Kult Serca Jezusowego w życiu kapłańskim według św. Józefa Sebastiana Pelczara

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI LITURGICZNO-HOMILETYCZNE Tom 4 (60) – 2013, s. 185-192. IRENEUSZ SOMA. *. KULT SERCA JEZUSOWEGO W YCIU KAPASKIM WEDUG W. JÓZEFA SEBASTIANA PELCZARA. w. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924), biskup diecezji przemyskiej w latach 1899-1924 (od 1901 ordynariusz tej diecezji), czowiek peen ducha Boego i troski o u wicenie siebie i wszystkich wiernych, by gorliwym apostoem kultu Naj witszego Serca Pana Jezusa1. Widzia w nim skuteczny rodek do osignicia wito ci. W swojej dziaalno ci propagowa go w pismach, homiliach, przez zaoenie Zgromadzenia Sióstr Suebnic Naj witszego Serca Jezusowego, a take przez budow ko cioów pod tyme wezwaniem. Szczególnie zaleca ten kult kapanom jako duchowym przewodnikom wiernych. Ich formacji po wici szczególnie takie dziea jak Rozmylania o yciu kapa skim, czyli ascetyka kapa ska i Pasterz wedug Serca Jezusowego, czyli ascetyka pasterska. U wicenie Ludu Boego, którego

(2) ródem i sprawc jest sam Bóg, dokonuje si za po rednictwem ludzi szczególnie wybranych przez Boga. Wierne wypenienie tego daru i zadania jest moliwe najpierw dziki osobistej relacji z Bogiem. Jednym ze witych, którzy o tym przypominali, by wa nie Józef Sebastian Pelczar. Drog wasnego u wicenia kapana i ludu powierzonego jego duszpasterskiej pieczy widzia on w ywym kulcie Serca Jezusowego2. Jego wskazania, mimo e min ju prawie wiek od jego przej cia do wieczno ci, nadal pozostaj aktualne i s skuteczn drog do realizacji powoania kapaskiego. wity Biskup w swojej dziaalno ci pasterskiej wiele czasu po wici formacji kapanów, „wskazujc na sakramentalne zjednoczenie z Chrystusem, Najwyszym Kapanem, jako fundament tosamo ci kapana i jego Mgr IRENEUSZ SOMA – doktorant I roku na kierunku Liturgika na Wydziale Teologii KUL; adres do korespondencji – e-mail: slomairek@wp.pl 1 Dalej skrót: NSPJ. 2 Por. W. M o c y d l a r z. Serce Jezusa w Liturgii. Kraków 2009 s. 50-51..

(3) 186. IRENEUSZ SOMA. posugi duszpasterskiej” 3. W zgodzie z ówczesnym duchem czasu uwypukla wymiar ascetyczny, który opiera si na dyscyplinie wewntrznej i wiernym wykonywaniu praktyk modlitewnych. Wyra

(4) nie akcentowa konieczno. rozwijania osobowej wizi z Jezusem, jedynym mistrzem i wzorem kapaskiego ycia, opartej na naboestwie do Serca Jezusowego. Ono bowiem jest nierozerwalnie zwizane z oddawaniem czci Jezusowi Chrystusowi, który jest doskonale posuszny Ojcu, nieskoczenie Go miujc, co najdoskonalej wyraa si w ofierze Krzya4.. 1. KULT NSPJ £RÓDEM KAPASKIEJ WITO CI. Dla kapana wane jest poznanie tej ofiary Serca Boego, by yjc swoim powoaniem, nieustannie si z ni czy , uznajc swój grzech i niemoc, a siy szukajc jedynie u Boskiego Zbawiciela. W kapaskiej posudze tylko Bóg „jest

