Stanisław C. Napiórkowski
"Die Eucharistie als Opfer nach der
neueren ökumenischen
Erklärungen", Elisabeth Hönig,
Paderborn 1989 : [recenzja]
Collectanea Theologica 62/1, 183-185
A u g u s t y n z d o ła ł d o jś ć je sz c z e p r z e d p r z y ję c ie m c h r z tu św . d o o s ią g n ię c ia m iło śc i d o C h r y s t u s a i do J e g o C ia ła , t j. K o ś c io ła . N ie ch o d zi o d w ie m iło ści, a le o je d n ą i tę s a m ą m iło ść , k t ó r a p o s ia d a je d n ą i tę s a m ą t r e ś ć : C h r i s t u m to t u m . K s i ą ż k a s k ł a d a się ze w st ę p u (s. 5— 6), d w ó ch ro z d z ia łó w (s. 7— 44), in d e k s u im io n (s. 45— 47), z e s ta w u p o d st a w o w e j b ib lio g r a f ii (s. 48— 51) o r a z s p is u t r e ś c i (s. 53). R o z d z ia ł I (s. 7— 23) j e s t p o św ię c o n y K o śc io ło w i w p i e r w sz y m d o św ia d c z e n iu św . A u g u s ty n a . A u to r m ó w i n a t e m a t p ie rw o tn e g o p o r z u c e n ia K o ś c io ła p r z e z A u g u s t y n a i w p ły w u , j a k i w y w a r li n a te d e c y z je m a n ic h e jc z y c y . N a s tę p n ie p r z e d s ta w ia p r z y c z y n y p o r z u c e n ia t e j se k ty . P o ś w ię c a te ż n ie co m ie js c a o m ó w ie n iu w p ły w u , j a k i w y w ie r a ły n a A u g u s t y n a a ż do r o k u 384 K o ś c io ły w T a g a ś c ie , K a r t a g i n ie i R z y m ie . I w r e sz c ie p r z y t a c z a r a c je , k t ó r e z a d e c y d o w a ły o p r z e n ie sie n iu s ię A u g u s t y n a z R z y m u do M e d io la n u .
W ro z d z ia le I I (s. 24— 44) A u to r p isz e n a t e m a t K o ś c io ła p o d c z a s p o w r o tu A u g u s t y n a do w ia r y k a to lic k ie j. J e s t t a m m o w a o s p o t k a n iu z b isk u p e m M e d io la n u , A m b r o ż y m , i o je g o w p ły w ie w y w ie r a n y m n a s y n a św . M o n ik i, o z n a c z e n iu K o ś c io ła m e d io la ń sk ie g o w p o w r o c ie A u g u s t y n a d o w ia r y , o p r z e z w y c ię ż e n iu p r z e z n ie g o s c e p ty c y z m u filo z o fic z n e g o i m a te r ia liz m u , o z a u ro c z e n iu s ię d o k tr y n ą n e o p la to ń sk ą . A u to r o m a w ia t a k ż e r o lę listó w św . P a w ła w n a w r ó c e n iu A u g u s ty n a , p o r z u c e n ie p rz e z n ie g o r a c jo n a liz m u n a rz e c z o p c ji r o z u m - w ia r a , u o so b ie n ie K o ś c io ła p o d f ig u r ą m a tk i M o n ik i o r a z p r z e d s ta w ia s a m m o m e n t o sta te c z n e g o p r z y s tą p ie n ia A u g u s t y n a d o K o ś c io ła k a to lic k ie g o . S t u d iu m j e s t je sz c z e je d n ą p r ó b ą n a ś w ie t le n ia d ro g i, k t ó r ą p r z e b y ł św . A u g u sty n , z a n im d o t a r ł do z r o z u m ie n ia , że o m n is S c r i p t u r a C h r i s t u m n u n t i a t e t d ile c t io n e m m o n e t (D e c a t. r u d . 4, 8), tzn . że P ism o S w . g ło s i C h r y s t u s a i w z y w a do m iło ści, k t ó r a e m a n u je z C h r y s tu s a i k t ó r a o b e jm u je c a ły K o śc ió ł, c z y li C h r i s t u m t o t u m . P o tr z e b a p r z y p o m n ie n ia w sp ó łc z e sn e m u czło w ie k o w i ta k ie g o r o z u m ie n ia C h r y s tu s a i K o ś c io ła n ie w y m a g a k o m e n ta r z y .
