Biuletyn teologii laikatu

Eugeniusz Weron, Lucyna Glaza

Biuletyn teologii laikatu

Collectanea Theologica 63/2, 153-163

Z a w a r to ś ć : I. U C Z E S T N IC T W O Ś W IE C K IC H W B U D O W A N IU C Y W IL IZ A ­ C J I M IŁ O Ś C I — W Ś W IE T L E A D H O R T A C JI „ C H R S IT IF ID E L E S L A I C I” . 1. Ś w ie c c y u c z e s tn ic z ą w „ k o m u n ijn e j” w s p ó ln o c ie K o śc io ła — 2. Ś w ie c c y u c z e s tn ic z ą w m is ji K o śc io ła — 3. S p o so b y b u d o w a n ia c y w iliz a c ji m iło ś c i — II. 2 5 -L E C IE D E K L A R A C JI S O B O R O W E J „N O S T R A A E T A T E ” W R Z Y ­ M IE I W P O L S C E — A. O b c h o d y ro c z n ic o w e w R z y m ie — 1. S p o tk a n ie d e le g a tó w d ia lo g u ż y d o w s k o -k a to lic k ie g o . 2. P rz e m ó w ie n ie p a p ie ż a — B . O b c h o d y w P o ls c e — 1. L is t p a s te r s k i E p is k o p a tu P o ls k i — 2. Z a k o ń c z e ­ n ie * I. U C Z E S T N IC T W O Ś W IE C K IC H W B U D O W A N IU C Y W IL IZ A C JI M IŁ O Ś C I — W Ś W IE T L E A D H O R T A C JI „ C H R IS T IF ID E L E S L A IC I” W ła ś c iw ie ty lk o d w a ra z y je s t w y r a ź n a w z m ia n k a w a d h o r t a c ji p a p ie s ­ k ie j C h r is tifid e le s la ic i o „ c y w iliz a c ji m iło ś c i” . P ie r w s z y r a z w s p o m in a s ię „ c y w iliz a c ję m iło ś c i” w z w ią z k u z d u s z p a s te rs tw e m lu d z i c ie rp ią c y c h . J a n P a w e ł I I p r o s i d u s z p a s te rz y i o p ie k u n ó w c h o ry c h , a b y n ie tr a k to w a li c h o ­ r y c h w y łą c z n ie „ ja k o b ie r n e g o p o d m io tu m iło ś c i i p o s łu g i K o śc io ła , a l e j a k o c z y n n y i o d p o w ie d z ia ln y p o d m io t d z ie ła e w a n g e liz a c ji i z b a w ie ­ n i a ” (n r 54). C h o ry c h z a ś z a p ra s z a , a b y „ s t a w a l i się ź ró d łe m m o c y d la K o śc io ła i lu d z k o ś c i” . P o r a z d r u g i je s t m o w a o c y w iliz a c ji m iło ś c i w o s ta tn im z d a n iu k o ń ­ c z ą c y m a d h o r ta c ję , g d z ie z w r a c a ją c się d o D z ie w ic y M a ry i, P a p ie ż m o d li s ię : „ a b y śm y z a w sz e ż y li j a k p ra w d z iw i s y n o w ie j c ó rk i K o śc io ła T w o je g o S y n a i p rz y c z y n ia li s ię d o u t r w a l a n i a t u n a z ie m i c y w i l i z a c j i p r a w d y i m i ł o ś c i , z g o d n ie z w o lą B o g a i d la J e g o c h w a ły ” . — W ła ś n e to o s t a t­ n ie , p o d s u m o w u ją c e z d a n ie s u g e r u je m y ś l, że c a ła a d h o r t a c ja j e s t w p e ­ w ie n sp o só b u k ie r u n k o w a n a k u c y w iliz a c ji m iło śc i. W rz e c z y sa m e j u k ie r u n k o w a n ie to je s t w id o c z n e w w ie lu ro z d z ia ła c h a d h o r t a c ji ; n a jb a r d z ie j z a ś z w ła sz c z a w d r u g im i tr z e c im ro z d z ia le , g d zie j e s t m o w a o u c z e s tn ic tw ie ś w ie c k ic h w ż y c iu K o śc io ła ja k o w s p ó ln o ty „ k o ­ m u n i jn e j” o r a z o w sp ó ło d p o w ie d z ia ln o ś c i ś w ie c k ic h w K o śc ie le — M isji. N a p o d s ta w ie ty c h d w ó c h ro z d z ia łó w o m ó w im y p ro b le m „ c y w iliz a c ji m iło ś c i” .

1. Ś w ie c c y u c z e s tn ic z ą w „ k o m u n ijn e j” w sp ó ln o c ie K o ścio ła

P o ję c ie K o śc io ła ja k o w s p ó ln o ty „ k o m u n ijn e j” , c z y li ja k o „ k o m u n ii” , s ta n o w i p o d s ta w ę te o lo g ic z n ą , n a k tó r e j o p ie r a się c a ła k o n s tr u k c ja a d h o r ­ ta c j i o ra z w iz ja u c z e s tn ic tw a lu d z i św ie c k ic h w ż y c iu i p o s ła n n ic tw ie lu d u B ożego. J e s t to z a r a z e m s w o is ta i g łó w n a n o w o ść a d h o r t a c ji p a p ie s k ie j, k tó r a po r a z p ie r w s z y od c z a su II S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o cz y n i u ż y te k z id e i K o śc io ła ja k o „ k o m u n ii” , b y u k a z a ć w ła ś c iw e m ie js c e i r o lę lu d z i św ie c k ic h w K o śc ie le o ra z w je g o p o s ła n n ic tw ie d o ś w ia ta .

N a c z y m p o le g a „ k o m u n ia ” K o śc io ła ?

J e j tr e ś ć j e s t p rz e d s ta w io n a w e w a n g e lic z n y m o b r a z ie K o śc io ła j a k o k rz e w u w in n e g o i la to ro ś li. W K o ściele, p o d o b n ie j a k w k rz e w ie w in n y m

la to ro ś le , c z ło n k o w ie K o śc io ła s ą z e sp o le n i z C h ry s tu s e m w ię z ią ż y c io w ą . N ie m o g ą żyć, r o z w ija ć się i o w o c o w a ć b e z te g o ż y c io d a jn e g o z e s p o le n ia z C h ry s tu s e m ja k o w in n y m k rz e w e m . P rz e z C h r y s tu s a c z ło n k o w ie K o śc io ­ ł a p o z o s ta ją w e w sp ó ln o c ie „ k o m u n i jn e j”, ż y c io w e j, z O jc e m N ie b ie s k im o ra z z D u c h e m Ś w ię ty m . O tó ż ta je d n o ś ć z C h ry s tu s e m i T r ó jc ą Ś w ię tą s ta n o w i ró w n o c z e ś n ie T a je m n ic ę K o ścio ła.

M ó w i o ty m S o b ó r W a ty k a ń s k i I I c y tu ją c sło w a św . C y p r ia n a : „ C a ły K o śc ió ł o k a z u je się ja k o lu d z je d n o c z o n y je d n o ś c ią O jc a i S y n a , i D u c h a Ś w ię te g o ” (K K 4). P rz y p o m in a n a m o ty m ró w n ie ż p o z d ro w ie n ie k a p ł a ń ­ sk ie n a p o c z ą tk u M szy św .. „ Ł a s k a P a n a J e z u s a C h ry s tu s a , m iło ś ć B o g a i d a r je d n o ś c i w D u c h u Ś w ię ty m n ie c h b ę d ą z w a m i w s z y s tk im ” (2 K o r 13,13).

N a d z w y c z a jn y (II) S y n o d B is k u p ó w z r o k u 1985, k tó r y o d b y ł się w d w a ­ d z ie ś c ia l a t p o S o b o rze, p rz y p o m n ia ł, że e k le z jo lo g ia „ k o m u n ii” j e s t id e ą c e n tr a ln ą i p o d s ta w o w ą w d o k u m e n ta c h S o b o ru . P o ję c ie „ k o in o n ia ” — c o m - m u n io , o p a r t e n a P iś m ie św ., cie sz y ło się w K o ś c ie le s ta ro ż y tn y m i cieszy s ię d o d ziś w K o śc io ła c h W sc h o d u w ie lk ą czcią. S tą d S o b ó r W a ty k a ń s k i II u c z y n ił w ie le , a b y K o śció ł b y ł w y ra ź n ie j ro z u m ia n y ja k o „ k o m u n ia ” i b a r ­ d z ie j k o n k r e tn ie ja k o „ k o m u n ia ” u rz e c z y w is tn ia n y (n r 19).

