Biuletyn patrystyczny

Marek Starowieyski, Janina

Starowieyska, Czesław Mazur,

Stanisław Kalinkowski

Biuletyn patrystyczny

Collectanea Theologica 53/2, 143-155

C o llec tan e a T heologica 53(1983) fase. II

BIULETYN PATRYSTYCZNY

Z aw a rto ść: I. K O M UN IK A TY . 1. O sta tn ie tom y Sources C hrétiennes. — 2. K a rd y n a ł G. M. G a ro n n e o O jcach K ościoła i o k o le k cji S o u rces C h ré tie n ­

nes. II. P U B L IK A C JE . A n ty k ch rz eśc ija ń sk i w p u b lik a c ja c h p olskich w

r. 1980 (m a te ria ły b ibliograficzne) *.

I. K O M U N IK ATY

1. Ostatnie tom y „Sources Chrétiennes”

J e s t tru iz m e m stw ierd zen ie, że S o u rces C h rétie n n es sta n o w ią n a jw a ż ­ n iejszą k o le k cję dzieł O jców K ościoła w y d a w a n ą w spółcześnie. Będziem y się w ięc s ta ra li ra z n a ro k sygnalizow ać w y d an e tom y tego zbioru. P o n ie ­ w aż czynim y to po raz pierw szy, w ty m odcin k u pod am y spis tom ów od n r 250, p o d a ją c odnośniki do in n y c h tom ów danego a u to ra w y d an y c h w SCh. P rz y a u to ra c h n ie p a try sty c z n y c h o d n o to w u je m y je d y n ie tom y, bez bliższych danych.

250 — G r z e g o r z z N a z j a n z u , M o w y 27—31, w yd. P. G a 11 a y (wy­ d aw c a listów G rzeg o rza w serii B elles L e ttr e s i p ra c y o ręk o p isa ch listów G rzegorza w y d an y c h tam że) oraz M. J o u r j o n, 1978. M o w y 1— 3 wyd. J. B e r n a r d i, SC h 247, 1978; M o w y 20— 23 w yd. J. M o s s a y i G. L a ­ f o n t a i n e , SC h 270, 1980; M o w y 24— 26 w yd. J. M o s s a y i G. L a f o n ­ t a i n e , S ch 284, 1981. D alsze tom y p rzy g o to w u je ek ip a z L o u v a in pod k ie ro w n ic tw em J. M o s s a y . D odajm y, że w S C h listy teologiczne G rz e­ gorza w y d ał P. G a 11 a y, 208, 1974.

251 — G r z e g o r z W i e l k i , Dialogi, tom w stę p n y A. d e V o g ü é OSB, w y d aw ca R eg u ły M istrza (SCh 105— 107), R e g u ły św . B e n e d y k ta (SCh 181— 186). D ialogi I— III, SC h 260; IV, SC h 265, 1980 w y d a ł w ra z z P. A n t i n OSB.

252—253 — O r y g e n e s , O zasadach, I—II, w y d ali H. С r o u z e 1 i M. S i m o n e t t i , 1978; ks. I II—IV w y d ali ci sam i, SC h 268—269, 1980. W SCh u k azało się w iele dzieł O rygenesa: K o m e n ta rz do Jana, p. niżej;

K o m e n ta rz do M ateusza (162); P rze ciw C elsusow i (132, 136, 147, 150, 277); R ozpraw a z H e ra k lid e se m (67); H om ilie o K sięd ze R o d za ju (7), W yjśc ia (16), L iczb (29), K a p ła ń sk ie j (286—287, p. niżej), P ieśni n a d p ie śn ia m i (37), J e re ­ m iasza (232, 238), o E w a n g elii Ł u k a sza (87); L is t do G rzegorza C udotw órcy

(148); F ilokalia (226).

254 — H i l a r y z P o i t i e r s , K o m e n ta rz do M ateusza, w yd. J . D o i g- n o n , 1978; to m I I tegoż k o m e n ta rz a w yd. tenże, SC h 258, 1979.

255 — G e r t r u d a z H e l f t a , H erold. 256 — T a rg u m do P e n ta te u c h u II.

257 — T e o d o r e t z C y r u , H istoria m n ic h ó w s y ry js k ic h , T ra k ta t o m iłości, w yd. P. C a n i v e t , A. L e r o y - M o l i n g h e n , 1979. T om p ie rw ­

szy w y d ali ci sam i w SCh 234, 1977. P o n ad to spośród dzieł T eo d o reta z C y­ ru w y d an o w SC h n a s tę p u ją c e dzieła: L is ty (40, 98, 111), L eczen ie chorób

h e lle n izm u (87; dodać trze b a, że p o lski p rze k ła d tego dzieła w y d ał o statnio

S. K a l i n k o w s k i , W a rsza w a 1981, IW P ax ) i K o m e n ta rz do Izajasza (276, p. niżej).

258 — por. 254.

* R e d a k to re m niniejszeg o b iu le ty n u je s t S ta n is ła w K a l i n k o w s k i , W arszaw a.

259 —· H i e r o n i m , K o m e n ta rz do M ateusza, II, w yd. E. B o n n a r d , 1979. T om I w y d ał tenże SC h 242, 1977. 260 — por. 251. 261 — T a rg u m do P e n ta te u c h u III. 262 — E u z e b i u s z z C e z a r e i , P rzyg o to w a n ie ew angeliczne IV —V, 1— 17, w yd. O. Z i n k i E . d e s P l a c e s , 1979. J e s t to k o le jn y tom w ie l­ kiego w y d a n ia tego dzieła. In n e tom y: ks. I, w yd. J. S i r i n e 11 i, E. d e s P l a c e s , SCh 206, 1974; ks. I I —III, w yd. E. d e s P l a c e s , SC h 228, 1976; ks. V, 18—38 — VI, w yd. E. d e s P l a c e s , SCh 266, 1980; ks. V II, w yd. G. S c h r o e d e r , E. d e s P l a c e s , SCh 215, 1975; ks. X I, w yd. G. F a- v r e l l e , E. d e s P l a c e s , SC h 292, 1982. W 1982 r. w w y d aw n ic tw ie B eau ch esn e w P a ry ż u u k a z a ła się k sią ż k a o m a w iają ca sto su n ek plato n izm u i P ism a Św iętego u E uzebiusza p ió ra w y daw cy P rzygotow ania, E. d e s P l a c e s : Eusèbe de Césarée c o m m en ta teu r. P o n ad to w SC h u k a z a ła się

H istoria K ościoła E uzebiusza (31, 41, 55, 73).

263—264 —■ I r e n e u s z , P rze ciw h erezjo m , w yd. A. R o u s s e a u , L. D o u t r e l e a u . In n e tom y tego dzieła: ks. II, w yd. ci sam i, S C h 293—■ 294, 1982; ks. III, w yd. ci sam i, SC h 210—211, 1974; ks. IV, w yd. A. R o u s ­ s e a u , B. H e m m e r d i n g e r , Ch. M e r c i e r , L. D o u t r e l e a u . M a­ m y w ięc w ra z z A p o d e ix is (SCh 62) całe zachow ane dzieło Ire n eu sz a w y d a­ ne przez ek ip ę SC h — hołd p atro lo g ó w lyo ń sk ich dla w ielkiego p a tro n a Lyonu.

265 — por. 251. 266 — por. 262.

267 — Scholia a ria ń skie do sy n o d u w A k w ile i, w yd. R. G r y s o n, 1980. 268—269 — por. 252.

270 — por. 250.

271 — T a rg u m do P e n ta te u c h u IV .

272 — J a n C h r y z o s t o m , O ka p ła ń stw ie, w yd. J . Μ. M a 1 i n g r e y,

1980. '

273 — T e r t u l i a n , Do żo n y, w yd. Ch. M o u n i e r, 1980. In n e dzieła T e rtu lia n a w y d an e w SCh: P rze ciw W a len tyn ia n o m , p. n iż ej; P reskry p cja (46); O Ciele C h rystu sa (216—217); O u b ra n iu k o b ie t (173); O chrzcie (35).

274 — L is ty p ie rw szy c h ka rtu zó w .

275 —· Ps. - M a k a r y , D zieła duch o w e I, H om ilie w ła sn e k o le k c ji III, w yd. V. D e s p r e z, 1980.

276 — T e o d o r e t z C y r u , K o m e n ta rz do Izajasza, I, w yd. J. N. G u i- n e t , 1980. P or. 257.

277 — J a n C h r y z o s t o m , H om ilie do O zjasza, w yd. J. D u m o r t i e r , 1981.

278—279 — K l e m e n s A l e k s a n d r y j s k i , S tro m a ta V, w yd. A. d u В o u 1 1 e u с, 1981.

280—281 — T e r t u l i a n , P rzeciw W a len tyn ia n o m , w yd. J. C. F r e - d u i 11 e, 1981.

