MAGDALENA P. OZIMEK1, 2 | KATARZYNA A. MORAWSKA1, 2 | OLGA BORTKIEWICZ1 | MAŁGORZATA FLEISCHER1
MIKROBIOLOGICZNE SKAŻENIE ZABAWEK W ODDZIAŁACH
PEDIATRYCZNYCH
MICROBIOLOGICAL CONTAMINATION OF TOYS IN HOSPITAL PEDIATRIC DEPARTMENTS
STRESZCZENIE: Korzyści wynikające z obecności zabawek w szpitalnych oddziałach pedia-trycznych są znaczne i nie podlegają dyskusji, jednak zabawki mogą stanowić także źródło poważnych infekcji oraz stwarzać zagrożenie dla małych pacjentów. Celem pracy była ocena skażenia drobnoustrojami zabawek znajdujących się w oddziałach pediatrycznych oraz ocena ich dekontaminacji przez personel szpitalny lub rodziców. Badanie zostało przeprowadzone w dwóch oddziałach pediatrycznych w grupie dzieci o podwyższonym ryzyku infekcji. Pobra-no wymazy łącznie ze 100 zabawek, z których 75% było przeznaczonych do wspólnej zabawy, natomiast 25% stanowiły zabawki indywidualne. Na powierzchni wielu zabawek były obecne potencjalnie chorobotwórcze szczepy, takie jak: Staphylococcus aureus (w tym MRSA), Klebsiella
pneumoniae, Serratia spp., Acinetobacter spp. i Pseudomonas spp. Tylko 20% zabawek było
pod-dawanych dekontaminacji, jednak procedura ta nie była wykonywana systematycznie. SŁOWA KLUCZOWE: dekontaminacja zabawek, kontaminacja zabawek przez S. aureus, skaże-nie zabawek w zależności od rodzaju materiału
ABSTRACT: Benefits generated by the presence of toys in hospital wards during hospitaliza-tion of children are beyond queshospitaliza-tion, however, toys can be the source of serious infechospitaliza-tions, what can be harmful for young patients. The aim of this study was to evaluate the microbiolo-gical contamination of toys placed in hospital pediatric departments and to determine whe-ther toys are decontaminated by medical staff or parents. Investigations were made in two pe-diatric wards among children with increased risk of infection. Samples were collected from 100 toys – both individual (25%) and for common use (75%). Bacterial potentially pathogenic stra-ins such as Staphylococcus aureus, including MRSA, Klebsiella pneumoniae, Serratia spp.,
Acine-tobacter spp. and Pseudomonas spp. were present on the surface of many toys. Only 20% of
toys were disinfected, but this procedure was not performed systematically.
KEY WORDS: S. aureus contamination of toys, toys contamination depending on material type, toys decontamination
1 Katedra i Zakład Mikrobiologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu 2 Studentka Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
} MAGDALENA P. OZIMEK Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
ul. Chałubińskiego 4, 50-368 Wrocław, e-mail: magdalena.ozimek@vetos-farma.com.pl
Wpłynęło: 25.08.2016 Zaakceptowano: 19.09.2016 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2016051
WSTĘP
Zabawa pełni istotną rolę w życiu dzieci. Warunkuje ich prawidłowy rozwój oraz stanowi ważny element w proce-sie nauki. Poprzez zabawę w grupie dzieci przystosowu-ją się do życia w społeczeństwie, poznaprzystosowu-ją reguły i zacho-wania, których trzeba przestrzegać w kontaktach z innymi
osobami [1]. Z tego powodu zabawki stanowią część natu-ralnego środowiska dzieci i są niezbędne w procesie ich roz-woju [2].
