Tomasz Jan Palczewski
SaaS jako trend rozwoju IT w dobie
kryzysu
Ekonomiczne Problemy Usług nr 46, 229-236
2009
NR 575 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 46 2009
TOMASZ JAN PALCZEWSKI *
SAAS JAKO TREND ROZWOJU IT W DOBIE KRYZYSU
Wstęp
Oprogramowanie jako usługa – Software as a Service (SaaS) – jest to roz-wiązanie polegające na udostępnianiu aplikacji jako usługi, które przerzuca obo-wiązki zarządzania, aktualizacji i wsparcia technicznego na sprzedawcę. Apli-kacja jest przechowywana i udostępniana klientowi przez producentów przez Internet. Eliminuje to konieczność instalowania oprogramowania, jednakże wy-maga od nabywcy dostępu do szybkiego stałego łącza internetowego oraz syste-mu nazw domenowych – Domain Name System (DNS). Rozwiązanie SaaS jest jednym z modeli „przetwarzania w chmurze” – cloud computing – czyli modeli sprzedaży oprogramowania w systemie pobierania opłat wyłącznie za użytkowa-nie danych funkcjonalności. Cloud computing obejmuje następujące modele1:
− przedstawiony powyżej model oprogramowania jako usługi (SaaS),
− model platforma jako usługa (Platform as a Service), w którym udostępniane jest całe środowisko pracy,
− model infrastruktura jako usługa (Infrastructure as a Service), w którym usłu-godawca dostarcza klientowi pełną infrastrukturę informatyczną.
Historia modelu i SaaS w dniu dzisiejszym
Historia modelu SaaS rozpoczęła się w czasie „bańki internetowej”
(dot--com boom, dot(dot--com bubble), czyli w okresie euforii na giełdach całego świata
* Tomasz Jan Palczewski – mgr, Kolegium Zarządzania i Finansów, Szkoła Główna Handlowa
w Warszawie.
1 R. Buyya, C.S. Leo, S. Venugopal, J. Broberg, I. Brandic, Cloud computing and emerging IT
platforms: Vision, hype, and reality for delivering computing as the 5th utility, „Future Generation
230 Tomasz Jan Palczewski
w latach 1995–20012. Euforia ta związana była ze spółkami branży
informatycz-nej i z pokrewnych sektorów. W tym czasie rozwój SaaS był jednak silnie ograni-czony przez wolne łącza internetowe. Wraz z recesją po 2001 r. środki finansowe na badanie i rozwój IT w większości przedsiębiorstw znacząco się zmniejszyły. Mimo to SaaS rozpoczął w tym okresie szybki rozwój i w dzisiejszych czasach możemy obserwować, jak rozwiązanie to przekształca się z trendu niszowego w jeden z głównych trendów rozwoju oprogramowania. Tacy sprzedawcy, jak Microsoft, SAP, Sage, idąc w ślady swoich młodych rywali, takich jak Intacct, NetSuite, Salesforge.com, którzy osiągnęli w ostatnich trzech latach znaczące sukcesy finansowe, zaczęli rozwijać i oferować wersje swojego oprogramowa-nia w modelu SaaS3. Oferowane oprogramowanie obejmuje zarówno aplikacje
zarządzania relacji z klientem (CRM), aplikacje kadrowe (HR), aplikacje zwią-zane z planowaniem zasobów przedsiębiorstwa (ERP), jak i programy księgowo-finansowe, zarządzające dokumentami, oprogramowanie graficzne, platformy szkoleniowe czy też platformy konferencyjne. W przypadku firmy Microsoft, jak zapowiedział menedżer Jeff Raikes, rozwój firmy w obszarze SaaS będzie skoncentrowany na razie na rozwiązaniach związanych z zarządzaniem relacjami z klientem4. SAP rozpoczął w styczniu 2007 r. inwestycję wartą 400 mln USD,
mającą na celu wypromowanie i sprzedaż na rynku także rozwiązania CRM. Rozwiązanie mySAP CRM zostało wprowadzone na rynek już w lutym 2006 r. i jest skierowane zarówno do średnich, jak i dużych firm. Skierowanie propozycji do dużych firm pokazuje, że SaaS staje się trendem ogólnie przyjętym i obawy związane z bezpieczeństwem danych, skalowalnością, wprowadzaniem zmian do aplikacji powoli się rozwiewają. Niewątpliwie wybór CRM przez wielkie fir-my nie jest przypadkowy. Według danych firfir-my analitycznej Gartner drugi pod względem potencjału obrotów jest segment związany z zarządzaniem relacjami z klientem5. Dynamiczny rozwój tego segmentu nie jest już prognozą, widać go
wyraźnie w wynikach za rok 2008. Łączny obrót rozwiązań CRM w Stanach Zjednoczonych w 2008 r. wyniósł 7,4 mld USD, natomiast rozwiązania CRM oparte na modelu SaaS miały obroty na poziomie 1,7 mld USD.