282 — T a rg u m do P en ta te u c h u V.

283 — R o m a n M e l o d o s , H y m n y V (hym ny n a NT i okolicznościow e), wyd. J. G r o s d i d i e r d e M a t o n s , 1981. P op rzed n io dzieła R om ana u kazały się w SC h 99, 110, 114, 128. Ic h w ydaw ca, J. G ro s d id ie r de M atons, w ydał rów nież w ie lk ą m on o g rafię pośw ięconą R om anow i: R om anos le M élode

e t les origines de la poésie religieuse à B yzance, P a ris 1977.

284 — por. 250.

285 — św. F r a n c i s z e k z A s y ż u , Dzieła.

286—287 —■ O r y g e n e s , H om ilie o K sięd ze K a p ła ń sk ie j, w yd. М. В o u r- r e t. P or. 252.

288 — W i l h e l m z B o u r g e s , K sięga w o je n Pana.

289 — L a k t a n c j u s z , O g n ie w ie B o żym , w yd. C. I n g r e m a u , 1982. In n e d zieła L a k ta n c ju sz a w SCh: J a k u m iera li p rześla d o w cy (39); In stitu tio n e s

BIULETY N PATRYSTYCZNY ₁₄₅

290 — O r y g e n e s , K o m e n ta rz do Jana, IV, w yd. C. B l a n c (zaw iera ks. X IX —XX), 1982. C. B lanc w y d a ła ju ż trz y tom y tego k o m e n ta rz a : SCh 120 (ks. I —V), 157 (VI i X), 22 (X III).

291 — C y p r i a n , Do Donata, O cierpliw ości, w yd. J . M o l a g e r , 1982. 292 — por. 262.

293—294 — por. 263.

W d ru k u są n a s tę p u ją c e tom y: J a n C h r y z o s t o m , P a n e g iry k św. P a­

w ia (A. P i é d a g n e 1); R eg u ły O jców (A. d e V o g ü é ) ; E g e r i a , D zien n ik po d ró ży (P. M a r a V a 1).

W n ajb liż szy m czasie u k aż ą się: II t. K o m e n ta rza T e o d o r e t a z C y - r u do Iz a ja sz a (J. N. G u i n o t ) ; O r y g e n e s a F ilokalia (1—20) i L is t do

A fr y k a n u s a (M. H a r l ) ; B a z y l i W i e l k i , P rze ciw E u n o m iu szo w i (L. D u-

t r e l e a u , G. M. d e D u r a n d ) ; E u z e b i u s z , P rzy g o to w a n ie E w a n g e­

liczne, ks. X II—X II (E. d e s P l a c e s ) ; T e r t u l i a n , O p o ku c ie (Ch. M e u-

n i e r ) ; J a n C h r y z o s t o m , K o m e n ta rz do Iza ja sza (J. D u m o r t i e r).

ks. M a rek S ta ro w ie y sk i, W arszaw a 2. K a rd y n a ł G. M. G aro n n e o O jcach K ościoła

i o k o le k cji „S ources C h ré tie n n e s”

W je sie n i 1982 r. odbyły się w P a ry ż u uroczystości zw iązane z w y ­ d an iem trzech setn eg o to m u k o le k cji Sources C hrétiennes. W arto więc przy p o m n ieć p rzem ó w ien ie k a rd . G a r o n n e w ygłoszone w R zym ie 15 I II 1973 r. z o kazji w y d a n ia dw usetnego to m u tej kolekcji, ty m b a r ­ dziej, że z a w iera ono szereg m yśli p ośw ięconych O jcom K ościoła. P rz y p a d ł m i zaszczyt i rad o ść p o w ita n ia, jeśli m i w olno użyć tego w y ­ raż en ia , w im ie n iu K ościoła, bo chodzi tu o zaszczyt i radość d la Kościoła, a m ianow icie o d w u se tn y to m w aszego w y d a w n ic tw a 1. P roszę m i darow ać, że p r z e tra n s p o n u ję w iersz poety, nieco go zm ien iają c: „Dzieło w iary , k tó re p o trz e b u je w iele m iłości”. T a k im je st to przedsięw zięcie, pow iem w ięcej — przygoda, k tó re j znaczenie m am y te ra z m ierzyć oraz w sk azać n a tru d n o ści p o k o n an e przez w y trw a ło ść w y k az y w a n ą przez la t trzydzieści.

W 1826 r. w liście a d re so w a n y m do N e w m a n a , jego sio stra p rz e ­ k az u je m u pro śb ę ich n ajm ło d sz ej siostry: „M ary z a p y tu je cię, czy nie b y ł­ byś ta k u p rze jm y , ab y w n a s tę p n y m liście do niej w y ja ś n ił jej, n a co służy czytanie O jców K ościoła”. O jciec В o u y e r, k tó ry c y tu je te słowa, d o d aje z nieco zgryźliw ym hu m o rem : „W ielu ch rz eśc ija n m ogłoby doznać pokusy p o sta w ien ia tego p y ta n ia . Boję się je d n ak , że n ie je d e n d u chow ny odpow ie­ działby n a to p y ta n ie, że po p ro stu nie służy n a n ic”. N ie p ró b u ję pytać, ja k by odpow iedź n a to p y ta n ie w y g lą d a ła dzisiaj — o. B ouyer p isa ł to w 1947 r. Je d n o je st je d n a k p ew n e — że K ościół ta k tego nie rozum ie.

N a p y ta n ie , czym są O jcow ie dla K ościoła, w y sta rc zy szukać odpow iedzi w jego nauce, w jego tra d y c ji: K ościół uw aż a w n ic h O jców za elem e n t n ajw a żn iejsz y w jego pra xis, o czym św iadczy w ielk i i szczęśliw y w ysiłek K ościoła w y ra żo n y w le k c jo n a rz u d an y m duch o w n y m w o ficju m czytań. N iew ą tp liw ie w ielu z n ic h w ycofa się z pojęć, k tó re im p rzy p isu je o. Bouyer, co da im osiągnąć św iadom ość p raw dziw ego o b ja w ien ia i św iata, k tó ry się przed n im i o tw iera.

O jcow ie! N ie m oże być m ow y o m a tem aty c zn y m o k reśle n iu epoki, w k tó ­ re j żyli p isa rz e ch rz eśc ija ń scy za słu g u jący n a te n ty tu ł. Z p ra w d z iw ą p rz y ­ kro ścią od m aw ia się go św. B e rh a rd o w i. A le je st pew ne, że ich w zględna bliskość czasow a p o czątkom c h rz e śc ija ń stw a stan o w i część ich określenia. J e s t ta k że rzeczą pew ną, że ła sk a tw ó rcza — apostolska, z k tó re j w yw odzą

1 P rz e k ła d n a p o d sta w ie: B u lle tin des am is de S ources C h rétien n e s, n r 29, 1973, s. 5—9.

s ię P ism a Nowego T estam e n tu , w pew ien sposób została p rze d łu żo n a i była k o n ty n u o w a n a w ciągu p ie rw sz y ch stuleci, podczas ty c h chw il u p rzy w ile jo ­ w an y c h i krytycznym i, gdy w ia ra w sta n ie lo d z en ia się p rze ży w ała przygodę sw ojej in te g ra c ji z m yślą i k u ltu r ą św ia ta, w k tó ry m z a ję ła należn e m ie j­ sce. R e ak c je te j m yśli i k u ltu ry stan o w iły rów nocześnie w y m ag a n ia i groźbę. W y m ag an ia koniecznych o k reśleń , groźbę n a p rz e m ia n pochłonięcia czy też asy m ila c ji ·— by tylk o w y su n ąć gnozę — albo okaleczeń śm ie rte ln y c h i try - n ita rn y c h , k tó rą trz e b a tu przypom nieć.

M ożna śledzić te n p a s jo n u ją c y ok res o d tw a rz a ją c w ą te k k o le jn y ch p ro ­ blem ów o statecznie u sta la n y c h i d ram a ty cz n ie p rze ciw sta w ian y c h : Czy czło­ w ieczeństw o C h ry stu sa je st czym ś in n y m niż p ozornym przy o d zien iem Jego B oskości? Czy C h ry stu s je s t B ogiem w ścisłym tego słow a znaczeniu? Je śli zaś n a p ra w d ę je st człow iekiem , to czy nie je s t człow iekiem , w którego w s tą ­ p ił Bóg? Czy Boskość w tym n ie sły c h an y m połączeniu nie w chłonęła czło­ w ie k a w całości lu b w części? I jeszcze: J a k tłu m aczy ć te n d u alizm i tę jedność? T rz eb a zauw ażyć logikę ty c h p y ta ń i staw kę, k tó rą p rz e d sta w ia ją . R ozum ie się, że te zm ag an ia m ogły były p rzy b rać c h a ra k te r trag iczn y i spo­ w odow ać znane pow szechnie zam ieszanie, ale ro zu m iem y też, że dyskusje te b yły nie do u n ik n ięcia.