(5) ródem wiata, pociechy, pokoju, sowem szcz cia prawdziwego: przeto ten tylko kapan zdoa osign szcz cie prawdziwe, który przez mio z Bogiem si jednoczy; a im ta mio jest doskonalsz, tym szcz cie jest czystszym i trwalszym. [Pan] w nagrod za prac i ofiary, otwiera […] serce Swoje, z którego pyn strugi wiata, pociechy i pokoju, a nieraz czyni go narzdziem swego miosierdzia i powiernikiem swojej wszechmocy” 5. Aby zatem wa ciwie zrealizowa to zadanie, kapan powinien nieustannie mie przed oczyma Chrystusa, rozwaa wszystko, co On uczyni, wchodzi w Jego Serce, ksztatowa w sobie Jego ducha, y w Chrystusie. Serce Jezusa jest bowiem

(6) ródem witej gorliwo ci, dziki której kapan bdzie wiód czyste i umartwione ycie, pocigajc take inne dusze do Chrystusa. W tym celu bp Pelczar poleca odmawia modlitwy ku czci Serca Jezusowego i rozmy lanie o pobudkach i cnotach tego Serca, a nadto podkre la potrzeb po wicenia si cakowicie Sercu Jezusa i ofiarowanie Mu wszystkiego: mienia i zdrowia, wszystkich zmysów ciaa i wadz duszy, my li, uczu , sów, czynów i cierpie. Akt ofiarowania si naley powtarza codziennie rano przez po rednictwo Niepokalanej Dziewicy. Co wicej, bp Pelczar zaleca równie przynaleno do Bractwa Serca Jezusowego lub Apostolstwa Modlitwy, odmawianie aktów strzelistych uposao3. J. M a c h n i a k. Kapan wedug Serca Jezusowego. Duchowo kapana w pismach ascetycznych b. Józefa Sebastiana Pelczara. „Analecta Cracoviensia” 27 : 1995 s. 233. 4 Por. . K l e c z k a. Kontemplacja Serca Jezusowego. Kraków 2009 s. 42-43. 5 J.S. P e l c z a r. Rozmylania o yciu kapa skim, czyli ascetyka kapa ska. Zbki 2008 s. 72..

(7) KULT SERCA JEZUSOWEGO W YCIU KAPASKIM WEDUG W. J.S. PELCZARA. 187. nych w odpusty, przechowywanie obrazu NSPJ w brewiarzu, na cianach mieszkania, w ko ciele w jednym z otarzy, a take noszenie szkaplerza lub medalika na piersi, polecenie swojej parafii i rozkrzewianie w niej naboestwa do NSPJ, a w nagych potrzebach przedstawianie z wielk ufno ci Sercu Jezusa kadej sprawy – zarówno tej najmniejszej, jak i najbardziej delikatnej, po ludzku niemoliwej do rozwizania6.. 2. EUCHARYSTIA CI LE ZWI ZANA Z KULTEM NSPJ. Naboestwo do NSPJ „napenia ycie duchowe kapanów mdro ci Bo i umiejtno ci. Rozpala gorliwo ewangeliczn i jest rodkiem skutecznie wspierajcym wzrastanie do coraz wyszej doskonao ci”7. Owocuje ono w duchowym yciu kapana zaangaowaniem we wasne u wicenie i oddanie Chrystusowi swojej osoby, a zarazem caej codzienno ci. Praktyka ta pomaga wnikn w mio Boego Serca, w peni objawion w ofierze krzyowej, uobecnianej w Naj witszej Eucharystii. W niej to, wedug bpa Pelczara, naley u wiadomi sobie bezmiar mio ci Boej, która uobecnia si w Naj witszej Ofierze, zwaszcza przez jej czno z mk krzyow Chrystusa. Do niej naley si zawsze przygotowa , a nadto prosi : „O Jezu, Najwyszy Kapanie i Mistrzu mój, bagam Ci przez Naj witsze Serce Twoje, przez wstawienie Najmio ciwszej Matki Twojej, przez przyczyn. witych kapanów Twoich, uczy mnie kapanem wedug Serca Twego, bym t Ofiar tak sprawowa, jak Ty sam pragniesz”8. wity Biskup poucza take, jak duszpasterz winien przeywa poszczególne cz ci Mszy witej. Podczas Spowiedzi powszechnej kapan powinien wzbudza akt doskonaej skruchy za grzechy swoje i innych ludzi, nastpnie po odczytaniu Ewangelii przyrzeka , e bdzie zawsze my la, mówi i dziaa w duchu Chrystusa Pana. Rozpoczynajc Ofiarowanie, winien ofiarowa si Bogu na ofiar caopaln. Odmówiwszy Prefacj, wezwany jest, by dzikowa za dary otrzymane od Boga przez siebie i za udzielone innym ludziom. W czasie Podniesienia powinien poleca Bogu potrzeby swoje i innych ludzi, wyobraajc sobie, e jest wa nie w Wieczerniku, 6 Por. J.S. P e l c z a r. Pasterz wedug Serca Jezusowego, czyli ascetyka pasterska. Lwów 1913 s. 22-30. 7 L. K r ó l. Znaczenie kultu Serca Jezusowego dla ycia duchowego wedug w. Józefa S. Pelczara. „Studia Wocawskie” 9 : 2006 s. 236. 8 P e l c z a r. Rozmylania s. 336..