k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a
E lis a b e t h H Ö N IG , D ie E u c h a r i s t i e a l s O p f e r n a c h d e n n e u e r e n ö k u m e n i s c h e n E r k l ä r u n g e n, P a d e r b o r n 1989, B o n if a t iu s D r u k B u c h V e r la g , s. 299 (K o n - fe ssio n sk u n d lic h e u n d K o n tr o v e r sth e o lo g isc h e S tu d ie n . B d . 54. W yd. Jo h a n n - -A d a m - M ö h le r - In stitu t).
A k tu a ln ie l i s t a m ię d z y k o śc ie ln y c h d ia lo g ó w d o k tr y n a ln y c h z a w ie r a 27 p o z y c ji. N a jb a r d z ie j z a a n g a ż o w a ł s ię w d ia lo g i K o ś c ió ł r z y m sk o k a t o lic k i (14), n a stę p n ie lu t e r a n ie (7) o r a z a n g lik a n ie , r e fo r m o w a n i i p r a w o s ła w n i (po 5). O d n o si s ię to d o d ia lo g ó w n a f o r u m św ia to w y m . K o ś c io ły lo k a ln e ró w n ie ż p o d e jm u ją tę fo r m ę e k u m e n ic z n e j a k ty w n o śc i. D w a K o ś c io ły w y r ó ż n ia ją się o s ią g n ię c ia m i: w U S A o r a z w R F N . M ię d z y k o śc ie ln y d ia lo g r o z w ija się t a k że w K o m i s ji „ W ia r a i U s t r ó j” ; K o ś c ió ł r z y m sk o k a t o lic k i n ie n a le ż y d o t e j K o m is ji, u c z e stn ic z y je d n a k w j e j p r a c a c h . P o w a ż n e z n a c z e n ie te o lo g ic z n e p o s i a d a ją d o k u m e n ty G r u p y z D o m b e s (re fo r m o w a n i, k a to lic y i lu te r a n ie ), m im o że z e sp ó ł te n n ie le g ity m u je s ię u p o w a ż n ie n ia m i w ła d z k o śc ie ln y c h . J e d n y m z n a jc z ę ś c ie j p o d e jm o w a n y c h te m a tó w j e s t E u c h a r y s tia . P o sia d a m y s p o r ą lic z b ę d o k u m e n tó w -u z g o d n ie ń czy d o k u m e n tó w - d e k la r a c ji w c a ło śc i lu b w c z ę śc i p o św ię c o n y c h w sp o m n ia n e m u M iste r iu m . A u to r z y ty c h te k stó w w y r a ż a ją n ie p o k ó j, iż ich o g ro m n y w y s iłe k i z d u m ie w a ją c y d o ro b e k e k u m e
n iczn y p o z o sta n ą b ezo w o cn e, je ś li n ie z n a jd ą p o z y ty w n e g o p r z y ję c ia w o d p o w ie d n ich K o ś c io ła c h : z a ró w n o w ich k ie r o w n ic tw ie , j a k w sz e ro k ic h k r ę g a c h w ie rn y c h . C h o d z i o p r o c e s r e c e p c ji, b e z k tó r e g o d o k u m e n ty p r z e jd ą do h isto r ii ja k o p a p ie r o w y e k u m e n iz m . Z a ró w n o p o p u la r y z a c ję t e k stó w u z g o d
w a n y c h w d ia lo g a c h tr z e b a z a te m w it a ć z w d z ię c z n o śc ią ja k o n ieo d zo w n e in str u m e n ty r e c e p c ji. W n u r c ie t e j p o tr z e b n e j p r a c y teo io g ic z n o -e k u m e m c z - n e j p o ja w n a s ię r o z p r a w a p a n i E h s a o e t h H ö n ig , n a p is a n a z in s p i r a c ji b is k u p a i p r o f e s o r a K a r l a L e h m a n n a , k t ó r y do 1933 r o k u b y ł k ie r o w n ik ie m K a t e d r y D o g m a ty k i i T e o lo g ii E k u m e n ic z n e j U n iw e r sy te tu A lb e r c a - L u d w ik a w e P r y o u r g u , a u k o ń c z o n a p o d k ie r u n k ie m p r o f e s o r a G is b e r t a G r e s h a k e . o c e iu s w o je j p r a