Ale nie chodzi tu tylk o o d y sk u sję: byli w n ią zaan g ażo w an i ludzie i m ożna, in te re su ją c się ideam i, in te reso w ać się ta k że ludźm i. W idać w tedy, ja k u k a z u ją się, je d n a po d ru g iej, zad ziw iające i cudow ne osobowości: św. K lem ens R zym ski, św. P o lik a rp , św. Ig n ac y A ntiocheński, w spółczesny albo p ra w ie w spółczesny o sta tn ie m u z A postołów i którego gorliw ość dla C h ry stu s a i ża rliw ość d o k try n a ln a z d a ją się być p rze d łu że n iem n a u k i sa­ m ego św. J a n a . Sw. Ire n eu sz , sto jąc y ja k sk a ła n ie w z ru szo n a pośród licz­ n ych i p o w ta rz a ją c y c h się a ta k ó w gnozy, św. J u s ty n czy K lem ens A lek­ sa n d ry jsk i, n a jw ię k si spośród polem istów , sta w ia ją c y czoła zaciekłym a t a ­ kom p o g ań stw a i ju d a izm u . O rygenes, m im o sw oich zuchw ałości godny za­ jąć m iejsce pośród O jców. A n a jw ię k si: św. A tan azy , dw óch C yrylów : A lek­ s a n d ry js k i i Jero zo lim sk i, św. J a n C hryzostom , d w aj G rzegorze, św. Bazyli, św. A m broży, św. A ugustyn.

R ozum ie się N e w m a n a o d k ry w ająceg o ty c h ludzi Bożych, k tó rzy d a ­ w a li m u żyw ą św iadom ość K ościoła, i którego o g arn ia w zględem n ic h m i­ łość ta k go rliw a, że n ik t zapew ne nie p ow iedział lep iej od niego, czym m o­ że być w duszy ch rz e śc ija ń sk ie j m iłość w zględem O jców. „O tw ie ram w u n ie­ sieniu tom in folio O jców . Czczę św ięty ch now oczesnych, ale m iłość zacho­ w u ję dla tych, k tó ry c h głosy usłyszałem . W idzę ich, z n a jd u ję się bardzo blisko nich, o dróżniam dźw ięk ich głosów. C zytać ich k o resp o n d e n cję to ja k b y z nim i rozm aw iać. P ow iedziałoby się, że ci w ielcy m ężow ie b ra li do r ą k p ió ro tylk o po to, by się n a m zw ierzać. Ich k o n tro w e rsje są też ich k o resp o n d e n cją . W łączają sw oją osobowość, to co b oskie i to co ludzkie, do dzieła polem icznego czy dydaktycznego, k tó re tw o rzą. Ich p o słan ie d o k ry - n a ln e je s t p isa n e n ie n a ta b lic a c h kam ien n y ch , ale n a tym , co K ościół n a ­ zyw a „tab lica m i naszy ch serc ciele sn y ch ”.

S ą oni rzeczyw iście „O jc am i”, i to z jedynego pow odu. N aw et jeśli te n pow ód może się rozciągać i rozciąga się n a in n y c h w K ościele, oni po­ zo sta ją O jcam i w szczególny sposób. P rz y cz y n ili się bow iem , ja k to dobrze pow ied ział о. С o n g a r, do „zro d zen ia” w sto p n iu w y b itn y m naszego K o­ ścioła, do o k reśle n ia e ta p u d ecydującego i u n ik a ln eg o w jego rozroście. A utentyczność, p ełn ia — nie z n a jd u ję in n y c h słów, by w ypow iedzieć to, ca odczuw am y, gdy s ta ra m y się w n ik n ą ć w to, co N iem cy n a z y w a ją „prze­ s trz e n ią ” ty c h „ sta ry c h św ię ty c h ”, oddychać razem z nim i, słuchać ich i w ejść z nim i w poufałość, k tó rą oni n a m o fia ru ją . C hciałoby się tu za­ cytow ać tę czy in n ą stronicę, w k tó re j N e w m a n p ozw ala n am dojrzeć tę p rze d ziw n ą w spólnotę dusz ze św. J a n e m C hryzostom em : „N ależał on do ludzi, k tó rzy um ieli jednocześnie robić sobie p rzy ja c ió ł i n ie p rz y jac ió ł. Ale jego p rzy ja cie le kochali go m iłością m ocniejszą od śm ierci i b a rd z ie j gore­ ją cą niż piekło. Był zaw sze p ełen zau fan ia. Był ja k dzień w iosenny: św ie tla ­

BIULETYN PATRYSTYCZNY ₁₄₇

ny i deszczow y, błyszczący poprzez deszcz”. Aż żal p rze ry w a ć c y ta t w tym m iejscu.

Z apożyczam od o. B o u y e r p a rą lin ii gęsty ch i m ocnych, w k tó ry ch streszcza to, czego m ożna się spodziew ać po obcow aniu z O jcam i. „T rzeba n am czerpać p ełn ię i jedność w id ze n ia w iary , c h a ra k te r re lig ijn y i egzy­ ste n c ja ln y in te lig e n cji, a w k ońcu w dzięczność u w ie lb ia ją c ą ta je m n ic ę w dog­ m acie — oto są d o b ro d zie jstw a , k tó ry c h trz e b a się spodziew ać (z k o n ta k tu z O jcam i)” . N ierozłączni od p o w ro tu do B iblii i litu rg ii p o w in n i n a m oddać ta k ie ch rześcijań stw o , w k tó ry m w szystko byłoby żywe, gdzie nie byłoby w erb alizm u , i k tó re ostatecznie kończy się w n ajcz y stsz ej a d o ra c ji Boga, uznanego jednocześnie za K ró la tre m en d a e m a iesta tis i za Boga m iłości.

Ś redniow iecze znało p rze d e w szy stk im św. A u g u sty n a. W iadom o, z ja ­ k im g o rliw y m n ab o ż eń stw em uczyniło go sw oim m istrzem . Nie mogło uczy­ nić w ięcej p rz y sta n ie źródeł, ja k ie w ted y m iało do dyspozycji. N asza obec­ n a sy tu a c ja je s t lepsza. M ożem y z zasobam i w iedzy h isto ry c zn e j i z p o stę ­ p em w teologii pogrążyć się n a now o w te j o lbrzym iej i z d u m ie w a ją c e j lite ra tu rz e . By zdać sobie sp raw ę z tego, co może n a m dać znajom ość O jców i obcow anie z nim i, w y sta rc zy pom yśleć o n ie zró w n an ej ja k o ści ty c h ludzi, k tó rzy w n aszy m otoczeniu tego dośw iadczyli. J a k a zd ro w a teologia, jaka siła w iary , ja k a jedność duszy, ja k a zdolność o d p ie ra n ia tru d n o ści, k tó re n ie u sta n n ie podnosi h isto ria , ja k a m iłość C h ry stu sa i K ościoła p rze św iec ają przez n a jb a rd z ie j ścisłe analizy! W czoraj to był o. L e b r e t o n , dziś, by n ie w y m ie n iać innych, o. d e L u b a c , którego ta k liczne p rac e za zn aczają się n a tu ra ln ie jako dalszy ciąg dzieł p atry sty c z n y c h , k tó re je w y k arm iły . W ym ow a jego p ra c została ta k doskonale w ym ow ą Ojców, że n a w e t n a j ­ m n ie jsz e p ra c e d a ją się poznać przez bogactw o odw o ły w an ia się tam , gdzie są żyw e k o rze n ie ich m yśli. W spom inając go w sp o m in am jednocześnie je d ­ nego z g łów nych in ic ja to ró w serii S o u rces C hrétien n es, ta k ja k w ita m tu ta j, w osobie o. M o n d é s e r t , n iezm ordow anego m istrz a tego dzieła i całą d zisiejszą ekipę.

A le to m usi w ystarczy ć, by n a m pom óc w o d n alezien iu n a now o św ia­ d ec tw a o n ie zb ę d n y m o parciu, o fia ro w a n y m K ościołow i dzisiejszem u w oso­ b ac h O jców : nie może się on obyć bez ty c h św iateł. M usi n a m to w y s ta r­ czyć, ab y śm y sobie uśw iad o m ili bezcenność u słu g odd an y ch n a m przez tw ó r­ ców tego zbioru. N ie do m nie n ależy p o ch w ała ścisłości n a u k o w e j i zalet w stęp ó w i tłu m ac ze ń —· m yślę tu o pow odzeniu w y d a n ia św. A m brożego i św. L eona; m yślę ta k że o rozległości ich zasięgu, w k tó ry w łą c z a ją n a w e t

p isa rz y w schodnich, ta k m ało n a m znanych.