Leczenie szpitalne dziecka często prowadzi do stresu, któ-ry utrudnia terapię; jego poziom wzrasta wraz z długością hospitalizacji [3, 4]. Zabawa podczas pobytu w szpitalu re-dukuje poziom stresu oraz sprawia, że środowisko szpitalne
jest bardziej przyjazne dla małego pacjenta. Zabawki zabra-ne z domu do szpitala z jedzabra-nej strony pomagają dzieciom odnaleźć się w innym otoczeniu i w konsekwencji mogą przyczynić się do wzrostu skuteczności leczenia [5]. Z dru-giej strony mogą jednak stanowić źródło infekcji, zwłaszcza w sytuacji, kiedy dzieci podczas zabawy wymieniają je mię-dzy sobą [2, 6–8]. Problem kolonizacji zabawek przez bakte-rie jest bardzo istotny, ponieważ patogeny – które dla zdro-wego człowieka nie stanowią żadnego zagrożenia – mogą być śmiertelnie niebezpieczne dla małego pacjenta, które-go układ odpornościowy jest dodatkowo osłabiony chorobą bądź zastosowanym leczeniem [9].
Powszechnie wiadomo, że przedmioty, z którymi mają styczność mali pacjenci, powinny być dla nich bezpieczne. Wielu autorów zwraca uwagę na konieczność dokładnego czyszczenia zabawek [1, 2, 6–8, 10]. W większości szpitali europejskich istnieją zalecenia dotyczące ich dekontamina-cji, a w 2014 roku opublikowane zostały również polskie wy-tyczne dotyczące czyszczenia i dezynfekcji zabawek w pla-cówkach medycznych [11].
Celem niniejszej pracy była ocena i identyfikacja pato-genów obecnych na zabawkach znajdujących się w oddzia-łach pediatrycznych o zwiększonym ryzyku wystąpienia za-każeń, a także ocena częstości ich dekontaminacji przez per-sonel szpitalny i rodziców.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w lutym i w kwietniu 2015 roku, pod nadzorem zespołu kontroli zakażeń szpital-nych, w ramach kontroli wewnętrznej na oddziałach pe-diatrycznych onkologiczno-hematologicznym i chirurgicz-nym Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 we Wrocławiu. Na całość pracy składało się badanie mi-krobiologiczne i ankieta przeprowadzona wśród personelu szpitala oraz opiekunów dzieci. Badaniem objęto 100 zaba-wek, z których 75 należało do puli wspólnej (szpitalne za-bawki dostępne dla każdego dziecka), a 25 było osobistą własnością pacjentów. Poddane badaniu zabawki były wy-konane z: plastiku (35%), pluszu (23%), drewna (14%), kar-tonu (9%) oraz z materiałów mieszanych lub niezaliczają-cych się do żadnej z powyższych kategorii (19%). 18 zaba-wek z puli zabazaba-wek wspólnych i 2 zabawki indywidualne zo-stały poddane dekontaminacji w okresie nie dłuższym niż 7 dni przed wykonaniem badania mikrobiologicznego.
Materiał do badań stanowiły wymazy pobrane za po-mocą sterylnych wymazówek zwilżonych roztworem soli fizjologicznej, które umieszczano w podłożu transporto-wym (zestaw transportowy DeltaLab). Posiewu dokony-wano na podłoża, takie jak Columbia agar z dodatkiem 5% krwi owczej i MacConkey agar z fioletem krystalicz-nym (bioMérieux). Po inkubacji w 35°C przez 24 godziny
wyrosłe kolonie identyfikowano z użyciem standardowych metod. Identyfikację Gram-ujemnych pałeczek przepro-wadzono z wykorzystaniem testów API 20E i API 20 NE (bioMérieux), odczytu dokonywano wizualnie, korzysta-jąc z książki kodów (bio Mérieux). Do identyfikacji szcze-pów Staphylococcus aureus stosowano test SLIDEX® Staph Plus (bioMérieux). Szczepy metycylinooporne identyfi-kowano, posiewając je na agar Muellera-Hintona (Oxoid), z wykorzystaniem krążków zawierających cefoksytynę 30 μg (Oxoid).