c y a u t o r k a n a p is a ł a : „ Z a d a n ie m t e j p r a c y b y ło p r z e b a d a n ie p o sz c z e g ó ln y c h sp r a w o z d a ń i d e k i a r a c ji K o m i s ji D ia lo g u , b y u sta iić , w ja K i sp o so b z o s t a ła w n ic h p o t r a k t o w a n a p r o b le m a ty k a o f ia r y m s z a ln e j" (s. 16). P r z e k o n y w a ją c o u z a s a d n ił a s w ó j w y o o r : S p o r o M sz ę, a p r z e a e w sz y st k im o M sz ę ja k o o f ia r ę s ta n o w ił c e n tr a ln y p u n k t r e f o r m a c y jn y s p o ró w i t a k im p o z o s ta ł do d z is (tam ż e). K s i ą ż k a z a w ie r a 9 ro z d z ia łó w r e f e r u ją c y c h i je d e n p o d su m o w u ją c y . K a ż d y z ro z d z ia łó w r e f e r u ją c y c h o m a w ia je d e n d ia lo g w e d łu g te g o s a m e g o s c h e m a tu : n a jp i e r w in f o r m a c ja o h is t o r ii o r a z m e to d z ie o m a w ia n e g o w d a n y m ro z d z ia le d ia lo g u , n a s t ę p n ie p r e z e n t a c ja d o k u m e n tu n a t e m a t E u c h a r y s tii (w z g lę d n ie o d n o śn e g o f r a g m e n t u tr a K t u ją c e g o o n ie j), w r e sz c ie w y k ła d z a w a r t e j t a m n a u k i n a t e m a t E u c h a r y s t ii: 1. E u c h a r y s tia . S p r a w o z d a n ie k o ń c o w e z k a to lic k o - lu te r a ń s k ic h ro zm ó w w U S A , 1969. 2. G r u p a z D o m b e s. N a d r o d z e do je d n e j i t a k ie j s a m e j w ia r y ? 1971. 3. N a u k a o E u c h a r y s tii. W sp ó ln a d e k la r a c ja A n g lik a ń s k o - K z y m s k o k a - t o iic k ie j M ię d z y n a ro d o w e j K o m is ji, W in d so r 1971 i S a li s b u r y 1979. 4. W sp ó l n a K o m i s ja K o ś c io ła K z y m sk o k a to lic k ie g o i Ś w ia t o w e j R a d y K o ś c io ła M e t o d y sty c z n e g o : R a p o r t z D e n v e r z 1971 i R a p o r t z D u b l i n a z 1976. 5. O f ia r a w n r y s iu s a i o f i a r a c h r z e ś c ija n . S ió d m e ro z m o w y te o lo g ic z n e m ię d z y p r z e d
s ta w ic ie la m i K o s y js k ie g o K o ś c io ła P r a w o s ła w n e g o i E w a n g e lic k ie g o K o ś c io ła w N ie m c z e c n w d n ia c h 6— 10. c z e r w c a 1976 w E w a n g e lic k ie j A k a d e m ii w A r n o lu sh e im . 6. O b e c n o ść C h r y s t u s a w K o ś c ie le i św ie c ie . K o ń c o w y r a p o r t z d ia lo g u Ś w ia t o w e g o Z w ią z k u K o śc io łó w R e fo r m o w a n y c h z S e k r e t a r ia te m d o S p r a w J e d n o ś c i C h r z e ś c ija n , 1977. 7. W ie cze rza P a ń s k a . R a p o r t W sp ó ln e j K o m is ji R z y m s k o k a to lic k ie j i E w a n g e lic k o lu t e r a ń s k ie j, 1973. 3. c h r z e s t , E u c h a r y s t ia i P o słu g iw a n ie . D e k la r a c ja z b ie ż n o śc i K o m i s ji „ W ia r a i U s t r ó j” E k u m e n ic z n e j R a d y K o śc io łó w , L i m a 1932. 