M yślę też o b o h a te rsk ie j w y trw a ło śc i, k tó re j owoce zbieram y. D aw niej, n a p o cz ątk u naszego stu lecia, u ro d ziła się k o le k c ja obiecu jąca, choć b a rd z ie j o g raniczona w sw oich z a in te re so w an iach , ale zn ik ła nieb aw em , po k o n an a p rzez różnego ro d z a ju tr u d n o ś c i2. J a k ą sum ę p ra c p rz e d sta w ia w y d a n ie tych d w u stu tom ów ; p o sz u k iw an ia w sp ó łp raco w n ik ó w n a czterech k ra ń c a c h św ia ­ ta, ab y zapew nić ja k n a jle p sz ą jak o ść p ra c y ; drobiazgow e przy g o to w an ie tek stó w , re w iz ja tłum aczeń! J a k ie zap ew n e pok u sy zn iech ęcen ia w obec ogro­ m u p rzedsięw zięcia, któ reg o je d y n ą w idoczną g w a ra n c ją je s t O patrzność. P ew n ie, w ia ra nie je s t niczym , ale tu p o trz e b a w iary : w iary , m iłości i z a u ­ fa n ia Bogu i m iłości K ościoła.

Ci, k tó rzy są p ogrążeni w k tó ry m k o lw ie k z tych tom ów , ci, k tó rz y m ie ­ rzą rolę tych p u b lik a c ji w życiu w spółczesnego Kościoła, m ogą tylk o podzię­ kow ać tym , k tó rz y od dłuższego czasu d źw ig a ją ciężar tego dzieła. Nic nie może obecnie za stą p ić tego p rzedsięw zięcia, k tó re d o sta rc za n arz ęd zi p rac y ściśle n au k o w y ch , choć nie będących tylk o technicznym i. Ileż d o k u m en tó w z pie rw sz ej rę k i dla h isto rii K ościoła, z k tó ry c h w iele nie było jeszcze do­

2 M ow a tu o serii T e x te s e t d o cu m e n ts p our étu d e d u ch ristia n ism e, w y ­ d aw a n ej przez H. H e m m e r a i P. L e j a y , P a ris 1904— 1920; u kazało się 2Ό tom ów .

stę p n y ch w te j form ie! J a k i sk a rb dla egzegezy! D uchow ość z n a jd u je tu n ie p rz e b ra n e źródła, a ek u m en iz m — przez w sp ó łd z iałan ie z a u to ra m i p ro ­ te sta n c k im i i p raw o sła w n y m i i przez sam ą n a tu rę te k stó w p u b lik o w a n y ch — o trz y m u je cenny bodziec. J a k im sk a rb e m są dzieła św. L eona, św. A m b ro ­ żego, św. J a n a C hryzostom a czy św. C y ry la, gd y chodzi o k azn o d ziejstw o i litu rg ię! J e d n e j tyik o rzeczy m ożna by sobie życzyć: ab y ta k o le k cja stała się lepiej zn a n a i by w ielu ch rz eśc ija n , k tó rzy o niej nie w iedzą, mogło ją o dkryć i z n ie j korzystać.

T ym , k tó rzy są odpow iedzialni za tę kolekcję, w y ra ż a m w ięc głębokie podziękow anie w im ien iu Kościoła. W ty c h tru d n y c h czasach, k ie d y K o­ ściół z a p y tu je o siebie sam ego, m ożna n a pew no pow iedzieć do w ielu : „Idź­ cie do źró d eł (sources), zobaczycie, ja k ie św iatło, ja k i pokój, ja k ą pew ność ta m z n a jd z iec ie”.

tłu m . Ja n in a S ta ro w ie y sk a , W arszaw a

II. P U B L IK A C JE

Antyk chrześcijański w publikacjach polskich za r. 1980 M a te ria ły b ibliograficzne

W n in ie jsz y m przeg ląd zie b ib lio g ra ficz n y m z a re je stro w a n o p u b lik a c je (głów nie p atry sty cz n e), k tó re u k az ały się w d ru k u w ro k u 1980. W n ie lic z ­ n y ch p rz y p a d k a c h w łączono tu rów n ież a rty k u ły z w cześniejszych roczników czasopism , k tó ry c h d ru k — a w ięc i obieg czytelniczy — opóźniony został w sto su n k u do daty , k tó rą są oznaczone.

Z w ie lu m ożliw ych fo rm u k ła d u b ib lio g ra fii, b io rąc pod uw agę je j n ie ­ w ielk ą objętość (a w ięc i łatw o ść w ogarn ięciu całości) zastosow ano u k ła d n a jp ro stszy , odd zielając je d y n ie tłu m ac ze n ia te k stó w w czesn o ch rześcijań sk ich od o p raco w ań ułożonych w p o rzą d k u a lfa b ety c zn y m ich au to ró w .

T e k s t y

1. A k a ty s t k u czci B ogurodzicy. S ta r o ż y tn y litu rg ic zn y h y m n m a r y jn y

z d o d a tk ie m o fic jó w to w a rzyszą cy ch . P rz e k ła d h y m n u „ A k a ty st” M. B e d ­

n a r z SI. P rz e k ła d p ozostałych te k stó w litu rg iczn y c h R. R. P i ę t k a MIC, J. S. G a j e k MIC. R zym 1980 (N akł. K sięży M arianów , Tip. „ A b ilg ra f”), ss. 107, n lb. 1,33, X III, nlb. 2, err.

2. A p o k r y fy N ow ego T e sta m e n tu . P od red. M. S t a r o w i e y s k i e g o . T. 1: E w angelie a p o k ry fic zn e . L u b lin 1980 TN KUL, ss. 406, nlb. 1, tabl. k. nlb. 12 + ss. nlb. 9, 410—756, nlb. 4, tabl. k. nlb. 12.

3. A u g u s t y n św.: L is t 130. K ie d y się m odlisz. O prać, i tłum . W. E b o - r o w i с z. „W D rodze” 1980 n r 2 s1. 10,1— 106.

4. A u g u s t y n św.: O n a tu r a ln y m p o zn a n iu Boga. (T ekst łac. i tłum . p o l­ skie). T łum . F. D r ą c z k o w s k i . [W.]: Z filo zo fii św . A u g u s ty n a i św. B o­

n a w e n tu ry . W arszaw a 1980 A TK, s. 13—30 ( = Opera P h ilo so p h o ru m M edii A e v i. T e x tu s e t S tu d ia , 3).

5. A u g u s t y n św .: P ism a eg zeg etyczn e p rze ciw m a n ic h e jc zy k o m . Tłum . J. S u l o w s k i . W stęp i oprać. W. M y s z o r. W a rsza w a 1980 A TK, ss. 399, nlb. 1 (PSP, t. 25).

6. A u g u s t y n św.: R eguła. O prać. M. S t a r o w i e y s k i . „W D rodze” 1980 n r 7 s. 12—27.

7. A u g u s t y n św .: W artości m a łże ń stw a . Z łac. p rze tł. i oprać. W. E b o r o w i c z . P e lp lin 1980 W.S.D., ss. 96, n lb. 1 (A n to lo g ia p ism o m a ł­

że ń stw ie i rodzinie. Cz. 1. Pro fa m ilia 1).

8. B e n e d y k t św.: J a k i p o w in ie n być opat. Z „ R eguły”. „T ygodnik P o w sz ec h n y ” R.34:1980 n r 19 s. 2.

BIULETY N PATRYSTYCZNY ₁₄₉

W obronie ty tu łu B ogarodzica. H om ilie efe sk ie . T łum . W. K a n i a. W stęp E. S t a n u 1 a. O p ra co w a n ie E. S t a n u l a i S. K a l i n k o w s k i . W a r­ szaw a 1980 A TK , ss. 270 (PSP, t. 18).

10. D o r o t e u s z z G a z y : N a u k i ascetyczne. T łum . M. B o r k o w ­ s k a . W prow adzenie i opraco w an ie M. B o r k o w s k a , E. S t a n u l a . W a r­ szaw a 1980 A TK, ss. 171 (PSP, t. 27).

11. E f r e m św.: P ieśń P u sty n i S y r y js k ie j. T łum . W. K a n i a . T arn ó w 1980 [Nakł. tłum acza] D ru k . N arodow a, Z akł. N r 16, ss. 28.

12. E f r e m św.: W szy s tk a p ię k n a jesteś. T łum . W. K a n i a . T arn ó w 1980 [Nakł. tłum acza] D ruk. N arodow a, Zakł. N r 16, ss. 21, n lb. 3.

13. H e r a k l e o n : F ra g m en ty . T łum . S. K a l i n k o w s k i , oprać. W. M y s z o r . „S tu d ia T heologica V a rsa v ie n sia ” R.18:1980 n r 2 s. 265—298. 14. H e z y c h i u s z z J e r o z o l i m y : M a ryjn e h o m ilie (IV, V, VI).