O d p o w ie d z i n a p y ta n ie , c z y m je s t „ k o m u n ia ”, n a le ż y sz u k a ć w k a t e ­ c h iz m ie , w p a r a g r a f ie m ó w ią c y m o ś w ię ty c h o b c o w a n iu (k o m u n ia ś w ię ­ ty c h ). K o śc ió ł je s t w ła ś n ie św ię ty c h o b c o w a n ie m (k o m u n ią ). A o b c o w a n ie t o o z n a c z a d w o ja k i ro d z a j ży cio w eg o u c z e s tn ic tw a : w c ie le n ie c h r z e ś c ija n w ży cie C h r y s tu s a o ra z w ię ź je d n e j m iło ś c i p o ś ró d w s z y s tk ic h w ie r n y c h , n a ty m i n a ta m ty m św ie c ie (p o r. n r 19). T a k w ię c k o m u n ia k o ś c ie ln a to n ic in n e g o j a k w ię ź m iło ści, łą c z ą c a w ie r n y c h z C h ry s tu s e m o ra z w z a je m ­ n ie m ię d z y so b ą . O czy w iście, że z ta k ie j w ię z i ro d z i się p o s tę p o w a n ie i d z ia ła ln o ś ć u k ie r u n k o w a n a k u p r o p a g o w a n iu z a s a d y m iło śc i w e w s z e lk ic h w z a je m n y c h o d n ie s ie n ia c h .

T a k w ię c k o ś c ie ln a k o m u n ia — j a k m ó w i a d h o r t a c ja p a p ie s k a — j e s t d a r e m , w ie lk im d a r e m D u c h a Ś w ię te g o . Ś w ie c c y w in n i p rz y jm o w a ć te n d a r z w d z ię c z n o ś c ią i p rz e z c a łe ży cie p o d c h o d z ić do n ie g o z g łę b o k im p o c z u ­

c ie m o d p o w e id z ia ln o ś c i. K o n k r e tn y m w y ra z e m te j p o s ta w y je s t ic h u d z ia ł w ży c iu i p o s ła n n ic tw ie K o ścio ła, k tó r e m u s łu ż ą p o p rz e z ró ż n e i k o m p le ­

m e n t a r n e p o s łu g i o ra z p rz e z sv$e c h a ry z m a ty (n r 20).. T e re n e m , n a k tó r y m te p o słu g i i c h a r y z m a ty m o g ą b y ć i są w y k o rz y ­ s ty w a n e , je s t z a ró w n o K o śc ió ł p o w sz e c h n y , ja k i p o szczeg ó ln e je g o sz c z e b le o r g a n iz a c y jn e , cz y li m e tro p o lie , d ie c e z je i p a ra f ie . Z w ła sz c z a p a r a f i a je s t tą o r g a n iz a c y jn ą je d n o s tk ą K o śc io ła , w k tó r e j id e a k o m u n ii k o ś c ie ln e j p o w in n a się w sp o só b n a jb a r d z ie j w id o c z n y u r z e ­ c z y w is tn ia ć . W ro z u m ie n iu a d h o r ta c ji p a r a f ia n ie je s t ja k ą ś s t r u k t u r ą k o ś ­ c ie ln ą , t e r y to r i u m czy b u d y n k ie m , a le „ ro d z in ą B o żą ja k o b r a c i o ż y w ia n y c h d u c h e m je d n o ś c i, w s p ó ln o tą w ie rn y c h . P a r a f i a b o w ie m j e s t z b u d o w a n a n a g ru n c ie rz e c z y w is to ś c i te o lo g ic z n e j. J e s t o n a w s p ó ln o tą e u c h a ry s ty c z n ą , c z y li w s p ó ln o tą z d o ln ą do s p r a w o w a n ia E u c h a ry s tii, b ę d ą c e j ż y w y m ź r ó d ­ łe m je j w z ro s tu i s a k r a m e n ta ln y m w ę z łe m d o s k o n a łe j k o m u n ii z c a ły m K o śc io łe m (por. n r 26). W r o z u m ie n iu P a w ła V I p a r a f ia „ z b ie ra c h rz e ś c ija ń s k i lu d w p ie r w ­ sz ą w s p ó ln o tę ; o n a p rz y s p o s a b ia go i p rz y z w y c z a ja do n o r m a ln e j p r a k t y k i ż y c ia litu r g ic z n e g o ; o n a p o d tr z y m u je i o ż y w ia w ia r ę w e w sp ó łc z e s n y c h l u ­ d z ia c h ; o n a z a p e w n ia m ło d z ie ż y sz k o ln e j z b a w c z ą n a u k ę C h ry s tu s a , o n a p o b u d z a d o o d c z u w a n ia i p r a k ty k o w a n ia p o k o rn e j m iło śc i p r z e ja w ia ją c e j s ię w d o b ry c h i b r a te r s k i c h u c z y n k a c h ” (n r 26). W ia d o m o je d n a k , że w ie le p a r a f ii n ie o d p o w ia d a o b e c n ie te m u id e a ło ­ w i, i to c h o ć b y ze w z g lę d u n a lic z e b n o ść p a r a f ia n i n a w ie lk o ś ć te r y to r iu m . D la te g o V II S y n o d B is k u p ó w i p o s y n o d a ln a a d h o r ta c ja J a n a P a w ła I I z a ­ le c a ją o d n o w ę p a r a f ii. D la o s ią g n ię c ia te g o c e lu w s k a z a n o d w a g łó w n e ś r o d ­

k i: 1). P rz y s to s o w a n ie s t r u k t u r p a r a f ia ln y c h z d u ż ą e la s ty c z n o ś c ią , j a k ą w te j d z ie d z in ie d o p u sz c z a n o w y K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o , m a ją c n a w z g lę d z ie p rz e d e w s z y s tk im u d z ia ł św ie c k ic h w o d p o w ie d z ia ln o ś c i d u s z ­ p a s te r s k ie j. — 2). J a k o d r u g i ś r o d e k w s k a z a n o „ tw o rz e n ie n ie w ie lk ic h p o d ­ s ta w o w y c h w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h , z w a n y c h ta k ż e w s p ó ln o ta m i ż y w y m i, w k tó r y c h w ie r n i m o g ą p rz e k a z y w a ć so b ie n a w z a je m sło w o B o że o ra z słu ży ć in n y m i p r a k ty k o w a ć m iło ść. W sp ó ln o ty t e są p r a w d z iw y m w y ra z e m k o ś­ c ie ln e j k o m u n ii i o ś r o d k a m i e w a n g e liz a c ji d z ia ła ją c y m i w łą c z n o śc i ze sw o im i p a s te r z a m i” (n r 26). T a k w ię c , m o ż e m y się tu t a j d o p a tr z y ć z a le c e ń tw o rz e n ia m a ły c h w s p ó ln o t w o b rę b ie p a ra f ii.

M a łe w s p ó ln o ty t y p u w ie c z e rn ik o w e g o (o azo w eg o , n e o k a te c h u m e n a ln e - go itp .) m a j ą się p rz y c z y n ia ć d o p e łn ie js z e g o z a a n g a ż o w a n ia a p o sto lsk ie g o lu d z i ś w ie c k ic h w p a r a f ii. D o k o n u je się· to p rz e z w z m o c n ie n ie D u c h a „ k o ­ m u n ii” p a r a f ia l n e j, k tó r a w ła ś n ie w ty c h m a ły c h w s p ó ln o ta c h p o d s ta w o ­ w y c h u z y s k u je sw ó j p e łn ie js z y i b a rd z ie j d o św ia d c z a ln y w y ra z . W z r a s ta ją ­ c e o d c z u c ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i św ie c k ic h z a ż y c ie p a r a f i i b ę d z ie m o g ło z n a ­ leźć ta k ż e b a r d z ie j s t r u k t u r a l n e o d z w ie rc ie d le n ie w p o w s ta w a n iu i u m a c ­ n ia n i u d z ia ła ln o ś c i p a r a f ia ln y c h r a d d u s z p a s te rs k ic h . J a k w ia d o m o , S o b ó r z a le c ił tw o rz e n ie r a d d u s z p a s te rs k ic h z u d z ia łe m lu d z i ś w ie c k ic h . P o s t u la t te n n ie z o sta ł d o tą d z re a liz o w a n y w p e łn i n ie ty lk o w P o lsc e , a le i w s k a li K o śc io ła p o w sz e c h n e g o . D la te g o a d h o r ta c ja p o s y n o d a ln a p o n o w iła a p e l w n a s tę p u ją c y c h sło w a c h : „ P o s tu la t S o b o ru d o ty c z ą c y « w sp ó ln eg o » (ze ś w ie c k im i, E. W.) o m a ­ w ia n ia i ro z w ią z y w a n ia p ro b le m ó w d u s z p a s te rs k ic h w in ie n b y ć o d p o w ie d ­ n io i sy s te m a ty c z n ie re a liz o w a n y p o p rz e z c o ra z sz e rsz e , m o c n ie js z e i z d e ­ c y d o w a n e d o w a rto ś c io w a n ie p a r a f ia ln y c h r a d d u s z p a s te r.s k ic h , co s łu s z n ie p o d k r e ś la li z n a c is k ie m O jc o w ie s y n o d a ln i” (n r 27). P o s t u la t te n — j a k m o ż n a p rz y p u s z c z a ć — w n a s z y c h p o ls k ic h w a r u n ­ k a c h s ta n ie się w te d y sz c z e g ó ln ie p iln y m z a d a n ie m d o z re a liz o w a n ia w r a ­ m a c h a p o s to ls k ic h o r g a n iz a c ji la ik a tu . C zas t e n n a d c h o d z i ju ż o b e c n ie , g dy i s to s u n k i k o ś c ie ln o -p a ń s tw o w e z o s ta ły u re g u lo w a n e . N ie ja k o z n a tu r a ln e j k o ­ n ie c z n o śc i św ie c c y m o d e r a to r z y k a to lic k ic h o r g a n iz a c ji s t a ją s ię k o n ie c z ­ n y m i p a r t n e r a m i d u s z p a s te rs k ie g o d ia lo g u w r a m a c h p a r a f ia ln y c h r a d d u s z ­ p a s te r s k ic h . W y b ije z a p e w n e ta k ż e i u n a s g o d z in a p e łn ie js z e g o w łą c z e n ia ś w ie c k ic h w s p r a w y k o ś c ie ln e g o d u s z p a s te rs tw a . I d e a łe m ż y c ia k o śc ie ln e g o w p a r a f ii je s t „ k o m u n ia ” . P a r a f i a — ja k z a le c a a d h o r t a c ja — „ p o w in n a s ta ć się d o m e m o tw a r t y m d la w s z y s tk ic h i g o to w y m słu ż y ć k a ż d e m u ” , czy te ż , ja k m a w ia ł p a p ie ż J a n X X I I I , „ ź ró d ­ łe m tr y s k a ją c y m w p o ś r o d k u o sa d y , do k tó r e g o w sz y sc y m ie s z k a ń c y p rz y ­ c h o d z ą u g a sić p r a g n ie n ie ” (n r 27). 2. Ś w ie c c y u c z e stn ic z ą w m is ji K o śc io ła L u d z ie św ie c c y u c z e s tn ic z ą c w „ k o m u n ii” K o śc io ła z n a tu r y rz e c z y s t a ją się u c z e s tn ik a m i je g o m is ji. J a k z a p e w n ia d o k u m e n t p o s y n o d a ln y : „ K o m u n ia ro d z i k o m u n ię i w s a m e j sw e j is to c ie p r z y jm u je k s z ta łt k o m u n ii m i s y j n e j . J e z u s b o w ie m m ó w i do s w o ic h u c z n ió w : „ N ie w y ś c ie M n ie w y b ra li, a le j a w a s w y b r a łe m i p rz e z n a c z y łe m w a s n a to, a b y ś c ie szli i o w oc p rz y n o s ili, i b y o w o c w a s z t r w a ł ” ( J 15,16).

