sch o d n ia] p o n iżej p o zio m u d zied z iń ca. O bie ś c ia n y b ieg n ą p ro s to p a d łe z aró w n o do k u rty n y obw odow ej, Ja k I do zew n ętrzn ej ś c ia n y z a b u d o w a ń g o sp o d arczy ch . O bie d o sta w io n e s ą do p o łu d n io w eg o m u r u z a m k u . Z a c h o d n ia ś c ia n a działow a z o s ta ła w zn ie sio n a ju ż po w y b u d o w a n iu zew n ętrzn ej ś c ia n y b u d y n k u g o sp o d arczeg o , n ie Je s l bow iem z n im p rz e w ią z a n a . B ra k n a to m ia s t o d n o ś n y c h d a n y c h w s to s u n k u do ś c ia n y w sch o d n iej. J e s t o n a częściow o z n isz c z o n a przez n o w o ży tn e w kopy.
B a d a n ia p rzy n io sły o d k ry cie reliktów 3 kolejnych pleców (w p o p rz e d n im ro k u u d o k u m e n to w an o d o b rze z a c h o w a n y dw u k o m o ro w y piec ceglany], N ow oodsłonlęte piece ró ż n ią się m ię d zy s o b ą k o n s tru k c ją , za p e w n e ró w n ież fu n k cją.
J e d e n z pleców u s y tu o w a n y J e s t w e w sc h o d n im p o m ieszczen iu b u d y n k u g o sp o d arczeg o , w p o b liżu b a sz ty . Z b u d o w a n o go z cegieł sp o jo n y c h g lin ą . K om ora p a le n isk o w a tego p ie c a m a w y m ia ry 100 x 120 c m . z o s ta ła w zn ie sio n a n a p la n ie podkow y. N ajlepiej z a c h o w a n a ś c ia n a k o m o ry d o c h o d z i do w y so k o ści 4 0 cm , p o zo stałe ś c ia n y p rzetrw ały w p o s ta c i Jed n eg o rz ę d u cegieł. W b e z p o śre d n im s ą s ie d z tw ie p ieca, n a w sc h ó d od niego n a tr a По no n a p o sa d z k ę c e g la n ą . P o sa d z k a ta w y k azu je śla d y siln eg o d z ia ła n ia o gnia, tr u d n o J e d n a k orzec, czy była o n a z w ią z a n a k o n s tr u k c ji nie z o m a w ia n y m piecem . U łożona z o s ta ła n a poziom ie z n a c z n ie w y ż sz y m n iż poziom p o d sta w y p ie c a (ró żn ica poziom ów w ynosi ok, 7 0 cm ), leży p o n a d to po s tro n ie p rzeciw n ej n iż otw ór p a len isk o w y . Z ach o w an a p o w ierzch n ia p o sa d z k i w ynosi ok. Θ m a .
P o sa d z k ę o d sło n ię to rów nież w z a c h o d n im p o m ieszczen iu b u d y n k u g o sp o d a rc z e g o . S ta n o wi o n a p rz e d łu ż e n ie p o sa d z k i z a d o k u m e n to w a n e j w ro k u ub ieg ły m w zdłuż z ew n ętrzn ej ś c ia n y z a b u d o w y . P o sad zk ę tw orzą d w a poziom y w tó rn ie u ży ty ch cegieł palców ek. O b a poziom y d o c h o d z ą b e z p o śre d n io do z a c h o w a n y c h fu n d a m e n tó w p ie c a ceglanego. Piec w zn iesio n y n a p la n ie p r o s to k ą ta s k ła d a s ię z d w ó ch części: ko m o ry p alen isk o w ej 1 z a p ie c k a . D łu ższy bok k o m o ry p alen isk o w ej rów noległy J e s t d o m u r u obw odow ego, z n a jd u je się w pew nej odległości o d n iego. W olną p rz e s trz e ń p o w sta łą m iędzy w łaściw ą k o m o rą a m u rc m z a m k u tw orzy z a p ie cek . T ru d n o stw ierd zić , czy piec s ty k a ł się b e zp o śred n io ze ś c ia n ą działow ą p o sa d o w io n ą ok. 3 0 c m od niego - w s c h o d n ia k raw ęd ź p ie c a uległa zn iszczen iu . D no o b u części p ie c a w yłożone J e s t fra g m e n ta m i cegieł p alcó w ek , w iększość z n ic h n o si ś la d y siln eg o p rz e p a le n ia . D łu g o ść
p ieca w y n o si 3 ,2 m , sz e ro k o ść 1.9 m, p a r tia fu n d a m e n to w a m a w y so k o ść ok. 3 0 cm .
D rugi z pleców z n a jd u ją c y c h się w z a c h o d n im p o m ieszczen iu b u d y n k u g o sp o d a rc z e g o J e s t c h ro n o lo g ic z n ie s ta r s z y od wyżej om ów ionego. O dkryto go po zd jęc iu p o sa d z k i. Z a c h o w a ła s ię Jed y n ie n a jn iż sz a p a r tia tego o b ie k tu . Tw orzą Ją frag m en ty p ły te k c e ra m ic z n y c h o ra z cegły p alcó w k i u ło żo n e n a k s z ta łt ram y . W ypełnlsko ra m y s ta n o w iła m o cn o p rz e p a lo n a g lin a 1 w a r s tw a p o p io łu z a le g a ją c a b e z p o śre d n io n a d n ied u ży m i k a m ie n ia m i, n a k tó ry c h p o sad o w io n y J e s t ca ły piec. O b e c n e w y m iary p ieca w ynoszą 2 ,8 x 2 ,5 m (piec u leg ł p ra w d o p o d o b n ie c z ę śc io w e m u z n is z c z e n iu n a o d c in k u zach o d n im ). P ołudniow y b ok p ieca przylega b e z p o śre d n io d o m u r u obw odow ego.
O d sło n ię te o b ie k ty w iązać m o żn a z o k re s e m śred n io w iecza, Ich fu n k c ja p o zo staje n a razie n ie ro z p o z n a n a .
W c z a sie b a d a ń u z y sk a n o ok. 10 ty s. frag m en tó w n a c z y ń g lin ia n y c h śre d n io w ie c z n y c h I n o w o ży tn y ch o ra z ok. 7 ,5 ty s. k o śc i zw ierzęcych. W ydobyto ró w n ież niew ielk ą Ilość s tłu c z k i sz k la n e j o ra z p rzed m lo ló w m etalow ych.
M a te ria ły zab y tk o w e o ra z d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją się w P raco w n i A rch eo lo g iczn o -K o n ser w ato rsk iej PP PKZ O /W a rs z a w a .
B a d a n ia l o e t a ł y z a k o ń c z o n e .
I C h o jn ic e ,
! w o j. b y d g o « k ie U n iw e rsy te t Ł ódzki K a te d ra A rcheologii