9. O f ia r a J e z u s a C h r y s t u s a i j e j o b e c n o ść w K o ś c ie le . P u b li k a c ja E k u m e n ic z n e j G r u p y R o b o c z e j te o lo g o w k a to lic k ic h i e w a n g e lic k ic h p o d p r o te k to r a t e m h is k u p a H e r m a n a K u n s t a i k a r d y n a ła H e r m a n n a V o lk a , 1933. P a n i H ö n i g z a p o w ie d z ia ła w e w stę p ie , ż e m e to d y cz n ie o g r a n ic z a s w o j e z a in t e r e s o w a n ia uo E u c h a r y s tii ja k o o iia r y . P ię k n ie h a r m o n iz u je t a d e k l a r a c ja z t e m a te m p r a c y . A u t o r k a n ie o g r a n ic z y ła s ię je d n a k do z a in t e r e s o w a n ia je d n y m w y o r a n y m a s p e k te m M iste r iu m E u c h a r y s tii. W r o z p r a w ie z n a jd u je m y w sz y stk o , co n a t e m a t E u c h a r y s t ii p r z y n o sz ą ź r ó d ła . P isz e o o- b e c n o sc i C h r y s tu s a , o E u c h a r y s tii ja k o u czcie P a ń s k ie j, d z ię k c z y n ie n iu s k ł a
d a n y m O jc u , p a m ią t c e Jt-ana (.an am n ez a;, D a r z e D u c n a ś w ię t e g o , w sp ó l n o cie z C ia łe m C h r y s tu s a , p o s ia n iu do ś w ia ta , n o w e j rz e c z y w isto śc i p a s c h a l n e j, u czcie A r o le s t w a n ie b ie sk ie g o ... P a n i E lis a b e t h u p r z e d z a z a r z u t n a d m ie r n e g o p o s z e r z a n ia te m a tu , z a u w a z a , iż d o b r y w y k ła d o n a r n ic z e g o c h a r a k t e r u e u c h a r y s t i i w y m a g a sz e rsz e g o k o n te k s t u h isto ry c z n e g o i m e ry to ry c z n e g o , m u s i z a te m o p o w ie d z ie ć n a m o p o sz c z e g ó ln y c h d ia lo g a c h , n a w e t o ich te c h n i ce, n ie m ó w ią c o p r z y ję t e j w n ic h m e to d o lo g ii. M u si r ó w n ie ż p o in fo rm o w a ć o d o k u m e n ta c h - ź r ó d ła c h d o ść d o k ła d n ie s t r e s z c z a ją c ich tr e ść . R e c e n z e n t n ie j e s t je d n a k p r z e k o n a n y , że a ż t a k sz e r o k ie g o k o n te k s t u p o t r z e b u je d o b r a p r e z e n t a c ja te g o , co m ó w i s ię w d ia lo g a c h o o fia r n ic z y m w y m ia r z e W ieczerzy P a ń s k ie j. W iele str o n re c e n z o w a n e j r o z p r a w y m o ż n a b y o p u śc ić b e z sz k o d y d la p o d ję t e g o te m a tu . G d y b y n ie ty tu ł k s ią ż k i i w y r a ź n ie w j e j W stęp ie sfo r m u ło w a n y p r o b le m , c z y te ln ik n ie d o m y śliłb y się , że k s i ą ż k a je s t n a t e m a t E u c h a r y s tii ja k o o fia r y . T r z e b a je d n a k z a u w a ż y ć , iż n a jw ię k s z y m e to d o lo g icz n y b łą d , ty p o w y d la p o c z ą t k u ją c y c h a u to r ó w , k tó r z y b a r d z o p r a g n ą
u m ie śc ić w p ie r w s z e j s w o je j k sią ż c e m a k s im u m z e b r a n e g o m a te r ia łu , m o ż n a p o t r a k t o w a ć ja k o n a jw ię k s z ą z a le tę ro z p r a w y . O tr z y m a liśm y b o w ie m b a r d z o c e n n ą su m m ę n a t e m a t E u c h a r y s tii w św ie tle w sp ó łc z e sn y c h d ia lo g ó w m ię
d z y k o śc ie ln y c h . Z n a jd u je m y w n ie j p o d st a w o w ą lite r a tu r ę , w p ro w a d z e n ie w h isto r ię p o sz c z e g ó ln y c h d ia lo g ó w , o m ó w ie n ie d o k u m e n tó w n a t e m a t E u c h a r y s tii o r a z n ie z ły p r z e g lą d ty c h ż e . T y t u ł k s ią ż k i a d e k w a t n ie j in fo r m o w a ł b y o j e j t r e ś c i, g d y b y z n ie g o w y k re ślo n o „ a l s O p fe r ” .