Podczas pobierania wymazów do badań dla każdej za-bawki wypełniano ankietę. W przypadku zabawek indy-widualnych kwestionariusz wypełniali opiekunowie dzie-ci, natomiast personel szpitala uzupełniał ankiety dotyczą-ce zabawek szpitalnych. Informacje, jakie należało umieścić w ankiecie, dotyczyły: materiału z jakiego została wykonana dana zabawka, oceny wizualnej jej stanu oraz przeznaczenia (z podziałem na zabawki indywidualne i wspólne). W przy-padku zabawek indywidualnych wymagane były następują-ce informacje: wiek i płeć dziecka, data przyjęcia do szpita-la oraz czy u pacjenta zdiagnozowano chorobę infekcyjną. W ankietach odnoszących się do zabawek przeznaczonych do wspólnego użytku określano miejsce, w którym znajdo-wała się dana zabawka. Najistotniejsze dla niniejszej pracy były odpowiedzi na następujące pytania: jak długo zabaw-ka używana była w warunzabaw-kach szpitalnych, kiedy ostatni raz poddawana była dekontaminacji oraz jakimi metodami była ona prowadzona. Otrzymane wyniki z obu części badania poddano analizie statystycznej metodą ANOVA z użyciem programu Statistica 12 PL.
WYNIKI
Poddane badaniu zabawki indywidualne należały do dzieci w wieku od 2 do 7 lat (średnia wieku – 4,5 roku). Nie było możliwe precyzyjne określenie wieku pacjentów korzystających z zabawek wspólnych. Wyniki przeprowa-dzonego badania mikrobiologicznego zostały przedstawio-ne w Tabeli 1. Na powierzchni każdej z zabawek stwierdzo-no obecstwierdzo-ność drobstwierdzo-noustrojów. Bakterie środowiskowe, takie jak Bacillus spp. i Micrococcus spp., izolowano z powierzch-ni odpowiedz powierzch-nio 51% i 40% zabawek. W puli ziarenkowców stanowiących florę naturalną do najczęściej izolowanych na-leżały koagulazo-ujemne gronkowce (ang. coagulase-nega-tive Staphylococcus – CNS; 67%). Na powierzchni 20% zaba-wek stwierdzono paciorkowce, w tym stanowiące florę jamy ustnej – Streptococcus oralis (5%) – i florę jelit – Enterococcus spp. (4%). Ogółem 22% zabawek było skażonych S. aureus, w tym szczepami wrażliwymi na metycylinę (ang. methicil-lin-sensitive S. aureus – MSSA; 20%) i metycylinoopornymi (ang. methicillin-resistant S. aureus – MRSA; 2%). Spośród pałeczek Enterobacteriaceae, które były obecne na sześciu
zabawkach (6%), stwierdzono szczepy: Serratia fonticola (3%), Klebsiella pneumoniae (1%), Pantoea spp. (1%)
i Kluy-vera spp. (1%). W grupie pałeczek niefermentujących
do-minowały: Acinetobacter lwoffii (9%) i Pseudomonas spp. (9%), zwłaszcza P. luteola (5%) i P. fluorescens (2%). Ponad-to izolowano pałeczki niefermentujące z rodzaju
Ochrobac-trum (3%) i Flavobacterium (1%). Na powierzchni 6%
za-bawek obecne były grzyby Candida spp. (3%) i grzyby ple-śniowe (3%).
Oceniając stopień skażenia zabawek, stwierdzono, że po-tencjalnie patogenne szczepy (z wykluczeniem Micrococcus spp. i Bacillus spp.) występowały na powierzchni 80 (80%) zabawek, w tym 40% skażonych było jednym drobnoustro-jem, 25% – dwoma, a 15% – co najmniej trzema drobno-ustrojami zdolnymi do wywołania zakażenia.