(8) 188. IRENEUSZ SOMA. a nastpnie na Kalwarii w chwili mierci Jezusa; po Podniesieniu pasterz ma oddawa Boskiemu Sercu dusze zmarych; odmawiajc „Ojcze nasz”, winien prosi o ducha modlitwy i wysuchanie pró b. Przed Komuni wskazane jest, by pokornie przeprasza Pana za kade popenione zo; po Komunii uwielbia, dzikowa i prosi, powtarzajc w duchu akty strzeliste, m.in. „Dominus meus, Deus meus”; „Sodkie Serce Jezusa, bd

(9) moj mio ci”; po Mszy witej w podobnych aktach kapan winien ofiarowa Sercu Jezusa siebie i parafian9. „Wtenczas to moe kapan u stóp Pana uprosi wszelakich ask dla siebie i drugich […] moe przyoy swe usta do najmio ciwszego Jego Serca i pi ze balsam przedziwnej sodko ci; potrzeba tylko, aby wdziczno kapana otworzya to Serce na o cie”10. Eucharystia i obecne w niej NSPJ byo dla bpa Pelczara wzorem kapaskiej duchowo ci. Chrystus bowiem „nie tylko ukrywa w niej swoje Bóstwo, ale take i Czowieczestwo, aby w taki sposób odsania gbi mio ci swojego Serca. W niej take do wiadcza wielu zniewag, niewdziczno ci, zapomnienia, wzgardy i lekcewaenia” 11. Std te szczególny obowizek czci Serca Jezusa spoczywa na kapanach, a ich powinno ci jest zachcanie do tego take wiernych. Naboestwo do NSPJ staje si

(10) ródem duszpasterskiej siy i wierno ci Bogu. Kapan, dziki osobistej wizi z Sercem Jezusa, szczególnie przeywanej w Ofierze Mszy witej, oddaje Bogu najwysz cze . Wyraa si to w godnym i penym prawdziwego zaangaowania sprawowaniu Eucharystii i sakramentów, adoracji Naj witszego Sakramentu, prowadzeniu naboestw pierwszopitkowych i innych oraz poprzez czste akty strzeliste. Kapan winien wzywa pomocy NSPJ w kadej sytuacji, szczególnie w momentach pokus i cierpie oraz chwilach zniechcenia, by coraz bardziej stawa si podobnym do Serca Jezusowego.. 3. SERCE JEZUSA £RÓDEM OWOCNEGO DUSZPASTERSTWA. Kult NSPJ powinien by szczególnie pielgnowany w dziaalno ci duszpasterskiej. Na uzasadnienie tego obowizku naley, wedug w. Józefa Sebastiana, powiedzie , e „to Serce na cze najwysz, cze Bosk zasu9. Por. P e l c z a r. Pasterz s. 26. T e n e. Rozmylania s. 348. 11 K r ó l. Znaczenie kultu Serca s. 238. 10.