2 R. Panko, IT employment prospects: beyond the dotcom bubble, „European Journal of
Infor-mation Systems” 2008, s. 182.
3 K. Levack, Will SaaS Emerge as a Big Winner Postrecession?, „Econtent” 2009, s. 8; D.
Nan-neman, SaaS Integration Solutions, „CRM Magazine” 2009, s. 9; W. Torbacki, SaaS – direction
of technology development in ERP/MRP systems, „International Scientific Journal”, vol. 32, 2008,
s. 57
4 A. DeFelice, Software for Rent. On-premise vendors enter the hosting game, „Accounting
Technology” 2007, s. 37.
Warto się przyjrzeć bliżej badaniom przeprowadzonym przez firmę anali-tyczną Gartner. Badania związane z SaaS obejmowały 258 dyrektorów IT z ośmiu krajów. Analizę Gartnera przeprowadzono w segmencie największych korpora-cji (enterprise). Z badań wynika, że w roku 2008 90% ankietowanych firm za-mierzało zwiększyć wykorzystanie oprogramowania opartego na modelu SaaS; aż 37% ankietowanych planowało zastąpić oprogramowanie oparte na systemie licencji oprogramowaniem w formie usługi. Według ankietowanych głównymi przesłankami za wprowadzaniem tego typu rozwiązań są:
− łatwość użytkowania, − szybkość wdrożenia,
− wysoka skalowalność rozwiązań, − niski koszt,
− brak lub minimalny stopień odpowiedzialności za działanie rozwiązania. Według prognoz firmy Gartner modele biznesowe i technologiczne dla roz-wiązań typu SaaS są na tyle dojrzałe, że – jak podkreśla Sharon Mertz, dyrektor biura pionu badawczego – mogą być stosowane zarówno w małych, jak i dużych przedsiębiorstwach.
Firma analityczna AMR Research przedstawiła w 2009 r. swoje bada-nia dotyczące oprogramowabada-nia opartego na modelu SaaS6. Analiza dotyczyła
6 Ph. Fersht, SaaS: Outsourcing out-of-control, 2009, http://www.amrresarch.com/ (lipiec 2009).
N = 45 przedsiĊbiorst produkcyjnych 89 87 89 88 83 83 90 84 78 7 4 4 2 5 7 6 8 6 4 9 7 10 12 10 4 8 16 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ER P SC M CRM Mfg Ops Performanc e Mgmt Sourc ing + Proc ourement PLM Knowledge Mgmt HCM
Oprogramowanie licencjonowane SaaS Outsorcing rozwiązaĔ biznesowych
Wyniki badań firmy analitycznej AMR Research z 2009 r., dotyczące rozwiązań typu SaaS i outsourcingu procesów biznesowych
Źródło: Ph. Fersht, SaaS: Outsourcing out-of-control, 2009, http://www.amrresarch.com/ (lipiec 2009).
232 Tomasz Jan Palczewski
wybierania przez firmy rozwiązań opartych na modelu aplikacji jako usługi lub outsourcingu procesów biznesowych, zamiast rozwiązań opartych na tradycyj-nym licencjonowaniu. Badania przeprowadzono w 45 firmach usługowych. Wy-niki badań zobrazowane są na rysunku.