K o m u n ia i m is ja s ą ze s o b ą g łę b o k o z w ią z a n e , p r z e n i k a ją się n a w z a ­ je m , im p lik u ją t a k d a le c e , że k o m u n ia je s t ró w n o c z e ś n ie ź ró d łe m i o w o ­ cem m is ji; k o m u n ia je s t m is y jn a , m is ja z aś słu ż y k o m u n ii. Z a w s z e je d e n i te n sa m D u c h g ro m a d z i i je d n o c z y K o śc ió ł o ra z p o s y ła go, a b y g ło sił E w a n g e lię „ a ż p o k r a ń c e z ie m i” . (Dz 1,8).

J e s t rz e c z ą o c z y w istą , że z n a c z n ą część o d p o w ie d z ia ln o śc i z a m is ję K o ś­ c io ła — z ty t u łu ic h u d z ia łu w k o m u n ii k o ś c ie ln e j — p r z y p a d a lu d z io m św ie c k im . D o ty c z y to n a jp i e r w g ło s z e n ia E w a n g e lii „ c a łe m u s tw o r z e n iu ”.

N a k a ż d y m u c z n iu C h ry s tu s a sp o c z y w a te n z a s z c z y tn y o b o w ią z e k (n r 33). W a r u n k i w s p ó łc z e s n e g o ś w ia ta , w k tó r y m ż y je m y , c z y n ią te n o b o w ią z e k sz c z e g ó ln ie p rz y n a g la ją c y m . C h o d z i tu n a jp i e r w o o b o w ią z e k „ n o w e j e w a n ­ g e liz a c ji”, c z y li n a jp i e r w re e w a n g e liz a c ji tz w . s ta re g o ś w ia ta , a w ię c k r a ­ jó w tr a d y c y jn ie c h rz e ś c ija ń s k ic h .

C a łe b o w ie m k r a j e i n a ro d y , w k tó r y c h n ie g d y ś re lig ia i ży cie c h rz e ś ­ c ija ń s k ie k w itły i d a ły p o c z ą te k w s p ó ln o c ie w ia r y ż y w e j i d y n a m ic z n e j, d z is ia j — j a k m ó w i a d h o r t a c ja — w y s ta w io n e s ą n a c ię ż k ą p ró b ę , a n ie ­ k ie d y p o d le g a ją p ro c e s o w i r a d y k a ln y c h p r z e m ia n w s k u te k s z e r z e n ia s ię z o b o ję tn ie n ia , s e k u la ry z m u i a te iz m u . C h o d z i t u p rz e d e w s z y s tk im o k r a j e i n a r o d y n a le ż ą c e d o tzw . P ie rw s z e g o Ś w ia ta , w k tó r y c h d o b r o b y t m a t e ­ r i a ln y i k o n s u m iz m , a c z k o lw ie k p rz e m ie s z a n e z s y tu a c ja m i z a s tr a s z a ją c e j n ę d z y i u b ó s tw a , s p r z y ja ją i h o łd u ją z a s a d z ie : „żyć ta k , j a k g d y b y B óg n ie is tn ia ł” (n r 34). — T a k w y g lą d a s y tu a c ja w w ie lu k r a j a c h e u ro p e js k ic h o r a z w k r a j a c h A m e ry k i P ó łn o c n e j. S ta n o w i to w y z w a n ie d la K o śc io ła i j e ­ go z b a w c z e j m is ji. J e s t rz e c z ą o c z y w istą , że K o śc ió ł n ie b ę d z ie m ó g ł s p r o ­ s ta ć i p r z e c iw s ta w ić się n a r a s ta j ą c e j f a li z o b o ję tn ie n ia re lig ijn e g o , s e k u ­ la r y z m u i p ra k ty c z n e g o czy te o re ty c z n e g o a te iz m u , b e z a k ty w n e g o z a a n g a ­ ż o w a n ia s ię lu d z i św ie c k ic h w d zieło re e w a n g e liz a c ji k r a jó w s ta re g o c h rz e ś ­ c ija ń s tw a . S tą d w y w o d z i się n a g lą c y a p e l o w s p ó ło d p o w ie d z ia ln o ś ć ś w ie c ­ k ic h z a z b a w c z ą m is ję K o ścio ła.

A p e l te n d o ty c z y ró w n ie ż p e łn ie js z e g o u d z ia łu ś w ie c k ic h w p r a c y m i­ s y jn e j w ś r ó d n a ro d ó w , g d z ie E w a n g e lia je s t g ło s z o n a p o r a z p ie r w s z y . C h o d z i ta m o z a sz c z e p ie n ie K o śc io ła (p la n ta tio E cclesia e) w k r a j a c h g łó w ­ n ie tzw . T rz e c ie g o Ś w ia ta . D o teg o c z a su , p o m im o u p ły w u d ru g ie g o ty s ią c ­ le c ia , d w ie tr z e c ie ż y ją c e j o b e c n ie lu d n o ś c i ś w ia t a n ie sły sz a ło je s z c z e „ r a ­ d o sn e j n o w in y ” , czy li E w a n g e lii C h ry s tu s a . D o ty c h c z a so w e m e to d y p r a c y m is y jn e j w y m a g a ją z d e c y d o w a n e g o w s p a r c ia ś w ie c k ic h k a to lik ó w . C h o d zi t u n ie ty lk o o p o m o c m a te r ia ln ą , a le p rz e d e w s z y s tk im o p o m o c p e r s o n a l­ n ą , ta k ż e ze s tr o n y ro d z in c h rz e ś c ija ń s k ic h , d a ją c y c h p r z y k ła d w z o ro w e g o ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . K o śc ió ł d o p ie r o w te d y m o ż n a u z n a ć z a z a ło ż o n y i u g r u n to w a n y w k r a j u m is y jn y m , g d y o b o k d u c h o w ie ń s tw a ż y je i d z ia ła o d p o w ie d n io u k s z ta łto w a n y d o jr z a ły l a i k a t (por. D M 21). T a k w ię c w s p ó łd z ia ­ ła n ie ś w ie c k ic h — w z d e c y d o w a n ie w ię k s z y m s to p n iu — w p r a c y m is y jn e j, j e s t k o n ie c z n y m w a r u n k ie m s p e łn ie n ia p o d s ta w o w e g o o b o w ią z k u K o śc io ła , j a k i m je s t g ło s z e n ie E w a n g e lii.

K o śc ió ł r e a liz u j ą c z b a w c z e p o s ła n n ic tw o „ d a je c z ło w ie k o w i n ie ty lk o u c z e s tn ic tw o w ż y c iu B o ży m , le c z ta k ż e ro z s ie w a p o c a ły m św ie c ie n ie ja k o o d b ite ś w ia tło B oże, z w ła sz c z a p rz e z to , ż e le c z y i p o d n o si g o d n o ść o so b y lu d z k ie j, u m a c n ia w ię ź sp o łe c z e ń s tw a lu d z k ie g o o ra z w le w a g łę b sz y s e n s i z n a c z e n ie w p o w s z e d n ią a k ty w n o ś ć lu d z i. D la te g o K o śc ió ł u w a ż a , że p rz e z p o sz c z e g ó ln y c h sw y c h c z ło n k ó w i c a łą s w o ją sp o łeczn o ść m o ż e p o w a ż ­ n ie p rz y c z y n ić się d o teg o , a b y ro d z in a lu d z k a i je j h is to r i a s ta w a ły się b a r d z ie j lu d z k ie ” (n r 36). S łu ż y w te n sp o só b b u d o w a n iu „ c y w iliz a c ji m i­ ło ś c i” .