(11) KULT SERCA JEZUSOWEGO W YCIU KAPASKIM WEDUG W. J.S. PELCZARA. 189. guje, jako Serce Boga-Czowieka, z Bosk Jego Osob nierozdzielnie zczone, jako witynia Bóstwa, arka wito ci, tron aski, stolica miosierdzia, siedziba i godo mio ci, skarbnica wszystkich darów, szkoa wszelakich cnót”12. Pragnieniem samego Jezusa jest cze i mio wobec daru Jego mio ci, szczególnie w kulcie Jego Serca. Wnikanie w gb tej tajemnicy skania do uznania, e natur mio ci jest dawanie siebie w darze. Tak samo jest te z kultem NSPJ. W nim obecna tajemnica Boej mio ci zawiera w sobie wezwanie, by ukazywa j i pomaga innym do wiadczy tego daru i tajemnicy. Sam Chrystus umar na krzyu z mio ci do czowieka i odda si mu cakowicie w Tajemnicy Otarza. Tutaj nieustannie jest obecne misterium objawione w Sercu Zbawiciela. Dlatego te kult ten przynosi kadej pojedynczej duszy, a take caym rodzinom i parafiom dary Boej aski. Mona tutaj mówi m.in. o pomocy w codziennych zmaganiach dziki witym natchnieniom, wiatu w wtpliwo ciach, pomocy w walce i w chwilach upadków, pokoju w trudnych chwilach. Kady wierny jest wic wezwany do rozkrzewiania tego naboestwa, wszelako jest to jednak szczególny obowizek kapanów. Wskazujc sposoby szerzenia przez kapanów czci NSPJ, bp Pelczar poleca czste i gorce mówienie o mio ci Jezusa, objawiajcej si przede wszystkim w óbku, krzyu i Przenaj witszym Sakramencie, wzywanie wszystkich do czci i mio ci Serca Jezusowego, do przejmowania si jego uczuciami i przyzywania Jego opieki, szczególnie w pokusach i cierpieniach, zachcanie do wstpowania w szeregi Bractwa Serca Jezusowego i do Apostolstwa Modlitwy, rozkrzewianie obrazów i pism ku czci tego Serca, budow w ko ciele otarza NSPJ, urzdzanie naboestw czerwcowych i pierwszopitkowych, polecanie temu Sercu parafii, zakadów, szkó i domów rodzinnych. wity Józef Sebastian pokazuje ponadto, jak by apostoem NSPJ w pewnych szczególnych momentach pasterskiej posugi. Nad ranem naley ofiarowa cay dzie Sercu Jezusowemu, wieczorem odmówi Litani do NSPJ. Jeeli w parafii dzieje si wiele zego, to naley poleca j lito ciwemu Sercu Jezusa. W chwilach pokus najlepiej wzywa Jego pomocy. Jako jeden ze sposobów przycignicia wiernych do ko cioa bp Pelczar wymienia rozszerzanie naboestwa do tego Serca, a take modlitw do Niego za wszystkich parafian. Proszc za zmarych i ratujc ich w ten sposób z czy ca, pasterz pomnaa Bo chwa i skada hod NSPJ. Równie wana. 12. P e l c z a r. Rozmylania s. 710..

(12) 190. IRENEUSZ SOMA. jest take modlitwa za innych braci kapanów13. Co wicej, bp Pelczar wskazuje, e kapan na wzór witych przed kadym kazaniem winien dugo i mocno powierza si Sercu Jezusowemu, a w samej homilii poleca kademu gorce naboestwo do NSPJ, a take jako spraw nader Jemu mi naucza wtedy prawd wiary. Kady za katecheta powinien by kapanem wedug Serca Boego, a jako rodek do ustrzeenia uczniów od wystpków rozszerza po ród nich m.in. naboestwo do NSPJ. Sakramenty wite za naley sprawowa taki sposób, by przez to wielbi Serce Jezusowa. Po Pierwszej Komunii witej zaleca si wpisywanie dzieci do Apostolstwa Serca Jezusowego, by wszystkie sprawy ofiaroway Bogu i strzegy si grzechów. Przy asystowaniu do sakramentu maestwa naley zaznaczy , e spoiwem maestwa ma by prawdziwa mio , mio wita, która pynie ze