W stęp i tłum . L. G ł a d y s z e w s k i . „S tu d ia G n esn e n sia ” T.4:1978 s. 175— 207.

15. „ K arm ię w as ty m , c z y m sam ż y ję ”. O jcow ie K ościoła k o m e n tu ją

ew angelie n ie d zie ln e ro k u C. O prać. M. S t a r o w i e y s k i . K ra k ó w 1980

Społ. In st. W ydaw . „Z n a k ”, ss. 433, nlb. 3 (O jcow ie ży w i, III).

16. M e t o d y z O l i m p u św .: U czta. O r y g e n e s : H om ilie o Pieśni

nad P ieśniam i. Z ach ęta do m ęc zeń stw a . P rzeł. S. K a l i n k o w s k i . W stęp

i oprać. E. S t a n u l a . W arszaw a 1980 A TK , ss. 196 (PSP, t. 24).

17. N e m e s i o s z E m e z y : O n a tu rze czło w ie ka (fragm . tra k ta tu ). T łum . i oprać. А. К e m p f i. „N ovum ” 1980 n r 7 s. 106— 124.

18. O pinie O jców K ościoła o o jco stw ie św . Józefa. M ała antologia pa­

try sty c zn a o św. Jó zefie. W ybór i tłum . A. B o b e r . [W] : F i l a s F. L„ Ś w ię ty Jó zef, c z ło w ie k Je zu so w i n a jb liższy . K ra k ó w 1979. W yd. A post.

M odlitw y, s. 80—99, 393—429.

19. O r y g e n e s : H om ilie. W ybór i oprać. K. J a s m a n. „Z n a k ” R. 32:1980 n r 5/6 s. 770—776.

20. S o z o m e n u s H e r m i a s : H istoria Kościoła. P rzeł. S. К a z i- k o w s к i, w stę p em o p atrz y ł Z. Z i e l i ń s k i . W arszaw a 1980 I. W. „ P a x ”, ss. 652.

21. S ta ro ż y tn e re g u ły za k o n n e. P rzek ł. zbiorow y. W ybór, w stę p y i oprać. M. S t a r o w i e y s k i . O prać. red. E. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, ss. 343 (PSP, t. 26).

22. Ś m ie rć — tragedia czy w y zw o le n ie . K a r tk i z eschatologii O jców K o ­

ścioła. T łum . i oprać. R. A n d r z e j e w s k i . „A ten eu m K a p ła ń sk ie ” 1980

t. 95 z. 1 s. 91—95.

O p r a c o w a n i a

23. A b r a m o w i c z ó w n a Z., W p o u fa łe j p rzy ja źn i z Bogiem . [W spom ­ n ie n ia o L. M ałunow iczów nie], „T ygodnik P o w sz ec h n y ” R.34:1980 n r 27 s. 7. 24. A n d r z e j e w s k i R., K u lt re lik w ii w e d łu g św. A m brożego. „Rocz­ n ik i T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 73—78.

25. A n d r z e j e w s k i R„ M yśl społeczna św . B azylego W ielkie g o w n a u ­ ce św. A m brożego. „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 179—■

182.

26. A n d r z e j e w s k i R., S y tu a c ja d y d a k ty c zn a patrologii w se m in a ­

riach d u c h o w n yc h . „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 53—

61.

27. B o b e r A., „ Pięćdziesiąt h o m ilii św . A u g u s ty n a ”. K a r tk a z d zie jó w

p o lsk ie j p a tr y s ty k i. „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 145—

161.

28. B o b e r A., S w . G a u d e n ty z B rescji — za p o m n ia n y ka zn o d zieja . „ A ten eu m K a p ła ń sk ie ” 1980 t. 94 s. 85—94.

29. B o r k o w s k a M„ M nisi — sza leń cy hierarchii w a rto ści [Ojcowie P ustyni], „Z n a k ” R.32:1980 n r 12 s. 1538— 1549.

30. C e r a n W., K ościół w o b ec a n ty c h rze śc ija ń sk ie j p o lity k i cesarza J u ­

liana A p o sta ty . Łódź 1980 U n iw e rsy te t Łódzki, ss. 235, nib. 1 (A cta U n iv e r­ sita tis L odziensis. Folia historica. Z e s z y ty N a u k o w e U n iw e rsy te tu Ł ó d z k ie ­ go. N a u k i h u m a n isty czn o -sp o łe czn e. S e ria I N r 63).

31. C h m i e l J., U zd ro w ien ie opętanego z G erazy w sztuce sta ro ch rześ­

c ija ń sk ie j. „R uch B ib lijn y i L itu rg ic z n y ” 1980 n r 4 s. 219—221.

32. С z ę s z B., De no tio n e c iv ita tis D ei apud S a n c tu m Iren a e u m

(A d v . H aer. 5,35,2). [W]: M iscellanea p a tristic a in m e m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r e t Ae. S t a n u 1 a. W arszaw a 1980 ATK, s. 9—36 ( = S tu d ia A n tiq u ita tis C hristianae, t. 2).

33. (D. T.), K u czci św . B e n e d y k ta . S y m p o z ju m p a try sty c zn e w e W rocła­

w iu. „Słow o P o w sz ec h n e” R.34:1980 n r 234 s. 5.

34. D e m b s k a A., (Rec. z: A. S. A t i y a, H istoria kościołów w sch o d ­

nich. W arszaw a 1978). „ E u h e m e r” 1980 n r 1 s. 99—102.

35. D r ą с z к o w s к i F., A gape u K lem en sa A le k sa n d ry jsk ie g o . P elp lin 1980 W.S.D., ss. 149.

36. D r ą с z к o w s к i F., K e ry g m a t p ise m n y w teorii i p ra k ty c e K le m e n ­

sa A le k sa n d ry jsk ie g o . „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 6 s. 21—43.

37. D r ą с z к o w s к i F., M iejsce i rola b o jaźni B o żej (fobos) na drodze

d ążenia do doskonałości c h r ze śc ija ń sk ie j w e d łu g K lem en sa A le k sa n d ry jsk ie g o .

„R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 3 s. 21—30.

38. D r ą с z к o w s к i F., Q ua paideia C lem en s A le k sa n d rin u s im b u tu s

appareat in a n im a d v e rte n d a fa lsa gnosi. [W]: M iscellanea p a tristic a in m e ­ m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a. W a rsza­

w a 1980 A TK, s. 37—83 ( = SAC h., t. 2).

39. D r ą c z k o w s k i F., W yc h o w a w c za fu n k c ja p raw a Starego T e sta ­

m e n tu w k o n c ep c ji K le m e n sa A le k sa n d ry jsk ie g o . „R oczniki T eologiczno-K a­

no n ic zn e” T.26:1979 z. 3 s. 17—30.

40. E b o r o w i c z W., B isk u p ie r e fle k s je A u g u sty n a z H ippony nad sobą

i sw ą p a ste rsk ą posługą. „S tu d ia P e lp liń sk ie ” 1979 s. 91—107.

41. E b o r o w i c z W., P olska recepcja a u g u sty ń sk ie j in te rp re ta c ji a u to ­

m a ty z m u ka rtezja ń skieg o . „R oczniki F ilozoficzne” T. 28:1980 z. 1 s. 253—260.

42. F i 1 a r s к a B„ L a str u c tu re a rc h ite cto n ią u e des ba p tistères au I V e siècle. [W]: M iscellanea p a tristic a in m em o ria m Jo a n n is C zuj. E d id e ru n t

V. M y s z o t e t Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 A T K s, 84—88 ( = SACh., T. 2).

43. g.n., T y n ie c k ie obchody u ro d zin św . B e n e d y k ta . „Życie i M yśl” 1980 n r 10 s. 120— 123, n r 11 s. 80—84.

44. G i e y s z t o r A., K ł o c z o w s k i J.: P atron E uropy [św. B enedykt]. „W ięź” 1980 n r 7/8 s. 61—77.

45. G o ł g o w s к i T., S a n k tu a r iu m św . M enasa w Abu, M ena (Egipt) —

archeologia a tra d y c ja literacka. „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.26:1979

z. 4 s. 119— 127.

46. G ó r n y J. J., L a p reghiera e l’E ucaristia n elle co m u n ità m o n a sti-

che alla luce degli sc ritti di S a n G irolam o. [W]: M iscellanea p a tristic a in m em o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r e t Ae. S t a n u 1 a. W a r­

szaw a 1980 ATK, s. 89— 109 ( = SACh., t. 2).

47. G ó r n y J. J., M o d litw a i E ucharistia w ż y c iu w sp ó ln o t m o n a sty c z­

n y c h z p rze ło m u IV — V w . w św ietle p ism św . H ieronim a. „S tu d ia W a rm iń ­

sk ie ” T .16:1979 s. 463—475.

