Jan Tomczak
"Erziehender Umgang mit Kindern",
Karl Bekker, Paderborn 1977 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 48/1, 189-190
R E C E N Z J E
189
w ià się p rzed e w sz y stk im w sło w ie pod w a ru n k iem , że się m u w ierzy . H erm an n V o l k n ie in te r e su je się je d y n ie u ja w n ia n iem e lem en tu r e li g ijn eg o c z ło w ie k a w d uchu i sło w ie, lecz tak że w sztu ce, a w ię c w m a la r stw ie , rzeźb ie i a rch itek tu rze. P rzyzn aje, że te n sposób w y p o w ia d a n ia treści relig ijn y ch n a stręcza n iem a ło tru d n ości w n aszych czasach, w k tó rych u ja w n ia się n a w e t ten d en cja, ab y n ie tw o rzy ć sp ecy ficzn ej fo rm y k u lty czn ej. Z w o len n icy w sp o m n ia n ej id ei u w a ża ją , że sztuka, a zw ła szcza o b rzęd y litu rg iczn e b y ły b y tym lep sze, im bardziej św ie c k ie w e w s z y s t k ich sw o ich form ach . F akt, że o b ja w ie n ie o d b yw ało się w h isto rii i r e a lizu je się w d ziejach K ościoła, sp rzyja m o żliw o ści w y ra ża n ia w sztu ce r e lig ijn eg o w y m ia ru . P o w s ta je jed n a k p y ta n ie, ja k ten ele m e n t r e lig ijn y p rzed sta w ia ć w sp ó łczesn em u czło w ie k o w i, ab y b y ł w id oczn y, cz y te ln y i zro zu m iały. A utor poru sza te p ro b lem y w przek on an iu , że sw o ją pracą m oże się p rzy czy n ić w ja k im ś stop n iu do ich p rzem y ślen ia i p róby rozw iązan ia.
ks. Jan T o m c z a k S J , W a r sza w a K arl B EK K ER , E rzie h e n d e r U m gan g m it K in d e r n , P ad erb orn 1977, V erlag F erd in an d S ch ön in gh , s. 192.
P rezen to w a n ą k sią żk ę n a p isa ł autor dobrze o b ezn a n y teo rety czn ie i p ra k ty czn ie z u k a zy w a n y m i w n iej za g a d n ien ia m i. J est d ok torem f ilo zofii, ^ stu d io w a ł n au k i p ed agogiczn e i sp o łeczn e oraz p sy ch o lo g ię. P rzez p ię t n a ście la t b y ł n a u czy cielem i k iero w n ik iem szkoły, co m u p o zw o liło stać się doradcą rod ziców i d zieci w sp raw ach w y c h o w a w czy ch i życiow ych . P rzez k ilk a la t z a jm o w a ł się k szta łcen iem n a u czy cieli. O b ecn ie jest k ie r o w n ik iem k a ted ry so cjo lo g ii w M on asterze i za jm u je się ta k że d yd ak tyk ą i m eto d y k ą p ed a g o g ik i społeczn ej.
A utor p rzez om a w ia n ą k sią żk ę ch ce pom óc w zarad zen iu w sp ó łczesn y m n ied om agan iom w d zied zin ie p o stęp o w a n ia w ob ec d zieci. B rak i w ty m p o stęp o w a n iu sp raw iają, że je s t ono m ało p ed a g o g iczn e i szk o d liw e d la w y ch ow an ia. N a jp ierw K arl В e к k e r u k a zu je pośred n io w y c h o w a w c z y sto su n ek do d zieci, k tó ry m jest sam o n au czan ie. S tw ierd za, że p o d sta w o w ą zasad ą w n au czan iu je s t a k ty w n o ść u czn iów . W szyscy z ty m się zgadzają, a le jeszcze zb yt m ało w p ro w a d za ją ją w szkołach. O m aw ia trzy rodzaje a k ty w n o ści: szab lon ow o u k ieru n k o w a n ą przez n a u czy ciela , u m o żliw ia n ą m e to d y c z n ie zgod n ie z zasad am i d y d a k ty czn y m i i n a jw y ższy sto p ień r e a li zo w a n y w ted y , g d y p a n u je m ięd zy n a u czy cielem i u czn iem sto su n ek d ia logu, k tóry u m o żliw ia p ra w d ziw ie tw órczą ak ty w n o ść. O sobny p u n k t p o ś w ię c ił szk oln ej p ed a g o g ice P. P e t e r s e n a. S ta n o w i ona p rzykład, jak m ożna u m o żliw ić tw órczą a k ty w n o ść u czn iów .