O cen ę a u t o r k a p o t r a k t o w a ła b a r d z o o stro ż n ie : o g r a n ic z y ła s ię d o z e s ta w ie n ia s ta n o w is k o m a w ia n y c h d o k u m e n tó w o d n o śn ie do p o sz c z e g ó ln y c h a sp e k tó w E u c h a r y s tii. D z ię k i te m u r o z d z ia ło w i m o ż n a ła tw o z a u w a ż y ć , ja k ie e le m e n ty e u c h a r y sty c z n e g o M iste r iu m p o d k r e ś la ją , w z g lę d n ie p o m ija ją , p o sz c z e g ó ln e d o k u m e n ty . N ie p o d ję to ż a d n e j in n e j, a m b it n ie js z e j p r ó b y ocen y ,
n p. p o d k ą te m z g o d n o śc i z B ib lią c z y o r t o d o k s ją p o sz c z e g ó ln y c h K c śc io łó w , d o n io sło śc i e k u m e n ic z n e j czy p a s to r a ln e g o z n a c z e n ia .
K s i ą ż k a z y s k a ła b y n a z a łą c z e n iu w y k a z u u ż y w a n y c h sk r ó tó w o r a z n a s p o r z ą d z e n iu in d e k só w , k tó r y c h b r a k d o k u c z liw ie u t r u d n ia k o r z y sta n ie z t e j w a r to ś c io w e j p u b lik a c ji. C h ę tn ie b ę d ą do n ie j s ię g a ć w sz y sc y z a in t e r e s o w a n i m ię d z y k o śc ie ln y m i d ia lo g a m i, z w ła sz c z a n a t e m a t E u c h a r y s tii. N a k o n ie c n ie ch w o ln o b ę d z ie sm ę tn ie w e stc h n ą ć p o ls k ie m u te o lo g o w i: A u to r k a c a łk o w ic ie p o m in ę ła b o g a t ą p r z e c ie ż p o ls k ą lit e r a t u r ę p r z e d m io tu . k s . S t a n i s ł a w C . N a p i ó r k o w s k i O F M C o n v , W a r s z a w a C la u d e B L A N C H E T T E , P é n it e n c e e t E u c h a r y s t i e . D o s s i e r d ’u n e q u e s t io n c o n t r o v e r s é e , M o n t r é a l- P a r is 1989, B e lla r m in - C e r f, s. 336 (R e c h e r c h e s. N o u v e lle sé r ie — 21). C la u d e B l a n c h e t t e , u r. w S a sk a t c h e w a n , j e s t k a n a d y js k im k się d z e m d ie c e z ja ln y m i te o lo g ie m , a p r e z e n to w a n a p o z y c ja je s t je g o p r a c ą d o k to r s k ą o b ro n io n ą w 1988 r. n a P a p ie s k im U n iw e r sy te c ie G r e g o r ia ń sk im . P r z e d m io te m p r a c y j e s t u k a z a n ie w e w n ę tr z n y c h r e la c ji m ię d z y E u c h a r y s tią i p o k u t ą w c ią g u d z ie jó w m y ś li c h r z e ś c ija ń sk ie j i p r a k t y k i d u s z p a s t e r s k ie j K o śc io ła .
