Nr 2–3 (9–10) 2009–2010
Roman Bäcker
ȗPolitolodzy i historycy wielokrotnie próbowali dokona© typologii reĂi-mów autorytarnych ( J. Linz, A. Per-muttler), która z kategoryzacji jest PaÑskim zdaniem najbardziej uza-sadniona. Uwzgl¸dniaj¦c bogactwo form autorytaryzmu czy moĂe przed-stawi© Pan wÏasn¦ propozycj¸ typo-logii?
O
ǡÏ Ǧ ¦Ă ͳͻͻͲ¸Ǧ ¦ ×ä Ǥ¸ Ǧ Ǥ Ǧ × ×Ă ϐ × Ǧ Ă Ï × ϐǦ ϐ Ǧ Ǥ ¸ ȗ Prof. dr hab. Roman Bäckerǡ Ǥ¸ Ǥ ĂǦ ǣ ǡ Ǧ ǡ ä ׸ä Ǧ ×Ï ǤÏǣǷ¸Ǧ ǣ Ǧ ǫdzǢ Ƿǣ ǡ ǡ dzǢ Ƿ ä ×dzǤ Ϧ Ǧ ǤǦ ϐ ¦ Ǧ ä ǡ Ǥ ¸ Ǧ ǡ Ǧ ǤǦ ¸ Ǥ Ǧ ǡ Ï Ǧ Ǥ Ă ǡ Ă Ǧ Ǥ × ǡ ää©Ï Ǧ ä Ï ¦ ×ÏĂǤ × Ǧ ǡ ¦ Ï Ǧ Ǧ ǡ ¸ ǡ× × Ǥ Ă continuum × Ǧ Ǧ Ȃ ×Ï Ñ Ȃ¦Ǥ × Ǥ ϐ Ǧ Ï ϐǤ Ǧ Ǧ Ï Ǥ Ă ÏϐȋǦ Ȍ Ǧ ä Ă × Ǧ ¸ ä¦Ǥ Ï ǡä© ¦ Ȁȋ¸ Ǧ Ȍ ¦ ϐ Ǥ Ǧ × © ¸ Ǧ ä© ¸ Ǥ ä¦Ǧ
Ǥ © Ǥ Ǧ Ǧ ȋ ǣ ǦǦ Ȍ ¦ ä ¦ Ǧ ä× Ǥ Ǧ Ă©ϐ ¸Ǧ ¦ ¦Ǧ ϐ Ǥ ×Ǧ ¸Ï× Ï Ă× Ǥ © Ǧ ä Ă ¸Ǧ ×ĂÑ Ǥ ä ¸continuum ǡȂ ¸ Ǥ Ă ǡ ¸ ¦ ¸ æǦ ǡ¸Ǧ Ï ¸Ǧ Ǧ ¸ǡ ¸ ǡ ¦Ǥ¸Ǧ Ǧ ȋ ä© ÏȌǡ¸ ϸ ¦ ¸ ¦ Ăä Ǧ Ï ǡ¸ ǡǦ Ǥ Ǧ Ï Ǧ ä ×Ă continuach × × Ǥ Ï ¦ ¦ Ǧ ×ǡ׸Ǧ × ÏǦ × Ï ÑǤ ¦ ¸ Ǧ ¦ Ǥ ¦ Ï× Ñ ä ¦ ¸©×¸Ǧ © ¸Ǧ ¸ä ¸× ÑǤ Ǧ ǡ ä ¦ĀȀϐ ×ä©Ā Ǧ × ×Ǥ¸ ¸Ǧ ¦ ¸¦ æ ä ǡ Ă ×Ă© Ƿ dz × Ǧ Ǥ¸ ǡ ȋ ¸ä ǡĂǤǦ Ȍǡ ǡ Ñ ȋ Ï ¸Ăǡ ǦǦ ǡǤȌǤ Ǧ Ǧ ǤĂ© Ǧ Ï Ǧ ¦Ā Ǧ äǡ ¦ ¸Ï × Ǧ ä Ǥ¸Ǧ ä ȋ Ǧ Ȍǡ¸Ïä© ä ¸ Ǧ Ǥ Ǧ ä Ǧ Ǥ Ă ×Ï × ȋ Ȍ øȂ
¸ Ǧ Ǥ Ā×Ïä Ă ǡ Ǧ Ϧ Ǥ
W jakim stopniu autorytaryzm jest problemem poszczególnych paÑstw, a w jakim dotyczy pewnych regionów (Ameryka OaciÑska, Bliski Wschód, Europa crodkowa). Ă Ǧ ¦ ϐ ¦ Ǧ äǤ Ǧ Ăä ϐ Ǥ Ǧ ä ÏǦ ×ÏĂä Ǧ ää Ï Ǥ ¸ Ă Ǧ äĂä©Ï Ǧ Ǧ Ǥ Ï