Wyniki firmy analitycznej AMR Resarch są spójne z rezultatami badań Gartnera. Pokazują one, że głównymi przesłankami za wybieraniem rozwiązań typu SaaS są w głównej mierze łatwość przystosowania takiego rozwiązania, znacznie szybsza implementacja i niższy koszt wprowadzenia w porównaniu z rozwiązaniami standardowymi, opartymi na licencjach. Badania te pokazują, że rola rozwiązań opartych na modelu SaaS znacząco się zwiększa. Przewidywa-na przez aPrzewidywa-nalityków Gartnera w badaniach z 2008 r. dyPrzewidywa-namika rozwoju rozwią-zań opartych na modelu aplikacji jako usługi została w tych badaniach potwier-dzona.
W dobie światowego kryzysu kładzie się znaczący nacisk na minimalizację kosztów ponoszonych w przedsiębiorstwach. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na fakt, że nawet w ciężkich czasach większość ankietowanych przed-siębiorstw nie zapomina o konieczności budowania przewagi konkurencyjnej. Rozwiązania typu SaaS w panującej sytuacji ekonomicznej mają tę przewagę nad standardowymi rozwiązaniami, że umożliwiają relatywnie szybkie wdrożenie i – co należy podkreślić – przewidywalny koszt wdrożenia i utrzymania aplikacji7. Wady i zalety rozwiązań typu SaaS z punktu widzenia klienta
Niewątpliwie w okresie światowego kryzysu dwa aspekty odgrywają klu-czową rolę:
1) minimalizacja kosztów,
2) budowanie przewagi konkurencyjnej.
W obydwu aspektach rozwiązania oparte na technologii oprogramowania jako usługi mają swoje silne strony. Zajmijmy się pierwszym aspektem. Rozwią-zanie SaaS nie wymaga jednorazowej opłaty za zakup licencji. Opłaty za aplika-cje zazwyczaj są pobierane w systemie miesięcznym lub kwartalnym. Ponieważ cała obsługa aplikacji jest po stronie dostawcy, koszty związane z IT mogą być znacząco zmniejszone8. Aktualizacja oraz korekta błędów są dostępne od razu
dla każdego użytkownika aplikacji. Opłaty za aplikacje są uzależnione zazwy-7 J.D. Lashar, To SaaS or not to SaaS?, „Customer Relationship Management” 2009, s. 14. 8 E. Shein, Saved by SaaS, „Computerworld” 2008, s. 26; G. Anthes, Sold on SaaS, tamże,
czaj wyłącznie od liczby użytkowników. Należy oczywiście pamiętać, że przy rozwiązaniu SaaS ponosi się opłaty związane z wykorzystaniem łącza, które – co jest warte podkreślenia – musi być dobrej jakości. Ponosi się także koszty związane z wykorzystaniem przestrzeni dyskowej9. Niewątpliwą zaletą dla firm
globalnych jest możliwość korzystania z rozwiązania w każdym miejscu na świe-cie poprzez przeglądarkę internetową. Spójrzmy także na drugi aspekt, czyli na budowanie przewagi konkurencyjnej. Ponieważ opłaty początkowe są niższe niż przy tradycyjnym oprogramowaniu licencjonowanym, mniejsze przedsiębiorstwa mogą skorzystać z aplikacji dostępnych dotychczas jedynie dla dużych przed-siębiorstw. Przy rozwiązaniach o niewielkiej złożoności wdrożenia są znacznie szybsze, a same rozwiązania – bardziej elastyczne10. Z drugiej strony, ze względu
na charakterystykę aplikacji budowanych w architekturze SaaS, które z założenia mają odpowiadać szerokiej grupie odbiorców, widoczna jest znacznie mniejsza szczegółowość i złożoność tego typu rozwiązań na tle oprogramowania dedyko-wanego dla danego przedsiębiorstwa.