O bszerniej za jm u je się autor b ezp ośred n io w y ch o w a w c z y m p o stęp o w a n iem w ob ec d zieci. U w aża, że p od staw ą, u m o żliw ia ją cą ta k i sto su n ek w y ch o w a w czy , jest p o sta w a ro zu m iejącej m iłości. S ta n o w i ona fu n d a m en t dla k szta łto w a n ia w y c h o w a w c z e g o p o stęp o w a n ia i a k tu a lizu je się w trosce o z a p ew n ien ie m u sp rzyjających sy tu a cji. T w orzen ie p ed agogiczn ych sy tu a cji autor u w a ża za p o d sta w o w ą zasad ę w p o stęp o w a n iu w y ch o w a w czy m . K ażda droga do d ojrzałości osob y prow ad zi b o w iem przez sy tu a cje w y c h o w a w cze, k tóre sp rzyjają sa m o d zieln o ści w y ch o w a n k ó w . P ed a g o g iczn e k ie ro w a n ie od b yw a się o w o cn ie przez k szta łto w a n ie tw órczej o so b o w o ści w y ch o w a n k a d zięk i ro zw ija n iu jego k o n stru k ty w n eg o i k o n sek w en tn eg o z m ie rzan ia do celu . Z ad an iem w y c h o w a w c y jest sza n o w a ć in d y w id u a ln y cel oso b o w y w y ch o w a n k a , czego b rak u je przy zb yt a u to ry ta ty w n y m lu b tw a r dym czy rozp ieszczającym p ostęp ow an iu .
A utor a n a lizu ją c p od an e sy tu a c je czy p rzyk ład y, u k azu je za sa d y sa m o w y ch o w a n ia n ie ty lk o u czn ió w , a le szczeg ó ln ie w y ch o w a w có w . Jedna
190
R E C E N Z J Ez ty c h za sa d n ak azu je u w o ln ie n ie się w y c h o w a w c ó w od egocen tryzm u w m y ślen iu , w od czu w a n iu i d ziałan iu . P o w in n i p rzyjąć rzeczo w e n a stę p stw a i k o n sek w en cje ped agogiczn ej o d p ow ied zialn ości. T e k o n sek w en cje, p e dagogiczn ej o d p o w ied zia ln o ści u k azu je o m a w ia n a k sią żk a w a n a lizie d w u d ziestu d w óch przyp ad k ów , c z y li sy tu a c ji w y ch o w a w czy ch . A n a liza tych sy tu a c ji sta n o w i dla autora p o d sta w ę do sfo rm u ło w a n ia czterd ziestu d z ie w ię c iu m y śli p rzew od n ich , u jęty ch w k ró tk ie zdania, ozn aczon e k o lejn y m i n u m eram i. O to np. m y śl p rzew od n ia oznaczona liczb ą 36: „N ie zak łócać i n ie p su ć stosu n k u do w y ch o w a n k a p rzez za strzeżen ia w ob ec n iego, lecz p rzy jm o w a ć go tak im , ja k im je s t”. A 16 d ew iza w y c h o w a w c z a z g a tu n k u tych m y śli m ów i: „N ie d aw ać p rzed w czesn y ch w sk a zó w ek , lecz czekać, czy w y c h o w y w a n y sam n ie pozna w y m a g a n ia sy tu a cji i n ie p o d ejm ie w ła ś c i w y c h d e c y z ji”.
W y m ien io n e w k sią żce m o m en ty d ostarczają zarów no dla b ezp o śred nich , ja k i p ośred n ich k o n ta k tó w w y ch o w a w czy ch szereg sto su n k ó w p e dagogiczn ych , k tóre są do zap lan ow an ia. Z akres b ezp ośred n iego p o stęp o w a n ia w y ch o w a w czeg o z o sta ł b liżej o k reślo n y i w y tk n ię ty przez czterd zie ści d ziew ięć w sp o m n ia n y ch d ew iz. M ożna je n azw ać p rzyk azan iam i p o stę p ow an ia w y ch o w a w czeg o .