T e m u s a m e m u c e lo w i słu ż y , g d y p o p ie r a i sz e rz y p o s z a n o w a n ie g o d ­ n o śc i o soby lu d z k ie j ja k o p o d s ta w ę ró w n o ś c i w s z y s tk ic h lu d z i. W y n ik a s t ą d n ie d o p u s z c z a ln o ś ć ja k ie jk o lw ie k d y s k r y m in a c ji: r e lig ijn e j, ra s o w e j, e k o n o ­ m ic z n e j, k u ltu r o w e j, p o lity c z n e j, g o sp o d a rc z e j itp .

B ę d ą c p o d s ta w ą ró w n o ś c i w s z y s tk ic h lu d z i, g o d n o ść o s o b is ta j e s t r ó w ­ n o c z e ś n ie ź ró d łe m ic h w z a je m n e j s o lid a rn o ś c i i p r a w lu d z k ic h . W ś ró d ty c h p r a w n a sz c z e g ó ln e p o d k re ś le n ie z a s łu g u je p r a w o d o ż y c ia i d o je g o n i e ­ ty k a ln o ś c i w e w s z y s tk ic h o k re s a c h ro z w o ju c z ło w ie k a , p o c z ą w sz y o d m o ­ m e n t u p o c z ę c ia a ż d o c h w ili ś m ie rc i. N ie z b y w a ln y m w y m o g ie m g o d n o śc i k a ż d e g o c z ło w ie k a j e s t p r a w o d o w o ln o ś c i s u m ie n ia i w o ln o ś c i r e lig ijn e j. L e ż y o n o u p o d s ta w w s z e lk ic h i n ­ n y c h w o ln o ś c i i p r a w c z ło w ie k a . M o cn o to p o d k r e ś lił J a n P a w e ł I I w a d

-h o r t a c ji p o s y n o d a ln e j ( n r 39). T a k ż e i O jc o w ie s y n o d a ln i u z n a li za sw ó j sz c z e g ó ln y o b o w ią z e k „ p o d z ię k o w a ć ty m św ie c k im , k tó r z y ż y ją ja k o n ie s tr u ­ d z e n i ś w ia d k o w ie w ia ry , tr w a j ą c n ie z ło m n ie w je d n o ś c i ze S to lic ą A p o s­ to ls k ą , m im o o g ra n ic z e n ia ic h w o ln o ś c i i p o z b a w ie n ia p o słu g i k a p ła ń s k ie j. R y z y k u ją c w sz y stk o , n a w e t w ła s n e życie, św ie c c y d a ją w te n sp o só b ś w ia ­ d e c tw o je d n e j z n a jis to tn ie js z y c h w ła śc iw o ś c i K o śc io ła : że K o śc ió ł ro d z i się z ła s k i B o ż e j, co w sp o só b n a jb a r d z ie j w z n io sły w y r a ż a się w m ę c z e ń ­ s tw ie ” (n. 39).

R o d z i n a

O so b a lu d z k a m a sw ó j w y m ia r sp o łeczn y , k tó re g o n a tu r a ln y m w y r a ­ z e m je s t ży cie ro d z in n e . M a łż e ń stw o i ro d z in a s ta n o w ią p ie r w s z ą p ła s z c z y z ­ n ę sp o łe c z n e g o z a a n g a ż o w a n ia k a to lik ó w św ie c k ic h . P rz e z ro d z in ę c z ło w ie k i c h rz e ś c ija n in w r a s t a w s p o łe c z e ń stw o i w K o śció ł.

A p o s to ls k im z a d a n ie m św ie c k ic h je s t p rz e d e w s z y s tk im tr o s k a o to, b y r o d z in a b y ła ś w ia d o m a w ła s n e j to ż s a m o śc i i te g o ż e je s t p ie r w s z ą i p o d ­ s ta w o w ą k o m ó r k ą sp o łe c z n ą . P o w in n a m ie ć św ia d o m o ś ć sw e j o ry g in a ln e j r o li w sp o łe c z e ń s tw ie , a ta k ż e m a s ta w a ć się c o ra z b a r d z ie j a k ty w n y m i o d p o w ie d z ia ln y m m o to re m sw o je g o ro z w o ju i u c z e s tn ic tw a w ż y c iu s p o ­ łe c z n y m (n r 40). P r o g r a m e m d z ia ła ln o ś c i lu d z i ś w ie c k ic h n a rz e c z ro d z in y m a b y ć o g ło sz o n a p o S y n o d z ie B is k u p ó w z r o k u 1980 „ K a r ta P r a w R o d z i­ n y ” . P r o g r a m te n d o m a g a się sz y b k ie j i z d e c y d o w a n e j re a liz a c ji. J a n P a ­ w e ł II w y ą r a z ił p rz y te j o k a z ji sw o je p rz e k o n a n ie , że „ p rz y s z ło ść lu d z k o ś c i id z ie p rz e z ro d z in ę ” (n r 40). W ła ś n ie w ro d z in ie d e c y d u je się p rz y sz ło ść b a r d z ie j lu d z k ie j c y w iliz a c ji ja k o c y w iliz a c ji m iło ści. R o d z in a b o w ie m je s t „ sz k o łą b o g a ts z e g o c z ło w ie c z e ń s tw a ” (K D K 52) o ra z „ sz k o łą ” m iło ś c i b liź ­ n ie g o i in n y c h c n ó t.

„ P o p rz e z p r a k t y k o w a n i e m iło ś c i b liź n ie g o ś w ie c c y p r z e ż y w a ją s w o je u c z e s tn ic tw o w k r ó le w s k im u rz ę d z ie C h ry s tu s a , a z a te m w e w ła d z y S y n a C zło w ieczeg o , k tó r y n ie p rz y s z e d ł, a b y M u słu ż o n o , lecz ż e b y słu ż y ć ” (M k 10,45). P r z e ż y w a ją o n i i d a j ą w y r a z o w ej k ró le w s k o ś c i w sp o só b n a jp r o s t ­ szy, z a w sz e i d la w s z y s tk ic h d o s tę p n y , a z a ra z e m w sp o só b n a jb a r d z ie j w z n io sły , b o w ie m m iło ść je s t n a jw ię k s z y m 'd a r e m , d a w a n y m p rz e z D u c h a Ś w ię te g o d la b u d o w a n ia K o śc io ła (por. 1 K o r 13,13) i d la d o b r a lu d z k o ś c i (n r 41). I m o ż n a tu t a j d o d a ć : „ d la d o b ra n a d c h o d z ą c e j c y w iliz a c ji m iło ś c i” . J e s t to z a ra z e m w a ż n y sp o só b a p o s to ls tw a , w k tó r y m św ie c c y m ę ż c z y ź n i i k o b ie ty p e łn ią r o lę p ie r w s z o p la n o w ą .

Z a a n g a ż o w a n i e p o l i t y c z n e

T ej n ie z a s tą p io n e j r o li r o d z in y c h rz e ś c ija ń s k ie j n i e m o ż n a s k u te c z n ie z a b e z p ie c z y ć w e w s p ó łc z e s n y m sp o łe c z e ń s tw ie in a c z e j n iż p rz e z u d z ia ł ka<- to lik ó w ś w ie c k ic h w p o lity c e , czy li w ró ż n e g o r o d z a ju d z ia ła ln o ś c i g o sp o ­ d a rc z e j, sp o łe c z n e j i p ra w o d a w c z e j. P rz e z p o lity k ę ro z u m ie m y tu t a j w s z e l­ k ą d z ia ła ln o ś ć o b y w a te ls k ą n a rz e c z w sp ó ln e g o d o b ra . W ty m z n a c z e n iu K o śc ió ł i S o b ó r W a ty k a ń s k i I I p o c h w a la p o lity k ę i p o lity k ó w . C z y ta m y d o sło w n ie w K o n s ty tu c ji d u s z p a s te rs k ie j o K o śc ie le : „ K o śc ió ł u z n a je z a g o d n ą p o c h w a ły i s z a c u n k u p r a c ę ty c h , k tó r z y d la p o s łu g i lu d z io m p o ś w ię ­ c a ją s w o je siły d o b r u p a ń s tw a i p o d e jm u ją się te g o tr u d n e g o o b o w ią z k u ” (K D K 75).

P o d s ta w o w y m k r y t e r iu m d la t a k p o z y ty w n e j o c e n y p o lity k i je s t d z ia ­ ła ln o ś ć n a rz e c z d o b r a o so b y lu d z k ie j o ra z d o b r a w sp ó ln e g o , c z y li w s z y s t­ k ic h lu d zi. D z ia ła ln o ś ć t a p o w in n a b y ć p o n a d to n a c e c h o w a n a u m iło w a n ie m s p r a w ie d liw o ś c i i d u c h e m słu ż b y . W te d y d o p ie r o p o lity k a s ta je się ś r o d ­ k ie m p r z y b liż a n ia id e a łó w c h rz e ś c ija ń s k ie j w iz ji c y w iliz a c ji m iło ści.