48. G ó r s k i T., L a term in o lo g ie de la m esse chez S a in t G régoire le

G rand (la m esse au p o in t de v u e lexicographique). [W]: M iscellanea po,tri- stica in m e m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r et Ae. S t a n u -

l a . W a rsza w a 1980 ATK, s. 110— 127 ( = SACh., t. 2).

49. G r i b o m o n t J., Ś w ię ty B a zy li e w a n g eliczn y re w o lu cjo n ista . „Rocz­

n ik i T eologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 183— 198.

50. G r u s z k a P., G rzegorz z N a zja n zo s w obec p alących p ro b lem ó w

a-BIULETY N PATRYSTYCZNY ₁₅₁

te ria ly O gólnopolskiego S y m p o z ju m N au ko w eg o w K a rp a czu 8— 9 grudnia 1976 r. Pod red. E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 275—‘297 ( = A c ta U n iver­ sita tis W ra tisla v ie n sis No 449. A n tiq u ita s V III).

51. H a u s s i g H.-W ., H isto ria k u ltu r y b iza n ty ń sk ie j. P rzeł. T. Z a b ł u ­ d o w s k i . Wyd. 2. W a rsza w a 1980 P IW , ss. 545, m ap a 1, tabl., err.

52. H e j m o Κ., Ś la d a m i p a tria rch y Z achodu. „W D rodze” 1980 n r 1 s. 96— 101.

53. H r y n i e w i c z W., „Z stąpienie do p ie k ie ł” w tra d y c ji w sch o d n iej. „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 3 s. 41—52.

54. H r y n i e w i c z W., Z n a cze n ie p a tr y s ty c z n e j idei p rze b ó stw ie n ia dla

soteriologii c h rześc ija ń sk ie j. „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 2

s. 19—34.

55. J a c z y n o w s k a M., K u lt H erk u le sa ja k o g łó w n y e le m e n t o p o zy ­

cji p o g a ń sk iej p rze c iw c h r ze śc ija ń stw u w I I I i I V w ie k u . [W]: 1500-lecie u p a d k u cesa rstw a za ch o d n io rzy m skie g o . M ateriały... P od red. E. K o n i k a .

W rocław 1979 s. 147— 154 ( = A cta U niv. W ratisl. No 449. A n tiq u ita s V III). 56. J a n P a w e ł II, L ist apostolski... na 1600-lecie śm ierci św . B a z y ­

lego W ielkiego: „Patres E cclesiae”. O sse rv a to re R o m an o ” (wyd. pol.). R.11:1980 n r 3 s. 14— 16.

57. J a n P a w e ł II, L is t apostolski... w 1500 rocznicę u ro d zin św . B e ­

n e d y k ta . „O sserv ato re R om ano” (wyd. pol.) R. 11:1980 n r 12 s. 11— 13.

58. J a n P a w e ł II, O sens lu d zk ie g o p rzeznaczenia. H o m ilia [ku czci św. B enedykta] w y g ło szo n a w N u r sji 23 m arca 1980 r. „O sserv ato re R o m a­ n o ” (wyd. poi.) R.II:1980 n r 4 s. 17— 18; [toż, p rz e d r. w]: „Z n a k ” R.32:1980 n r 12 s. 1531— 1537.

59. J a n k o w s k i A., „Łańcuch C h ry stu sa ”. C h rysto c en tryc zn a m o ty ­

w acja dzia ła n ia w „ R egule” św. B e n e d y k ta . „Z n a k ” R. 32:1980 n r 12 s. 1545—

1563.

60. J a s m a η Κ., E g zysten c ja lu d zk a w św ietle h o m ilii p a sc h a ln ej M e-

lito n a z Sardes. „W D ro d ze” 1980 n r 6 s. 9— 14.

61. J a s t r z ę b o w s k a E., K a ta k u m b a lia . „T ygodnik P o w sz ec h n y ” R .34:1980 n r 34 s. 6.

62. J ó z e f o w i e z- D z i e l s k a M., „Vita A p o llo n ii” F ilostrata i je j

z w ią z k i z lite ra tu rą w c zesn o ch rze ścija ń sk ą (stan badań). [W]: M iscellanea pa tristic a in m e m o ria m Jo a n n is C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r e t Ae. S t a-

n u 1 a. W a rsza w a 1980 A TK , s. 128— 136 ( = SACh., t. 2).

63. J ó z e f o w i c z - D z i e l s k a M., K ilk a uw a g n a te m a t ży w o tn o śc i

idei p o g a ń sk ich w I V i p ie rw sz e j p o łow ie V w . [W]: 1500-lecie u p a d k u ce­ sa rstw a za c h o d n io rzy m skie g o . M ateriały... P od red. E. K o n i k a . W rocław

1979 s. 155— 160 ( = A cta U niv. W ratsl. No 449 A n tiq u ita s V III).

64. К a b a j J., J u d e o c h r y stia n izm a ch rześcija ń stw o . „Z eszyty N aukow e U n iw e rsy te tu Jag iello ń sk ieg o . S tu d ia R eligiologica” Z. 5:1980 s. 23—41.

65. K a c z m a r k o w s k i М., Ł acina sta ro ch rze ścija ń ska (istota, c h a ra k ­

te r y s ty k a , ro zw ó j, p ro b le m y badaw cze). „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne”

T.26:1979 z. 4 s. 35—44.

66. K a c z m a r s k i H .J., Ś w ię ty H iero n im i jego dzieło. „N ovum ” 1980 n r 4 s. 150— 155.

67. K a m i e n i к R., K ościół i h ierarchia kościelna w obec „ b a rb a rzyń ­

ców ”. N o w y sto s u n e k do lu d ó w n ie r z y m s k ic h i k s zta łto w a n ie się „ w spólnoty narodów ”. [W]: 1500-lecie u p a d k u cesarstw a za ch o d n io rzy m skie g o . M ateriały...

Pod red . E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 161— 178 ( = A cta U niv. W ratisl. No 449. A n tiq u ita s V III).

68. K a n i a W., C y tra D ucha Ś w ięte g o [św. E fre m S yryjczyk]. T arn ó w 1980 [N akładem au to ra ], D ru k . N arodow a, Z akł. N r 16, ss. 22, n lb. 2.

69. K a n i a W., T łu m a c z niebios [św. B azyli W ielki]. T arn ó w 1980 [Nakł. au to ra], D ruk. N arodow a, Z akł. N r 16, ss. 22, nlb . 2.

70. K a r d a s z e w i c z J., (Rec. z: M. S i m o n , C y w iliza c ja w czesnego

71. K o t u l a T., C ivita s Dei i civitas te rren a w sp o łe cze ń stw ie pół-

n o c n o a fry k a ń sk im d oby św . A u g u sty n a . [W]: M iscellanea patristica in m e ­ m oriam Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a W arszaw a

1980 A TK, s. 137— 162 ( = SAch., t. 2).

72. K o w a l c z y k S., Bóg ja k o n a jw y ż s z e dobro w e d łu g św . A u g u sty n a . [W]: Z filo z o fii św . A u g u sty n a i B o n a w e n tu ry . W arszaw a 1980 ATK, s. 31— 158 ( = O pera P hilo so p h o ru m M edii A e v i. T e x tu s e t S tu d ia t. 3).

73. K o w a l c z y k S., K o n cep cja czło w ie ka u św . A u g u sty n a . „S tu d ia S a n d o m ie rsk ie ” T .1:1980 s. 289—301.

74. K r a w c z u k A., (Rec. z: M. S i m o n , C y w iliza c ja w czesnego ch rze­

śc ija ń stw a I—IV w. W a rsza w a 1979). „Nowe K sią żk i” 1980 n r 8 s. 50—51.

75. K r a w i e c k i M., K s. J ó z e f B ilc ze w sk i, archeolog, badacz w c zesn o ­

ch rze śc ija ń sk ie j iko n o g ra fii. [W]: M iscellanea p a tristic a in m em o ria m J o a n ­ nis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W a rsza w a 1980 ATK,

s. 163— 195 ( = SAch., t. 2).

76. K u r d z i a ł e k M., M istrz E ck h a rt i jego p a ry sk ie ka za n ie na dzień

św . A u g u sty n a . „R oczniki F ilozoficzne” T .27:1979 z 1 s. 169— 181.

77. L a b u d a G., N ow e s y n te z y sc h y łk o w y c h „ w ęd ró w ek lu d ó w ” w E u ­

ropie w sch o d n ie j i śro d k o w e j (V I— X I w.). „R oczniki H isto ry cz n e” R.46:1980

s. 175— 186.