Zależność występowania drobnoustrojów od rodzaju materiału, z którego wykonano zabawki, przedstawiono w Tabeli 2. Najwyższy wskaźnik kontaminacji powierzchni odnotowano w przypadku zabawek wykonanych z drew-na (86%). Potencjalnie chorobotwórcze bakterie wystę-powały także bardzo często na powierzchni kredy (75%), pluszu (48%) i plastiku (40%), natomiast najczystszy
Drobnoustrój Zabawki ogółem (n=100) Liczba Zabawki indywidualne (n=25) Liczba (%) Zabawki wspólne (n=75) Liczba (%) Zabawki poddane dekontaminacji* (n=20) Liczba (%)
Zabawki nie poddane dekontaminacji** (n=80) Liczba (%)
Staphylococcus koagulazo-ujemny 67 22 (88%) 45 (60%) 15 (75%) 52 (65%)
Staphylococcus aureus, w tym:
MSSA MRSA 22 20 2 7 (28%) 5 (20%) 2 (8%) 15 (20%) 15 (20%) 0 0 0 0 22 (28%) 20 (25%) 2 (3%) Streptococcus spp., w tym: Streptococcus z grupy orale
11 5 5 (20%) 1 (4%) 6 (8%) 4 (5%) 1 (5%) 0 10 (13%) 5 (6%) Enterococcus spp., w tym: E. faecalis E. faecium 4 3 1 2 (8%) 1 (4%) 1 (4%) 2 (3%) 2 (3%) 0 1 (5%) 1 (5%) 0 3 (4%) 2 (3%) 1 (1%) Micrococcus spp. 40 18 (72%) 22 (29%) 16 (80%) 24 (30%) Bacillus spp. 51 5 (20%) 46 (61%) 5 (25%) 46 (58%) Acinetobacter lwoffii 9 4 (16%) 5 (7%) 3 (15%) 6 (8%) Pseudomonas spp., w tym: P. luteola P. fluorescens P. stutzeri 9 5 2 1 3 (12%) 1 (4%) 1 (4%) 1 (4%) 6 (8%) 4 (5%) 1 (1%) 0 1 (5%) 0 1 (5%) 0 8 (10%) 5 (6%) 1 (1%) 1 (1%) Ochrobactrum anthropi 3 1 (4%) 2 (3%) 1 (5%) 2 (3%) Flavobacterium spp. 1 0 1 (1%) 0 1 (1%) Serratia fonticola 3 0 3 (4%) 0 3 (4%) Klebsiella pneumoniae 1 0 1 (1%) 1 (5%) 0 Pantoea spp. 1 0 1 (1%) 0 1 (1%) Kluyvera spp. 1 0 1 (1%) 0 1 (1%) Candida spp. 3 1 (4%) 2 (3%) 0 3 (4%) Grzyby pleśniowe 3 2 (8%) 1 (1%) 1 (5%) 1 (1%)
Tabela 1. Drobnoustroje izolowane z powierzchni zabawek.
* – zabawki zostały poddane dekontaminacji w czasie nie dłuższym niż 7 dni przed pobraniem materiału; ** – zabawki nie zostały poddane dekontaminacji lub proces ten był wykonany w czasie dłuższym niż 7 dni przed pobraniem materiału.
Materiał Wskaźnik kontaminacji (%) Kontaminacja z udziałem
S. aureus (%) Plastik 14/35 (40%) 6/35 (17%) Plusz 11/23 (48%) 7/23 (30%) Drewno 12/14 (86%) 4/14 (29%) Karton 1/9 (11%) 0 Kreda 3/4 (75%) 1/4 (25%) Inne* 9/15 (60%) 4/15 (27%) * – zabawki wykonane głównie z tkaniny i dodatkowego tworzywa.
Wskaźnik kontaminacji – liczba zabawek z obecnością bakterii na ich powierzch-ni (bez szczepów typowo środowiskowych, takich jak Bacillus spp. i Micrococcus spp.) do ogólnej liczby zabawek danego typu; kontaminacja z udziałem S. aureus – liczba zabawek z obecnością S. aureus do ogólnej liczby zabawek danego typu.
Tabela 2. Kontaminacja powierzchni zabawek, ze szczególnym uwzględ-nieniem S. aureus.
mikrobiologicznie okazał się karton (11%). Analizując wy-stępowanie szczepów S. aureus, wykazano ich obecność przede wszystkim na zabawkach wykonanych z pluszu (30%) i z drewna (29%).