(13) róda wito ci i przepywa przez Serce Jezusowe, a std dy przede wszystkim do u wicenia maonków. Idc z sakramentaln posug do chorego, kapan winien modli si za niego do NSPJ, gdy jest ono

(14) ródem pociechy w chorobie. Przy spowiedzi naley zobowizywa penitentów do codziennego odmawiania przez pewien czas krótkiej modlitwy do Serca Jezusa. Podobne zalecenie stosuje si do osób niedawno nawróconych na katolicyzm, natomiast gdy sprawa dotyczy walki z namitno ciami, naley przyzywa pomocy Serca Pana Jezusa w szczególnej modlitwie skierowanej wprost do Niego. Jako rodek wielce pomocny w pracy duszpasterskiej naley wymieni Litani do NSPJ odmawian podczas wieczornego wystawienia Naj witszego Sakramentu. Godna przywoania jest równie wskazówka, by tych, którzy udaj si na emigracj, zachca do wpisania si do Bractwa Serca Jezusowego 14. Praca na polu dusz ludzkich wymaga od kapan szczególnej gorliwo ci, któr moe on zaczerpn jedynie z osobistej modlitwy do Serca Jezusowego, rozmy lania o mio ci tego Serca i nieustannej pamici, e powoaniem kapaskim jest praca dla Boga i dusz, od tego za obowizku gorliwie spenianego zaley zbawienie wielu ludzi, a kiedy kady kapan stanie na sdzie Boym i zda rachunek ze swego ycia. Dlatego naley „czyni wszystko w zjednoczeniu z Panem Jezusem […] baga Go o ask do kadej 13 „Mio wzajemna wymaga dalej, aby kapani modlili si za sob i otwierali nie tylko dla siebie, ale i dla braci skarbnic duchow, to jest, najlito ciwsze Serce Jezusowe [bo] dzi. potrzeba przede wszystkim witych kapanów, aby wiat spoganiay zwróci na powrót do Chrystusa Pana i Ko cioa Jego” (T e n e. Pasterz s. 404). 14 Por. Tame s. 37-72..

(15) KULT SERCA JEZUSOWEGO W YCIU KAPASKIM WEDUG W. J.S. PELCZARA. 191. sprawy, czy si z Nim, iby On by pocztkiem, wzorem i kocem naszych czynno ci, ofiarowa je Jego Sercu, a podczas nich zwraca si z my l do Boga” 15. Po tak zrealizowanej posudze niewypowiedzian pociech w ostatnich chwilach ycia jest dla pasterza duch wiary, wite praktyki, m.in. modlitwa, Msza wita, naboestwo do Serca Jezusa i wiadomo warto ci podjtych prac duszpasterskich oraz zastpu dusz, które dziki tej posudze dotary do bram Nieba.. YCIE KULTEM NSPJ. Zgodnie zatem z nauczaniem w. Józefa Sebastiana Pelczara cae ycie kapana winno by wypenione naboestwem do NSPJ. To wa nie z niego wypywa wito kapaskiej posugi, która wynika z jak naj ci lejszego zjednoczenia z Sercem Chrystusa. Znajduje to swój wyraz najpierw w pobono ci prywatnej kapana, jego yciu wewntrznym, gdy czy si on z Sercem Zbawiciela, z Jezusem, obecnym na otarzach i zasiadajcym po prawicy Ojca, oddajc cze Bogu w Trójcy witej Jedynemu. Taka realizacja powoania kapaskiego ma swoje

(16) ródo przede wszystkim w Tajemnicy Eucharystii, w której jest najgbiej zakorzeniona – kapan Ni yje i do Niej prowadzi wiernych. Dziki temu w swojej codziennej posudze przyblia wiernych do Chrystusa przez cnot i wytrwao , pragnie u wici siebie i innych ludzi, by razem doj do wiecznej chway w Niebie. We wszystkich tych czynno ciach podstaw jest kult NSPJ, w którym pasterz odkrywa Mio Zbawiciela, czy si z Nim i pragnie odpowiedzie na ten Jego dar jak najgorliwszym wypenianiem swoich duszpasterskich zada, w których dla wiernych staje si apostoem naboestwa do Boego Serca. Uwidacznia si tu „autentyczna mio do Boga, która rodzi si z wa ciwie rozwijanego kultu Serca Jezusowego, jest