W sz elk ie s p o r y te o lo g ic z n e i p r o b le m y p a s t o r a ln e p o w sta łe w o k ó ł z w ią z k u ty c h d w ó c h s a k r a m e n t ó w m a ją sw e ź ró d ło w p o d w ó jn e j t r a d y c ji K o ś c io ła . Z je d n e j s tr o n y K o ś c ió ł z a c h o w u ją c c z e ść d la C ia ł a P a ń s k ie g o i c h r o n ią c je p r z e d ś w ię to k r a d z tw e m o k r e ś la ł w a r u n k i g o d n e g o p r z y jm o w a n ia k o m u n ii św . P o c z ą t e k t e j t r a d y c ji z n a jd u je m y w 1 K o r 11, 28. D r u g a z a ś lin ia z a p o c z ą tk o w a n a u M t 2 6 ,2 8 p o d k r e ś la o fia r n ic z y c h a r a k t e r E u c h a r y s tii i f a k t , że o d p u sz c z e n ie g r z e c h ó w d o k o n u je s ię m o c ą p r z e la n e j K r w i. Z a g a d n ie n ia d u s z p a s t e r s k ie s k ł a n ia ją c e do p o g łę b ie n ia r e f le k s ji n a d w sp ó ł z a le ż n o śc ią s a k r a m e n t ó w E u c h a r y s tii i p o k u ty , to : c z ę sto tliw o ść sp o w ie d z i o r a z sp o w ie d ź d z ie c i p r z e d p ie r w s z ą k o m u n ią św . Z a w sz e w K o ś c ie le m ó w io n o o g r z e c h a c h w y k lu c z a ją c y c h ze w sp ó ln o ty e u c h a r y sty c z n e j i w y m a g a ją c y c h p o je d n a n ia w y łą c z n ie n a d ro d z e s a k r a m e n t a ln e j; ch o ć g r a n ic e b y ły t u t a j o k re ślo n e b a r d z o ró ż n ie : o d s ta r o ż y t n e j t r ia d y (a p o s ta z ja , z a b ó jstw o , c u d z o łó stw o ) p o z a s a d ę p r z y g o to w a n ia s ię d o k a ż d e j k o m u n ii p r z e z sp o w ie d ź s a k r a m e n t a ln ą . U z a s a d n ia ją c p r a k t y k ę c z ę ste g o s p o w ia d a n ia się , B l a n c h e t t e z w r a c a u w a g ę n a r e la c ję te g o s a k r a m e n t u do c h rz tu , n a k o n ie c z n o ść o d n a w ia n ia je g o la s k i. N ie t r a k t u je te g o z w y c z a ju ja k o ś r o d k a p r z y g o to w u ją c e g o do u c z e stn ic z e n ia w E u c h a r y stii. P o le m n ik a o k o n ie c z n o śc i sp o w ie d z i d z ie ci p r z e d p ie r w s z ą k o m u n ią o str z e j z a r y s o w a ła się w la t a c h sz e ść d z ie sią ty c h . W w y p o w ie d z ia c h o fic ja ln y c h K o ś c io ła w y r a ż o n a j e s t t r o s k a p r z e d e w sz y stk im o g o d n e p r z y jm o w a n ie k o m u n ii, n a t o m ia s t k o n fe r e n c je e p is k o p a t ó w (U S A , H o la n d ia ) p o d k r e ś la ją z a w a r t ą w E u c h a r y s tii m o c o d p u sz c z a n ia g r z e c h ó w i z n a c z e n ie p o k u ty ja k o s a k r a m e n t u sa m o d z ie ln e g o , b e z r e l a c ji b e z p o śr e d n ie j i w p r o st d o E u c h a r y stii.