Analiza przeprowadzonych ankiet wykazała, że 88% opiekunów nie dekontaminowało zabawek swoich dzieci, a personel sprzątający odkażał zabawki wspólne nieregular-nie. 76% zabawek szpitalnych nigdy nie zostało poddanych
dekontaminacji lub dekontaminowano je w czasie dłuższym niż 7 dni przed wykonaniem badania (Tabela 3).
Analiza statystyczna nie wykazała zależności pomiędzy występowaniem patogenów potencjalnie chorobotwórczych na powierzchni zabawek a czasem ich użytkowania w szpi-talu, natomiast udowodniony został wpływ dekontaminacji na redukcję drobnoustrojów obecnych na powierzchniach poddanych badaniu (p=0,0048). Istotną różnicę obserwo-wano zwłaszcza w przypadku szczepów S. aureus, które nie występowały na powierzchni zabawek poddanych dekonta-minacji, natomiast izolowano je z powierzchni 28% nieod-każanych przedmiotów.
OMÓWIENIE
Rola zabawek w przenoszeniu drobnoustrojów w warun-kach szpitalnych została wielokrotnie udowodniona. Basti-das i wsp. na powierzchni zabawek – oprócz mikroorgani-zmów stanowiących naturalną mikroflorę człowieka – iden-tyfikowali bakterie potencjalnie patogenne, takie jak:
Esche-richia coli, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Serratia spp., Streptococcus pyogenes, Shigella spp. oraz Sal-monella spp. wykazując jednocześnie, że drobnoustroje,
któ-re znajdowały się na rękach dzieci, kolonizowały również używane przez nie zabawki [12]. Obecność potencjalnie chorobotwórczych szczepów na zabawkach według wielu autorów wiąże się z częstymi, zwłaszcza wśród małych dzie-ci, niehigienicznymi zachowaniami – takimi jak nietrzyma-nie moczu i kału – oraz z nietrzyma-niewłaściwą higieną rąk [9, 13]. Należy pamiętać również o tym, że dzieci są bardziej po-datne na infekcje. Ma to związek ze słabiej wykształconym układem immunologicznym oraz mniej skutecznymi odru-chami obronnymi, takimi jak kaszel czy kichanie [14, 15]. Dodatkowe schorzenia, zwłaszcza choroby hematologicz-no-onkologiczne, zmniejszają odporność pacjenta, a immu-nosupresja związana z chemioterapią i/lub radioterapią oraz istotą choroby podstawowej sprzyja rozwojowi infekcji [9,
16–18]. Grupę zwiększonego ryzyka stanowią również oso-by przeoso-bywające na oddziałach chirurgii dziecięcej, w przy-padku których skażone powierzchnie są potencjalnym źró-dłem zakażenia miejsca operowanego [19].
Wspólnie używane, skontaminowane zabawki mogą stać się przyczyną wystąpienia szpitalnych ognisk epide-micznych. Buttery i wsp. w 1998 roku jako pierwsi potwier-dzili ognisko zakażeń związane bezpośrednio z zabawka-mi na oddziale onkologicznym w Australii. Odpowiedzial-ny za zakażenia epidemiczOdpowiedzial-ny szczep P. aeruginosa był izo-lowany z powierzchni zabawek używanych podczas kąpie-li dzieci oraz z pudełka, w którym były one przechowywa-ne [20]. W następnych latach pojawiły się kolejne publika-cje, w których sugerowano istotną rolę zabawek jako poten-cjalnego źródła patogenów wywołujących zakażenia u ma-łych pacjentów [2, 6–8]. W badaniu Avila-Aguero i wsp., po-dobnie jak w niniejszym badaniu, większość zabawek było skolonizowanych przez szczepy koagulazo-ujemne
Staphy-lococcus spp. oraz Bacillus spp. i Micrococcus spp. [2].