(17) ródem i jednocze nie owocem osobistego zjednoczenia z Bogiem” 16. Obowizek rozszerzania tego kultu spoczywa w pierwszym rzdzie na kapanach, ale na nich si nie zamyka. Jako kolejne odpowiedzialne za to. rodowiska naley wymieni zgromadzenia zakonne oraz bractwa i stowarzyszenia zrzeszajce wiernych wieckich. Trzeba jednak zaznaczy , e kult NSPJ jest ci le zwizany z duchowo ci kapask i przepaja jej caoksztat 15. T e n e. Rozmylania s. 364. L. P o l e s z a k. Serce Zbawiciela. Kult Najwitszego Serca Jezusowego w Zgromadzeniu Ksi y Najwitszego Serca Jezusowego (1878-2009). Kraków 2010 s. 126. 16.

(18) 192. IRENEUSZ SOMA. ze wzgldu na cise zjednoczenie z Chrystusem w sakramencie kapastwa. Natomiast kult NSPJ w yciu zakonnym, dziaalno ci bractw i stowarzysze i codziennym yciu kadego chrze cijanina zasadza si na zjednoczeniu z Chrystusem w sakramencie chrztu i bierzmowania. Nieco inny jest zatem charakter kultu w tych innych stanach ycia. Kady jednak jest wezwany do rozwijania w swojej codzienno ci czci wzgldem Boego Serca.. BIBLIOGRAFIA K l e c z k a .: Kontemplacja Serca Jezusowego. Kraków 2009. K r ó l L.: Znaczenie kultu Serca Jezusowego dla ycia duchowego wedug w. Józefa S. Pelczara. „Studia Wocawskie” 9 : 2006 s. 233-243. M a c h n i a k J.: Kapan wedug Serca Jezusowego. Duchowo kapana w pismach ascetycznych b. Józefa Sebastiana Pelczara. „Analecta Cracoviensia” 27 : 1995 s. 233-242. M o c y d l a r z W.: Serce Jezusa w Liturgii. Kraków 2009. P e l c z a r J.S.: Rozmy lania o yciu kapaskim, czyli ascetyka kapaska. Zbki 2008. P e l c z a r J. S.: Pasterz wedug Serca Jezusowego, czyli ascetyka pasterska. Lwów 1913.. THE CULT OF THE SACRED HEART OF JESUS IN SACERDOTAL LIFE ACCORDING TO ST. JÓZEF SEBASTIAN PELCZAR Summary St. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924) was bishop of the Diocese of Przemy l in the years 1899-1924 and was deeply devoted to the aim of sanctification of his own life and of all his faithful. He was an ardent apostle of the cult of the Most Sacred Heart of Jesus. He saw this cult as an effective tool on the way to sanctity. He particularly recommended his priests to engage in the cult, since they are the guides of the faithful to sanctity. This grace and this task that is given them by God is only attainable through their personal sanctity. Among a variety of paths towards perfection, the cult of the Sacred Heart of Jesus is of utmost importance. St. Józef Sebastian argues in his works that this cult is a straight way to salvation for the priest and the faithful under his care. Personal practicing of the cult changes the priest and shapes him into the image of Christ. Thanks to this practice, and thanks to his reaching for the source of Divine Love in the Eucharist, the priest becomes an effective shepherd of his flock. Priests who cultivate the cult among the faithful help themselves and the faithful to reach eternal happiness. Human life changed by the cult of the Sacred Heart of Jesus witnesses a transformation of earthly temporality towards heavenly eternality. Translated by Konrad Klimkowski. Sowa kluczowe: Serce Jezusa, Józef Sebastian Pelczar, duszpasterstwo, duchowo kapaska, ascetyka kapaska. Key words: Heart of Jesus, Józef Sebastian Pelczar, pastoral care, sacerdotal spirituality, sacerdotal asceticism..

(19)