W arto p od k reślić, że o m a w ia n a k sią żk a zaw iera na k oń cu streszczen ie p oru szan ych zagad n ień , w y k a z litera tu r y i sk orow id z rzeczow y.
Z ap ozn an ie się z k sią żk ą m oże p rzy n ieść n iem ało k o rzy ści w y k ła d o w com d yd ak tyk i, a szczeg ó ln ie p ed a g o g ik i zarów n o św ieck iej, jak i r e lig ij n ej, oraz pom óc w k szta łto w a n iu w y ch o w a w czeg o p o stęp o w a n ia każdem u, k to m a do czy n ien ia z w y c h o w a n ie m d zieci czy m łod zieży.
k s. J a n T o m c za k SJ, W a rsza w a
J o se f M ÜLLER, G e m e in d e k a te c h e se . P e r s p e k tiv e n z u e in e r p a sto ra le n K o n
ze p tio n , M ainz 1976, M a tth ia s-G rü n ew a ld -V erla g , s. 116.
A u to r p rezen to w a n ej k sią żk i je s t d oktorem te o lo g ii i p ro feso rem p e d a gogik i relig ijn ej na u n iw e r sy te c ie w W ied n iu . O p u b lik ow ał ju ż liczn e p race z za k resu teo lo g ii, k a tech ezy i litu rg ii. W o m a w ia n ej p u b lik a cji z a ją ł się k a tech ezą prow ad zon ą w relig ijn ej w sp ó ln o cie i przez nią. T en ro- rodzaj k a tech ezy o b ecn ie coraz w ię c e j p o ch ła n ia u w a g ę osób za in te r e so w a n y ch w y ch o w a n iem relig ijn y m w k rajach zach od n iej E uropy. J est to. p o szu k iw a n ie n ow ej drogi w g ło szen iu oręd zia E w a n g elii, a raczej n o w y ch n o sic ie li i g ło s ic ie li w sp o m n ia n eg o orędzia. T o za d a n ie m oże sp ełn ia ć tylk o g m in a p ojęta jako głęb ok o zaan gażow an a w sp ó ln o ta relig ijn a , do czeg o za m ało je s t zd oln a d o ty ch cza so w a p a ra fia zorgan izow an a pod w zg lęd em in s ty tu cjo n a ln y m i praw n ym .
J o se f M ü l l e r pragnie u kazać m o żliw o ści i p ersp ek ty w y , k tóre ja w ią się przed k atech ezą prow ad zon ą w g m in ie. T ak ie w p ro w a d za n ie w t a je m n ic e z b a w ien ia sta n o w i szan sę dla o d n o w ien ia p arafii, prow ad zi do ż y cia w k on k retn ej w sp ó ln o cie, której isto tn y m cele m je s t p o g łęb ia n ie i k o n ty n u o w a n ie w ia r y je d n o stek i grup. K a tech eza prow ad zon a przez gm in ę je s t w ię c e j d zia ła n iem w sp ó ln y m z p o szczeg ó ln y m i jej człon k am i niż słu ż bą dla nich.
O m aw ian a k siążk a m a za g łó w n y c e l pom óc do zin teg ro w a n ia o d izo lo w a n y c h rod zajów d zia ła n ia w jed en c a ło ścio w o u ję ty p ro jek t k atech ezy p row adzonej p rzez gm in ę. A u to r p o d zielił sw o ją p racę n a trzy części, z k tó rych o sta tn ią op racow ała V eron ik a S c h o i s s w o h l . W p ierw szej części J o se f M ü l l e r p o k azu je za sa d n icze a sp ek ty k a tech ezy g m in y u ję te z p u n k tu w id z e n ia p ojęć i zad ań d u szp astersk ich . N ie ty le ch od zi w tej części o czy stą teo rię k a tech ezy p row adzonej p rzez gm in ę, ile o w łą c z e n ie jej w p a sto ra ln e ram y i o od gran iczen ie czy raczej o k r e śle n ie k a tech iza cji