Jako wadę rozwiązań opartych na modelu SaaS podać można konieczność posiadania bardzo dobrego i niezawodnego łącza internetowego. Jak przy każdym rozwiązaniu outsourcingowym, klient uzależnia się od zewnętrznego dostawcy. Większość dostawców oferuje jednak możliwość przejścia z aplikacji w trybie SaaS do tradycyjnej licencjonowanej aplikacji. Fakt ten niewątpliwie podkreśla panujące w niektórych środowiskach przekonanie, że rozwiązania typu SaaS są dobrym rozwiązaniem jedynie na krótki czas, a w szczególności na trudny okres związany z kryzysem światowym. Badania pokazują także, iż oprogramowanie licencjonowane staje się w niektórych sytuacjach bardziej opłacalne kosztowo niż rozwiązania SaaS11. Wynika to głównie z amortyzacji posiadanych licencji oraz
zakupionego sprzętu. Niewątpliwą wadą rozwiązań typu SaaS jest często trud-ność zintegrowania wynajmowanego oprogramowania z aplikacjami w przed-siębiorstwie. Oczywiście trudność tę można rozwiązać wieloma mechanizmami umożliwiającymi zintegrowanie funkcjonalności aplikacji SaaS z infrastrukturą wewnętrzną firmy. Dwie najbardziej popularne metody integracji to synchroni-zacja oparta na architekturze Service oriented architecture (SOA) lub systemie bazodanowym. Niewątpliwie jednak wiąże się to z poniesieniem kosztów na im-plementację i utrzymanie danego rozwiązania.
9 J.M. Kaplan, Five Myths about SaaS, tamże, 2009, s. 30.
10 W. Morris, The ‘secret sauce’ of SaaS, „Plant Engineering” 2008, s. 20.
11 L. Herbert, When Software-as-a-Service Makes Sense, „Supply&Demand Chain Executive”
234 Tomasz Jan Palczewski
SaaS a inne rozwiązania umożliwiające optymalizację kosztów na IT
Głównymi rywalami rozwiązania SaaS są rozwiązania oparte na wirtuali-zacji oraz rozwiązania typu SOA, w których nacisk kładzie się na definiowanie usług spełniających wymagania użytkownika. Rozwiązania SOA umożliwiają wysoką korelację działalności biznesowej i obsługi informatycznej. W rozwią-zaniach tych mianem usługi określa się poszczególne elementy oprogramowania. Rozwiązanie to umożliwia wysoką integrację poszczególnych elementów apli-kacji biznesowych. Jeżeli chodzi o wirtualizację, jest to bardzo szerokie pojęcie, które obejmuje m.in. takie rozwiązania, jak:
− programowe urządzenia wirtualne,
− maszyny wirtualne działające na serwerach wirtualizacji.
Wirtualizacja zapewnia wyższą wydajność i większe bezpieczeństwo dzięki zoptymalizowanemu oraz wzmocnionemu systemowi operacyjnemu i jednocześ-nie umożliwia elastyczność wdrażania. Wirtualizacja przyczynia się do lepsze-go wykorzystania istniejących zasobów, co w dobie kryzysu ma coraz większe znaczenie. Zarówno SaaS, jak i SOA oraz wirtualizacja mogą być wdrożone w przedsiębiorstwie jednocześnie. Rozwiązania te nie wykluczają siebie nawza-jem. Firma Parallels, znany dostawca zaawansowanego oprogramowania wirtu-alizacyjnego i konsolidacyjnego, w 2008 r. przygotowała zintegrowane rozwią-zanie dla małych i średnich przedsiębiorstw, oparte zarówno na wirtualizacji, jak i modelu SaaS. Poszczególne rozwiązania mają swoje zalety i wady, które uwidaczniają się w konkretnej sytuacji biznesowej.