T y m id e a ło m m a słu ż y ć ta k ż e d z ia ła ln o ś ć k a to lik ó w w z a k re s ie tw ó r ­ czości k u ltu r a l n e j.

T w ó r c z o ś ć k u l t u r a l n a

E w a n g e liz a c ja k u ltu r y i k u l t u r c z ło w ie k a s t a je się je d n y m z p i l n ie j­ szy ch z a d a ń sto ją c y c h o b e c n ie p rz e d K o śc io łe m . E w a n g e lia b o w ie m d o p ie ro w te d y je s t w p e łn i p r z y ję ta i z a s y m ilo w a n a p rz e z w s p ó ln o tę n a ro d o w ą , k ie ­ d y się w y r a ż a w je j k u ltu rz e .

„ D la te g o K o śc ió ł z a c h ę c a ś w ie c k ic h , b y z o d w a g ą i tw ó rc z ą in t e li g e n ­ c ją b y li o b e c n i w u p r z y w ile jo w a n y c h m ie js c a c h k u ltu r y , ja k im i są szk o ły i u n iw e r s y te ty , o ś ro d k i b a d a ń n a u k o w y c h i te c h n ic z n y c h , ś r o d o w is k a t w ó r ­ czości a r ty s ty c z n e j i h u m a n is ty c z n e j r e f le k s ji. C e le m te j o b e c n o śc i je s t n ie ty lk o o c z y sz c z e n ie k ry ty c z n e o c e n ia n y c h e le m e n tó w is tn ie ją c e j k u ltu r y , a le ta k ż e ic h p o d n ie s ie n ie p o p rz e z o r y g in a ln e b o g a c tw o E w a n g e lii i w ia r y c h r z e ś c ija ń s k ie j” (n r 44). W te n sp o só b — j a k z a p e w n ia S o b ó r — „ D o b ra n o w in a C h ry s tu s o w a o d n a w ia u s ta w ic z n ie ży cie i k u lt u r ę u p a d łe g o c z ło w ie k a o ra z z w a lc z a i u s u ­ w a b łę d y i zło, p ły n ą c e z c ią g le g ro ż ą c e g o c z ło w ie k o w i z w o d z e n ia p rz e z

g rz e c h ” (K D K 58).

T a k w ię c lu d z ie św ie c c y u c z e s tn ie z ą c w z b a w c z y m p o s ła n n ic tw ie , czy li w „ m is ji” K o śc io ła d o ś w ia ta , s t a ją s ię w sp ó łb u d o w n ic z y m i le p s z e j p r z y ­ szło ści K o śc io ła i b a rd z ie j lu d z k ie g o sp o łe c z e ń s tw a .

3. S p o so b y b u d o w a n ia c y w iliz a c ji m iło ści

Z ty c h o g ó ln y c h za ło ż e ń i p r z e s ła n e k w y n ik a ją b a rd z ie j szc z e g ó ło w e z a s to s o w a n ia d la k a to lik ó w w n a s z y m k r a ju .

N a s u w a się n a jp i e r w r e f le k s j a o g ó ln ie js z e j n a tu r y , że im ś c iś le js z a b ę ­ d z ie „ k o m u n ijn a ” w ię ź z C h ry s tu s e m i w z a je m n ie m ię d z y so b ą, ty m p o ­ m y ś ln ie js z e b ę d ą ro k o w a n ia co do c y w iliz a c ji m iło ści. T ro s k a o p o g łę b ia ­ n ie te j k o m u n ijn e j w ię z i w e w sp ó łc z e s n y m K o śc ie le s ta je się c o ra z b a r d z ie j w id o c z n a w ro z lic z n y c h r u c h a c h o d n o w y k o ś c ie ln e j, ta k ic h j a k n p . w r u ­ c h u o d n o w y k a te c h u m e n a ln e j, w r u c h u c h a ry z m a ty c z n y m , w n a s z y m r u c h u „ S w ia tło -Ż y c ie ” , w r u c h u R o d z in y R o d z in , „ S p o tk a n ia M a łż e ń s k ie ” , SO S , w r u c h u M iło s ie rd z ia B ożego itp . A d h o r ta c ja C h r is tifid e le s la ici z a le c a o d ­ n o w ę p a r a f ii ja k o „ k o m u n ii” p rz e z p o p ie r a n ie r u c h u „ m a ły c h w s p ó ln o t p o d ­ s ta w o w y c h ” . W s z y s tk ie w s p o m n ia n e r u c h y k o ś c ie ln e są z a in te re s o w a n e i n a ­ s ta w io n e n a tw o rz e n ie ty c h m a ły c h w s p ó ln o t n a te r e n ie p a r a f ii. T o w ła ś n ie w ty c h m a ły c h w s p ó ln o ta c h d o k o n u je się d o ś w ia d c z e n ie „ k o m u n ii” k o ś c ie l­ n e j. S ta j e się to m o ż liw e d z ię k i o so b iste j z n a jo m o ś c i i p r z y ja ź n i c h rz e ś c i­ ja ń s k ie j łą c z ą c e j c z ło n k ó w ty c h ż e m a ły c h w sp ó ln o t. W te d y d o p ie r o p r z e z m a łe w s p ó ln o ty p a r a f ia ja k o „ w s p ó ln o ta w s p ó ln o t” s ta je się s a m a ró w n ie ż w w ię k s z y m s to p n iu K o śc io łe m -K o m u n ią .

W m a ły c h w s p ó ln o ta c h p o w in n o się o d b y w a ć sy s te m a ty c z n e c z y ta n ie P is m a św ., w s p ó ln e p la n o w a n ie czy n ó w m iło ś c i i m iło s ie rd z ia n a te r e n ie p a r a f ii. W te d y p rz y b liż a się c zas b u d o w a n ia c y w iliz a c ji m iło ści.

Z p rz e b u d o w ą p a r a f ii w e w s p ó ln o tę „ k o m u n ijn ą ” id z ie w p a r z e a p o ­ s to ls k ie u a k ty w n ie n ie c z ło n k ó w p a r a f ii. „ K o m u n ia ” b o w ie m — j a k to ju ż p o w ie d z ia n o — je s t p r a w ie ró w n o z n a c z n a z „ M is ją ” . W z w ią z k u z p o w s ta ­ n ie m m a ły c h w s p ó ln o t p o d s ta w o w y c h ty p u w ie c z e rn ik o w e g o w z m a g a się n ie ja k o a u to m a ty c z n ie d z ia ła ln o ś ć m is y jn o -e w a n g e liz a c y jn a . W id a ć to o b e c ­ n ie n a p rz y k ła d z ie w s p ó ln o t n e o k a te c h u m e n a ln y c łi. R u c h te n s t a je się r u ­ c h e m e w a n g e liz u ją c y m . D o e w a n g e liz a c ji, ta k ż e n a te r e n a c h m is y jn y c h , s t a ­ j ą d o d y sp o z y c ji c a łe ro d z in y k a to lic k ie , b y ta m p ro w a d z ić d z ia ła ln o ś ć k a - te c h iz a c y jn ą . . C z y n ią to ró w n ie ż w k r a j a c h s ta re g o c h rz e ś c ija ń s tw a . W te n sp o só b K o śc ió ł p a r a f ia ln y s ta je s ię c o ra z b a r d z ie j w s p ó ln o tą k a te c h iz u ją c ą i e w a n g e liz u ją c ą . P o c z ą tk i z o sta ły ju ż z ro b io n e . O b e c n ie , p o o g ło s z e n iu p a ­ p ie s k ie j a d h o r t a c ji p o s y n o d a ln e j, n a le ż a ło b y te w y s iłk i o d n o w ić i w z m o c ­ n ić . Z a s łu g u ją w ię c n a p o n o w n e p rz e m y ś le n ie — w n o w e j s y tu a c ji k o ś ­ c ie ln e j — s p r a w y o rg a n iz a c ji i u a k ty w n ie n ia tzw . W ie c z e rn ik ó w . O n e b o ­

w ie m n a jb a r d z ie j o d p o w ia d a ją p o tr z e b ie o d n o w y ż y c ia p a r a f ia ln e g o p rz e z m a le w sp ó ln o ty p o d s ta w o w e . C h o d zi tu p rz e d e w s z y s tk im o ta k ie w sp ó ln o ty w ie c z e rn ik o w e , k tó r e się z b ie r a ją w d o m a c h p r y w a tn y c h , w ro d z in a c h . T o o n e p rz e c ie ż n a jw ię c e j p rz y c z y n ia ją się do o d n o w y ta k ż e ż y c ia ro d z in n e g o . N ależy tu w s p o m n ie ć , n a k o n ie c , o u d z ia le k a to lik ó w św ie c k ic h w d z ia ­ ła ln o ś c i p o lity c z n e j. D z ie d z in a p o lity k i sto i o b e c n ie w P o ls c e o tw o re m p rz e d ś w ie c k im i k a to lik a m i. U c z e s tn ic tw o k a to lik ó w św ie c k ic h w d z ia ła ln o ­ ści p o lity c z n e j je s t — w ś w ie tle d o k u m e n tó w k o ś c ie ln y c h — n ie ty lk o p r a ­ w e m , a le i o b o w ią z k ie m . W o d b u d o w ie i p rz e b u d o w ie n a s z e j O jc z y z n y n ie m o ż e i n ie p o w in n o z a b r a k n ą ć k a to lik ó w ś w ie c k ic h T o je s t b e z w ą tp ie ­ n ia ,,z n a k ” n a s z e g o cz a su , a le i w y r a z w o li B o żej.