Bak-terie te nie są groźne dla zdrowego człowieka, jednak mogą być przyczyną zakażeń oportunistycznych u dzieci z choro-bami hematologicznymi i po zabiegach operacyjnych [15]. Na powierzchni 28% zabawek indywidualnych i 20% zaba-wek wspólnych stwierdzono obecność Staphylococcus
au-reus, w tym na dwóch (8%) indywidualnych zabawkach
szczepy MRSA. Szczepy gronkowca złocistego były z dużym prawdopodobieństwem wprowadzane do środowiska szpi-talnego wraz z zabawkami towarzyszącymi dzieciom. Suge-rują to wyniki badania Avila-Aguero i wsp., w którym naj-wyższy odsetek zabawek skażonych S. aureus (18,6%) wyka-zano w pierwszych 48 godzinach pobytu dziecka i zabawki na oddziale szpitalnym [2]. W przypadku zabawek wspól-nych najbardziej prawdopodobnym źródłem gronkowców złocistych są ręce małych pacjentów [12]. Wykazana w ni-niejszym badaniu częstość występowania S. aureus była po-równywalna z wynikami przedstawionymi przez Boretti i wsp., przy czym w badaniu badaczy portugalskich w puli 21 szczepów tego gatunku aż 5 (23,8%) zidentyfikowano Pytanie postawione w ankiecie Zabawki indywidualne
(n=25) Liczba (%) Zabawki wspólne (n=75) Liczba (%) Zabawki ogółem (n=100) Liczba
Czas używania zabawek przez dzieci w warunkach szpitalnych Do 48 godzin 5 (20%) 0 5 Do 7 dni 2 (8%) 0 2 Do 14 dni 3 (12%) 0 3 Powyżej 14 dni 15 (60%) 75 (100%) 90 Data ostatniej dekontaminacji zabawek Do 48 godzin 2 (8%) 0 2 Do 7 dni 0 18 (24%) 18 Do 14 dni 1 (4%) 0 1 Powyżej 14 dni 0 0 0 Nigdy 22 (88%) 57 (76%) 79
jako MRSA [21]. S. aureus to bakteria najczęściej koloni-zująca rany pooperacyjne, która może odpowiadać za oko-ło 60% bakteriemii szpitalnych [14, 22]. Szczepy gronkowca złocistego opornego na metycylinę uznawane są za patoge-ny alarmowe, ponieważ ze względu na oporność wobec wie-lu grup antybiotyków mogą być przyczyną niepowodzeń te-rapii.
W prezentowanym badaniu 1–9% zabawek było skolo-nizowanych pałeczkami niefermentującymi, wśród których dominowały szczepy z rodzaju Pseudomonas. Bakterie te preferują środowisko wilgotne, jednak ich obecność na su-chych powierzchniach zabawek stwierdzano także wcze-śniej [2]. W badaniu zaprezentowanym w niniejszej pracy tylko niewielka liczba zabawek była skolonizowana przez pałeczki jelitowe, a jedna zabawka zanieczyszczona bakte-riami Klebsiella pneumoniae. Prawdopodobnie bakterie te zostały przeniesione przez ręce bawiących się dzieci [12].
Istnieje ogólne przekonanie, że zabawki tzw. twarde są bezpieczniejsze pod względem epidemiologicznym, po-nieważ ich powierzchnia nie sprzyja kolonizacji, a ponad-to łatwiej przeprowadzić proces ich oczyszczania. Pew-nym zaskoczeniem, związaPew-nym z uzyskaPew-nymi wynikami badań, był wysoki wskaźnik kontaminacji zabawek wyko-nanych z drewna. Wynik ten był zdecydowanie wyższy niż np. w przypadku zabawek z plastiku czy nawet z pluszu. Po-dobnie obecność szczepów S. aureus na powierzchni zaba-wek z drewna była porównywalnie częstsza niż w przypad-ku zabawek pluszowych. Niestety, ze względu na brak badań innych autorów w zakresie skażenia powierzchni zabawek z drewna, nie jest możliwe porównanie wyników niniejsze-go badania z wynikami innych autorów.