Podsumowanie
Rozwiązania bazujące na technologii opartej na oferowaniu oprogramowa-nia jako usługi wykorzystują sytuację panującą na rynku światowym. Pytanie, czy rozwiązania te będą nadal rozwijać się tak dynamicznie i wyprą rozwią-zania oparte na tradycyjnym licencjonowanym oprogramowaniu, pozostaje na dzień dzisiejszy pytaniem otwartym. W pracy przedstawiono zarówno wady, jak i zalety rozwiązań typu SaaS. Z jednej strony za rozwiązaniami tego typu przemawiają minimalizacja kosztów wdrożenia i przewidywalne koszty oraz ła-twość utrzymania aplikacji. Z drugiej strony z badań wynika, że po trzech la-tach użytkowania standardowe rozwiązania stają się korzystniejsze kosztowo. Nie można zapomnieć, iż przy rozwiązaniach SaaS konieczny jest stały szybki dostęp do Internetu. Ważny jest także czynnik psychologiczny, jakim jest obawa
przed utratą kluczowych danych lub ich wypłynięciem poza przedsiębiorstwo. Powstaje zatem kolejne pytanie – czy SaaS jest jedynie rozwiązaniem odpowied-nio wyplasowanym marketingowo w dobie kryzysu, kiedy oczekiwania klientów są łatwe do określenia, czy też jest to rozwiązanie przełomowe, wyznaczające nowy trend w rozwoju IT? Z przedstawionych analiz wynika, że rozwiązania SaaS rozwijają się dynamicznie, jednakże widać, iż slogan głoszony przez jedną z wiodących firm oferujących tego typu rozwiązania – „The end of software”, do-tyczący rychłego końca tradycyjnego oprogramowania licencjonowanego – jest jedynie chwytem marketingowym. Analitycy Gartnera prognozują, że w 2011 r. 25% oprogramowania biznesowego będzie oparte na rozwiązaniach SaaS. W ra-zie potwierdzenia tych prognoz SaaS będra-zie miał duży udział w rynku, jednakże zupełnie nieporównywalny z rozwiązaniami opartymi na oprogramowaniu licen-cjonowanym.
Wydaje się, że prognozy te mogą się potwierdzić, ponieważ oprogramowa-nie jako usługa staje się rozwiązaoprogramowa-niem wybieranym przez duże przedsiębiorstwa, co nie miało jeszcze miejsca kilka lat temu. Na rynku polskim aplikacje typu SaaS są całkowitą nowością. Zaobserwować można powolny rozwój tego typu rozwiązań w segmencie małych i średnich przedsiębiorstw, gdzie przykładem może by aplikacja iPartner21, umożliwiająca obieg dokumentów, wprowadzona w lipcu 2007 r. przez spółkę MIS we współpracy z IBM Polska. Rozwój tego typu rozwiązań w Polsce możliwe jest dzięki rozwojowi sieci rozległych na terenie naszego kraju. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2007 – 92% przedsiębiorstw miało dostęp do Internetu, a 53% miało dostęp szeroko-pasmowy. Oprogramowanie jako usługa staje się więc dostępną alternatywą dla dużej liczby polskich firm.
Streszczenie
Rozwiązanie Software as a Service (SaaS) jest nową formą outsourcingu, polegają-cą na udostępnianiu oprogramowania jako usługi. Dystrybucja tego typu rozwiązań jest bardzo młodą branżą, która nie dostarcza zbyt wysokich dochodów. W dobie światowego kryzysu finansowego SaaS może się okazać trendem umożliwiającym organizowanie struktur IT korzystniejszych kosztowo i przez to stać się rozwiązaniem ogólnie stoso-wanym. W artykule przedstawiono zalety i wady udostępniania programowania jako usługi na tle panującej sytuacji w branży IT. SaaS porównano z innymi rozwiązaniami umożliwiającymi optymalizację i racjonalizację kosztów na IT w przedsiębiorstwach. Są to m.in. rozwiązania oparte na wirtualizacji oraz rozwiązania typu Service oriented
ar-chitecture, w których nacisk kładzie się na definiowanie usług spełniających wymagania
236 Tomasz Jan Palczewski Summary
SAAS AS A DIRECTION OF THE DEVELOPMENT OF IT DURING A FINANCIAL CRISIS
Software as a Service (SaaS) solutions are a new form of outsourcing, that involve providing IT applications as a service. Distribution of such solutions is a relatively new line of business which as far does not produce a very high income. During a global fi-nancial crisis, SaaS may prove capable of organizing more cost-effective IT structures and thus become more widely implemented. In this paper, the pros and cons of SaaS will be discussed against the background of a current situation in IT business. SaaS will be compared to other solutions enabling optimalization and streamlining of IT costs within a company, such as virtualization and “Service oriented architecture” solutions, which are focused on defining services that suit the particular needs of a user.