78. L i c h a c z o w D., „Słońce m u ciem nością drogę zagradzało”. N a u ka

0 św ie tle Jana D am asceńskiego czy D ionizego A reo p a g ity w „ Słow ie o w y ­ praw ie Igora”? T łum . z ros. E. J a n u s . „ P a m ię tn ik L ite ra c k i” R .71:1980

z. 4 s. 123— 125.

79. L i c h a c z o w a W., T ra d y c je s z tu k i a n ty c zn e j w e w c ze s n o b iza n ty j-

s k im m a la rstw ie szta lu g o w y m . Tłum . z ros. A. S z y m a ń s k i „ L ite ra tu ra

n a Ś w iecie” 1980 n r 12 s. 162— 173.

80. L o n g o s z S., A r g u m e n t p a tr y s ty c z n y w o kresie sporów aria ń skich

(318—362). [W]: M iscellanea p a tristic a in m e m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t

V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, s. 196—212 ( = SAch., t. 2).

81. L o n g o s z S., R o d zin n e w y ch o w a n ie d zie ck a w e d łu g św . B azylego. „ C u rre n d a. P ism o U rzędow e D iecezji T a rn o w sk ie j” 1980 n r 7/9 s. 249—258.

82. Ł o p o s z k o T., (Rec. z: V a d em e cu m h isto ry k a s ta r o ży tn e j G recji

1 R zy m u . Pod red. E. W i p s z y c k i e j . T. I. W arszaw a 1979). „N ow e K sią żk i”

1980 n r 9 s. 40—41.

83. M a 1 i n o w s к i A., 10-lecie M ięd zy w y d zia ło w eg o Z a k ła d u B adań nad

A n ty k ie m C h rześc ija ń sk im . „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 7—22.

84. M a ł u n o w i c z ó w n a L., A n ty k ch rześc ija ń sk i. „R oczniki T eologi­ czn o -K an o n iczn e” T.26:1979 z. 4 s. 23—34.

85. M a ł u n o w i c z ó w n a L„ K o n g resy p a try sty c zn e . „A ten eu m K a ­

p ła ń s k ie ” 1980 t. 95 z. 2 s. 294—297.

86. M a ł u n o w i с z ó w n a L., L is ty ko n so la cy jn e T eodoreta z C yru. [W] :

M iscellanea p a tristic a in m e m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r

et Ae. S t a n u l a . W arsza w a 1980 A TK , s. 213—235 ( = S A c h ., t. 2).

87. M a ł u n o w i c z ó w n a L., L is ty ko n so la cy jn e i m o w y żałobne G rze­

gorza z N a zja n zu . „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.25:1978 z. 4 [druk:

1980] s. 173—202.

88. M a ł u n o w i c z ó w n a L., M ożliw ość pracy nad a n ty k ie m c h rze­

śc ija ń sk im i jego propagow ania w Polsce. „R oczniki T eologiczno-K anoniczne”

T.26:1979 z. 4 s. 63—71.

89. M a z u r Cz., M a teria ły do biblio g ra fii prac ks. Jana C zuja (1886—

1957). [W]: M iscellanea p a tristic a in m em o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t

V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W a rsza w a 1980 A TK, s. 236—243 (SAch., t. 2). 90. M a z u r Cz., O jcow ie K ościoła k o m e n tu ją E w angelię (Rec. z: 1. K a ­

za n ia i h o m ilie n a św ięta P a ń skie i m a ry jn e . P r. zbiór, pod red . L. G ł a d y ­

BIULETY N PATRYSTYCZNY ₁₅₃ d zie ln e ro k u A . O prać. M. S t a r o w i e y s k i . K ra k ó w 1978). „N ovum ” 1980

n r 1 s. 138—140.

91. M a z u r Cz„ A u to b ib lio g ra fia św . A u g u sty n a (Rec. z: A u g u s t y n św .: O nauce c h rześc ija ń sk ie j. S p ro sto w a n ia . T łum . J . S u l o w s k i . W stęp i oprać. E. S t a n u 1 a. W a rsza w a 1979) „N ovum ” 1980 n r 7 s. 160—163.

92. M a z u r Cz„ C zyta n ie O jców (Rec. z: O jcow ie K ościoła k o m e n tu ją

ew angelie n ie d zie ln e ro k u A ., ...roku B. O prać. M. S t a r o w i e y s k i . K ra ­

ków 1978—1979). „M ate riały P ro b le m o w e” 1980 n r 3 s. 141— 143.

93. M ł o t e k A., A k tu a ln e w a rto ści k a te c h e zy p a try sty c zn e j. „Z n a k ”

R.31:1979 n r 12 s. 1348—1351.

94. M ł o t e k A„ U źró d eł ch rześcija ń skieg o r y g o ry zm u m oralnego. [W]:

M iscellanea p a tristic a in m e m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r

e t Ae. S t a n u 1 a. W a rsza w a 1980 ATK, s. 244—260 ( = S A c h „ t. 2).

95. M o r a w i e с к i L., B u s tu m caesaris. [W] : M iscellanea p a tristic a in

m em o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r e t Ae. S t a n u 1 a. W a rsza­

w a 1980 ATK, s. 261—265 ( = SAch., t. 2).

96. M o u l i n L., W ize r u n e k czło w ie ka w e d łu g „ R eguły” św . B en e d y k ta . T łum . M. T a r n o w s k a . „W D rodze” 1980 n r 1 s. 15—24.

97. M y s z o r W., Le paradis p erd u e t re tro u v e dans le T ra cta tu s T r i­

p a rtitu s de N ag -H a m m a d i. „F o lia O rie n ta lia ” Vol.21:1980 s. 149— 160.

98. N a u m o w A.E., Ś w ię ty B e n e d y k t w p iśm ie n n ic tw ie ce rk iew n o sło -

w ia ń skim . „Z n a k ” R.32:1980 n r 12 s. 1643—1647.

99. O s t r o w s к i J. A., Jonah on an e a rly C h ristia n sarcophagus in the

collection o f th e N atio n a l M u seu m in C racow . „F olia O rie n ta lia ” Vol.21:1980

s. 205—209.

100. P i e s z c z o c h S., M a cie rzy ń stw o duch o w e M aryi w J. 19,25—27 w edług teologii p a tr y s ty c z n e j i p o p a try sty c zn e j. „ S tu d ia G n e sn e n sia ” T.4:1978

s. 163— 179.

101. P a p r o c k i H., (Rec. z: A.S. A t i у a, H istoria ko ściołów w sch o d ­ nich. W arsza w a 1978) „N ovum ” 1980 n r 2 s. 94—99.

102. P o t o k T., C elsus i jego „ P raw dziw e słow o”. „ S tu d ia F ilozoficzne” 1980 n r 3 s. 33—44.

103. P r ó c h n i a k D., E c zm ia d zy n w IV i V w ie k u . Z p ro b le m a ty k i ge­

n ezy c h r ze śc ija ń sk ie j a r c h ite k tu r y A rm e n ii. „R oczniki H u m a n isty c z n e ” T.26:

1978 z. 4 s. 19— 36.

104. P r z e k o p E„ (Rec. z: A .S . A t i у a, H istoria ko ściołów w schodnich. W a rsza w a 1978) „Życie i M yśl” 1980 n r 5 s. 159—162.

105. R a h n e r H., M ariologia w p a try sty c e ła c iń sk iej. P rzeł. K. O b r y - c к i. B ib lio g rafią u zu p e łn ił M. S t a r o w i e y s k i . „C zęstochow skie S tu d ia T eologiczne” T.7:1979 s. 131— 1877.

106. R e j m e r J., „H exapla” w tw órczości O rygenesa. „M ea n d er” R.35: 1980 z. 5/6 s. 237—242.

107. R i v a C., Ś w ię ty B e n e d y k t, p a tro n E uropy. Tł. z wł. A. T. „T ygod­ n ik P o w szech n y ” R.34:1980 n r 33 s. 1.

108. R o d e M., F ilozofia d zie jó w ro zw o ju m y ś li społecznej. T. 2: S ta ro ­

ży tn o ść. W arszaw a 1980 ChA T, ss. 514, nlb. 1.

109. R o s i k S., F in a lizm ży cia ch rześcija ń skieg o w św ietle tw órczości

papieża G rzegorza W ielkiego. L u b lin 1980 Red. W yd. KUL, ss. 255, nlb. 1, err.

110. R u b i n k i e w i c z R., L es sé m itism e s d ans l’A pocalipse d’A braham . „F olia O rie n ta lia ” Vol.21:1980 s. 141—148.

111. R u s e c k i M., F u n k c ja a rg u m e n ta c y jn a cudów w p ie rw szy c h trzech

w iek a ch Kościoła. „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 2 s. 29—40.

112. (S.W.), 1500 rocznica u ro d zin św . B e n e d y k ta . „ K ie ru n k i” R.26:1980 n r 13 s. 2.