Ñ ¸Ǧ Ǥ¸Ǧ ǡ ¸ ×Ā ¸ ¦ Ï Ǧ ǡ Ï Ñ ǡ ǡää Ǧ ×Ï Ǥ¸ Ǧ Ă Ǧ × ǡǦ ä ȋä× Ȍǡ Ǧ ǡ Ǧ ǡ Ǥä ÏĂǦ ǤǡǤ ä© ×Ï ¦ ¦ ǡ Ï ǡ × Ï¸ ĂÑǡ ä Ǥ ǡĂ ǡ Ǧ ¦ Ǥ Ă Ăä× Ǧ ä Ǧ ä ȋȌÏ Ǥ ¸ ¦ ¦ ǫ Ǧ ¸ä Ï ĂǦ ש ¦ ǫ ÏǦ ĂǤ ¸ǡĂĂǦ ϐ Ǧ Ï Ǧ × Ǥ × Ǧ ¸¦¦¸ Ï Ñ Ï ȋĂÏ ȌäǦ ä Ï ¸ä Ǧ ¦ȋǦ ϐ Ȍǡ Ǧ ǡ¦Ā ÏǤ J. Linz sugerowaÏ, iĂ autorytaryzmu cechuje brak „starannie wypracowa-nej, kierowniczej ideologii”. Niektórzy badacze dostrzegaj¦ pokrewieÑstwo mi¸dzy autorytaryzmem a konser-watyzmem. Z kolei Atatürk odwoÏy-waÏ si¸ do idei post¸powych i äwiec-kich. Czy hasÏa i symbole wϦczone w arcana imperii maj¦ tylko
fasado-wy charakter? Jak oceni© w tym kon-tekäcie sytuacj¸ w Republice BiaÏoru-skiej i Wenezueli? Ï Ƿ dz ȋ × Ï ©Ƿ dzȌǦ ǡǦ Ǥ ¦ Ǥ ©Ǧ Ï Ǥ ¦ ¦ Ǧ ä ǡ¸ ǡ ä ÏǦ ÑǤ ä© ϐ ¸ Ǧ Ï ÑǤ à ש Ǧ Ǥä ¦ ¸ Ǥ ¸Ǧ Ǧ Ā¦ ¦ ä Ǥ ǡ × Ǧ ¦ ¦ ä© Ǧ ¦ ¦ © ÏǦ ǡÏ Ǥ ¦¸ Ă Ǧ ä ϐ Ǧ ¸ ä ÑǤ ǡ Ă ¦ Ǧ ¦ǡĂ Ǧ ¦ä Ï Ǥ ¸Ǧ ¦¸ǡĂÏǦ ä Ǧ ¸ä Ǥ ä ǡ ĂæéǦ ǤϐǦ ϸ Ǧ Ǥ
W paÑstwach autorytarnych wyst¸po-waÏo cz¸sto „przyzwolenie na opozy-cj¸”. Czy w dÏugofalowej perspektywie prowadziÏo to do utrwalenia reĂimu czy jego liberalizacji?
¸ǤÏǦ ¦ ǡ × ¦Ă Ï Ǥ ¦ Ǧ ǤǤ ÏǦ ǡ ¸ Ăä© Ǧ Ǥ Ǧ ¦ǤĂ ©¸ ÏÑǦ ǡ©¸ǡ ׸ Ă¸Ñ © ¦ ¦ÑǦ ǤǦ Ǧ ǡ × © ¸ ¸ Ï ǡ ä ϐ¦ © Ǥ ×Ï Ǧ ©¸ϐǦ × Ǧ Ǥ ĂǦ × Ï Ǧ Ǧ ¸Ǥ ×Ǧ
¦ ÑǤ Ǧ ×ϐ ǡĂä Ǧ ǡ¦Ă¸ × Ǧ Ï ǦǦ Ǥ Ǧ Ï ȋ Ǧ Ȍ ׸ ¸ Ǧ Ǧ ǡ¸ Ǧ Ǧ¦ǡ ϸ¦ ¦ĀǦ ¦ Ǥ ×ǡ¸ ×ĂÏ× Ǥ Ă Ǧ Ǧ ǤĂ©ÏǦ Ï ¸ä Ăä Ăä Ǧ Ï ¸ ¸ Ǧ Ï Ǧ Ǥ Ă Ǧ ǡ ¸ ¸ Ǧ ×Ǧ ǤĂǦ ¸ ϸ ä Ǧ Ñ Ă Ǥ Ǧ × ä Ǧ Ï ǡ ¦ Ǧ ¸Ǥ ¸ ǡ ¦ × ×ǡ ÏǦ ¦Ǧ Ǧ ¦Ǥ ǡ Ǧ Ă ¦ Ă ¦ Ǧ ¦ × ǡ ¦Ǥ