T a k ż e w ię c i p rz e z u d z ia ł w d z ia ła ln o ś c i p o lity c z n e j m a j ą lu d z ie św ie c ­ cy p rz y c z y n ia ć się d o b u d o w y c y w iliz a c ji m iło ści.

ks. E u g e n iu s z W e r o n S A C , O łta r ze m II. 2 5 -L E C IE D E K L A R A C JI S O B O R O W E J „N O S T R A A E T A T E ”

W R Z Y M IE I W P O L S C E

T ra g e d ia w y n is z c z e n ia m ilio n ó w Ż y d ó w w im ię o b łę d n e j id e o lo g ii w c z a sie d ru g ie j w o jn y ś w ia to w e j n ie m o g ła n ie p o s ta w ić c h rz e ś c ija n w o b e c k o n ie c z n o śc i g łę b o k ie j r e f le k s ji n ie ty lk o n a d d o k o n a n ą z b ro d n ią , lecz i n a d w ła s n y m s to s u n k ie m d o n ie j o ra z d o te g o n a r o d u , k tó r y p ie r w s z y o tr z y m a ł o b ie tn ic e i w s z e d ł w p rz y m ie r z e z B o g iem *. I n n y m w y d a rz e n ie m , a le te ż d o m a g a ją c y m się z a s ta n o w ie n ia n a d lo ­ se m n a s z y c h „ s ta rs z y c h b r a c i” w w ie rz e b y ło p o w s ta n ie p o w o jn ie p a ń s tw a Iz ra e l. N a le ż a ło p o d ją ć r e w iz ję p e w n y c h s te re o ty p ó w m y ś lo w y c h o d n o sz ą c y c h się d o H is to r ii Z b a w ie n ia , w e d łu g k tó r y c h Ż y d z i m ie li b y ć w ie c z n ie s k a ­ z a n i n a ro z p ro s z e n ie i tu ła c z k ę .

Ś w ia to w a R a d a K o śc io łó w u p rz e d z iła K o śc ió ł k a to lic k i w y d a ją c w 1961 r. d e k la r a c ję n a te m a t sto s u n k ó w c h rz e ś c ija ń s k o -ż y d o w s k ic h . S o b ó r W a ty k a ń s k i II, ro z p o c z ę ty w r o k p ó ź n ie j, o d p o c z ą tk u ży w o in te r e s o w a ł się t ą s p r a w ą , a p a p ie ż J a n X X I I I z le c ił S e k r e t a r i a to w i do s p r a w J e d n o ś c i C h rz e ś c ija n o p ra c o w a n ie d o k u m e n tu n a te n te m a t. P o c z ą tk o w o is tn i a ł z a ­ m i a r p o łą c z e n ia go z K o n s ty tu c ją o K o ściele, o s ta te c z n ie je d n a k z o s ta ł o g ­ ło szo n y w r a m a c h d e k la r a c ji p o św ię c o n e j' s to s u n k o w i K o śc io ła do re lig ii n ie ­ c h rz e ś c ija ń s k ic h 2.

W sp o m n ian a· w y ż e j d e k la r a c ja z a c z y n a ją c a się o d słó w N o s tr a a e ta te „ z o s ta ła u c h w a lo n a 28 p a ź d z ie r n ik a 1965 r o k u ; c z w a rty je j p u n k t d o ty c z y s to s u n k u k a to lik ó w do Ż y d ó w s. M a o n w ie lk ie z n a c z e n ie ta k ż e d la k a to ­ lik ó w ś w ie c k ic h w n a s z y m k r a ju . A. O b c h o d y ro c z n ic o w e w R z y m ie 1. S p o tk a n ie d e le g a tó w d ia lo g u ż y d o w s k o -k a to lic k ie g o Z o k a z ji 2 5 -le c ia d e k la r a c ji so b o ro w e j N o s tr a a e ta te , w d n ia c h 5—6 g r u d n ia 1990 r., w W a ty k a n ie o d b y ło się s p o tk a n ie d e le g a tó w M ię d z y n a ro ­ d o w eg o K o m ite tu Ż y d o w s k ie g o do s p r a w K o n s u lta c ji M ię d z y re lig ijn y c h o ra z 1 K s. A n d rz e j Z u b e r b i e r , W p r o w a d z e n ie d o D e k la r a c ji o s to s u n k u K o śc io ła do r e lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h « N o stra a e ta te » , w : Ż y d z i i ju d a iz m w d o k u m e n ta c h K o śc io ła i n a u c z a n iu J a n a P a w ła I I (1965— 1989), W a rs z a ­ w a 1990, s. 21.

2 T a m ż e , s. 22. 3 T a m że .

W a ty k a ń s k ie j K o m is ji d o s p r a w R e lig ijn y c h S to s u n k ó w z J u d a iz m e m . S p o t­ k a n i e to m ia ło c h a r a k t e r n a d z w y c z a jn y i ró ż n iło s ię o d d o ty c h c z a s o r g a n i­ z o w a n y c h p rz e z w s p o m n ia n ą K o m is ję . J e g o c e le m b y ło p o d s u m o w a n ie d o ­ ś w ia d c z e ń 25 l a t d ia lo g u o ra z re f le k s je n a d p rz y s z ło ś c ią 4.

M ię d z y n a ro d o w y K o m i te t Ż y d o w s k i d o s p r a w K o n s u lta c ji M ię d z y re li- g ijn y c h re p r e z e n to w a ła 3 2 -o so b o w a d e le g a c ja . K o śc ió ł k a to lic k i zaś, r e p r e ­ z e n to w a ła 2 1 -o so b o w a g r u p a (z P o ls k i p rz y b y li b is k u p i H e n r y k M u s z y ń ­ s k i i A u d rz e j S u s k i ) .

Z g ro m a d z o n y c h w a u li U n iw e rs y te tu L a te r a ń s k ie g o p o w ita ł b is k u p P i e ­ tr o R o s s a n o, r e k to r te jż e u c z e ln i. W s p o m n ia ł, iż w m u r a c h te j u c z e ln i o d b y ła się te ż s e s ja z o k a z ji 2 0 -lecia N o s tr a a e ta te , p o d c z a s k tó r e j d o k o n a ­ n o p r e z e n ta c ji k s ią ż k i o 15 la ta c h d ia lo g u ż y d o w s k o -k a to lic k ie g o . P r z e w o d ­ n ic z ą c y K o m is ji, a r c y b is k u p E d w a r d C a s s i d y , p o w ie d z ia ł, iż to s p o tk a n ie j e s t w y ra z e m c o ra z g łęb szeg o w z a je m n e g o z ro z u m ie n ia i w s p ó łp r a c y 5.

G łó w n y r a b i n R z y m u E. T o a f f w s p o m n ia ł o p o c z ą tk a c h d ia lo g u . S tw ie r d z ił je d n a k z ż a le m , że te n d o k u m e n t j e s t z n a n y n ie lic z n y m , n ie z n a ­ j ą go n a w e t k s ię ż a e.

J e d n y m z p o s tu la tó w w y s u w a n y c h p o d c z a s s e s ji b y ło sz e ro k ie ro z p o w ­ s z e c h n ie n ie N o s tr a a e ta te z a ró w n o w ś r o d o w is k a c h k a to lic k ic h , j a k i ży-“· d o w sk ic h .

P a n i T. Z e V i z u z n a n ie m p o d k re ś liła , że E p is k o p a t W ło s k i w p r o w a ­ d z ił d o ty c h c z a s D z ie ń D ia lo g u z J u d a iz m e m (17 s t y c z n ia ) 7.

K a r d y n a ł F r a n z K o e n ig , m ó w ią c o d o k u m e n c ie p o d p is a n y m w P r a d z e 6 w rz e ś n ia , w s k a z a ł n a z a w a r tą ta m z a sa d ę , ż e „ n ie m o ż n a b y ć c h r z e ś c ija ­ n i n e m i je d n o c z e ś n ie a n ty s e m itą ” o ra z u z n a ł to z a w a ż n e o sią g n ię c ie d ia ­ lo g u .

M ó w ią c o p rz y s z ło śc i, b y ły a rc y b is k u p W ie d n ia w s k a z a ł 5 is to tn y c h z a ­ g a d n ie ń : — te o lo g ic z n e p o g łę b ie n ie ro li n a r o d u ż y d o w sk ie g o w ta je m n ic y o d k u ­ p ie n ia , — w s p ó ln a — ta k ż e z is la m e m — o b ro n a p r a w lu d z k ic h w sz ę d z ie ta m , g d z ie s ą o n e z a g ro ż o n e , — w s p ó ln e s tu d ia b ib lijn e , — u s u n ię c ie z te k s tó w b ib lis ty c z n y c h i k a te c h e ty c z n y c h a k c e n tó w a n ­ ty ż y d o w s k ic h , a ro z p o w s z e c h n ia n ie ta k i c h te k s tó w , k tó r e o tw ie r a ją d ro g ę d o d ia lo g u ,

— e k u m e n ic z n y w y m ia r d z ia ła ln o ś c i r e lig ijn e j 8.