Przeprowadzone badania potwierdziły, że dekontamina-cja zabawek daje zamierzone efekty, jednak aby była sku-teczna, musi być wykonywana regularnie w oparciu o okre-ślone schematy. Merriman i wsp. w swojej pracy wykazali, że dekontaminacja znacznie zmniejszyła mikrobiologiczne zanieczyszczenie zabawek znajdujących się w poczekalniach pediatrycznych, jednak po upływie tygodnia zanieczyszcze-nie mikrobiologiczne powraca do poziomu przed dekonta-minacją [7]. Według wielu autorów czynnikiem warunkują-cym czystość zabawki jest materiał, z jakiego została wyko-nana. Dekontaminacja przedmiotów plastikowych jest mało problematyczna, a ich powierzchnia pozostaje czysta przez długi czas. Sytuacja jest inna w przypadku pluszaków, które w większym stopniu ulegają skażeniu, a ich oczyszczenie jest trudniejsze i często nie przynosi spodziewanych efektów [7, 15]. To, jakie zabawki powinny znajdować się w oddziałach pediatrycznych, oraz częstość i metody ich dekontaminacji, zostało sprecyzowane w wielu powszechnie dostępnych za-leceniach utworzonych przez światowe oraz polskie organi-zacje promujące zdrowie.
Wytyczne opracowane w Polsce, dotyczące dekontami-nacji zabawek w placówkach medycznych, nie odbiegają
od rekomendacji wydanych przez inne organizacje [11]. Za-leca się czyszczenie zabawek co najmniej raz w tygodniu. Wybór metody tego procesu zależy od materiału, z jakie-go zabawka została wykonana [23–25]. Istotny wydaje się być fakt, że wektorem patogenów mogą być nie tylko zabaw-ki znajdujące się w szpitalu czy w poradni (przeznaczone do wspólnego użytku), lecz również te, które zostały przy-niesione przez pacjentów z domu – te także muszą podlegać regularnej dekontaminacji [2]. Każda zabawka po kontak-cie z wydzielinami dziecka powinna być niezwłocznie wy-czyszczona.
WNIOSKI
Przedstawione w niniejszej pracy badanie zostało prze-prowadzone w grupie dzieci z chorobami hematologiczny-mi oraz po zabiegach chirurgicznych. Celem było zwróce-nie uwagi na wagę problemu stosowania procedur dekon-taminacji zabawek w oddziałach pediatrycznych. Zabawki w szpitalu powinny ułatwić pacjentowi powrót do zdrowia, bez ryzyka wystąpienia infekcji związanych z ich mikrobio-logicznym zanieczyszczeniem.
Zabawki są potencjalnym źródłem drobnoustrojów, któ-re mogą być przyczyną infekcji u dzieci, stąd konieczna jest ich regularna dekontaminacja. Materiał, z którego wykona-na jest zabawka, ma istotne zwykona-naczenie. Najczęściej kolonizo-wane, a jednocześnie trudne do dezynfekcji, są przedmioty wykonane z drewna i pluszu oraz kreda. Zabawki używane przez dzieci w szpitalach powinny być wykonane z tworzyw, które łatwo poddają się dezynfekcji. W szpitalach konieczne jest wprowadzenie schematów dekontaminacji zabawek (za-równo wspólnych, jak i indywidualnych).
KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Infection control in paediatric office settings. Paediatr Child Healt 2008;13(5):408– 435.
2. Avila-Aguero ML, German G, Paris MM, Herrera JF; The Safe Toys Study Gro-up. Toys in a pediatric hospital: are they a bacterial source? Am J Infect Con-trol 2004;32(5):287– 290.
3. de Macedo L, da Silva GF, Setúbal SM. Pediatric hospital: the paradigms of play in Brazil. Children (Basel) 2015;2(1):66– 77.
4. Commodari E. Children staying in hospital: a research on psychological stress of caregivers. Ital J Pediatr (online) 2010; http://www.ijponline.net/ content/36/1/40
5. Koukourikos K, Tzeha L, Pantelidou P, Tsaloglidou A. The importance of play during hospitalization of children. Mater Sociomed 2015;27(6):438– 441. 6. Boretti V S, Corrêa RN, dos Santos SS, Leão MV, Gonçalves e Silva CR.