113. S a n t o r s k i A., M iejsce p atrologii w śród d y s c y p lin teologicznych. „R oczniki T eo logiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 45—51.

114. S c h e n k W., W p ły w ru c h u p ie lg rzy m k o w e g o na litu rg ię rzy m sk ą

115. S c z a n i e c k ł P., J u b ile u s z św . B e n e d y k ta . „W D rodze” 1980 n r 1 s. 3—9.

116. S c z a n i e c k i P., N a u c zyc ie l tych, co ś w ia tu u m iera ją [św. B en e­ dykt] „W D rodze” 1980 n r 11 s. 80—84.

117. S i n i s c a l c o P., C zło w ie k w obec św iata. A s p e k ty relig ijn e, e t y ­

czne i społeczne u p isa rzy ch rześc ija ń sk ic h IV w ie k u . T łum . z wł. E. Z w o i -

s k i . „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 167—178.

118. S o c h o ń J., (Rec. z: O jcow ie K ościoła k o m e n tu ją ew angelie n ie ­

d zie ln e ro k u B. O prać. M. S t a r o w i e y s k i . K ra k ó w 1979). „W ięź” 1980

n r 1 s. 119—123.

119. S o r g e В., Ś w ię ty B e n e d y k t, m y i Europa. Tł. z wł . S. B a k i - n o w s k i . „W ięź” 1980 n r 7/8 s. 78—91.

120. S t a r o w i e y s k i М., C zyta n ia p a try sty c zn e w „ L iturgii go d zin ”. „S tu d ia T heologica V a rsa v ie n sia ” R.18:1980 n r 2 s. 241—251.

121. S t a r o w i e y s k i M„ „Patres E cclesiae’’. L is t a p o sto lski Jana Pawła

I I w 1600-lecie śm ierci św . B azylego. „T ygodnik P o w sz ec h n y ” R.34:1980 n r 8

s. 5.

122. S t a r o w i e y s k i М., U źródeł p o lsk ie j k u ltu r y re lig ijn e j (Rec. z: J. C z e r n i a t o w i c z , Cz. M a z u r , R ecepcja a n ty k u chrześcijańskiego w Polsce X V —X V I I I w . M ateriały b ibliograficzne. Т. I Cz. 1. L u b lin 1978).

„T ygodnik P o w szech n y ” R.34:1980 n r 6 s. 7.

123. S t a r o w i e y s k i М., W ę d ró w k i b e n e d y k ty ń s k ie . „T ygodnik P o ­ w sze ch n y ” R.34:1980 n r 19 s. 1— 3.

124. S t o m m a S„ D zieło św . B e n e d y k ta w id zia n e w p rze d e d n iu X X I

stulecia. „Z n a k ” R.32:1980 n r 12 s. 1657— 1666.

125. S t r a u b J., W sp ra w ie p rze ło m u k o n sta n ty ń sk ie g o . T łum . z niem . M. K a c z m a r k o w s k i . „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 97—155.

126. S t r z e l c z y k J„ W izyg o ci w H iszpanii. „M ów ią W ieki” 1980 n r 1 s. 22—27.

127. S t r z e l c z y k J., S p o łe cze ń stw o w izy g o c k ie I V w ie k u w św ietle

„ M ęczeństw a św iętego S a b y ”. „Eos” V ol.68:1980 fasc. 2 s. 229—250.

128. S t r z e l c z y k J., (Rec. z: H. W o l f r a m , G eschichte der G oten. M ünchen 1979). „P rze g ląd H isto ry c z n y ” 1980 z. 3 s. 581—586.

129. S z a f r a ń s k i W., P ro b lem a u te n ty c zn o śc i grobu św . Piotra w R zy m ie w św ietle w y k o p a lis k w B a zylice W a ty k a ń s k ie j. [W]: 1500-lecie u p a d k u cesarstw a za ch o d n io rzy m skie g o . M ateriały... Pod red. E. K o n i k a .

W rocław 1979 s. 181—220 ( = A cta U niv. W ratisl. No 449 A n tiq u ita s V III). 129. S z u l c F., O braz św ia ta a zb a w ien ie w teologii ju d e o ch rze śc ija ń -

skiej. [W]: T eologiczne ro zu m ie n ie zb a w ien ia . P ra c a zbiór, pod red. Cz. S.

B a r t n i k a . L u b lin 1979 TN KUL, s. 47—67.

130. S z y m a ń s k i W., K o m p e te n c je ko n sta n ty n o p o lita ń sk ie g o syn o d u endem ousa (do X I w.) odnośnie do sa k ra m en tó w . „S tu d ia W a rm iń sk ie ” Т. X V I: 1979 s. 309—432.

131. S z y m u s i a k J., O statnia w ę d ró w k a p a tria rch y E uropy [św. Be­ n edykta], „ K ie ru n k i” R.26:1980 n r 49 s. 4.

132. Ś r u t w a J., W id o w iska e p o k i k la sy c zn e j w ocenie K ościoła a fr y ­

ka ńskiego II—V w ie k u . „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4

s. 43—56.

133. T a t a r - P r ó с h n i а к E., Postać dziecięcego C h rystu sa w sztuce w c ze ­

sn o ch rześcija ń skiej. „R oczniki H u m a n isty c z n e ” T.26:1978 z. 4 [druk:1980] s. 13— 18.

134. T o m a s z z A k w i n u św.: E w angelia O jców K ościoła w ed łu g św. M ateusza. B iblia w r ę k u chrześcijan. O prać, i tł. J. S a 1 i j. „W D rodze”

1980 n r 2 s. 53—62, n r 4 s. 77— 83, n r 6 s. 48—55, n r 9 s. 50—54, n r 10 s. 52— 57, n r 12 s. 52—59.

BIULETYN PATRYSTYCZNY ₁₅₅ pa Jana IV R othe (1482—1506). „A rch iw a B ib lio tek i i M uzea K ościelne” T.40:1980 s. 179—183.

136. U r b a n W., Z a in tereso w a n ia p a try sty c zn e k a n o n ik ó w k a p itu ły k a ­

tedralne,j w e W ro cła w iu w X V I I w ie k u . [W]: M iscellanea p a tristic a in m e ­ m o ria m Joannis C zuj. E d id e ru n t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a

1980 ATK, s. 266—279 ( = SAch., t. 2).

137. V e r b e k e G., L a d ig n ité de l’h o m m e dans le tra ité De hom inis

opificio de G régoire de N ysse. „R oczniki F ilozoficzne” T.27:1979 z. 1 s. 139—■

155.

138. W i p s z y c k a - B r a v o E., W iern i u stóp S y m e o n a S łu p n ika . O sp o łeczn ej fu n k c ji a sc e ty zm u sy ry jsk ie g o . „R oczniki T eologiczno-K ano­

n ic zn e” T.26:1979 z. 4 s. 91— 117.

139. W i p s z y c k a E., (Rec. z: A. K r a w c z u k , U padek R zy m u . Księga

W ojen. W rocław 1978). „M ów ią W iek i” 1980 n r 4 s. 38—39.

140. W e i s s A., P a tria rch a ty w K ościele p ierw szego tysiąclecia. „W ięź” 1980 n r 11/12 s. 94— 105.

141. W ł o d a r c z y k S., T ra d yc ja je ro zo lim sk a grobu N a jśw ię tsze j M aryi

P anny w św ie tle te k s tó w P ism a św . i T ra d yc ji. „R uch B ib lijn y i L itu rg ic z ­

n y ” 1980 n r 6 s. 331—337.

142. W o j t c z a k J., Pojęcie k u ltu Boga w „D ivinae In s titu tio n e s ” Fir-

m ia n u sa L a k ta n c ju sza . „S tu d ia T heologica V a rsa v ie n sia ” R .18:1980 z. 2 s. 307

—312.

143. W o ź n i a k o w s k i J., N u rsja . „Z n a k ” R.32:1980 n r 12 s. 1605— 1609. 144. W ó j c i k W., (Rec. z: H .-J. D iesner, Isidor v o n S e v illa u n d das

w e stg o tisch e S p a n ie n . B e rlin 1977). „R oczniki T eologiczno-K anoniczne” T.26:

1979 z. 5 s. 97— 100.

145. W o j t o w i c z H., S tu d ia nad N onnosem . L u b lin 1980 Red. Wyd. KUL, ss. 316.

146. W r o n i k o w s k a B., P oglądy O jców K ościoła na s z tu k ę w ciągu

dw óch p ie rw sz y c h stu lec i istn ie n ia Kościoła. „R oczniki H u m a n isty c z n e ” T.26

1978 z. 4 [druk:1980] s. 5— 12.

147. Ż y c h i e w i c z T., Ż y w y O jciec B e n e d y k t. „W D rodze” 1980 n r 1 s. 25—34.