P r z e w o d n ic z ą c y R a d y S y n a g o g A m e r y k a ń s k ic h d o s p r a w M ię d z y re lig ij- n y c h , r a b i n J a c k B e m p o r a d , s tw ie rd z ił, iż n a p rz y w ó d c a c h w s p ó ln o t ż y d o w s k ic h sp o c z y w a o b o w ią z e k u ś w ia d o m ie n ia s w y m cz ło n k o m , ja k ie z m ia n y z a sz ły w K o śc ie le . W s k a z a ł m ię d z y in n y m i n a w s p o m n ia n y w y ż e j d o k u m e n t p o d p is a n y w P r a d z e 9.

U c z e stn ic y s p o tk a n ia z s a ty s f a k c ją s tw ie rd z ili, ż e s p ó r o lo k a liz a c ję k la s z to r u w O ś w ię c im iu z o sta ł z ak o ń czo n y .

S p o tk a n ie z J a n e m P a w łe m I I u c z e s tn ik ó w s e s ji o d b y ło się 6 g r u d n ia ra n o . A rc y b is k u p C a s s i d y w y r a z ił O jc u Ś w ię te m u g łę b o k ą w d z ię c z n o ść „ z a n ie s tr u d z o n e n a u c z a n ie i p a s te r s k ą d z ia ła ln o ś ć p o ś w ię c o n ą w s p ie r a n iu i r o z w ija n iu c o ra z b a r d z ie j b r a te r s k i c h s to s u n k ó w z ju d a iz m e m ” 10. 4 O b c h o d y 25. ro c z n ic y o g ło sz e n ia so b o ro w e j d e k la r a c ji N o s tr a a e ta te , w : L 'O s s e rv a to r e R o m a n o 12 (1990), s. 9. 5 T a m ż e . 6 T a m ż e . 7 T a m ż e . 8 T a m ż e . * T a m ż e . 10 T a m ż e .

W c z a sie a u d ie n c ji p o ls c y b is k u p i w rę c z y li O jc u Ś w ię te m u w y d a n ą p rz e z A k a d e m ię T e o lo g ii K a to lic k ie j w W a rs z a w ie k s ią ż k ę Ż y d z i i j u d a ­ iz m w d o k u m e n ta c h K o śc io ła i n a u c z a n iu J a n a P a w ła I I (1965— 1989) o p r a ­ c o w a n ą p rz e z k się ż y W a ld e m a r a C h r o s t o w s k i e g o i R y s z a rd a R u b i n - k i e w i с z a SD B u .

2. P rz e m ó w ie n ie O jc a Ś w ię te g o

Z o k a z ji ro c z n ic y N o s tr a a e ta te O jc ie c Ś w ię ty w y r a z ił p r a g n ie n ie s p o t­ k a n ia s ię z d e le g a ta m i z g ro m a d z o n y m i n a s e s ji. A u d ie n c ja o d b y ła się 6 g r u d n i a ra n o .

O jc ie c Ś w ię ty n a p o c z ą tk u p o w ita ł w s z y s tk ic h d e le g a tó w s ło w a m i: „ B a ru c h h a - b a b e -S z e m A d o n a j ! B ło g o sła w io n y , k tó r y p rz y b y w a w im ię P a ń s k ie ” (P s 118/117/26). S ło w a te p rz y p o m n ia ły , iż w sz y sc y m a m y u d z ia ł w te j s a m e j n a d z ie i i o b ie tn ic a c h d a n y c h A b r a h a m o w i i je g o p o to m k o m 12. D e k la r a c ja N o s tr a a e ta te j e s t d o k u m e n te m , k tó r y z a ją ł w a ż n e m ie js c e w p r a c a c h V a tic a n u m II , ch o cia ż· u p ły n ę ło ju ż 25 la t, n ie s t r a c ił n a sw e j d o n io s ło śc i i w a rto ś c i.

D e k la r a c ja p rz y p o m in a , iż h is to r i a K o śc io ła w ią ż e s ię z n a r o d e m ż y ­ d o w s k im , k tó r y s ta n o w i w a ż n ą część „ ta je m n ic y ” O b ja w ie n ia i Z b a w ie n ia . W ie lu te o lo g ó w i b ib lis tó w , a ta k ż e k a te c h e tó w , a r t y s tó w i in n y c h a u ­ to ró w w y r a ż a w ła s n e k o n c e p c je ta je m n ic y te g o lu d u 13.

O jc ie c ' Ś w ię ty p o c h w a lił w y s iłk i K o m is ji d o s p r a w K o n ta k tó w R e lig ij­ n y c h z Ż y d a m i. Ś w ia d c z ą o t y m d w a ro z w ija ją c e n a u k ę S o b o ru d o k u m e n ­ ty : W s k a z ó w k i i su g e s tie w s p r a w ie w p r o w a d z a n ia w ż y c ie d e k la r a c ji so ­ b o r o w e j « N o stra a e ta te » n r 4 (1974) o ra z Ż y d z i i ju d a iz m w g ło s z e n iu S ło ­ w a B o żeg o w k a te c h e z ie K o ś c io ła k a to lic k ie g o (1985) 14.

J a n P a w e ł I I w s p o m n ia ł o w ie lk ie j czci d la P is m a Ś w ię te g o w y r a ż a n e j p rz e z ż y d o w sk ą tr a d y c ję , z w ła sz c z a T a lm u d u . ,

S e rc e m Z ie m i Ś w ię te j j e s t J e r o z o lim a , m ia s to tr z e c h r e lig ii: ju d a iz m u , c h r z e ś c ija ń s tw a i is la m u . O jc ie c Ś w ię ty c h c ia łb y , a b y d z ię k i te m u m i a ­ s t u w sz y sc y z je d n o c z y li s ię w m o d litw ie o p o k ó j, s p r a w ie d liw o ś ć , p o s z a ­ n o w a n ie p r a w lu d z k ic h i re lig ijn y c h 15.

J a n P a w e ł I I w y ra z ił p rz e k o n a n ie , że o b c h o d y 25. ro c z n ic y N o s tr a a e ta ­ te d z ię k i B o g u z a o w o c u ją d u c h o w ą i m o r a ln ą o d n o w ą n a s sa m y c h i c a ­ łeg o ś w ia ta .

O jciec Ś w ię ty w sw o im p rz e m ó w ie n iu po r a z p ie r w s z y w h is to r i i o d ­ w o ła ł się d o T a lm u d u , w k tó r y m c z y ta m y : „ Ś w ia t o p ie r a się n a je d n e j k o lu m n ie , k tó r ą je s t c z ło w ie k s p r a w ie d liw y ” (H a g ig a h , 12b) o ra z d o P is m a Ś w ię te g o , w k tó r y m J e z u s m ó w i: „ B ło g o sła w ie n i p o k ó j c z y n ią c y ” (M t 5,9).

N a k o n ie c sw e g o p rz e m ó w ie n ia J a n P a w e ł I I p o w ie d z ia ł: „ N ie c h s p r a ­ w ie d liw o ś ć i p o k ó j p r z e n i k n ą n a s z e s e r c a i p r o w a d z ą n a s k u p e łn i o d k u ­ p ie n ia w s z y s tk ic h lu d ó w i c a łe g o w s z e c h ś w ia ta . O b y B ó g w y s łu c h a ł n a s z y c h m o d litw ” 18. 11 Ż y d z i i ju d a i z m w d o k u m e n ta c h K o śc io ła i w n a u c z a n iu J a n a P a w ­ ła II , W a rs z a w a 1990. 12 T a m ż e . 13 T a m ż e . 14 B is k u p H e n r y k M u s z y ń s k i , W s tą p d o : Ż y d z i i ju d a iz m ..., W a r ­ s z a w a 1990, s. 15. 18 T a m ż e , s. 9. 18 T a m ż e . 11 — C ollectanea T heologica 2/93

B . O b ch o d y 2 5 -lecia D e k la r a c ji w P o ls c e 1. L is t p a s te r s k i E p is k o p a tu P o ls k i

E p is k o p a t P o ls k i w s k a z u je n a szczeg ó ln e p o w ią z a n ia c h rz e ś c ija n z r e - lig ią M o jż e sz o w ą i n a r o d e m ż y d o w sk im , g d y ż z ż a d n ą in n ą re lig ią K o ś­ ció ł n ie p o z o s ta je w t a k b lis k ie j r e la c ji a n i z ż a d n y m in n y m n a r o d e m n ie łą c z ą n a s ta k ś c isłe w ięzy .

D la te g o te ż J a n P a w e ł II, o d w ie d z a ją c sy n a g o g ę r z y m s k ą 13 k w ie tn ia , 1986 ro k u , z w ró c ił s ię do Ż y d ó w ja k o d o „ n a s z y c h s ta rs z y c h b r a c i” w w ie ­ rz e 17.

Je s z c z e je d n o b a r d z o n a s łą c z y z ty m n a r o d e m . J e s t to f a k t, iż C h ry s ­ tu s w y w o d z ił się „ w e d le c ia ła ” z n a r o d u ż y d o w sk ie g o .