Sensiti-vity profile of Staphylococcus spp. and Streptococcus spp. isolated from toys used in a teaching hospital playroom. Rev Paul Pediatr 2014;32(3):151– 156. 7. Merriman E, Corwin P, Ikram R. Toys are a potential source of cross-infection
in general practitioners’ waiting rooms. Br J Gen Pract 2002;52(475):138– 140. 8. Ramos SR. Toys from hospital playrooms as a source of pathogens in
9. Costa PO, Atta EH, Silva AR. Infection with multidrug-resistant Gram-negati-ve bacteria in a pediatric oncology intensiGram-negati-ve care unit: risk factors and outco-mes. J Pediat 2015;91(5):435– 441.
10. Rożkiewicz D, Kłusewicz K. Zabawki jako potencjalne źródło zakażeń krzyżo-wych w jednostkach opieki zdrowotnej. Zakażenia 2014;4:59– 64. 11. Różkiewicz D, Bulanda M. Wytyczne dotyczące czyszczenia i dezynfekcji
za-bawek w placówkach medycznych. Zakażenia 2014;6:25– 31.
12. Martínez-Bastidas T, Castro-del Campo N, Mena KD et al. Detection of patho-genic micro-organisms on children’s hands and toys during play. J Appl Mi-crobiol 2014;116(6):1668– 1675.
13. Stauber CE, Walters A, Fibiszewski de Aceituno AM, Sobsey MD. Bacte-rial contamination on household toys and association with water, sanita-tion and hygiene condisanita-tions in Honduras. Int J Environ Res Public Health 2013;10(4):1586– 1597.
14. Posfay-Barbe KM, Zerr DM, Pittet D. Infection control in paediatrics. Lancet In-fect Dis 2008;8(10):19– 31.
15. Czyżowska J, Bulanda M. Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych u dzieci. Pe-diatr Pol 2007;82(11):873– 878.
16. Purewal SS, Singh RP, Kahlon RS. Study of bacterial pathogens and viral infec-tions in neutropenic cancer patients. IJEPA 2011;1(1):15– 22.
17. Alexander S, Nieder M, Zerr DM, Fisher BT, Dvorak CC, Sung L. Prevention of bacterial infection in pediatric oncology: what do we know, what can we le-arn? Pediatr Blood Cancer 2012;59(1):16– 20.
18. Rosolem MM, Rabello LS, Lisboa T et al. Critically ill patients with cancer and sepsis: clinical course and prognostic factors. J Crit Care 2012;27(3):301– 307. 19. Lex DJ, Tóth R, Cserép Z et al. Postoperative differences between colonization and infection after pediatric cardiac surgery – a propensity matched analy-sis. J Cardiothorac Surg 2013;8:166.
20. Buttery JP, Alabaster SJ, Heine RG et al. Multiresistant Pseudomonas
aerugino-sa outbreak in a pediatric oncology ward related to bath toys. Pediatr Infect
Dis J 1998;17(6):509– 513.
21. Boretti VS, Corrêa RN, dos Santos SS, Leão MV, Gonçalves e Silva CR.
Sensiti-vity profile of Staphylococcus spp. and Streptococcus spp. isolated from toys used in a teaching hospital playroom. Rev Paul Pediatr 2014;32(3):151– 156. 22. Bucher BT, Guth RM, Elward AM et al. Risk factors and outcomes of surgical
site infection in children. J Am Coll Surg 2011;212(6):1033– 1038. 23. Toys – cleaning of in child health and child waiting areas. Torbay and
So-uthern Devon Health and Care, 2014; version 3.
24. Health Protection Surveillance Centre; Preschool and Childcare Facility Sub-committee. Management of infectious disease in childcare facilities and other childcare settings. Helath Protection Surveillance Centre (online) 2012; http://www.hpsc.ie/A-Z/LifeStages/Childcare/File,13444,en.pdf
25. WorkSafe Western Australia Commission. Reducing the Risk of Infectious Di-seases in Child Care Workplaces. WorkSafe Western Australia, Perth, 2003.