B óg w y b r a ł te n n a r ó d i z a w a rł z n im p rz y m ie r z e . T o s ta n o w i o o b o ­ w ią z k u w o b e c B o g a, o w ie rz e i w ie rn o ś c i J e d y n e m u B ogu.

S p o śró d Ż y d ó w w y w o d z ą się te ż a p o s to ło w ie i p ie r w s i u c z n io w ie , k tó ­ rz y g ło sili E w a n g e lię .

E p is k o p a t p rz y p o m in a , iż O jc o w ie S o b o ro w i w N o s tr a a e ta te w y s tę p u ­ j ą p rz e c iw g łó w n e m u z a rz u to w i o b a rc z e n ia w s z y s tk ic h Ż y d ó w o d p o w ie d z ia l­ n o ś c ią z a ś m ie rć C h r y s tu s a ls. N ie m o ż n a ró w n ie ż z a p o m in a ć , że ta k ż e z a n ic h , p o d o b n ie j a k i za n a s w s z y s tk ic h , m o d lił się J e z u s n a k rz y ż u : „ O jc z e p rz e b a c z im , b o n ie w ie d z ą , co c z y n ią ” (Ł k 23, 3 4 ) le. Z n a r o d e m ż y d o w s k im łą c z ą n a s, P o la k ó w , sz c zeg ó ln e w ię z y i to ju ż od p ie r w s z y c h s tu le c i n a s z y c h d z ie jó w . P o ls k a s ta ła się d la w ie lu Ż y d ó w d r u ­ g ą o jc z y z n ą . W ię k sz o ść z n ic h w y w o d z i się z te r e n ó w d a w n e j i o b e c n e j R z e ­ c z y p o sp o lite j. N ie s te ty tu ta j w ła ś n ie z m a r ło w ie lu ż y d ó w n ie z n a s z e j w o li i n ie z n a s z e j r ę k i 20.

W ie lu P o la k ó w r a to w a ło Ż y d ó w p o d c z a s o s ta tn ie j w o jn y , t ę p o m o c s e t­ k i p rz y p ła c iły w ła s n y m ż y c ie m lu b ż y c ie m n a jb liż s z y c h , je d n a k b y li i są ta c y , d la k tó r y c h s p r a w a Ż y d ó w je s t o b o ję tn a , c zęsto s ą to k a t o l i c y 21.

E p is k o p a t w y r a ż a u b o le w a n ie z p o w o d u w s z y s tk ic h n ie s p ra w ie d liw o ś c i w y rz ą d z o n y c h Ż y d o m .

Z d r u g ie j je d n a k s tro n y k rz y w d z ą c e je s t p o s łu g iw a n ie się p o ję c ie m t a k z w a n e g o a n ty s e m ity z m e m p o lsk ieg o . Ł ą c z y się to z I I w o jn ą ś w ia to w ą i o b o ­ z a m i k o n c e n tr a c y jn y m i. Z a p o m in a się o ty m , iż to w ła ś n ie N ie m c y o k u p o ­ w a li P o ls k ę . P o la c y 1 s ta li się p ie r w s z y m i o f ia r a m i ra s is to w s k ie j id e o l o g ii22. T a s a m a z ie m ia , k tó r a p rz e z w ie k i b y ła w s p ó ln ą o jc z y z n ą P o la k ó w i Ż y ­ d ó w , w s p ó ln ie p r z e l a n a k re w , m o rz e p o tw o rn y c h c ie r p ie ń , d o z n a n y c h k rz y w d p o w in n y n a s n ie d z ie lić , a łącz y ć 23.

S c a la n a s p rz e c ie ż w ia r a w je d y n e g o B o g a, w s p ó ln e z a s a d y e ty c z n e , z a w a r te w D e k a lo g u , cześć d la S ta r e g o T e s ta m e n tu ja k o sło w a B ożego i w s p ó ln e tr a d y c je m o d lite w n e 24. Ł ą c z y n a s te ż n a d z ie ja n a o s ta te c z n e n a d e jś c ie K ró le s tw a B ożego. N a jle p s z y m s p o s o b e m p rz e z w y c ię ż a n ia w s p o m n ia n y c h tr u d n o ś c i j e s t w y e lim in o w a n ie w s z e lk ic h u p rz e d z e ń i s te re o ty p ó w . K o ń c z ą c l i s t p a s t e r s k i E p is k o p a t P o ls k i z a c y to w a ł w y p o w ie d ź O jc a Ś w ię te g o : „ L u d ż y d o w sk i, k tó r y ż y ł z n a m i p r z e z w ie le p o k o le ń , p o z o sta ł 17 L is t p a s te r s k i E p is k o p a tu P o ls k i z o k a z j i 25-lecia o g ło s ze n ia s o b o r o ­ w e j d e k la r a c ji * N o stra a e ta te », w : L ’O s s e r v a to r e R o m a n o 12 (1990), s. 22. 18 T a m ż e , s. 22. 12 T a m ż e . 20 T a m ż e . 21 T a m ż e . 22 T a m ż e . 28 T a m ż e . 24 T a m ż e .

z n a m i po te j s tr a s z liw e j ś m ie rc i m ilio n ó w s y n ó w i c ó re k . W sp ó ln ie cze­ k a m y d n i S ą d u i Z m a r tw y c h w s ta n ia ” (P rz e m ó w ie n ie d o P o la k ó w p o d c z a s a u d ie n c ji ś ro d o w e j, 26 w r z e ś n ia 1990) 25.

R o c z n ic a d o k u m e n tu N o s tr a a e ta te i li s t p a s t e r s k i E p is k o p a tu P o ls k i z a p o c z ą tk o w a ły s z e re g o k o lic z n o śc io w y c h s p o tk a ń i s y m p o z jó w n a te m a t s to s u n k ó w p o ls k o -ż y d o w s k ic h . Z o sta ły o n e z o rg a n iz o w a n e p rz e z w y ższe u c z e ln ie k a to lic k ie w r o k u 1991. D o ro z ła d o w a n ia n ie k tó r y c h n a p ię ć i n ie ­ p o ro z u m ie ń p rz y c z y n iła się ta k ż e w iz y ta p r e z y d e n ta L e c h a W a łę sy w Iz r a e lu (w r o k u 1991) o r a z w iz y ta p r e z y d e n ta Iz r a e la C h a im a H e rz o g a w P o ls c e (w m a j u 1992 r.).

2. Z a k o ń c z e n ie

O g ło sz e n ie p rz e z S o b ó r W a ty k a ń s k i II w d n iu 28 p a ź d z ie r n ik a 1965 r o k u D e k la r a c ji o s to s u n k u K o śc io ła d o re lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h (N o s tr a a e ta ­ te) z a p o c z ą tk o w a ło p ro c e s g r u n to w n e j z m ia n y m y ś li K o śc io ła n a te m a t Ż y ­ d ó w i ju d a iz m u . W k ró tc e k r a jo w e K o n f e r e n c je E p is k o p a tó w w y d a ły w ła s ­ n e d o k u m e n ty , k tó r y c h c e le m b y ło w d r a ż a n ie n o w e g o n a s t a w i e n ia d o p o ­ w s z e c h n e j p r a k ty k i.

R e z u lta te m m ię d z y n a ro d o w e j w s p ó łp r a c y b y ło o p u b lik o w a n ie W s k a z ó ­ w e k i s u g e s tii w s p r a w ie w p r o w a d z e n ia w ż y c ie d e k la r a c ji s o b o r o w e j « N o ­ s tr a a e ta te» n r 4 (1 X I I 1974) o p ra c o w a n y c h p rz e z W a ty k a ń s k ą K o m is ję do s p r a w S to s u n k ó w R e lig ijn y c h z J u d a iz m e m . W w y n ik u in te n s y w n y c h p r a c te jż e K o m is ji, 11 l a t p ó ź n ie j o p u b lik o w a n o : Ż y d z i i ju d a i z m w g ło ­ s z e n iu sło w a B o że g o i k a te c h e z ie K o śc io ła k a to lic k ie g o (24 V I 1985) is.

D e k la r a c ja S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o m a — w e d łu g słó w J a n a P a w ła II — z n a c z e n ie e p o k o w e , g d y ż o tw o rz y ła n o w ą e r ę w s to s u n k a c h K o śc io ła z ju d a iz m e m p r z e k s z ta łc a ją c d o ty c h c z a s o w ą re la c ję . W ra z z t ą D e k la r a c ją w e s z liś m y w c z a sy d ia lo g u i b r a t e r s k ie j w s p ó łp r a c y t a k c h rz e ś c ija n , j a k i Ż y d ó w 27. N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, ż e w ie lk a r o la w ty m d ia lo g u p r z y p a d a k a to lic ­ k ie m u la ik a to w i. L u c y n a G la za 25 T a m że . 26 K s. W a ld e m a r C h r o s t o w s k i , k s. R y s z a rd R u b i n k i e w i c z SD B, P r z e d m o w a w : Ż y d z i i ju d a iz m ..., s. 9. 27 B p H e n r y k M u s z y ń s k i , W stę p w : Ż y d z i i ju d a iz m ..., s. 13.